Þjóðviljinn - 12.09.1963, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 12. september 1963
ÞlðDVILIINN
SlÐA

Fyrsti steinsteypti þjóðvegurinn á fslandi er nú í
sköpun; það er Reykjanesbraut, sem áður nefnd-
ist Keflavíkurvegur. Byrjað var að steypa í fyrra
og lokið við 3,5 km og tæpa 11 í sumar, en frá
Engidal til Keflavíkur eru 37,5 km. Breidd steypta
vegarins er 7,5 m. Afköst steypuvélanna munu
vera um 30 metrar á klst. í steypuna hafa farið
um 200 tonn af sementi á dag. Gert er ráð fyrir
að hver km vegarins kosti um 5 milljónir króna
!
I
I
Frá upphafi íslandsbyggðar
þar til fytrir 50—60 árum voru
troðningar i hrauninu eftir menn
og hesta eini þjóðvegurinn suð-
ur á Reykjanes. Að ári verða
60 ár frá þvi vinna hófst við
lagningu vegar frá Hafnarfirði
um hraunin suður ströndina,
en í fyrra var rétt hálf öld
frá þvi sá vegur var tekinn
í notkun.
Fyrr i sumar sagði Gísli
Sigurgeirsson fyrrum verkstjóri
frá meginatriðum í sögu
þeirrar vegarlagningar, en
hann vann við veginn þar til
honum var lokið. Tœkin þá
voru hakar og skóflur, járn-
karlar og „lyftitré", handbör-
ur og hestvagnar. Ræsi öll
voru hlaðin og svo varð að
leita að stórum hellum í hraun-
inu einhversstaðar yfir þau og
bera þær síðan á handbörum.
i
Nýi vegurinn
Nú er komið að vinnubrögð-
um nútímans; við höfum hjól-
böruöldina iangt að baki. Nú
eru notaðar steypuvélar sem
steypa 300—400 m langan kafla
af 7,5 m breiðum vegi á dag.
Byrjað var á undirbyggingu
vegarins í nóv. 1960. Mæling-
ar á legu vegarins og útreikn-
inga á undirbyggingunni gerði
Ásgelr Torfason, verkfræðingur
hjá Vegagerð ríkisins en Vega-
gerðin hefur undirbyggt veg-
inn suður í Kúagerði. Eftir að
kemur suður fyrir Hafnarfjörð
liggur vegurinn víðast um fast
•hraun, nema í Kapelluhrauni
og Afstapahrauni þar sem hægt
var að ýta hrauninu upp í
undirbyggingu. Varð því að
flytja fyllingarefni að og mun
um miMj. rúmmetra hafa far-
ið í fyllingar. Meðalhæð fyll-
ingarinnar á þessari leið mun
vera rúmir tveir metrar, þvi
þar sem katlar vou i hraunið
þurfti sumstaðar allt að 7 m
háar fyllingar. Undirbygging-
in er öll úr þjöppuðu hraun-
grýti en ofan á það var sett
lag úr fínna efni, blanda af
möl frá Setbergi og bruna
(gjalli) úr Óttastaðargryfjunni.
Ætti undirbyggingin því að
endast a.m.k. næstu þúsund ár-
in. — Islenzkir aðalverktakar
hafa undirbyggt veginn frá
Keflavík inn á Vogastapa og
eru fyllingar á þeirri leið all-
miklu lægri eða um 1,4 m.
Breidd vegarins að ofan er
11,5 m, þar af 7,5 m steyptir
en síðan 2ja m breiðar mal-
arbrúnir beggja vegna.
Fullkomin vél-
tækni
Snæbjörn Jónasson verkfræð-
ingur hjá Vegagerð ríkisins
hefur sagt fyrir um steypuna,
en fsl. aðalverktakar fram-
kvæma verkið.
Fullkomin Véltækni er notuð
við vegagerðina. Grjótmuln-
ingsvél fyrirtækisins er í Hafn-
arfirði, hjá Þúfubarði og er
þar tekið steypuefni, en auk
þess fengið nokkuð hjá Grjót-
námi Reykjavíkur og grjót til
mölunar tekið í Fífuhvammi
og nokkuð suður hjá Straumi.
Steypustöðin hjá Þúfubarði
er sjálfvirk, fyrir 3 tegundir
steypuefnis, sand og tvær teg-
undir af möl, vatn og sement.
Steypustöðin er með sjálfvirk-
um rakamæli er ákvarðar
vatnsmagnið í steypunni, og _er
þetta alger nýjung hérlendis.
