Þjóðviljinn - 11.10.1963, Blaðsíða 3

Föstudagur 11. oktA'ber 1963 •••■. ...~.. ■■■ ■ --- ■ ■ -— ÞJðÐVILIINN
SlÐA 3
Dr. Linus Pauling.
Vísindamaður og
íríðarpostuli
OSLÖ 10/10 — Nóbelsverðlaunanefnd norska Stórþings-
ins úthlutaði í dag friðarverðlaunum Nóbels fyrir 1962 og
1963. Fyrri verðlaunin hlaut bandaríski lífeðlisfræðingur-
inn Linus Pauling, en verðlaununum fyrir 1963 var skipt
milli Alþjóða rauða krossins og Sambands rauða kross-
félaganna. Verðlaunin nema rúmum tveim milljónum
íslenzkra króna.
Þetta er í annað skiptið sem
dr. Pauling hlýtur nóbelsverð-
laun. Honum vom veitt verð-
launin í. efnafræði árið 1954
fyrir rannsóknir sínar á móle-
kúlatengslum eggjahvítuefna.
Hann er fyrsti karlmaðurinn er
hlýtur tvenn nóbelsverðlaun.
Pólsk-franska vísindakonan Eve
Curie hlaut þau einnig tvívegis;
í fyrra sinn í eðlisfræði 1903
ásamt manni sínum, Pierre
Curie, og aftur 1911, í efna-
fræði, ásamt Henri Becquerel.
Rauði krosinn hefur fengið
friðarverðlaunin tvívegis áður,
1917 og 1944. Nú mun hann
hafa hlotið þau vegna þess að
í ár er aldarafmæli hans.
Baráttan gcgn
kjamasprengingum
Stórþingsnefndin gefur engar
skýringar á verðlaimaveitingum
sínum, en efcki er minnsti vafi
á því að Linus Pauling hefur
hlotið þau fyrir þrotlausa bar-
áttu sína fyrir stöðvun kjam-
orkusprenginga, segir norski
landlæknirinn Karl Evang í við-
tali við NTB. Hann hefur aldrei
hvikað og þróun mála hefur
sýnt að hann hafði á réttu að
standa, Það má þakka það bar-
áttu hans að vissu marki að
stórveldin hafa nú komið sér
saman um að hætta sprenging-
unum. Sáttmáli þeirra sýnir að
á’it almennings hefur enn áhrif
á gang stórpólitískra mála og
bað álit hefur hann að miklu
‘ yti átt þátt í að móta, segir
Karl Evang.
Hættan af gcislavirknlnni
Pauling varð fyrstur nafn-
tr—’ðra vísindamanna til að
vara mannkynið við þeirri miklu
hættu sem komandi kynslóðum
stafaði af kjamasprengingum í
andrúmsloftinu. Hin aukna
geislavirkni, sagði hann, sem
stafaði af þeim sprengingum
sem þegar hefðu verið gerðar
myndi kosta hálfa aðra milljón
manns lífið af völdum geislun-
arsjúkdóma og hundruð þús-
unda bama myndu fæðast van-
sköpuð af sömu ástæðu.
Stefnt fyrir „óameríslni"
nefndina
Árið 1958 gekkst dr. Pauling
fyrir undirskriftasöfnun meðal
vísindamanna undir skjal þar
sem krafizt var stöðvunar
kjarnasprenginganna. 11.000
vísindamenn úr öllum heimin-
um skrifuðu undir þetta skjal.
Þessi undirskriftasöfnun var
ekki vel séð af ráðamönnmn
Bandaríkjanna og dr. Pauling
var m. a. kallaður fyrir „óam-
erísku“ nefndina í Washington,
og gáfu nefndarmenn í skyn að
hann væri flugumaður Sovét-
ríkjanna, sem hefði það eitt í
huga að veikja vamir Banda-
ríkjanna.
