Þjóðviljinn - 03.05.1963, Blaðsíða 7

Föstudagurinn 3. maí 1963
ÞlðÐVILIINN
Jm
SÍÐA q
Markmiðið er að DAGVINNAN ein
tryggi góð lífskjör
RœSa ESvarSs SigurSssonar, formanns Verkamanna-
félagsins Dagsbrunar, á útifundi verkalýSsfélaganna
i Reykjavlk við MiSbœjarskól ann 1. mai
Reykvísk aöþýða!
1 dag er minnzt merks af-
mælis í sögu íslenzku verka-
lýðshreyfingarinnar. Við minn-
umst þess að þennan dag fyrir
40 árum bættist íslenzkur
verkalýður í raðir þeirra milli-
óna alþýðufólks í öllum Iönd-
um, sem gert hefur 1. maí að
árlegum baráttudegi fyrir kröf-
um sínum — faglegum og
pólitískum.
Það er verkalýður Banda-
ríkjanna, sem á heiðurinn af
því að hafa gert 1. maí að bar-
áttudegi verkalýðsins. Á ára-
tugnum milli 1880 og 90 fór
fram í Bandaríkjunum víðtæk
og oft mjög hörð barátta fyrir
styttingu vinnudagsins. Ame-
ríska verkalýðssambandið á-
kvað að gera 1. maí 1886 að
allsherjar baráttudegi fyrir 8
stunda vinnudegi um öll
Bandaríkin. Mikill árangur
náðist, 8 stunda vinnudagurinn
fékkst viðurkenndur víða og á
öðrum stöðum var vinnudagur-
inn styttur, þótt ekki næðist
viðurkenning á 8 stúndunum.
En auðjöfrar Bandaríkjanna
hafa lengst af verið þekktir
fyrir að vanda ekki aðferðirnar
í hinni miskunnarlausu bar-
áttu sinni við verkalýðshreyf-
inguna. Og svo var einnig nú.
I Síkagóborg efndu þeir til
hermdarverka á friðsönium
útifundi verkalýðsfélaganna.
Kastað var sprengju á fundin-
um, sem varð mörgum að bana
í kjölfarið fylgdu ofsóknir á
hendur verkalýðsfélögunum.
fjöldi fólks var fangelsaður og
dómsmorð framin á foringjum
verkalýðsins.
Friðarbarátta
Þessir atburðir vöktu geysi-
mikla reiðiöldu um allan heim
og þremur árum sfðar ákvað
Alþjóðasamband verkalýðsins á
stofnþingi sínu að gera 1. maí
að'alþjóðlegum baráttudegi fyr-
ir 8 stunda vinnudeginum.
Þannig varð 1. maí, dagurinn
sem bandarískir verkamenri
höfðu vígt með blóði sínu. að
baráttudegi verkalýðs allra
landa.
Miklar breytingar hafa orðið
í heiminum á þessum tæpum
80 árum. 1. maí hefur þó ekki
breytt um eðli, en kröfurnar
hafa orðið aðrar á breyttum
tímum. í undirokuðum löndum
hefur hann orðið að baráttudegí
fyrir þióðfrelsi og f þeim hluta
heims, þar sem alþýðan hefur
tekið völdin er 1. maí sigurhá-
tíð með heitstrengingum um
meiri sigra. Á síðari árum er
það þó fremst af öllu eitt, sem
sameinar alþýðu allra landa
hinn 1. maí, en það er barátt-
an fyrir friði í mannheimi.
Ekkert varðar mannkynið
meira í dag. Því hljómar nú á
öllum þjóðtungum krafan um
tafarlaust bann við hinum ægi-
legu drápstækjum nútímans og
að komið verði á allsherjar áf-
vopnun. 1 stað vígbúnaðar er
þess krafizt, að snilli manns-
andans og auði þjóðanna verði
varið til að útrýma fátækt og
skorti úr heiminum og búa
hverju jarðarbami öryggi um
bjarta framtíð.
Fyrr og nú
Undir þessar kröfur tekur fs-
lenzk alþýða í dag af heilum
huga. Og við krefjumst þess að
hinn erlendi her verði tafar-
laust látinn víkja úr landi okk-
ar og herstöðvar lagðar niður,
að Island verði á ný hlutlaust
og friðlýst land er beiti sér
hvarvetna á alþjóðavettvangi
að friði og sáttum þjóða í milli.
Hinn 1. maí 1923, þegar al-
þýða Reykjavíkur fór f fyrsta
sinn,.,.í., kröfugöngu -að , hsetti *
stéttarsystkina í öðrum löndum,
var margt með öðrum hætti í
landi okkar en nú er. Þá var
verkalýðshreyfingin enn á
bernskuskeiði og á margan
hátt vanmegnug. Þá var 1. maf
ekki samningsbundinn frídagur.
