Þjóðviljinn - 02.10.1963, Side 7

Miðvikudagur 2. október 1063
MÖÐVILJINN
SÍÐA 7
Viðtal við bandaríska ritstjórann HENRY F. MINS

Henry F. Mins ritstjóri. — Ljósm. Þjóðv. A. K.
— Hvað viltu segja les-
endum Þjóðviljans um tíma-
ritið Science and Society?
— Það var stofnað 1936
af nokkrum háskólaprófess-
orum, sem raunar eru ekki
lengur í því starfi, neinn
þeirra, vegna þessa tiltækis.
Þeir áttu það sameiginlegt
að vilja ræða vandamál
heimsins og vísindanna frá
marxistasjónarmiði, og gera
það svo rækilega og vandað
að það stæðist þyngstu kröf-
ur og gæti haslað andstæð-
ingunum völl með fullum
rökum. Þeir fundu til þess
að einmitt d Bandarí'kjunum
væri sár vöntun á slíku riti
og aðrir væru ekki líklegir
til að annast þetta verk.
Þessu verkefni hefur tíma-
ritið Science and Society
reynt að sinna ætíð síðan.
Það hefur engan félagsskap
að bakhjarli og engar aðrar
tekjur en af sölu tímaritsins
sjálfs og smáframlögum á-
skrifenda. Og tímaritið hefur
lifað þrátt fyrir allt í næst-
um 28 ár og er líklega það
timarit sinnar tegundar sem
lengst hefur lifað að undan-
skildu tímaritinu Neue Zeit
ÞaÖ gerist ekki á hverjum degi að bandarískur ritstjóri lítur inn á ritstjórn Þjóðvilj-
ans og fær sér molasopa á kaffistofunni í morgunkaffinu og lítur á skákina þar sem
berjast fréttastjórinn og auglýsingastjórinn. En þessi ovenjulegi atburður gerðist í
vikunni sem leið, og maðurinn var Henry F. Mins, einn af ritstjorum bandanska
marxistatímaritsins Science and Society, en það timarit er talið eitt vandaðasta tima-
rit sinnar tegundar og lesið af sósíalistum og andstæðingum þeirra viða um heim.
Hér fara á eftir nokkur atriði úr því sem talað var, en Mins þurfti lika margs að
spyrja um Islandsmál og dást að Friðriki Ölafssyni.
Almenningur í Bandaríkjunum
trúir yfirleitt því sem
stjórnarvöldin vilja að hann trúi
sem Engels stofnaði og
Kautsky tók við. Og við von-
umst til að lifa lengur.
Engum er borgað fyrir að
vinna að ritstjórn þessa
tímarits eða fyrir greinar
sem þar birtast og það hefur
raunar ekki nema einn
launaðan starfsmann, og
ekki of vel launaðan, mann-
inn sem sér um afgreiðslu
þess.
Ef ég ætti að nefna ein-
hvern sérstakan þátt sem
alltaf hefur verið í ritinu og
við eru sérstaklega stoltir
af, er það þátturinn um nýj-
ar bækur. Við höfum lagt
mikið kapp á að segja frá
sem flestum merkum bókum
og að fá hæfa menn til að
ritdæma þær. Eg þekki ekk-
ert amerískt tímarit sem
hefur tekizt að halda bóka-
þætti eins vönduðum og
Science and Society.
— Er ekki erfitt að fá
menn í Bandarikjunum til að
skrifa í marxistatímarit ?
—Jú, það getur verið erf-
itt. Það er t.d. nærri ómögu-
legt að fá nokkurn háskóla-
kennara til að skrifa í ritið
um nokkurt efni varðandi
alþjóðamál, líka þó þeir séu
hlynntir málstað þess. Því
hætt er við að hann yrði
ekki lengi háskólakennari
eftir að grein hans birtist.
Þannig getur það t.d. reynzt
örðugt að finna menn til að
skrifa nm viss efni af nægri
sérþekkingu.
Hvað sem því líður nýtur
Science and Society viður-
kenningar ekki einungis í
Bandaríkjunum heldur einn-
ig alþjóðlegrar.
☆ ☆ ☆
— Hvað er að segja um
aðra útgáfu frjálslyndra og
róttækra blaða og tímarita
í Bandaríkjunum?