Hann lét þó ekki slíkt á sig
fá, en hélt ótrauður áfram
starfi sínu, ferðaðist víða um
heim, hólt fyrirlestra og birti
aðvaranir sínar hverjum sem á
hann vildi hlýða,
Hann hefur verið mikill for-
gangsmaður aukinnar samvinnu
viísindamanna um allan heim og
hefur farið margsinnis til Sov-
étríkjanna, þar sem honum hef-
ur jafnan verið fagnað sem
góðum gesti.
Dr. Panling sagði við blaða-
Hörmulegur atburður á Norður-ftalíu
Þúsundir manna
aurskriða féll
létu lífið er
í stíflulón
RÓM 10/10 — Þúsundir manna drukknuðu í nótt í vatns-
flóði sem myndaðist þegar gífurleg aurskriða féll ofan
í stíflulón í fljótinu Piave. Skriðan féll úr hinu 1800
metra háa fjalli Toc niður í lónið fyrir ofan hina miklu
Vaiont-stíflu. Vtenið flæddi yfir stífluna og niður í hinn
þrönga Piavedal og skolaði vatnsflaumurinn með sér öllu
sem fyrir varð. Ekkert er vitað með vissu um manntjónið,
en talið að um 4.000 manns hafi látið lífið.
Það var laust upp úr mið-
nætti sem skriðan féll úr fjall-
inu niður í lónið. Talið er að
meira en 150 milljónir lesta af
vatni hafi flætt yfir stífluna of-
an í dalinn. Stíflan sem er sú
þriðja hæsta í heimi og byggð
fyrir aðeins þremur árum stóð
hins vegar af sér hinn oftooðs-
lega þrýsting og urðu aðeins
litlar skemmdir á henni.
Skolaði burtu heilum
þorpum
Á leið sinni niður dalirin tók
vatnið með sér allt sem fyrir
varð og skojaði burt heilum
þorpum. Flestir íbúar bæjarins
Longarone fórust og talið er að
enginn hafi komizt lífs af úr
tveimur litlum þorpum, Faz og
Pirago. Helmingur ibúa í tveim-
ur öðrum þorpum mun hafa
látið lífið.
100 metra há flóðbylgja
Enginn er til frásagnar af því
þegar skriðan féll með ógnar
krafti niður hina bröttu fjalls-
hlíð, en talið er að hún hafi
verið svo mikil að hún hafi
myridað um 100 métra háa
flóðbylgju í lóninu, sem síð-
an æddi yfir stíflugarðinn. Svo
mikil var skriðan, að lónið
tæmdist nær alveg.
Stöðugar rigniugar
Piavedalurinn er austanvert í
ítölsku Ölpunum. Þar hefur
rignt látlaust lengi undanfarið
og munu menn hafa haft hug-
tooð um að skriður kynnu að
falla. A.m.k. hafði verið lækk-
að í lóninu einmitt til að verj-
aist því sem varð í nótt. Byrj-
að var á því fyrir tíu dögum,
'þegar mælingar höfðu leitt í
„Flóra'drap
50 á Kúbu
HAVANA 10/10 — Fimmtíu
menn a.m.k. létu lífið þegar
fellibylurinn Flóra gekk yfir
austurhluta Kúbu um helgina.
Manntjón kann þó að hafa orð-
ið enn meira.
Haldið er áfram að koma mat-
vælum og öðrum nauðsynjum
með flugvélum til fólks sem er
einangrað vegna flóðanna sem
fylgdu fellibylnirm.
Rauði krossinn á Kúbu hefur
neitað að taka við aðstoð_sem
bandaríski Rauði krossinn hafði
boðið.
Hveitikaupin í Bandaríkjunum
Sovétríkin vil/a fá
fjórar millj. lesta
WASHINGTON 10/10 — Við-
skiptamálaráðherra Bandaríkj-
anna, Luther Hodges, skýrði
blaðamönnum frá því í dag að
sovézk samninganefnd væri á
Ieiðinni til Washington til að
ganga frá samningum um kaup
á fjórum milljónum Iesta af
hveiti í Bandaríkjunum.
