Þjóðviljinn - 28.04.1963, Blaðsíða 3

Surinudagur 28. arin'l 1963
r i
A
HVÍLDAR-
DACIN N
M6ÐVILHNN
— SIÐA 1
VERDBOLGA ER GROÐALIND
Verðbólgan
Jónas H. Haralz ráðuneyt-
isstjóri helur lýst manna bezt
verðbólgustefnu ríkisstjóm-
arinnar og afleiðingum henn-
ar, enda er honum málið
skylt. I afmaeliskveðju til
Háskóla Islands sem ýmsir
fræðimenn tóku saman 1961
og nefndjst „Vísindjn efla alla
dáð“ skrifaði hann greinina
„Framvinda án verðbólgu"
og brá þar m.a. upp svofelldri
mynd af þróun síðustu ára:
„Verðbólgan skapar at-
vinnurekandanum hý tæki-
fæi>i tii gróða, sem eiga ekk-
ert skylt við þann árangur,
sem hann nær í skipulags-
starfi sínu. Með því að aíla
sér lánsfjár og nota það til
þess að komast yfir fasteign-
ir og vörubirgðir, getur at-
vinnurekandinn hagnýtt sér
verðbólguna sem gróðalind.
Því meiri sem verðbólgan er,
og umfram allt því lengur,
sem hún stendur, því öruggari
verður þessi gróðalind. Því
meir sem atvinnurekandinn
einbeitir sér að hagnýtingu
hennar, því minna máli skipt-
ir hann hagkvæmni í rekstri
fyrirtækisins og fjárfestingu.
Svo getur farið, að honum
finnist i raun og veru ekkert
skipta máli nema komast yf-
ir lánsfé með einhverju móti
og koma því fyrir í einhverj-
um eignum, hvort sem bær
eru nauðsynlegar fyrir at-
vinnurekstur hans eða ekki.“
Að græða á
tapinu
Verðbólgan er gróðalind, og
sú staðreynd er lykillinn að
stefnu ríkisstjómarinnar.
Ýmsir hafa átt erfitt með
átta sig á þeirri staðreynd, erv
fyrir nokkrum árum varð
mönnum starsýnt á eftir-
minnilegt dæmi um hana.
Þegar eignir manna voru
kannaðar í sambandi við stór-
eignaskatt kom í ljós að Ein-
ar Sigurðsson útgerðarmaður
var orðinn auðugasti maður
landsins. Allir vissu að at-
vinnurekstur hans hafði átt í
miklum örðugleikum, hann
var skuldunum vafinn, greiddi
aldrei á réttum gjalddögum,
fyrirtæki hans voru í sífellu
auglýst til uppboðs en bjarg-
að undan hamrinum á síðustu
stundu, verkafólk fékk ekki
greitt kaup sitt nema með
miklum eftirgangsmunum. En
þessi maður sem virtist í sí-
fellu vera að tapa á rekstri
sínum var engu að síður orð-
inn langríkasti maður lands-
ins. Hann hafði sótt fjármuni
sína í gróðalind þá sem nefn-
ist verðbólga. keypt sér fast-
eignir fyrir lánsfé úr bönk-
um en borgað löngu síðar
með miklu smærri krónum.
Hvaðan kemur
gróðinn?
Verðbólgugróðinn fellur
ekki af himnum ofan eins og
manna, heldur er honum rænt
frá öllum þorra þjóðfélass-
þegnanna. Peningarnir sem
Einar Sigurðsson fékk að láni
í bönkunum voru sparifé þús-
unda manna, og þetta spari-
fé rýmaði jafnframt þvi sem
eignir Einars jukust. Á síð-
ustu þrenjur árum hafa bví-
líkar eignahreyfingar orðið
mjög örar. Maður sem lagði
100 kr. inn í banka i upphafi
viðreisnar myndi nú eiga um
125 kr. Lífsnauðsynjar bær
sem kostuðu 100 kr. fyrir
þremur árum kosta nú 149 kr
samkvæmt hinni 9'pinbero
vísitölu. Það vantar þannif
24 krónur upp á það að nen-
ingar srarifjáreigandans hafi
um og börnum sem rtmnið
hefur beint til þeirra einstak-
linga sem geta „hagnýtt sér
verðbólguna sem gróðalind",
eins og Jónas Haralz komst
að orði. Það er ekki að undra
þótt gróðamönnunum blæði
þvílíkt ástand í augum og
vilji því gera tafarlausar ráð-
stafanir til þess að sölsa und-
ir sig öll fyrirtæki lands-
manna. Þá fyrst myndi verð-
bólgan koma að fpllu gagni.