Hver og einn varð sjálfur að
taka ákvörðun um að leggja
niður vinnu til að taka þátt í
kröfugöngunni og slíkt var ekki
vel séð af atvinnurekendum i
þá daga. Þá hafði andstæðing-
um verkalýðshreyfingarinnar
enn ekki lærzt sú list að lama
hana innan frá með flugu-
mönnum sínum, á borð við þá
sem nú messa á Lækjartorgi,
nei, þá var ráðizt grímulaust
beint að verkalýðsfélögunum og
reynt að kúga menn og hræða
féá allri þátttöku í störfum
þeirra — og til þess beitt at-
vinnuofsóknum meðal annars
Það þurfti þvf bæði kjark oe
fórnfýsi til þátttöku í 1. maí
hátíðahöldunum 1923 — og bað
reyndust margir þeim kostum
búnir, það var myndarlega af
stað farið miðað við alla erfið-
leikana.
I dag hyllum við brautryðj-
enduma frá 1923. Við vottum
þeim virðingu okkar og þakk-
læti. Hefði verkalýðshreyfingin
ekki notið áræði þeirra oe
fómfýsi væru árangrar henriar
minni í dag.
Líðandi stund
En gerið ykkur í hugarlund
eitt andartak hvar væri komið
virðingu og reisn verkalýðs-
hreyfingar höfuðstaðarins, ef
hin svokallaða stjóm Fulltrúa-
ráðs verkalýðsfélaganna f
Reykjavík hefði verið einráð
um hátíðahöldin í dag. Er hægt
að hugsa sér öllu meiri van-
helgun á starfi og minningu
brautryðjendanna frá 1923, en
þá skopmynd af verkalýðsfundi
sem nú er á Lækjartorgi?
Mennirnir, sem fyrir beim
fundi standa þorðu ekki að láta
það í hendur verkalýðsfélag-
anna í bænum að ákveða til-
högun hátíðahaldanna, heldur
tóku sér sjálfir vald til þess, f
þeim tilgangi, að sætta fólkið
við ástandið eins og það er í
dag og gera viðreisnarfund sinn
á Lækjartorgi að hápúnkti há-
tíðahaldanna 1. maf. Og svo
hrópa þeir upp, að við séum að
kljúfa hreyfinguna þegar
verkalýðsfélögin láta ekki
bjóða sér þessar trakteringar.
En alþýða Reykjavíkur hefur
í dag á svo eftirminnilegan
hátt sýnt það að hún ætlar
ekki að láta neinum haldast
það uppi að ræna 1. maí frá
sér. Hún mun sjá til þess að 1
maí verði áfram baráttudagur
verkafólksins með hinni hefð-
bundnu kröfugöngu. Verkalýðs-
félögin og alþýða þessa bæjar
eru staðráðin í því, að láta ekki
merki brautryðjandanna niður
falla — og við skulum öll, hér
og nú, strengja þess heit að
halda þvf merki ávallt hátt á
lofti.
Við minnumst i dag merks
afmælis ,að verðleikum, en bað
sem okkur varðar þó mest nú
eru vandamál og verkefni líð-
andi stundar og næstu fram-
tíðar. Ég gat þess áðan, að er-
lendis hefði 1. maí i upphafi
verið helgaður baráttunni fyrir
styttingu vinnudagsins og svo
var einnig hér. Aðal kjörorð 1
maí 1923 var betta: 8 tíma
vinna, 8 tíma hvíld. 8 tíma
svefn. Og ennfremur: Enga
næturvinnu. enga helgidaga-
vinnu. Við hefðum í rauninni
getað borið þessi kjörorð ó-
breytt í göngunni f dag, svo vel
eiga þau við ástandið núna og
þó eru liðin rösk 20 ár siðan
8 stunda dagvinna fékkst al-
mennt viðurkennd í samning-
um verkalýðsfélaaanna.
Það er alkunna, að hér á
landi er nú unninn lengri
vinnudagur en í nokkru öðru
landi, sem vill kalla sig menn-
ingarlandi. Það er einnig vitan-
legt, að kaup verkafólk er nú
svo lágt, að útilokað er að
tekjur átta stunda vinnudags
nægi til lífsframfæris. Til þess
að hafa viðunandi tekjur verð-
ur fólk að leggja á sig vinnu-
tíma, sem er langt úr hófi
fram.