— Ekkert vinstrisinnað
dagblað er nú gefið út í
Bandaríkjunum. 1 stað dag-
blaðs Kommúnistaflokks
Bandaríkjanna Daily Work-
er er nú gefið út vikublaðið
Worker og með löglegum og
ólöglegum aðferðum er lagt
þungt farg á slíkt blað og
lesendur þess. Annað
vinstrisinnað vikublað er
National Guardian, og loks
má nefna mánaðarritið
Monthly Review. Þessi rit
höfða hvert til síns lesenda-.
hóps og hafa mismunandi
ve'rkefni að gegna; við þessi
vinstri rit höfum við auðvit-
að beztu samvinnu, ritstjór-
ar þeirra, eins og t.d. Sweezy
og Hubermann, skrifa í okk-
ar tímarit og við í þeirra.
Ekki má þó ráða af því
sem ég hef sagt að meðal
vinstri manna í Bandaríkj-
unum ríki uppgjöf og von-
leysi, þeir vita að of margt
er að gerast í heiminum til
þess að bandaríska þjóðin
geti fremur en aðrar haldið
áfram í pólitískri deifð og
áhugaleysi, minnungir orða
Abrahams Lincolns að ekki
verði hægt að blekkja alla
alltaf.
☆ ☆ ☆
— Og þér finnst þú þurfa
að koma til Evrópu við og
við ?
— Eitt er það sem Banda-
ríkjamanni getur fundizt svo
heillandi í gamla heiminum
að maður verði að kynnast
því sem bezt: hin sterku
tengsl við liðna tímann, sá
skilningur á samhengi sög-
unnar sem í því felst og
einnig hlýtur að hjálpa til
að tengja nútímann og þá
framtíð sem koma skal. Fyr-
ir mig er það forkostuleg
skemmtan að lesa í Atóm-
stöðinni um kirkjusmiðina,
sem ekki eiga hugstæðara
umræðuefni en að bera sam-
an og metast um hetjur
fornsagnanna; þessi eigin-
leiki hlýtur að vera einstak-
lega sterkur með Islending-
um, hans verður hvað eftir
annað vart í sögum Halldórs
Laxness og ég þykist líka
hafa fundið hann hér í fólki
sem ég hef kynnzt.
Manni getur fundizt
Bandaríkin auðug af hlut-
um, en fátæk af lífi. Ég reyni
að ferðast til Evrópu eins
oft og mér er unnt, svona á
fjögra—fimm ára fresti, og
það er eins og að koma í
ferskt loft, ég á þar ekki
einungis við sósíalistaríkin
heldur einnig lönd eins og
Svíþjóð, Frakkland. Fólkið
er betur vakandi, áhugasam-
ara um þjóðfélagsmál. Mað-
ur verður ekki var við kæru-
leysið sem er svo algengt
vestra. Og það er einmitt
sinnuleysið sem tefur allar
breytingar, minna má á sem
dæmi að það er að verða
heil öld frá því borgarastyrj-
öldinni um þrælahaldið lauk,
og samt búa margir svert-
ingjanna í suðurrikjunum
enn þann dag í dag við á-
stand sem ekki er óskylt
þrælahaldí.
☆ ☆ ☆
— En nú er einmitt mikil
hreyfing á svertingjunum?
— Já, svertingjarnir eru
að skipuleggja mikla bar-
áttu. Þar hefur aldarafmæl-
ið einmitt ýtt xmdir, orðið
tilefni að gera upp hve
skammt er komið að því að
ná fullu frelsi og jafnrétti.
Annað sem haft hefur stór-
mikil áhrif á svertingjana í
Bandaríkjunum er sigursæl
frelsisbarátta Afríkuþjóð-
anna. Þar hafa svertingjam-
ir sýnt að þeir geta ráðið
ríkjum og annazt allt sem
frjálsir menn þurfa að ann-
ast. Vitneskjan um það hef-
ur aukið bandarískum svert-
ingjum sjálfstraust og ör-
yggi í frelsisbaráttunni,
þeir finna betur en áður að
þetta sem Afríkusvertingj-
amir geta gætu þeir líka
gert til jafns við aðra.
Frelsisbarátta svertingj-
anna er ákaflega mikilvæg
hreyfing, líklega mikiivæg-
asta hreyfing í tíð þessarar
kynslóðar í Bandaríkjunum.
Það er nýtt að fólk í Banda-
ríkjunum skuli ganga út á
götuna í kröfugöngur eins og
gert hefur verið nú undan-
farið og sýnir vaknandi
þjóðfélagsáhuga.
☆ ☆ ☆
— Hefur almenningur í
Bandaríkjunum hugmynd
um hversu herstöðvar
Bandarikjanna erlendis spilla
sambúðinni við aði-ar þjóðir?
— Nei, þó raddir heyrist
um slíkt í bandarískum blöð-
um er andúðin talin einskært
vanþakklæti af fólki sem
Bandaríkin leggi sig í líma
að vemda og ætti að vera
Bandaríkjunum þakklátt fyr-
ir.
