Þjóðviljinn - 21.09.1963, Blaðsíða 7

Mðdan
XÍHATUNA
Domdrinq
KAL/MANTAN^
i (BORNBO) ^
Pontiandk
NGKA
r*'
. Pdlðtnbdng;
Bandjermasin
IAKARTA'
indunq Q._- r.SurdbrfilA^'
Laugardafiur 21. september 1963
ÞlðSVIlJINN
SIÐA 1
ELDSKIRN MALAJSIU
OG UPPLAUSN SEATO
Gamall og vinsæll sidur er
að kynda bál við hátíöleg
taekifaeri, en aðrar eins brenn-
ur og farið hafa fram undan-
fama daga vegna stofnunar
ríkisins Malajsiu í Suðaustur-
Asíu hafa ekki sézt í manna
minnum. Sjálfan stofndag hins
nýja brezka samveddisríkis
gerðu menn í höfuðborginni
Kuala Lumpur á Malakkaskaga
sér dagamun á þann hátt að
brenna til grunna sendiróðs-
byggingu Indómesiu. Sjélfur
forsaetisráðherra hins nýja rik-
is, Tunku Abdul Rahman, tók
þátt i fagnaðinum með því að
troða undir fótum i skjaldar-
merki Indónesíu sem brotið
hafði verið niður af sendiráðs-
byggingunni. Á miðvikudag
var röðin komin að Indónesum
að skemmta sér. Malajsíusendi-
ráð var ekkert til að brenna,
en í þess stað var kveikt í glæ-
nýju sendiráði Breta, enda eru
það þeir sem hafa haft allan
veg og vanda af að koma á
laggimar nýju riki, þar sem
dreifðar nýlendur þeirra á
þessum slóðum eru sameinaðar
í eitt. Brezki sendiherrann sem
varð fyrir barðinu á brennufús-
um Indónesum er gamall kunn-
ingi okkar Islendinga, Gilchrist
sá hinn skozki sem hér var
sendiherra meðan landhélgis-
deiilan var hvað hörðust og fékk
þá nokkrar steinvölur inn um
gluggana í sendiherrabústaðn-
um við Laufásveg.
Maiajsía er búin til úr fjór-
um gömlum nýlendum
Breta. Sú stærsta og fjölmenn-
asta er suðurhluti Malakka-
skaga og hefur verið sjálfstætt
samveldisland nokkur undan-
farin ár. Þar ráða furstasettir
Malaja mestu um landsstjóm
í náinni samvtínnu við brezk
námufélög og plantekrueigend-
ur. Annar aðili að Malajsíu er
milljónaborgin Singapore, frá
fomu fari öflugasta herstöð
Breta i Suðaustur-Asíu. Singa-
pore hefur um skeið haft sjálf-
stjóm í innanlandsmólum. en
Lee Kuan Yew forsætisráð-
herra átti á síðasta óri í vök
að verjast fyrir vinstri sinn-
uðum flokkum sem krefjast
sjálfstæðis borginni til handa.
Várð Yew þá fyrstur manna til
að stinga upp á stofnun Mal-
ajsíu. Fyrir honum vakti fyrst
og fremst að slá vopnin úr
höndum stjórnmálaandstæðinga
sinna í borgríkinu án þess að
þurfa að troða illsakir við Breta
og stjórnina í Kuala Lumpur.
Bretum er mest í mun að halda
flotastöð stnni í Singapore, og
fyrir því er séð á þann hátt að
hemaðarbandalag Bretlands
við Malaja færist yfir á allt
hið nýja ríki. Þar með er Bret-
um heimiluð herseta í Singa-
pore næstu 3 óratugina. En
Tunku Abdul Rahman og fé-
lagar hans í stjóminni í Kuala
Lumpur voru ófáanlegir til að
taka við Singaporeborg, einni sér
undir þak sama ríkis. Ástæðan
er að á Malakkaskaga eir öfl-
ugur þjóðernisminnihluti Kín-
verja, og í Singapore eru Kín-
verjar í miklum meirihluta.
Yew er sjálfur af kínverskum
ættum. VæH Ma,laja og Singa-
pore slegið saman í eitt gat
svo farið að Kínverjar, sem
fjölgar örar en Malajum, kæm-
ust brátt í meirihluta í slíku
ííki.
