Þjóðviljinn - 31.05.1963, Blaðsíða 7

Föstudagur 31. maí 1963
ÞIOÐVILIINN
SÍÐA 7
■■Xv.'.v.v.v.vAwvVv.wÍJ

í: -.

*
Þessi mynd af Gunnari við rakdreifar cr stolin. Séð inn Hofs-
árdal. (Sjáið þið tröllið í fjallinu?)
Þið sem hafið lesið undanfar-
andi rabb við og um Vopnfirð-
inga minnizt þess kannski, að
fyrsta kvöldið, þegar við kom-
um af Fjöllunum, fór ég beint til
Gunnars Valdimarssonar í Teigi
— og fannst ég vera kominn
heim. En þótt ég gisti þar
nokkrar nætur reyndist ekki
tími til samfelldra viðræðna,
— það er margt sem einyrki
þarf að vinna. Eitt kvöldið þeg-
ar hann var önnum kafinn við
mjaltir þurfti hann að fara
og leysa vanda prúðbúins arð-
miðaklippara sunnan úr Breta-
veldi og demantshringatróðu
hans, er léku sér nokkrar dag-
stundir að veiðistöngum norð-
ur á Islandi.
— Já það er undarlegt að
sinna jafnt kúm og milljóna-
prinsessum með demantshringa,
svaraði hann brosandi að at-
hugasemd minni um þessa
snúninga.
— Það er orðið ærið langt
síðan ég sá þig seinast, Gunnar,
líklega ekki síðan þú varst að
kenna sunnlendingum að rýja
rollur.
— Já, en þó ég væri lengi
að læra að rýja þá eru samt
beztu rúningsmennimir fyrir
sunnan, — í Reykjavík.
— Nú. hvemig má það vera!
— Þeir bara rýja fólkið.
— Já, en nú sleppurðu ekki
við það að svara nokkrum
spurningum um blessaða sveita-
sæluna.
— Þú gætir vafalaust víða
fengið lýsingar á henni, en
það sem kemur mér til að
ræða við. blaðamann um mál-
efni bænda er fyrst og fremst
það, að hlutverk bænda í þjóð-
félaginu er af alltof mörgum
í engu metið, og sá gagnkvæmi
skiiningur sem þarf að rikja
milli bóndans annarsvegar og
neytendanna hinsvegar fer
þverrandi.
Forusta bændanna hefur ver-
ið veik. og alveg sérstaklega
nú upp á síðkastið, og þeir
flokkar sem farið hafa með rik-
isvaldið síðustu árin hafa verið
fjandsamlegir bændum; — ann-
ar ttjómarflokkurinn hefur
frá upphafi sýnt bændum fjand-
skap, og sterk öfl í hinum
einnig.
— Já. en sveitasælan — oft
heyrist talað um að þið bænd-
ur hafið það fjandans nógu
gott, en er það ekki satt?
— Það sést kanski bezt á
flutningunum úr sveitunum.
Fólkið fer þangað sem það tel-
ur sig búa við betri og öruggari
lífskjör en þar sem það hefur
verið — og þróunin hefur ver-
ið sú að bændunum hefur stöð-
ugt verið að fækka. Það er
stöðugt að verða erfiðara fyrir
unga hændur að hefja búskap,
ng alvcg sérstaklega þessi síð-
ustu „viðréisnarár” Ég hef
sjálfur fyrir augunum dæmi
um að það lá við algerri stöðv-
un hjá einum slíkum nýbýlingi.
— Hvað kostar að stofna bú
í sveit nú?
— Ef einhver, sem ekkert á
fyrir, ætlar að stofna bú þá er
tilgangslaust að byrja með
hálfa milljón. Miðað við það
að búrekstur geti hafizt innan
skamms tíma er sú tala þriðj-
ungi of lág.
— En hafið þið svo ekki góð-
ar tekjur?
VOPNAFJÖRÐUR -
FÓLK OC BYCCÐ
— Vörur þagr sem bændur
þurfa að kaupa hafa hækkað
úpp undir helming eða meira
sumar, en framleiðsluvara
bóndans hækkar ekki nálægt
þvf eins — og á ég þar við
sauðfjárbændur. Við skulum
taka kjötið til dæmis verð þess
stendur því nær í stað, og sjá
allir hvílík kjaraskerðing hef-
ur verið framkvæmd með verð-
hækkunum þeirra vara sem
bóndinn kaupir, — í viðbót við
hina gífurlegu vaxtahækkun,
sem kemur hvaö harðast niður
á þeim sem fá ekkert af kaupi
sínu fyrr en komið er undir
áramót.