Kennedy forseti tilkynnti í
gærkvöld að Bandaríkjastjóm
mjmdi heimila kornkaupmönn-
um þar vestra að selja Sovét-
ríkjunum hveiti.
Hodges sagði að sennilega
myndi verða um að ræða kaup
á fjórum milljónum lesta af
hveiti og hveitimjöli sepi ætti
að vera komið um borð í skip
fyrir 30. apríl næsta ár. Eitt af
skilyrðunum sem sett hefðu ver-
ið fyrir þessum viðskiptum væri
að bandarísk skip yrðu sem
mest notuð til flutninganna.
Bandarískir skipaeigendur hefðu
látið í Ijós mikinn áhuga á að
flytja hveitið til Sovétríkjanna,
sagði hann.
menn í Pasadena í Kalifomíu í
dag að verðlaunaveitinguna
bæri að sfcoða sem viðurkenn-
ingu fyrir það starf sem hann
og aðrir visindamenn hefðu
innt af höndum til að sannfæra
menn um nauðsyn á banni við
kjarnasprengingum. Moskvu-
sáttmálinn um slíkt bann væri
að vísu takmarkaður, en svo
kynni þó að reynast að hann
yrði sá merkasti sem gerður
hefði verið, því að hann gæti
leitt til þess að komið yrði í
veg fyrir stríð fyrir fullt og
allt.
Ekki höfðu borizt fréttir frá
Bandaríkjunum um undirtektir
þar við verðlaunaveitinguna.
Hins vegar sagði varaforstjóri
kjarnorkustöðvarinnar í Dúbna
við Moskvu, sem rekin er af
sósíalistísku löndunum í sam-
einingu, Þjóðverjinn dr. Heinz
Baewick að allir vísindamenn
hlytu að fagna því að dr. Paul-
ing hefði hlotið verðlaunin.
Hann á þau skilið, sagði hann.
Hann er framúrskarandi vís-
indamaður sem vinnur í þágu
friðarins með raunhæfum hætti,
sagði hann.
] Sáttmáfínn ]
! tekurgildi \
■ ■
■ ■
1 LONDON 10/10 — Moskvu- j
: sáttmálinn um takmarkað :
| bann við kjarnasprenging- |
um gckk í gildi árdegis i ;
| dag, þegar skipzt var sam- :
| tímis á fullgildingarskjöl- :
um í Moskvu og Washing- ■
: ton. Sáttmálinn sem nú :
hefur verið undirritaður af :
104 ríkjum var gerður i :
Moskvu 5. ágúst af Sovét- ;
E ríkjunum, Bandaríkjunum ;
■ og Bretiandi og bannar :
kjamasprcngingar alls ■
: staðar nema neðanjarðar. ■
■ ■
i ■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■^*’
Ijós að hreyfing var komin á
jarðlög í fjallshlíðinni. Ætlun-
in hafði verið að ljúka við að
tæma lónið fyrir miðbik næsta
mánaðar.
Jarðhræringar
Jarðskjálftamælingar sýndu
að jarðhræringar áttu sér stað
á þessum slóðum um það leyti
sem skriðan féll, en ekki vitað
hvort þær komu henni af stað
eða voru öllu heldur afleiðing
hennar.
Flest gamaimenni. kon-
ur og böm
Frá Longarone sem er stærsti
bærinn þama í Piave-dalnum
símar fréttaritari Reuters að
flestir þeirra sem þar fórust
hafi verið gamalmenni, konur
eða böm. Meira en helmingur
fullorðinna karlmanna í bæn-
um hafði farið til annarra landa
í atvinnuleit, Sviss, Vestur-
Þýzkalands. Frakklands eða
Belgíu.
Flest í náttfötum
Hundruð lika hafa þegar
fundizt, sum þeirra 40 km frá
stíflunni. Flest voru líkin nak-
in eða í náttfötum, enda munu
flestir hafa verið í fastasvefni
þegar flóðið reif þá með sér.
