Þjóðviljinn - 22.08.1963, Blaðsíða 5
Firmntudagur 22. ágúst 1963
HðÐVIlJINN
SÍÐA ^
GlSLI SIGURGEIRSSON SEGIR FRÁ
VOGASTAPI
VEGARLOK
Síðast þegar við slit-
um talinu við Gísla Sig-
urgeirsson var aðeins
eftir ólagður einn tálmi
á veginum frá Reykja-
vík til Keflavíkur, en
hann illræmdur: Voga-
stapi. Heldur nú Gísli
áfram frásögn sinni.
Um hvítasunnuna vorið
1912 héldum við af s1að til
vinnu við lokaáfanga Kefla-
víkurvegarins. Fórum sjóleið
í ljómandi veðri. Lentum í
Stapakotsvör. Farangur flutt-
ur í land á smábátum. Engin
bryggja og urðum við að bera
allt í land. Fengum sjóbræk-
ur að láni til að verða ekki
votir. S'íðan var farangurinn
ýmist borimn á bakinu eða
fluttur á heslvögnum yfir
móa og grjótholt — þótt eng-
inn væri það sældarvegur, en
vagnar og verkfæri höfðu ver-
ið geymd í Keflavik um vet-
urinn.
Þetta sumar voi-u 80—100
manns í vinnunni, því nú var
ákveðið að ljúka verkinu um
sumarið. Og þetta sumar var
erfitt með vatnið. Það varð
að sækja í vatnsfötum, fyrst
að Stapakoti, og síðan að
Brekku í Vogum.
— Stapinm var mjög ill-
ræmdur — og frægur drauga-
sagnastaður?
— Já, Stapinn var illræmd-
ur um langan aldur. Margir
urðu þar úti. Margir fengu
vondar ferðir á Stapanum, en
sennilega hafa þessar sagnir
oft átt rót síma að rekja t.il
áfengisins. Menn fóru oft
drukknir og með áfengi með
sér frá Keflav'ík yfir Stapann.
En það hefur fylgt þessum
kafla, þótt vegurinn batnaði
og farartækin breyttust, að
draugar hafa sézt þarna, —
draugar sem tóku svo ræki-
lega ofan fyrir vegfarendum
að þeir tóku af sér hausinn!
En þetta breytist. Grimshóll
er innarlega á Stapanum. Sú
er sögn, að Grímur, sem Élja-
Grímur var kallaður, hefði
lengi haldið því fram að öll
él stytti upp um síðir, en þó
gat eitt þeirra staðið svo
lengi yfir að hann hafði átt
að verða úti undir áðurnefnd-
um Grímshól.
— Lukuð þið vegagerðinni
um sumarið ?
— Lagningu vegarins var
lokið í endaðan september
1912, þ. e. að þá var búið að
tengja saman enda vegarins
á klöppinni fyrir ofan Hábæ
í Vogum. Þá var enn eftir að
bera ofan í nokkuð af vegin-
um, og tókum við Jón Einars-
son að okkur að vera eftir
með ofaníburðarflokknum og
ljúka því verki um haustið.
Jón Einarsson muni hafa
verið upphafsmaður að því að
verkamennirnir ákváðu að
kaupa gullúr með festi og
gefa föður minum til minning-
ar um þetta verk og sem
þakklætisvott fyrir góða
verkstjórn. Faðir minn fékk
úrið kvöldið sem vegurinn var
lagður saman, og afhenti Jón
Einarsson það fyrir hönd
verkamannanna. Man ég að
þetta gladdi föður minn ó-
segjanlega, sérstaklega að
finna hlýhug verkamannanna
sem að baki þessu bjó og þökk
samverkamannanna fyrir sam-
starf umliðinma ára.
— Þetta hefur verið mikið
verk og eifitt á sinni t'ið. Hve
mikið kostaði vegurinn?
— Já, það var mikið átak
að koma þessu í framkvæmd.
Vegurinn mun hafa kostað
130 þús. kr., sem var mikið
fé í þá daga. Sýslan lagði til
helminginn. Þ.að var mikil
breyting að fá veg yfir hraun-
in suður ströndina, alla leið til
Keflavíkur. Og enn er þetta
breytt. 1 stað hestsins, sem
bar 90—100 kg og var þá
dag að fara þessa vegalengd
-4>
Esperantistamót í
Eystrasaltslöndum
í fjögur ár hafa Eystra-
saltslöndin efnt til móta sem
sótt hafa verið af esperantist-
um frá Eistlandi, Litháen og
Lettlandi og ýmsum öðrum
rikjum Sovétrikjanna.
