Þjóðviljinn - 01.10.1963, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 1. október 1963 ------- -----------—
Síðast vorum við á Hellissandi að hugleiða
hvernig á því gæti staðið að áratugum saman var
daufheyrzt við öllum óskum um sjálfsögðustu að-
stoð til þess að þetta dugandi fólk hér gæti nýtt
fiskimiðin „við bæjardyrnar'’.
ÞlðÐVILIINN
SlÐA ^
Bjðrnsstcinn í RilL
Síðast vorum við á Hellis-
sandi að hugleiða hvernig á
því gæti staðið að áratugum
saman var daufheyrzt við öll-
um óskum um sjálfsögðustu
aðstoð til þess að þetta dug-
andi fólk hér gæti nýtt fiski-
miðin „við bæjardyrnar".
Veiztu?
Veizt þá að árið 1930 voru
íbúar á Hellissandi um 700
talsins, en fyrir tæpiun 10 ár-
um hafði þeim fækkað um
helming, eða niður í 350?
Það ár höfðu Sandarar háð
á'ratuga stríð fyrir því, að
þeir fengju höfn eins og aðrir
fisliibæir. En þótt þeir gætu
bent á eitt bezta hafnarstæði
á landinu og þótt fulltrúar
þeirra á Alþingi hefðu alltaf
verið frægir áhrifamenn í
valdamesta flokki landsins
varð ekki séð að þeir góðu
menn gætu þokað framfara-
málum Snæfellinga hót áleið-
is.
Ný forusta
Árið 1954 skiptu Sandarar
um hreppsstjórn, kusu sér
nýjan oddvita, Skúla Alexand-
ersson að nafni og undir dug-
andi forustu hans lét hrepps-
nefndin ekki lengur herra-
mönnunum fyrir sunnan hald-
ast það uppi að yppta aðeins
öxlum þegar Sandarar ávörp-
uðu þá. Nú sótti hreppsnefnd-
in mál sitt þannig, að í stað
þess að Sandarar höfðu áður
þurft að fara suður á fund
hinna háu herra neyddist
Emil Jónsson vita- og hafn-
armálastjóri nú til þess að
fara með Rifshafnarnefndina
vestur að Rifi, og heita því á
staðnum ag nú skyldi byrjað á
hafnarframkvæmdum í Rifi,
svo þar yrði hægt að hafa
báta næsta vetur. Sandarar
keyptu þegar tvo báta — en
auðvitað sveik Emil heit sitt,
svo næstu vertíð varð annar
báturinn að liggja, en hinn
var leigður til Reykjavíkur.
En þótt svo færi þá vertíð,
slepptu Sandarar ekki takinu
— og stjómarvöldin neyddust
til að láta grafa rennu í sand-
inn og reisa bryggjuspotta úr
timbri. títgerð hófst að nýju
í Rifi.
Þótt hafnarframkvæmdirnar
í Rifi síðasta áratuginn séu sí-
gild dæmi á heimsmælikvarða
um það hvernig ekki á að
vinna, hefur verið baslazt við
þessa rennu, og hið þýðingar-
mesta va'r: nú sáu menn fram
á að héðan af yrði ekki snúið
við, höfn hlyti að koma fyrr
eða síðar.
Nýr sóknarhugur
Þessi sannfæring blés nýj-
um lífsþrótti í Sandara. 1
stað þess að íbúatalan hafði
lengi farið lækkandi ár frá
ári tók hún nú að vaxa ár
frá ári og er nú komin úr
350 upp í 500 — en Hellis-
sand skortir þó enn 200 íbúa
til að vera jafnstór og hann
var fyrir 33 árum eða árið
1930.
Það sýnir m. a. sóknarhug
manna hér að hingað hefur
verið keypt 150 tonna fiski-
skip, Sigurður Kristjánsson
skipstjóri í Rifi eigandi þess.
Þá er og 110 tonna skip er
Jökull h.f. á, auk þess eru 4
bátar um 50 tonn hver. Jökull
h.f., sem er dótturfélag kaup-
félagsins, hefur skreiðar- og
saltfiskverkun, en Hraðfrysti-
hús Hellissands er eitt um
frystingu fisks — og mun af-
kastageta hússins aldrei hafa
verið fullnýtt til þessa. Það á
engan bát.