— Hvað áttu við?
— Við fáum verð fyrir dilka-
kjöt 31 des. og einhverntíma í
haustkauptíðinni, ári seinna,
fáum við endanlegt uppgjör.
Það uppgjör er ávallt hærra en
áætlaða verðið.
— En fáið þið ekki vexti af
innstæðunni?
— Nei. enga vexti. Við leggj-
um inn í árslok framleiðsluvöru
okkar; fáum hana heldur
ekki að fullu greidda fyrr en
í lok næsta árs.
— Þið verðið þá ekki feitir
af vöxtum; — en hvað þarf
meðalbóndi að borga f vexti?
— Að sjálfsögðu er það mis-
jafnt hvað einstakir bændur,
jafnvel þótt meðalbændur séu,
hafa fengið mikil lán út á
framkvæmdir sínar, en því fer
fjarri að lán. jafnvel þótt með
betri kjörum séu en nú eru,
séu nokkur gjöf, því bóndlnn
er búinn að borga tvöfalda
Iánsfjárupphæðiina þegar lánið
er að fullu greitt, en miðað við
það að lánsfjárupphæðin sé
samtais um 150 þús. kr. verða
vextir og afborganir yfir árið
nærri 20 þús. kr.
Við þetta bætist svo að sauð-
fjárbændur þurfa að taka allar
neyzlu- og fjárfestingarvörur
sínar út í skuldareikning og
getað lítið borgað inn á hann
nema við áramót. og hafa því
fengið 6—12 þús. kr. skulda-
vexti af verzlunarreikningi
sínum.
• „Myrkrið getur skollið á, og maður heldur áfram að moka íðilgrænní
töðu í hlöðu eða turn; og hún er síðan umsett í afurðir sem hleypa rós-
um í vanga barna okkar og annarra manna barna.
• Mann verkjar ef til vill í bakið og handleggina, en áfram er haldið;
þannig er líf bóndans."
ÞANNIG ER LÍF
BÓNDANS
Það er beitt öllu afli áróðurs,.
heldur Gunnar áfram, til að
mikla hlut sjávarútvegsins
annars vegar og draga úr hlut
landbúnaðarins hinsvegar. Þá
er verið að bera saman út-
flutningsverðmæti, en slíkt er
rangtúlkun. því meginhlutinn
af neyzlu fólksins í landinu
eru landbúnaðarvörur. Hins-
vegar er líklegt að útflutningur
landbúnaðarvara sé um 200
milljónir.
Nú er svo komið að verðlag
á landbúnaðarvörum hér er
sízt hærra en í öðrum löndum,
og i sumum tilíellum lægra
hér en annarstaðar. I Noregi er
saltað dilkakjöt í smásölu á um
80 kr„ og í Sviþjóð er 1 Htri
mjólkur yfir 6 kr. 1 Frakklandi
er mjólk dýrari en vín! Það er
því ekki vegna verðlagsins sem
landbúnaðarafurðir eru að
krónutölu þetta miklar, en það
mun koma mörgum á óvart. að
miðað við verðiag við vinnslu-
vegg, bæði fiskvinnslustöðva
og mjólkur- og kjötvinnslu-
stöðva hinsvegar (miðað við
árið 1960) er munurinn gletti-
lega lítill. og þegar búið er að
draga frá ríkisstyrk til sjávar-
útvegsins annarsvegar og iand-
búnaðarins hinsvegar þá er hlut-
ur landbúnaðarins mun betri.
Aðstöðumunurinn í þessum
atvinnuvegum er í samræmi
við þann áróður, sem rekinn er
gegn landbúnaðinum annars-
vegar og fyrir sjávarútveginum
hinsvegar.
Hvert einasta tæki sem við
þurfum að nota er hátollavara.
Meðalbóndi þarf fast í það
kjötframleiðslu tveggja ára tii
að borga eina dráttarvél. Sjáv-
arútvegurinn fær allar sínar
vélar tollfrjálsar. Við myndum
Iíka þiggja það, að vátryggingar-
gjöld væru greidd fyrir okkur
eins og sjávarútveginn, og
endurnýjaðir fúaraftar okkar
eins og fyrir bátaeigendur.
Vátryggingariðgjöld bónda, mið-
að við meðalstarfsaldur, komast
á annað hundrað þúsund kr.
— En það lifa fleiri á sjávar-
útvegi og ýmiskonar vinnu við
fisk.
— Já, en það mun mála sann-
ast að það lifa líka fleiri á ísl.
landbúnaði en bændurnir sjálf-
ir. Hvað væri Selfoss án sveit-
anna í kring? Hvað væri Akur-
eyri án iðnaðar sem vinnur úr
hráefnum frá landbúnaðinum?