Driffjöðurin
haldið verðgildi sínu. Þetta
jafngildir 16% rýrnun á öllu
sparifé landsmanna og sú
upphæð hefur runnið til
þeirra fjáraflamanna sem
hafa tök á því að hagnýta
verðbólguna sem gróðalind.
Og það eru ekki aðeins spari-
fjáreigendur serri hafa verið
rændir. Verðbólgan heggur i
sífellu skörð í tekjur dag-
launamanna, lífeyri aldraðs
ífóilsst fjölskylduþætur,, ,.og..-.
meðlög ungbama. Þessir peri-
ingar brenna ekki upp á eldi
verðbólgunnar, eins og stund-
um er komizt að orðí; þeir
færast aðeins til og safnast
sem eignir hjá atvinnurekend-
um og gróðabröllurum.
Næstu verkefni
Það var megintilgangur við-
reisnarinnar að raska eigna-
skiptingu og tekjuskiptingu f
landinu launþegum í óhag.
Verðbólgan hefur séð fyrir
því að sú iðja hefur orðið
mjög árangursrík, en þó eru
framundan miklu stórfelldari
fyrirætlanir. Þær má meðal
annars marka af hinum
linnulausa áróðri fyrir svo-
nefndum almenningshlutafé-
lögum. Eyjólfur Konráð
Jónsson ritstjóri Morgun-
blaðsins hefur barizt fyrir
þeirri hugsjón árum saman
og aldrei af meira kappi en
undanfarna mánuði jafnt í
blaði sínu sem ríkisútvarpinu.
Hann hefur nú stuðning hinna
auðugustu og voldugustu
manna, ejns og sjá máttj af
ræðu þeirri sem fjáraflamað-
urinn Sveinn Valfells flutti
á síðasta ársþingi iðnrekenda,
en hann kvað framtíð 'auð-
valdsþjóðfélags á íslandi háða
því að almenningshlutafélögin
yrðu að veruleika. Og ekki
hefur setið við áróðurinn
einn. Megintilgangurinn með
þeirri breytingu sem gerð
hefur verið á skattgreiðslu
fýrirtækja var einmitt sá að
búa í haginn fyrir almenn-
ingshlutafélög. Þau munu sjá
dagsins ljós þegar að kosning-
um loknum ef verðbólguöflin
halda völdum sínum.
Almennings-
hlutafélög
Það er mikill misskilningur
ef menn ímynda sér að al-
menningshlutafélög edgi að
vera aðferð til þess að koma
á laggirnar nýjum atvinnu-
fyrirtækjum á Islandi, þótt á
Áburðarverksmiðjan er eitt
þejrra stórfyrirtækja sem
gróðamenn hafa hug á að
sölsa undir sig eftir kosn-
ingar.
það hafi verið lögð áherzla
í áróðrinum að undanförnu.
Þeim er fyrst og fremst ætlað
að gefa gróðamönnum tæki-
færi til að leggja undir sig
eignir almennings. Enginn
hefur lýst þessum tilgangi
skýrar en Eyjólfur Konráð
Jónsson; hann sagði svo í
grein í Stefni, tímariti ungra
Sjálfstæðjsflokksmanna, í
september 1959:
„Þannig virðist mjög koma
til athugunar, að t.d. Sem-
entsverksmiðjan og Áburðar-
verksmiðjan, Skipaútgerðin,
Landssmiðjan og fleiri ríkis-
fyrirtæki yrðu falin almenn-
ingi til stjórnar á þann veg,
að hagkvæmissjónarmið ein
réðu stjórn þeirra, en engir
pólitískir dutlungar. Á sama
hátt gæti Reykjavíkurbær rið-
ið á vaðið með því að af-
henda bæjarbúum t.d. Bæjar-
útgerðina og Strætisvagnana.
Og þetta er ofureinfalt mál.
Ríki og bær gætu ósköp hæg-
lega tryggt fjárhagsgrundvöll
þessara fyrirtækja, stofnað
um þau almenningshlutafélög
og aflhent landsmönnum
hlutabréfin endurgjaldslaust,
eða við mjög lágu verði, t.d.