Þessi mót hafa átt vaxandi
vinsældum að fagna og má af
þeim nokkuð marka eflingu
esperantóhreyfingarinnar í
Sovétríkjunum.
Fýrsta mótið var 1959 með
30 þátttakendum, annað mótið
var 1960 með 107 þátttakend-
um, þriðja mótið 1961 með 203
þátttakendum og fjórða mótið
1962 með 320 þátttakendum.
Þessi mót hafa staðið yfir
i þrjár vikur. Tvö síðustu ár-
in hafa þar verið starfræktar
nokkrar háskóladeildir. svo
sem bókmenntadeild, kenn-
aradeild. þýðendadeild. mál-
fræðideild og almenn mennta-
deild.
Aðalerindið í bókmennta-
deildinni í ár flutti hinn gam-
alkunni eistlenzki esperantisti
Elísabet Linnusi og þátttak-
andi í þeirri deild var meðal
annars esneranto-skáldkonan
alkunna Hilda Dresen.
KennararRildinni veitti for-
stöðu Z V. Semonova mál-
fræðingur. En hún var ásamt
öðrum höfundur esperanto-
kennslubókar.
Kunnur esperanto-kennari
Aleksandro Sútam flutti þarna
erindi um kennsluaðferðina
sem kennt er við Andreo Ce.
Miklar umræður og áthygli
vakti erindi kunns esperant-
ista frá Moskvu í máladeild-
ihni, um staðar- og persónu-
nöfn í esperanto. Sömu leiðis
vakti athygli erindi Viktors
Grusko dósent frá Rostov við
Don, um stafsetningu eigin-
nafnanna í esperanto.
Til frekari fróðleiks er vert
að minna á titla helztu erinda
sem flutt voru þarna í háskóla-
deildunum:
„Ástand esperantóhreyfingar-
innar í Sovétríkjunum” flutt af
Podkaminer dósent frá Lenin-
grad. „22. þing Kommúnista-
flokks Sovétríkjanna” flutt af
Robinzonas frá Vilmu. „Hin
sögulega og menningarlega
þýðing esperanto” flutt af
skáldinu Boxús Tokai'jov.
„Krabbameinslækning með
náttúrlegum, hætti“, flutt af
Dr. Molafejev frá Grúsíu. „Um
framburðinn í esperanto" flutt
af Alexandro Sútam fi*á Tallin.
Á hvei’ju kveldi efndu bátt-
takendur til tónleika sem vöktu
mikla athygli.
Nuntempa Bulgarlo.
K. G.
Jón Eínarsson og Gísli Sigurgeirsson á úrvalsgæðlngum sumarið 1912, þegar vegurinn var fullgerður
— 1-þá daga var svipað að eiga slíkan gæðing og dollaragrín í dag.
mældi fyi-ir og réði vegarstæð-
inu?
— Þegar Keflavíkurvegur-
inn var lagður var ekki farið
að mæla fyrir vegum eins og
nú er gert, þannig að verk-
stjórinn fengi nákvæma hæð-
arseðla sem segja til um hæð
og legu vegarins með 10 m
millibili. Kaðir minn varð oft
að ganga vegarstæðið fram og
//
Hvert fótmál
logar
í mmnmgum
ii
fer bifreið nú með 10 000 kg
á einni klst.
Þá var þessi vegarlagning
erfitt verk. Og kunnugt er
mér, að oft var faðir minn
þreyttur á þessum árum af að
stríða við ýmsa erfiðleika í
sambandi við þenna veg. Og
þó hygg ég að einna mestum
ex-fiðleikum hafi hestarnir oft
og einatt valdið. Oft var erfitt
að fá leiguhesta, sem til veg-
arins þurfti og enni erfiðara
að sjá þeim fyrir fóðri. Gras-
leysi, vatnsleysi og það hve
langt var í ofaníburð skapaði
mesta örðugleika. En þetta
blessaðist allt. Föður mínum
var það metnaðarmál að ljúka
þessu verki sómasamlega, og
það gerði hann að allra dómi.
— Unnu margir í veginum
öll árin?