Dæmi
Víðlesið vikublað, sem gefið
er út hér í borginni, birti fyr-
ir skömmu myndskreytta frá-
sögn um tekjur nokkurra „ó-
menntaðra" manna og taldi
þá hafa hærri tekjur en næmu
ráðherralaunum. Það var
hneykslunartónn í frásögn
blaðsins, en þess vandlega gætt.
að skýra ekki frá þvf, að laun
fyrir ráðherrastörf eru ekki
nema hluti af tekjum þeirra
manna, sem ráðherrastörfum
gegna. En skyggnumst nokkuð
bak við þær tölur, sem blaðið
nefndi. Það tók sem dæmi bíl-
stjóra, er haft hafði 125 þúsund
króna tekjur sl. ár og krana-
stjóra með 145 þúsund krónur.
Bílstjórinn tekur kaup sam-
kvæmt miðlungs taxta Verka-
mannafélagsins, Pagsþjúnar. ,eri,
kranastjórinn samkvæmt hæsta
taxta þess. Fyrir 8 stunda dag-
vinnu alla virka daga ársins
sem leið fékk bílstjórinn 59
þús. kr. í kaup og kranastjór-
inn 70 þús. kr. Þá vantar bfl-
stjórann 20 þús. kr. til að ná
þeim árstekjum, sem reiknað
var með að vísitölufjölskyldan
ætti að hafa á sl. ári og krana-
stjórann vantar 9 þús. kr. til að
ná þeim tekjum. Til að ná
þeim tekjum, sem blaðið nefndi
þurfa báðir þessir menn að
vinna sama vinnutima, eða 13
klukkustundir daglega hvem
einasta virkan dag allt sl. ár.
en það þýðir, að með nauð-
synlegustu hléum voru beir
bundnir ,við vinnustaðinnj i
minnst 14 klst. í sólarhring.
Þetta var bakhliðin á dæminu,
sem vikublaðið nefndi og ef
þáð hefði sýnt okkur hana.
hefði svo sannarlega verið á-
stæða fyrir það að hneykslast.
Sá vinnutími, sem hér hefur
verið nefndur er þvf miður
ekkert einsdæmi, fjöldi fólks
vinnur þannig nú og jafnve!
enn lengur. Það er kunn stað-
reynd, að á síðustu tveimur ár-
um hefur borizt hér meiri siáv-
Eðvarð Sigurðsson ‘ flytur ræðu sína 1. maí.
arafli á land en nokkru sinni
áður. Fólkið, sem vinnur úr
aflanum í landi er nú færra en
áður, hver einstaklingur hefur
því unnið úr miklu stærri afla-
hlut en þekkzt hefur áður i
sögu þjóðarinnar. Það er held-
ur ekki óalgengt að þetta fólk
vinni dögum saman frá klukk-
an 8 að morgni og fram að og
yfir miðnætti. En þessu fólki.
sem leggur á sig þennan óhóf-
lega vinnudag við að bjarga
þeim verðmætum, sem afkoma
allra landsmanna er undir
kómin,'"ér ' greííT' íægsfá kaup.
sem nú þekkist í töxtum verka-
lýðsfélaganna. Það er annað
hneykslið til.
Árásir
Hinn langi vinnudagur er að
gera verkafólk að þrælum
vinnunnar, að vinnudýrum.
sem enga möguleika hefur til
að lifa menningarlífi. Á sama
tíma og vinnudagurinn er stöð-
ugt að lengjast hér á landi er
verið að stytta hann í öllum
nágrannalöndum okkar. Barátt-
an gegn þessari öfugþróun er
eitt brýnasta verkefni verka-
lýðshreyfingarinnar í dag. Hún
verður að skera upp herör með
áróðri og aðgerðum *til að af-
létta vinnuþrældómnum. En til
þess að það sé hægt verður að
stórhækka kaupið og koma
betra skipulagi á atvinnurekst-
urinn.
Þennan 1. mafdag hljóta öllu
vinnandi fólki að vera efst í
huga þær harkalegu árásir, sem
ríkisvaldið hefur á undanförn-
um árum gert á lífskjör þess
og réttindi verkalýðshreyting-
arinnar. Hvert valdboðið af
öðrn hefur rvrt kaunJrtn
vinnulaunanna, svo að þau eru
nú, miðað við verðlag, stóram
lægri en þau voru fyrir fjórum
árum.
Kjaraskerðingar
Lögboðin kauplækkun 1959.
síðan tvennar gengislækkanir,
bann við að greiða vísitölu á
kaup svo að hinar gífurlegu
verðhækkanir komu með öllum
þunga sínum á herðar laun-
þeganna, bann við löglega ooð-
uðum verkföllum, lögþvingaður
gerðardómur i kjaramálum sió-
manna og beiting dómsvaldsins
um innri mál verkalýðshreyf-
ingarinnar, þetta eru helztu
stiklurnar i kjaraskerðingar-
stefnu stjómarflokkanna og of-
beldi þeirra gagnvart verka-
lýðsfélögunum að ógleymdu
síðasta gerræði þeirra að loka
útvarpinu fyrir verkalýðshreyf-
ingunni 1. mai. Þessi stefna
hefur markað spor sem hræða
Til viðbótar er svo hrópað á
breytta vinnulöggjöf til að
brengja frelsi verkalýðshreyf-
ingarinnar svo hún verði síður
búin til vamar gegn kjara-
skerðingu og ofbeldi ríkisvalds-
ins. Og það verður að teliast
tímanna tákn. að einn af flutn-
ingsmönnum þeirrar tillögu á
nýloknu Alþingi er i dag iðal-
ræðumaðurinn á svokölluðum
verkalýðsfundi á Lækjartorgi.