Hve margar fjölskyldur á ís-
landi lifa af umsetningu og
dreifingu landbúnaðarvara og
hve margar af hverskonar þjón-
ustu í þágu landbúnaðarins?
— Ekki veit ég það — líklega
myndi Hagstofan geta svar-
að því.
— Og landbúnaðarafurðir eru
heldur ekki fullunnar. — Hvað
væri hægt að breyta 250 lamb-
skinnum og 350 kg af ull, sem
meðalbóndi framleiðir, í mikil
verðmæti — ef varan væri
fullunnin innaniands?
— Þú sagðir áðan eitthvað
um að stjómarflokkarnir væru
fjandsamlegir bændum — get-
urðu rökstutt það?
— Afstöðu aðalstjómarflokks-
ins Sjálfstæðisflokksins, marka
ég af verkunum, hvemigþrengt
hefur verið að bændum með
„viðreisnar“-ráðstöfunum; Þær
sýna bezt hug þess flokks til
bænda.
Afstöðu kratanna til mála
bænda marka ég af fávitaskrif-
um Alþýðublaðsins um mál
bænda og hverri einustu eld-
húsdagsræðu þingmanna og
ráðherra Alþýðuflokksins frá
því ég man eftir.
Meðan ég var verkamaður í
Reykjavík og víðar kynntist ég
þessum kratasjónarmiðum, og
þótt ég sé fyrir löngu kominn
út í fásinnið ber margan gest
að garði. Ég geri ekki mikið
að því að spyrja fólk, en hlusta.
Fyrir nokkru voru gestir mínir
2 ungir menntamenn úr höfuð-
borginni, og annar þeirra. sem
hefur sýnt bændastéttinni ein-
stakan skilning, þótt hann sé
sjálfur kominn af betri borgur-
um höfuðstaðarins, sagði mér
eftirfarandi sögu. sem kemur
vel heim við reynslu mína.
Af ástæðum, sem ekki verða
raktar hér, var þessi maður
eitt sinn þátttakandi í boði
hjá einum fyrverandi krata-
broddi, sem á undanförnum ár-
um hefur grætt stórfé á annara
vinnu. einkaflugvél, fjölskyldu-
bíla og villu í Snobbhill sem
skyggir jafnvel á önnur stór-
menni! kratabroddi sem fyrir
löngu háfði tryggt sér búsetu
heima á höfuðbólinu með millj-
ónagjöfum í flokkssjóðinn.
Þegar þetta boð átti sér stað
höfðu Rússar nýlega hafið hin-
ar bölvuðu kjamorkusprenging-
ar og var ekki um meira rætt
undir borðum en þær. En það
hafði líka gerzt annað: íslenzk-
ar landbúnaðarafurðir höfðu
hækkað um fáeina aura, sem
áttu að vega á móti gengislækk-
uninni og höfuðinntak ræðu
þessara stórmenna — það
hennar sem ekki var helgað
Rússum — var það, að verst
væri að þessar kjarnorku-
sprengjur gætu ekki komið nið-
ur í hausinn á „heivítls sveita-
varginum” svo þær gætu gert
eitthvert gagn!
1 annað sinn stöðvar hjá mér
bíU að næturlagi, þar sem ég
var við störf mín nálægt veg-
inum, og borgari að sunnan
spyr: „Hvað kostar nú svona
býli? „Við“ eyðum tugi þúsunda
í svona býli — í þetta fara
skattarnir okkar.”
Að sjálfsögðu ber að viður-
kenna að mikið hefur verið lagt
fram til landbúnaðarmála. enda
á tæpum 20 árum um að ræða
algera uppbyggingu frá torf-
kofum til mannsæmandi íbúða,
véla og annars slíks, en ef upp-
bætur til íslenzkra bænda eru
bornar saman við það sem tíðk-
ast í Bretlandi, svo dæmi sé
nefnt þá myndu margir hætta
að trúa ef gögnin væru lðgð'á
borðið. Brezkir bændur fá t.d.
Framhald á 8. síðu.'
■_-----—....................... .............................................................. ii'".i ii' i 'i.iiirsi:'i'nsæ'W)
Teigur í V opnafirði. Takið cftir hliðinu. Hlið á heimreiðum baenda er sumstaðar listaverk*
Mætti Stéttarsamband bænda kynna „hliðamennlngu“ Vopnfirðinga í ýmsum byggðum lanðsins.
Bóndi
... ..............__
má ekkl slá slöku við þótt hengilmænur að sunnan komi til að kjafta.