— Það voru nokkrir auk
föður míns (verkstjórans Sig-
urgeirs Gíslasonar). Ég man
eftir Teiti Teitssyni frá Hlöðu-
nesi, Jóni gamla Sigurðssyni,
Þorsteini Þorsteinssyni 5
Kletti, Jóni Einarssyni og svo
var það ég.
— Og svo hefur þú nefnt
fjölda manna sem víða em
kunnir.
— Já, þaima vann Stjáni
blái, Guðmundur úr Grinda-
víliinni, Marteinn Þorbjörns-
son úr Krýsuvík, Halldór
Kristinsson, síðar læknir á
Siglufirði, Ásgrímur Sigfús-
son, síðar útgerðarmaður,
Stígur Sæland lögregluþjónn,
og þeir Jón Guðnason síðar
pi-estur og skjalavörður og
Steinn Steinsen síðar bæjar-
stjóri á Akureyri voru báðir
„kúskar" í Keflavíkurvegin-
um, -— svo nokkrir séu nefnd-
ir af fjölmörgum.
— Hvaða verkfræðingur
aftur og leita fyrir sér að
bezta vegarstæðinu, varast að
ákveða vegarstæði sem gæti
rekizt á stórar gjótur eða ó-
yfirstíganlega kletta. Hann
varð að liafa athugað marga
kílómetra í einu og svo að
setja niður stikur með 5
faðma millibili, en það voru
kallaðar ,,færur“ — og marka
hæð á hvei-ja stiku og setja
í þær flísar svo flokksstjórar
gætu farið eftir þeim með
vegai'hæðina. Þannig útbjó
hann ákveðinn kafla fyrir
hverm flokk. Þegar þeim kafla
var lokið varð sá flokkur að
flytja sig fram fyrir alla
hina. Varð þá að 'bera allan
fai'angur manna, tjöld og
verkfæri á bakinu, og voru
þessir flutningsdagar verstu
og erfiðustu daglar sumarsins.
Og fegnir vorum við þegar
Ijaldið var komið upp. Það var
eins og þegar húsmóðirin hef-
ur gert stofur og svefnhei'-
bergi hrein og látið hreint á
hvert rúm. Þá var gaman að
koma inn og hátta. Frískt loft
í tjaldinu, allt viðrað úti í
góða veðrinu. Gólfið hreint
gras og lyng, ilmandi af
grasasætleika.
— Verkstjórinn hefur ekki
þurft að stjóma flokkunum?
— Verkstjórinn skipi sér
ekki af verkum einstaklinga í
flokkunum, það gei'ði flokks-
stjórinn, er, ævinlega hafði frá
8—10 manms að sjá um. En
milli þess að verkstjórinn var
að „stiga út“, eins og það var
kallað, fór hann ævinlega á
hverjum degi milli flokkanna,
talaði við- flokkstjórana og
réði með þeim ráðum sínum
um tilhögun verksins.
Faðir minn kom öllu þessu
fram, enda var hann úrræða-
góður, stjórnsamur og eftir-
tektarsamur og fór fátt fram
hjá honum sem aflaga fór.
Hann bjó ævinlega í tjölduni
við sömu skilyrði og aðbúnað
og verkamennirnir og alla tíð
sem ég var með honum var
hann við sjötta mann í tjaldi.
— Og hver vorú verkfærin
sem þið lögðuð þenna veg
yfir hraunið með?
— Þau voru hakar og skófl-
ur, járnkarlar, sleggjur, hand-
börur, hjólbörur og hestvagn-
ar. Efni í hleðslur og uppfyll-
ingar var mest flutt á hand-
börum. Sprengiefni var þá
púður fyrst en dýnamít síðast.
Ræsi voru þá ekki steypt
heldur hlaðin og hellur látn-
ar yfir. Voru þær oft stórar
og þungar, langsóttar og erf-
iðar viðfangs. Stundum vöru
ræsin tvö og fleygmyndaður
veggur á milli þeirra sem
vatnsflaumurinn átti að
brotnia á. Reyndi^st þau ræsi
vel og heyi'ði ég aldrei getið
um að vatn hefði runnið yfir
veginn á þeim stöðum.
— Hvernig var vistin í
tjöldunum þegar 6 mönnum
var troðið í þau?
— Þegar 6 voru í tjaldi
voru 2 og 2 ,,lagsmenn“, þ. e.