Er nú ekki full Ijóst hvert «lik-
ir menn leiða verkalýðsfélögin.
ef þeir ná tökum á þeim?
Siðan í ’ mai í fyrra hafa
hafa verkamannafélögin tvíveg-
is knúið fram kauphækkanir.
en báðar eru þær nú að engu
orðnar vegna verðhækkana og
aukinnar dýrtíðar. Fyrir t'jór-
Eramhald á 10. siðu.
I
Mótmælaályktun 1. maí-fundar

Fyrir 40 áruin var auri og
grjóti varpað að fyrstu kröfu-
göngu verkalýðsins i Re.ykja-
vík. — Þar var íhaldið að
verki..
Fyrir 30 árum eða svo sitar
óaldarlýður íhaldsins niður
fána samtakanna og torveld-
aði framkvæmd hátíðahalda
verkalýðsins 1. maí á ýrpsan
hátt — oftast úr launsátri.
En þar kom, að ríkisvaldið
á Islandi viðurkenndi til fulls
að verkalýðurinn og samtök
hans ættu sjálf að ráða fram-
kvæmd hátíðahalda hins al-
þjóðlega hátíðis- og baráttu-
dags hins vinnandi fólks. Ár-
in liðu: — öll sæmileg blöð
tóku að minnast dagsins. Rík-
isútvarpið var helgað degin-
um. Dagskráin bar hátíða- og
baráttusöngva verkalýðsins til
hlustenda strax að morgni 1.
maí.
Samfelld dagskrá samtak-
anna var flutt klukkustundum
saman — Síðan kom vönduð
bamadagskrá í anda dagsins.
dags vinnunnar — dags pabbo
og mömmu. Alþýðusamband
Islands réð einnig kvölddag-
skrá útvarpsins. Forseti Al-
býðusambandsins, hver sem
hann var, hélt ræðu kvölds-
ins.
Og þjóðin fann, að þannig
átti þetta að vera. Þannig er
þetta og hjá öllum nágranna-
bjóðum vorum.
En andi íhaldsins var ó-
breyttur undir niðri. Og þegar
það fékk ríkisvaldið í sínar
hendur, sagði hann til sín.
Samfelld dagskrá um
verkalýðsbaráttu féll niður.
Barnadagskrá þurrkaðist burt
Alþýðusambandið fékk stutta
kvölddagskrá til umráða
Ræðumenn kvöldsins nrðu
þrír. Fulltrúi ríkisvaldsins og
Bandalags starfsmanna rikis
og bæja komu, en Alþýðu-
sambandið hélt ræðutíma að
einum þriðja hluta.
Næsta skrefið var að neita
Alþýðusambandi Islands um
að ráða nokkurri kvölddag-
skrá 1. maí. og nú er loka-
skrefið stigið. Rödd Albvðu-
sambands Islands skal -kki
heyrast. 1. mai Rödd Banda-
lags starfsmanna ríkis op
bæja skal einnig þagna. enda
samtökin ekki lengur undir
íhaldsstjórn.
Þessum svivirðilegu og ó-
lýðræðislegu vinnubröeðurr.
mótmælir verkalýðnr Revkia-
víkur harðlega á útifundi
sínum 1 mai 1963
Fundurinn fordæmir árás
þá, sem með bessu er gerð 6
verkalýðssamtökin í iandinu.
og telur hana miklu alvar-
legra eðlis cn aurkast og á-
rásir spcllvirk.ja fyrir 40 ár-
um. Fundurinn belnir mót-
mælum sínum og fordæmingo
til forsætisráðherra tslands
sem lætur slíkt gerræði við-
gangast og þó alveg sérstak-
lega tij félagsmálaráðherra oe
menntamáiarí nhorra er vaka
skulu yfir félagsfrelsimi •
landinu og fara nú með æðsto
eald yfir RíV>siítvarr)inu
Svívirða sú. sem íslenzkri
verkalýðshrevfingu hefur nú
verið svnd. er geymd. en ekkí
gleymd. Og vér erum þess full-
viss. að undir mótmæli vor
og fordæmingu taka allir ó-
spilltir tslendingar. hvar •
flokki sem standn.
1
I
I
i