— Almenningur sinnir lít-
ið stjómmálum?
— Já, það liggur við að
orðið pólitískur sé notað sem
skammaryrði í Bandaríkjun-
um. Meira að segja getur ó-
venjulegur skákáhugi manns
vakið gmnsemdir um að
hann sé ,,rauður“. Það er
allt í lagi að spila bridge, að
drekka sig fullan í félags-
skap, en hitt er „óamerískt"
að koma saman til að ræða
þjóðfélagsmál. 1 flestum öðr-
um löndum eru beinlínis til
staðir þar sem menn geta
setið saman til þess eins að
spjalla um þjóðfélagsmál og
annað og skiptast á skoðun-
um. Þetta hefur varla þekkzt
í Bandaríkjunum fyrr en nú
á síðari árum, að farið er
að koma upp í New York
litlum kaffistöðum þar sem
ungt fólk, listamenn og stúd-
entar og aðrir koma inn til
að ræðast við og blanda geði,
og að sjálfsögðu breiðist það
út, því allir í Bandaríkjunum
vilja líkjast New York.
En unga fólkið er ekki
sérstaklega áhugasamt fyrir
flokkapólitík, það er á kafi
í persónulegum vandamálum,
og líka heimsmálum eins og
kjarnorkumálunum og frið-
armálum og auðvitað kyn-
þáttavandamálum. Okkur af
eldri kynslóðinni finnst það
ljóður á ráði unga fólksins
að hafa ekki áhuga fyrir
flokkapólitík. En þannig er
það alltaf, unga kynslóðin
vill fara sinar eigin leiðir og
gera hlutina öðru vísi en
eldri kynslóðin, og manna
fyrstur er ég til að viður-
kenna að ég og mín kynslóð
hafi ekki höndlað alla vizk-
una.
— Hefur ekki linað á of-
sóknum gegn sósíalístum og
öðrum vinstri mönnum?
— Ekki er hægt að segja
I
i
I
það. MaeCarthy er dáinn en 7
MacCarthyisminn lifir og er |
orðinn lífsregla bandarískra k
stjórnarvalda. En áróðurinn ^
er oft útsmognari en áður k
og aðferðirnar líka. 1 stað
þess að varpa mönnum í
fangelsi fyrir vinstri skoð- ^
anir er beitt alls konar h
efnahagslegum og atvinnu-
legum þvingunum. Mönnum
er vamað með opinberri í-
hlutun að lifa öruggu og
skipulegu lífi við öragg k
störf. Ég verð t.d. að hafa "
ofan af fyrir mér með þýð- ■
ingum þó ég ætti raunar að
vera á eftirlaunum sem
kennari og gera ekki annað k
en það sem mig langar helzt J
til.
Nú undanfarið hafa t.d. J
birzt í bandarískum blöðum ^
allvinsamlegar greinar um k
Sovétríkin. En ætlunin með ^
þeim er einungis að reka k
fleyg milli Sovétríkjanna og
Kina ef verða mætti. Banda-
ríkjamenn hafa það undir k
niðri á tilfinningunni að ekki
muni allt í beztu lagi með |
stöðu Bandaríkjanna í heim-
inum. Ef tækist að skapa H
það almenningsálit að Sovét- ^
ríkin og Kína hljóti að fara |
í stríð innan Skamms, er k
auðveldara að telja almenn- J
ingi í Bandaríkjunum trú um
að þau þurfi ekki að óttast k
keppinauta. Auðvitað vita |
þeir betur sem þannig skrifa, L
en gei-a það samt.
J
— Áróðurinn er sterkur ■
þar vestra?
— Já, almennt má segja fl
að almenningur í Bandaríkj- U
unum sé á valdi áróðursvél- "
ar sem er miklu áhrifameiri fe
og lævíslegri en áróðursvél
Hitlers á sínum tíma, og
beitir blöðum og útvarpi, K
sjónvarpi og kvikmyndum. "
Auglýsingatæknin er á það |
háu stigi að alnienningur 1 J
Bandaríkjunum trúir mestu
af því sem stjórnarvöldin k
vilja láta hann trúa. Og á- |
róðursvélin hefur aldrei ver- ■
ið betur skipulögð og út- *
smognari en nú.
^ V V
☆ ☆ ☆

Talið berst að róttækum ^
bandarískum höfundum;
hveraig íslenzkir sósíalistar
liafi drukkið í sig bækur |
Uptons Sinclairs, Jack Lon-
dons, Theodors Dreisers. J
Mins minnir á, að öflug þjóð- B
Framhald á 8. síðu J