Indónesisk fallhlífasveit á hergöngu í aögerðum gegn uppreisn-
armönnum á Súmiltru fvrir nokkrum árum.
Konungshjón Malaja við hátíðahöldin í Kuala Lumpur daginn
sem Malajsía var stofnuð.
Við því sá Yew með því að
.leggja til að þrjár brezkar
nýlendur á Norður-Borneó, að
mestu byggðar Malajum, fylgdu
Singapore í hið nýja ríki. Þar
með var meirihluti Malaja
tryggður um fyrirsjá^nlega
framtíð og fundin lausn á þvi
vandamóli Breta hvað gera
ættí við þessa þrjá landskika,
sem ekki höfðu bolmagn til að
standa á eigin fótum þótt allir
væru lagðir saman, hvað þá
heldur hver í sínu lagi. Brezka
stjórnin og stjórn Malaja féll-
ust líka í snatri á tillögu Yew,
en þar með var efnt til deilu
við tvö ríki, sem bæði gerðu til-
kall til Norður-Borneo. Filipps-
eyja og Indónesíu. Krafa Fil-
ippseyinga til yfirróða yfir
skika af eynni byggist á göml-
um samningum fró því eyjam-
ar voru nýlenda Spónverja.
Krafa Indónesíu er hinsvegar
stúdd landfræðilegum og þjóð-
ernislegum rökum. Mikill meiri-
hluti Borneó, sem Indópesar
nefna Kalimantan, tilheyrir
Indóne&íu, og Indónesíustjóm
segir það fjarstæðu að Játa
gamla skipíiegu eyjarinnar fró
því Bretar og Hollendingar !
réðu sínir hvorum hlutanum
verða til þess að skilja strand-
lengjuna í norðri frá megin-
hluta eyjarinnar til frambúðar,
ekki sízt þar sem gömlu ný-
lendumörkin fylgja engri marka-
línu milli þjóð; Djakar búa
jafnt sunnan þeirra og norðan.
Bretar ásamt skjólstæðingum
sínum Rahman og . Yew
höfðu búizt við andstöðu Ind-
ónesa, en kröfur Filippseyja-
stjómar til Norður-Borneó
komu þeim á óvart. Bretland og
Filippseyjar eru að nafninu til
bandamenn í Suðaustur-Asíu-
bandalaginu og komið var til ,
leiðar, að foru&tumenn Filipps-
eyja, Malakka og Indónesiu
hittust í Manilla, höfuðborg
Filippseyja. Árangur þess fund-
ar var beiðrn til Sameinuðu
þjóðanna að láta fara fram at-
hugun á viðhorfli landsmanna á
Kort af Malajsíu og vesturhluta Indónesíu. Kortið er tekið úr
ítölsku blaðl svo nöfn eru á ítölsku (Giava—Java).
Norður-Bomeó til aðildar að
Malajsíu. Þátttaka Singapore
í stofnun hins nýja ríkis hafði
verið samþykkt í þjóðarat-
kvæðagreiðslu sem Yew forsæt-
isráðherra lét fara fram eftir
að búið var að varpa nokkrum
tugum forustumanna stjórnar-
andstöðunnar I fangelsl. Rah-
man féllst á aö fresta stofnun
Malajsíu um hálfan mánuð
meðan rannsóknamefnd S. Þ.
starfaði. Brátt komu upp deil-
ur um framkvæmd rannsóknar-
innar, og lauk þeim svo að
Indónesía og Filippseyjar lýstu
yfir að rikin gætu með engu
móti tekið mark á niðurstöð-
um hennar og myndu því ekki
viðurkenna Malajsiu, Meðan
á þessu þrefi stóð gekk eiti af
þrem ríkjum á Norður-Bomeó
úr skaftinu. soldóninn í Brun-
ei, sem er brezkt vemdarsvæði
én ekki krúnunýlenda, lýsti
þvi yflir að hann viidi hvergi
koma nærri stofnun Malajsíu.