Steypustöðin er amerísk en
hrærivélin sænsk — Til steyp-
unnar hafa farið um 200 tonn
af sementi á dag.
Fyrsti steypti þjóðvegurinn

Fjfrst fer niðuriagningarvélin er tekur móti stcypunni og dreifir úr henni. Næst kcmur vétin sem jafnar steypuna og þjappar
(t. v.).
Þriðja í röðinni er plasthúðunarvélin. Um leið og vélin færist áfram færist plastúðarinn fram og aftur þvert yfir vegiinn og þck-
ur stcypuna plashúð til að verja hana of skjótri þornun. Síðan er tjaldað yfir.
Hjólböruöldin
horfin
Vélar eru einnig notaðar til
að steypa veginn. Hin fyrsta,
niðurlagningarvélin, tekur við
steypunni af bílunum sem
flytja hana og dreifir úr henni.
Þá tekur önnur vél við sem
jafnar steypuna og þjappar.
Báðar þessar vélar eru þýzkar
og nýjar. Þá tekur þriðja vél-
in við og húðar steypuna með
plasti. Það er gert til að verja
steypuna uppgufun, svo hún
þorni jafnt og hægt. Sú vél
er amerísk.
Loks, um sólarhring síðar,
kemur svo fjórða vélin til sög-
unnar og sker raufir í steyp-
una, bæði langs og þvers, en
þær eru síðan fylltar með as-
faltefni. Þetta er gert í þeim
tilgangi að ráða því hvernig
steypan springur. þegar að því
kemur. Stálmótin sem vegplat-
an er steypt í eru þýzk.
Yfirstjórn verksins af hálfu
ísl. aðalverktaka hefur Guð-
mundur Einarsson verkfræðing-
ur, tæknilegur framkvæmda-
tjóri Isl. aðalverktaka (Auk
hans eru framkvæmdastjórar
fyrirtækisins Thór Ó. Thórs og
Gunnar Gunnarsson). Verk-
stjórar við vegarlagninguna
hafa verið Björn Jóhannesson
og við steypuna. bæði nú og
í fyrra Biörgvin Ól.jtsson.
Hver kílómetrí í Reykjanes-
brautínni: 5 milljónir króna
14—15 kílómetrar
steyptir
Byrjað var að steypa viku
af júlí í sumar og hætt 30.
lágúst og hafa verið steyptir
tæpir 11 km í sumar en 3,5
í fyrra, svo nú er steypti veg-
urinn orðinn 14—15 km langur,
en frá Engidal við Hafnarfjörð
til Keflavíkur eru 37,5 km.
Gert er ráð fyrir að hver
km steypta vegarins kosti full-
gerður um 5 millj. kr. — en
viðhald verður líka hverfandi
lítið.
Á kaflanum sem þegar hefur
verið gerður er enn ósteyptur
stuttur spölur vtð lækinn fyrir
oían Hafnarfjörð, en þar verð-
ur vegurinn hækkaður og mal-
bikaður í haust. Er í ráði að
þar verði síðar hægt að klippa
veginn ( sundur og gera und-
irgöng þegar byggðin ofan
vegarínf. stækkar og umferðin
þvert yfir steypta veginn eykst
frá því sem nú er.
Ráðgert mun vera að ‘ steypa
á næstu tveimur sumrum að
steypa allan veginn til Kefla-
víkur.
Umferðarþunginn
Umferð pm Reykjanesveginn
mun nú vei'a um 110 bílar á
dag til jafnaðar alH árið. Um
veginn milli Kópavogs og
Reykjavíkur fara um 10—12000
bílar á dag og milli Hafnar-
fjarðar og Kópavogs um 5 þús.
bílar á dag. Umferð þessi er
nokkuð jöfn allt árið.
Um Austurveginn — austur
yfir Fjall — fara 3—4 þús
bílar á dag á sumrin, en á
vetrum hrapar sú umferð nið-
ur, einkanlega á Vestur- og
Norðurlandveginum.
Það er hvorttveggja. að þetta
er fyrsti varanlegi þjóðvegurinn
sem gerður er á tslandi. enda
hefur enginn vegur verið jafn-
mikið umræddur og þessi.
Hér skal ekki farið út í deilu
manna um það hversvegna
byrjað var að steypa veg til
Keflavíkur, en t.d. ekki Aust-
urveginn, til stærsta landbún
aðarhéraðs landsins, sem legg
ur nær 70 þús. manns daglega
til. mjólk þeirra.
Annarleg vinnu-
brögð stjórnar-
valda
Reykjanesbrautin hefur verið
feimnismál ríkisstjórnarinnar.