þeir sváfu undir sömu sæng-
inni — andfætis. Innst í tjald-
inu var kassi með steinolíu-
vél í. Sá er innstur lá hafði
það embætti á hendi að hita
kaffið og sjá um það að öllu
leyti. Hann varð að kveikja á
vélinni þegar klukkuna vant-
aði fjórðung í 6 á morgnana,
til þess að kaffið væri oi'ðið
heitt og lokið við að drekka
það kl. hálfsjö. Þeir sem ut-
ast lágu 1 tjaldi voru nefndir
,,tjalddraugar“ en „tjald-
draugurinn” hafði það emb-
ætti að reima aftur tjaldið og
ganga frá skörum á kvöldin.
Hver hafði sitt kofort og í
því mat sir.n. Maturinn var
skrínukostur, mest brauð og
kaffi, en seinni árin stundum
fiskur. Fyrsta útilegusumarið
man ég að úttektin var mjög
einhæf: Til vikunnar 1 rúg-
brauð, 2 hveitibrauð, 4—5
pund kringlur, 1 y2 pd. smjör-
líki, 2—3 pd. sykur. Undan-
tekning var ef panfaðir voru
2—3 snúðar á 3 aura stykkið.
Maturinn var sóttur til Hafn-
arfjarðar einu sinni í viku.
Hverjir tveir höfðu eina
dýnu, var hún vafin upp á
daginn og sat annar á henni,
en sængurföt og koddar voru
látnir í poka og sat hinn fé-
lagiran á pokanum. Stundum
var rj’k á kvöldin þegar búið
hafði verið um, ekki sízt þeg-
ar lengi hafði verið dvalið á
sama stað og gólfið orðið að
þurru moldai-flagi. En þá var
tjaldskörin bundin upp, rjrk-
Innganginn
að greininni
vantaði
Þau mistök urðu í blað-
inu í gær i sambandi við
birtingu greinar Stefáns
Ögmundssonar um 6. verka-
lýðsráðstefnu Eystrasalts-
Ianda, Noregs og Islands að
inngangur er átti að vera
að greininni féll niður, enn-
fremur varð sú misprentun
í undirfyrirsögn greinarinn-
ar að sagt var þar að þetta
hcfði verið 8. ráðstefnan en
eins og fram kom í grein-
inni sjálfri var þetta 6. ráð-
stefnan í röðinni.
Inngangurinn sem niður
féll fer hér á eftir:
Dagana 8. til 13. júli
var 6. verkalýðsráðstefna
Eystrasaltslanda Noregs og
fslands, háð i Rostokk.
Ráðstefnu þessa sátu ISS
fulltrúar og gestir frá eft-
irtöldum Iöndum: Dan-
mörku, Þýzka sambands-
Iýðveldinu, Þýzka alþýðu-
Iýðveldinu. Finnlandi, ts-
landi, Noregi, Póllandi. Sví-
þjóð og Sovétríkjunum.
Þá var og mætt til ráð-
stefnunnar nefnd frá Al-
þjóðasambandi verkalýðs-
félaga undir forustu aðal-
ritara þess, Louis Saillant,
cnnfremur fulltrúar frá
franska verkalýðssamband-
inu C. G. T„ auk fleiri
verlíalýðssambanda.
Frá fslandi voru mættir
4 þátttakendur að þessu
sinni, þeir Alfreð Guðnason
frá Eskifirði. Ándrés Guð-
brandss., Guðbrandur Bene-
diktsson og Stefán ög-
mundsson úr Reykjavík.
inu hleypt út og góöa kvöld-
loftinu inn.
Þegar 7 voru í tjaldi var
stundum svo þröngt að lags-
menn gátu . ekki snúið sér
nema gera það báðir samtím-
is, svo geta má nærri að oft
hefur litla hvíld verið að fá
í slíkum fletum. En annað
þekktist ekki þá.
Sá sem hitaði kaffið fór
heim 20 mini. á undan hinum
til þess að kveikja undir katl-
inum, því helzt þurfti kaffið
að vera heitt þegar heim kom,
því bezt var að renna brauð-
inu niður með heitum og sæt-
um kaffisopa. En ekki var
lengi verið að ganga frá upp-
þvottinum eftir hverja máltíð.
Krukkurnar voru sjaldan
þvegnar — sumar aldrei, og
Framhald á 7. síðu.
1