öllum, sem í sveit búa, bréf
í Áburðarverksmiðj unni o.s.
frv. Þannig mætti t.d. hugsa
sér, að Reykjavíkurbær geng-
ist fyrir stofnun almennings-
hlutafélags um Bæjarútgerð-
ina, tryggði fjárhag hennar.
en losnaði jafnframt við frek-
ari fjárútlát. Síðan væri
hlutafé ákveðið 6V2—7 milij-
ónir kr. og sérhverjum bæj-
arbúa sent heim eitt 100 kr.
hlutabréf. Viðskipti með þessi
bréf mundu þegar í stað hefj-
ast. Sumir mundu ekki kæra
sig um nein bréf og seldu
þau, en aðrir mundu aðeins
vilja eiga bréf í einu fyrir-
tæki o.s.frv."
Eftir miklu að
slægjast
„Viðskipti með þessi bréf
mundu þegar í stað hefjast.“
Á örskömmum tíma myndu
ötulir fjárplógsmenn hafa
komizt yfir nægilegt af hluta-
bréfum til þess að ráða yfir
því mikla fyrirtæki sem nú
nefnist Bæjarútgerð Reykja-
víkur. Það myndi kosta þé
'áeinar miljónir króna, tekn-
ar að láni af sparifé lands-
manna, en það er einnig eftir
miklu að slægjast; eignir bæj-
arútgerðarinnar — átta tog-
arar og miklar fiskvinnslu-
stöðvar — eru metnar á nær
300 miljónir króna. Á sama
hátt myndu fjárplógsmenn
komast yfir önnur þau fyrir-
tæki sem Eyjólfur Konráð
Jónsson telur upp, allt frá
Sement.sverksmiðju til Stræt-
isvagna. Islendingar þekkja
þvílíka þróun; það tók ekki
langan tíma fyrir fáeina vold-
'uga menn að SölSá°un’dií sig
Eimskipafélag Islands.
Þá kæmi verð-
bólgan að fullu
gagni
Það hefur verið einkenni á
efnaltagskerfi islendinga að
vms mikilvægustu stórfyrjr-
tækin hafa verið í eigu ríkis
og bæjarfélaga. Sú sífellda
tilfærsla á eignum sem fylgir
verðbólgunni hefur einnig
fært þessum fyrirtækjum á-
bata, þannig að það er aðeins
nokkur þluti af hinu .linnuT.
lausa ráni frá sparifjáreigend-
um, launþegum, gamalmenn-
I grein þeirri sem Eyjólfur
Konráð Jónsson skrjfaði um
nauðsyn þess að öllum ríkis-
fyrirtækjum yrði komið í
einkaeign. kvað hann fullvíst
að síðan yrði þeim fyrirtækj-
um mjög vel stjórnað:
„Fullyrðing þessi byggist
auðvitað fyrst og fremst á því.
að sama driffjöður knýr fram
góða stjórn almenningshluta-
félaga og annarra fyrirtækja
í einkarekstri, þ.e.a.s. hagn-
aðarvonin."
Þarna er komið að kjarna
málsins; hagnaðarvonin er
driffjöðurin í allri stefnu rík-
isstjómarinnar. Því aðeins er
verðbólgan látin leika lausum
hala að hún færir eignamönn-
'im stöðugan ábata; með því
að leggja undir sig allar eig-
ur ríkis og bæjarfélaga er
hægt að margfalda þann á-
bata. Þótt fagurlega sé talað
um velferðarríki, tryggingar,
framkvæmdaáætlun; þótt
frambjóðendur stjómarflokk-
anna komi fram sem vamm-
lausir riddarar göfugra hug-
sjóna mun öll þeirra harðvít-
uga kosnjngastyrjöld verða
háð í þeim anda sem Steinn
Steinarr lýsti:
„Og berjist þeir og berjist
og brotni og sundur merjist.
og hasli völl og verjist
í vopnabraki og gný.
Þótt borgir standi í báli
og beitt sé eitri og stáli,
þá skiptir mestu máli
að maður græði á því.“
!
Knattspyrna
fyrr og nú
í dag, (sunnudag) kl. 4 á
Melavellinum — 2 leikir
Meistararnir í dag
Fram og K.R.
Komið og sjáið jaxlana
bít'ast á
|
Meistararnir 1947
Fram og Valur J
Þeir gerðu garðinn frægan J
meistararnir 1947. |
Sjón er sögu rikari, |
Vom/3 fimanlega fil |
að forSasf þrengsli j
KNATTSPYRNUFÉLAGIÐ FRAM
4 lið