Stærsti eigandi Hraðfrysti-
húss Hellissands er hreppur-
inn, en samanlagt mun Kvöld-
úlfur og Sigurður Ágústsson
eiga fleiri hluti í frystihús-
inu, og ráða því, en hreppur-
inn, almenningur á Hellis-
sandi, sem lagt hefur fram
stærstan hluta fjárins, ræður
ekki. Þetta er sú „þátttaka al-
mennings í atvinnurekstri“
sem kapítalistana dreymir
um: almenningur leggi fram
sem mest fé, almenningur
leggi fram vinnuaflið, erfið-
ið, — en ráði engu! Svona
fyrirkomulag er engin ný upp-
götvun. Thórsararnir kunnu
mæta vel allt um þetta áður
en Eykon litli gat girt sig
hjálparlaust í brók, hvað þá
að hann væri orðinn tækur á
vesturþýzkt námskeið í „hag-
ræðingu“ almenningshlutafjár.
Lofsvert átak
Hinn nýja sóknarhug Sand-
ana má einnig marka á því, að
þelr hafa nú byggt mikið og
vandað félagsheimili. Okkur
er tjáð að oddvitinn muni
góðfúslega sýna okkur húsið.
Svo förum við í fylgd Skúla
Alexanderssonar að skoða fé-
lagsheimilið. Það er enn ófrá-
gengið að utan, en hin mynd-
ariegasta bygging, 400 m‘ að
grunnfleti og em tveir þriðju
á tveim hæðum. Aðalsam-
komusalurinn er þegar hinn
vistlegasti, en þar verða sæti
fyrir 350—400 manns. Leik-
sviðið er fyrir enda salarins,
nægilega stórt fyrir stór leik-
rit. Þjóðleikhúsið þanf því
ekki að sneiða hjá Hellissandi
eftirieiðis þegar send verður
„list um landið“. Með þessu
nýja húsi hafa Sandarar
skapað sér möguleika til fé-
lagslífs er var óhugsandi áð-
ur. — Að byggingu hússins
hefur hreppurinn og félags-
samtök bæjarins staðið. Flest-
um mun bera saman um að
Skúli Alexandersson hafi ver-
ið driffjöðrin í þessari fram-
kvæmd. (Eg verð að hætta á
það þó nú skammi hann
mig!>.
Sigur að lokum
Við spyrjum Skúla oddvita
um sigurhorfur í hafnarmál-
inu.
— Já, nú loks eftir tuttugu
ára látlaust stríð er sigur að
vinnast, svarar hann.
— Ætlar þá ríkisstjórnin
loks að leyfa verkfræðingum
þeim er vinna að vitamálum
að hætta þeim vixmubrögðum
ínnanhúsmanna á Kleppi að
moka sandinum úr sömu renn-
unni ár eftir ár?
— Já, nú hefur loks verið
pantað stálþil til að klæða
250 m langan hafnarbakka, og
þegar það hefur verið gert og
sandinum dælt upp úr væntan-
legri höfn verður hægt að af-
greiða um 20 báta. Loks er
5 báta skammturinn úr sög-
unni.
Við þökkum Skúla fyrir
upplýsingarnar og óskum hon-
um og Söndurum öllum til
hamingju með langþráðan og
verðskuldaðan sigur. — Sjó-
mennina getum við ekki rætt
við að sinni. Þeir eru fjarri
að fást við síldina.
Við Björnsstein
Það er áliðið kvölds og við
ákveðum að sleppa ekki tæki-
færinu til að lifa enn aftur-
eldingu við Breiðafjörð. Við
höldum inn í Rif meðan björt
nóttin heldur niðri í sér and-
anum á mótum deyjandi
kvölds og rísandi dags. Jafn-
vel lognaldan sefur. Allt er
hljótt — nema krían — þessi
sístarfandi fugl. Og þó full-
yrða fróðir menn að krian sofi
líka. En í „nótt“ lætur hún
ófriðlega.
Við staðnæmumst við
Bjömsstein. Sennilega er nú
öðruvtísi umhorfs en þegar
Björn Þorleifsson féll hér, en
líklega þó furðu lítið, miðað
við það hve langt er frá lið-
ið. Sagan segir að Bjöm hafi
varizt Bretum upp á hamrin-
um, en síðan stokkið niður á
steininn og verið veginn þar.
Steinninn er nú grafinn í
sand, nema aðeins efsti hluti
hans, en margir muna þó enn
þegar Björnssteinn var að
mestu ofanjarðar. En sandur-
inn hefur hækkað, og þð mest
eftir að farið var að dæla
honum upp fyrir og að hamr-
inum þar sem hafskip flutu
fyrrum.