Rannsóknarnefnd SÞ komst
að þeirri niðurstöðu að
rneirihluti íbúa í Sarawak og
Norður-Bomeó væri hlynntur
stofnun Malajsíu, en áætlaði
meirihlutann nauman i Sara-
wak, þar sem uppreisn var
gerð í fyrra gegn nýlendu-
stjóm Breta. Var Malajsía
stofnuð á þriðjudaginn með
þeim eftirköstum í Kuala
Lumpur og Djakarta, sem áður
er lýst. Þrátt fyrir sendiráðs-
brennumar er ekki mikil
hætta styrjöld út af Norð-
ur-Borneó að svo stöddu, en
talið er víst að Indónesar styðji
andstæðinga Malajsíu í Sara-
wak til að halda uppi skæru-
hernaði í fjallahéruðunuxn, þar*
sem uppreisnarmenn sem kom-
ust undan hersveitum Breta
hafast við.
Með stofnun Malajsíu er rek-
inn enn einn nagli í lik-
kistu Suðaustur-Asiu bandalags-
ins, sem Dulles stofnaði á sín-
um tima til þess að umkringja
Kína. SEATO-rikið Filippseyj-
ar og hlutlausa ríkið Indónes-
ía standa saman gegn Malajsíu,
þar sem helzta flotastöð SEA-
TO er niður komin. Bretland
og Bandaríkin eru meglnstoðir
SEATO og Malajsía hefði aldr-
ei verið stofnuð án þeirra full-
tingis. Kina tekur eindregið
undir álit Indónesa og Filipps-
eyinga að stofnun Malajsíu sé
skýrt dæmi um nýlendustefnu
í nýrri mynd. þar sem gamalt
nýlenduveldi ráðstafar rflcja-
skipun að eigin geðþótta án
tillits til legu landa og þjóð-
emis íbúanna. Dvol brezkra
hersveita í öllum hlutum Mal-
ajsíu og tök brezkra auðfólaga
á atvinnulífi rikisins er líka
hvorttveggja í bezta samræmi
við starfshætti nýlendustefn-
unnar nýju. Framtíð Malajsíu
véltur einkum á því hverju
fram vindur í sambúð Kínverja
og Malaja á Malakkaskaga og
i Singapore. Bretar og stjóm-
endur hins nýja rikis segjast
vera að búa í haginn íyrir að
kynþættirnir tveir gett lifað í
sátt og samlyndi, en máikill
hluti Kínverja, einkum í Singa-
pore, lítur svo á að stofnun
Malajsfu sé bragð Breta og yf-
Framhald á 5. síðu.
!
!
I
*
I
Dr. Haye W. Hansen
sextugur
Sjálfsmynd.
Sextugur er í dag dr.
Haye Walter Hansen,
þýzkur myndlistarmaður
og fomfræðingur, sem ís-
lendingum er vel kunnur,
því hér hefur hann dval-
izt langdvölum á undan-
förnum árum og hald-
ið sýningar á verkum
sínum. Dr. Hansen gistir
einnig ísland nú , á sex-
tugsafmæli sínu.
Haye Hansen stundáði
nám í fomleifafræði en
lauk jafnframt prófi við
Listaskólann í Hamborg.
Síðan hefur hann tvinn-
að hugðarefni sín saman;
áhugi hans á þj.óðminj-
um ræður einatt vali
myndarefna hans. Sá á-
hugi hefur einnig vísað
honum leiðir til Skandi-
navíu, írlands, Færeyja
og íslands i könnun
á hugðarefnum sínum,
auk þess sem hann hefur
feröazt mikið í heima-
landi sínu og um suð-
lægari lönd, Hann hefur
skrifað fjölmargar grein-
. ar, haldið erindi og rit-
að bækur, sem hann
myndskreytir sjálfur.
Þannig kom á s.l. ári út
hér í Reykjavík ritgerðin
„Bæir og kirkjur á ís-
landi”, en þaö er hluti
úr óprentaðri bók hans
„ísland frá víkingaöld
til nútíðar", en hún hefur
að geyma jarðfræðilegar,
landfræðilegar, sögulegar
og atvinnulegar lýsingar
á^ íslandi að ógleymdum
þjóðminjunum.
Dr. Haye W. Hansen
hefur haft sýningar á
myndlist sinni víða um
lönd, sex sinnum hér á
landi. í Reykjavík einni
hefur hann sýnt 170 olíu-
málverk, 240 teikningar,
30 svartlistarmyndir og
10 vatnslitamyndir. — x.
OTr