Þetta er fyrsti þjóðvegur lands-
ins sem byrjað var að bauka
við utan fjárlaga og er ríkið
talið leggja veginn, enda Vega-
gerð ríkisins látin vinna alla
undirbúningsvinnu við hann.
Hitt er ljóst að vegur þessi
er í alla staði þóknanlegur hin-
um bandarisku húsbændum
ráðherranna. því þeir hafa heit-
ið ríkisstjórninni láni til hans.
Mest umfal hefur þó vakið
hvemig verkum er skipt við
gerð vegarins. Vegagerð ríkis-
ins er látin mæla og vinna
undirbúningsvinnuna, en síðan
er einkaaðilanum afhent sjálf
steypan. Heyrzt hefur sú af-
sökun að þetta væri verk sem
væri Vegagerð ríkisins ofviða
vegna vélakostnaðar, hún hefði
ekki efni á að framkvæma slíkt
verk. — Og ber kannski að
skilja þetta sem viðurkenningu
á, að eitt gróðafélag sé orðið
öflugra en íslenzka ríkið?
Vitanlega kosta vélamar,
sem keyptar hafa verið til
verksins, steypustöðin Yneð öllu
tilheyrandi og vélarnar sem
notaðar eru vlð að steypa veg-
inn, margar milljónir kr., t.d.
munu niðurlagingarvélin og
þjöppunarvélin hver um sig
kosta 70 þús. mörk eða nálægt
800 þús. kr. En þrátt fyrir
það finnst flestum Islendingum,
sem ekki eru hluthafar í Isl.
aðalverktökum eða öðru slíku
gróðafélagi, að aðilinn til að
eiga slíkar vélar sé fyrst og
fremst einn á íslandi: Vega-
gerð ríkisins.
Akvegir á Islandi munu nú
vera um 8 þús. km á lengd.
Af þeim hafa nú verið steypt-
ir 10—15 km — eða minna en
1/500. Það er þvi ærið verk-
efni fyrir höndum hjá Vega-
gerð ríkisins á næstu áratug-
um, því að sjálfsögðu eiga ak-
vegir á landinu eftir að lengj-
ast verulega í framtíðinni.
Því cr spurt: Er það ætl-
un núverandi stjómarflokka
að Vegagerð iríkisins gegni
því hlutverki í framtíðinni
að leysa af höndum mæling-
ar og undirbúningsvinnu
undár steypu þjóðveganna —
en síðan koma gróðafélög
útvaldra mcð sín tól og
skattleggi hvcrn fermetra
steypts vegar sem þjóðin er
látin borga? (Eða má vænta
þess að heyra þau rök að
Isl. aðalverktakar geri þetta
af einskærri fórnfýsi og
borgi með hverjum fermetra
vegar?!)
Það er naumast gerandi ráð
fyrir að annað gróðafélag fari
að kaupa slíkar veggerðarvélar,
en eigi Vegagerð ríkisins ekki
að kaupa slíkar vélar fengju
Isl. aðalverktakar því >algera
einokun á að steypa vegii á
Isiandi. Það getur að vísu ver-
ið notaleg „vinnuhagræðing“
fyrir hluthafa í Isl. aða’lverk-
tökum og erfingja þeirra, en
kannski miður fyrir þjóðina.
Mogginn rómaði mjög á sín-
um tíma það afrek fyrrverandi
fórsætlsráðherra að leigja sjálf-
um sér eina ársprænu ríkisins
til nokkurra ára fyrir lítinn
pening, en Mogginn hefur enn
ekki getið þess afreks núver-
andi forsætisráðherra ‘ að rétta
syni sínum og félögum hans í
.þríflokkunurp einokunarað-
stöðu til að steypa þjóðvegi á
landinu. Svona fullkomið er
Moggans lítillæti. (Og það
skyldi þó aldrei vera að hlut-
hafaskrá Isl. aðalverktaka hafi
skyggt á það að Tíminn kæmi
auga á þetta afrek?)
Það er almennt fagnaðárefni,
að byrjað skuli á því að gera
varanlega þjóðvegi á landinu.
en flestir landsmenn, sem ekki
eru hluthafar í Isl. aðalverk-
tökum. en hinsvegar þátttak-
endur í því að greiða kostnað
við vegagerð á Islandi, munu
ætla Vegagerð ríkisins annað
og meira hlutverk en vera und-
irbyggingarstofnun ísl. aðal-
verktaka og einskonar útborg-
unarskúr ríkisins til gróðafé-
laga. ' j. b.