Vel má vera að einhverjum
þyki sandorpin steinnibba
harla lítils virði á þessum
dögum dollara og gróða-
hyggju, en nóg landrými er á
Snæfellsnesi, þótt grútar-
bræðslum og sjoppum yrði
komið fyrir annarsstaðar í
framtíðinni en undir hamrin-
um þarna. Það myndi heldur
eigi riða framavonum neins að
fullu þótt búið væri árið 1967
að hreinsa frá Björnssteini og
setja varanlegar skorður gegn
því að hann græfist aftur í
sand — árið þegar liðnar
verða 5 aldir frá því Björn
Þorleifsson féll hér fyrir eng-
ilsaxneskum yfirgangi.
Fimm alda
minning
Það var sú tíð að farskip og
fiskiduggur flutu hér við
hamarinn fyrir innan, þar sem
nú vex grænn melur á gráum
sandi. Hingað komu ýmissa
þjóða skip, — hér voru þau
örugg á hverju sem gekk —
en einkum voru það enskir og
þýzkir sem hér gerðu sig
heimakomna — og að ýmsu
kunna. Sagnir hafa gengið um
það, að Englar hafi kynnt sig
svo á þessari strönd að þeir
yrðu að ganga með brauð í
höndum til þess að Snæfell-
ingar leyfðu þeim landgöngu
til að taka vatn. Nú er öldin
önnur. Nú krefst ekki lengur
fátæk þjóð brauðs og friðar,
og veitir drykkjarvatn. 1 nafni
íslenzkrar þjóðar þiggur nú
rik stétt dollara og lætur her-
stöðvar. Nú tala valdamenn
opinskátt um að bezta ráðið
til að varðveita sjálfstæði
þjóðar sé að glata því! —
Eða hver myndi afkoma
Sandara verða þegar brezkir
og þýzíkir auðhringar mættu
byggja hér sín fiskiðjuver og
tugþúsundir atvinnuleysingja,
sunnan úr fyrirmyndarlöndum
„vestræns frelsis" bjóða nið-
ur kaupið?
Á kannski að minnast falls
Björns Þorleifssonar hér fyrir
5 öldiun í haráttu gegn engil-
saxneskum yfirgangi, með þvú
að fyrsta brezka fiskiðjuverið
í Rifi taki til starfa árið
1967?
Harður aðgangur
Við snúum til baka upp á
bakkana. Enn er allt kyrrt —
nema krían, hún lætur hálfu
verr en fyrr. Við athugum
þenna háværa fugl sem ekkí
getur verið til friðs þegar all-
ir aðrir sofa. Hún steypir sér
í hundraðatali á eitthvað sem
íjarlægist í átt að sjónum.
— Við verðum að hjálpa krí-
unni! Það er verið að ræna
hana! kallar gamli baráttu-
maðurinn, Jón Rafnsson, sem
hingað er kominn til að rifja
upp sumamætur við Breiða-
fjörð og gamla daga þegar
hann hljóp þar um hlíðar og
fjörur á stuttbuxum. Við
Framhald á 10. síðu.
I
Bregðum fliótt við
Rúmur aldarfjórðung-
ur er liðinn síðan Þjóð-
viljinn hóf göngu sína.
Allan þann tíma hefur
hann staðið af bjarg-
festu í baráttunni fyrir
lífsafkomu íslenzkrar
alþýðu og fyrir málstað
íslands, og svo þýðing-
armikill hefur Þjóðvilj-
inn verið og er þjóðlíf-
inu öllu að án hans get-
um við ekki verið. Og
nú þegar Þjóðviljanum
liggur á og blaðið leitar
til alþýðu manna Ieyfi
ég mér að hvetja alla
lesendur hans og vel-
unnara að leggja hon-
um lið, bregða fljótt við
og koma á framfæri
þeim styrk, þeirri fjár-
upphæð, sem hver og
einn sér sér fært að láta
af' hendi.
Takið virkan þátt í
söfnuninni, sem yfir
stendur, og gleymum
því ekki að Þjóðviljinn
er okkar blað, sem við
eigum og verðum að
standa strauní af.
Framundan er mikil
barátta fyrir kjörum og
lífsafkomu allrar al-
þýðu og á miklu veltur
að Þjóðviljinn geti starf-
að af fullum krafti.
Tryggvi Emilsson.
i