Haft var eftir bandarískum
þyrlustjóra sem flogið hafði yf-
ir Longarone að bærinn væri
sem þurrkaður út. Ekkert væri
annað að sjá þar en aur og
grjót.
f þeim þorpum sem lágu fjær
stíflunni vaknaði fólk við hinn
ógurlega hávaða, en fæstir
fengu ráðrúm til að forða sér
undan flóðinu. Flestir drukkn-
uðu eða krömdust milli braks
úr húsunum.
Hjálparstarf
Þúsundir hermanna hafa ver-
ið sendar á vettvang til að veita
þeim aðstoð sem nauðstaddir
eru og leita líkanna. Víða úr
heiminum bárust í dag boð um
aðstoð við hið nauðstadda fólk..
Macmillan veikur
Lætur af forystu
fyrir kosningar
Macmillan.
BLACKPOOL 11/10 — Harold
Macmillan hefur nú loks afráð-
ið að láta af forystu brezka í-
haldsflokksins. Hann liggur nú
sjúkur eftir uppskurð, en í bréfi
frá honxun sem lesið var upp
á þingi flokksins í Blackpool í
dag segir hann að hann muni
afsala sér forystu flokksins áð-
ur en nýjar þingkosningar
verði haldnar í Iandinu.
Home lávarður las bréf hans
upp. f því segir Macmillan að
heppnist uppskurðurinn vel
muni hann verða að hvíla sig
lengi á eftir og hann muni þvi
ekki verða fær um að stjóma
kosningabaráttu flokksins. Hann
segist heldur ekki telja að
heilsa sín leyfi sér að gegna
áfram embætti forsætisráðherra
til langframa. Hann hafi þegar
skýrt drottningu frá þessu og
vonist nú til að flokkurinn
setjist brátt á rökstóla til að
finna eftirmann sinn.
Kom ckki á óvart
Þessi ákvörðun Macmillans
mun ekki hafa komið á óvart.
Hann skýrði að vísu frá því
nýlega í sjórivarpsviðtali að
hann mjmdi hafa foryistu fyrir
fhaldsflokknum í næstu kosn-
ingum, en vitað er að mikill
meirihluti ráðamanna flokksins
hefur viljað að harin drægi sig
i hlé.
Hann hefur hins vegar verið
ófús til þess, vegna þess að það
kynni að verða lagt út á þann
veg að hann tæki á sig ábyrgð-
ina á hrakförum flokksins
síðustu misserin (samningsrofin
í Brussel, Profumohneykslið)’ og
það hefur verið haft eftir hon-
um að hann léti ekki vændis-
konur víkja sér úr sæti.
Veikindi hans hafa hins vegar
veitt honum kærkomið tilefni
til að draga sig í hlé á þanri
virðulega hátt sem hann hafði
kosið. Hann var annars skoriim
upp við bólgu í blöðruhálskirfli
í morgun og segja læknar hans
ið honum líði vel.
Hörð barátta
Engin leið er að fullyrða um
hver verður fyrir valinu sem
eftirmaður hans, en þingmenn
flokksins eru óþolinmóðir að fá
úr því skorið sem allra fyrst,
því að senn tekur að líða að
því að kosningabaráttan hefj-
ist. Kjörtímabilinu lýkur að
vísu ekki fyrr en næsta haust,
en það er mjög almenn skoðun,
að þing verði rofið fyrir þarin
tíma.
Ýmsir hafa verið nefndir. Um
tíma þótt Edward Heath,
samningamaður Breta um EBE-
aðildina, einna líklegastur, en
nú nefna hann fáir.
Macleod
Riohard Butler, sem gegnir
störfum forsætisráðherra í for-
föllum Macmillans, er nú talinn
koma til greina, en þá varla
nema til skamms tíma. Hails-
ham lávarður er einnig nefnd-
ur, en sem stendur þykir Mac-
leod, formaður þingflokksins,
einna sigurstranglegastur.
«
i