Þjóðviljinn - 19.10.1963, Blaðsíða 3

Laugardagur 19. október 1963
HðÐVILIINN
SÍÐA 3
Wilson mun heimta kosningar tafarfaust
HOME lávarður valínn
forsætisráð herra Breta
LONDON 18/10 — Elísabet Bretadrottning hefur
falið Douglas Home, lávarði og utanríkisráðherra,
að mynda nýja ríkisstjórn. Þessi ákvörðun, sem
’tekin er að undirlagi Macmillans hefur fengið
mjög misjafnar undirtektir bæði innan íhalds-
flokksins og utan. ,
Tilnefning Homc lávarðar, sem eftirmanns McMillans kom mjög
á óvart eins og sjá má af þessari mynd sem tekin er á veðmála-
stofu i London síðastliðinn þriðjudag. Eins og sjá má er Home
þarna í þriðja sæti.
Það fór svo, að hinn hlédrægi
Douglas-Home lávarður varð fyr-
ir valinu sem næsti forsætisráð-
herra Breta og foringi Ihalds-
flokksins. Seinasta sólarhringinn
áður en hin opinbera tilkynning
frá Elísabctu drottningu var gef-
in út, var öllum orðið það Ijóst,
að baráttan stóð um Home ut-
anríkisráðherra og Butler vara-
forsætisráðherra. En Butler
reyndist eiga of marga óvini, og
hið sama gilti um Hailsham vís-
Indamálaráðherra og Maulding
fjármálaráðherra, sem einnig
voru fyrst taidir boma til greina.
Home utanríkisráðherra er mað-
urinn, sem enga óvini á í
brezka íhaldsflokknum. Þetta er
í annað sinn, sem Butler bíður
Iægri hlut í baráttunni um völd-
in í flokbnum, — hann var á
sínum tíma einn skæðasti keppi-
nautur Macmillans.
Macmillan hafði ekki^ heilsu
tu. að afhenda drottmngunni
lausnarbeiðnina sjálfur. en sendi
eimkaritara sinn, Tim Bhgh,
staðinn, og mun það vera ems-
daetmi í brezkri sogu. Nokkru
síðar heimsótti drottmng sjuku-
inginn á sjúkrabeðið og kom
það nokkuð á ovart, þvi að
Elísabet á von a barni og
áður lýst yfir, að hún myndi
halda sig heima á næstunm.
Eftir að hafa ráðfært sig við
hinn sjúka forsætisráðherra
kvaddí drottning Home lávarð a
sinn fund og stuttu síðar var
opinberlega lýst yfir. að lavarð-
inrom hefði verið fahn stjomar-
myndun.
Hver er maðurinn?
Alexander Freerick Douglas-
Home, fjórtándi jarlinn af
Home, er sextíu ára að aldri.
Home er sagður maður kurteis
og blíður, hlédrægur og . feim-
inn. En þessi horaði Skoti með
órætt bros á vör er einnig sagð-
ur harður í horn að taka og
oft óhagganlegur í skoðunum á
erfiðum samningafundmn.

varð fyrir valinu, er sú, að
hann á enga sérstaka fjandmenn
í flokknum, en um skoðanir hans
á stjómmálum er minna spurc.
Vitað er, að Home hefur mjög;
barizt fyrir því, að Kínverska
alþýðulýðveldið fengi sæti á
þingi SÞ, og hann var talinn
mjög ákafur talsmaður þess, að
Bretar gengju í Efnahagsbanda-
lag Evrópu.
Macmillan sat að
völdum í sex ár
Enginn annar brezkur for-
. sætisráðherra á þessari öld hef-
ur verið jafn lengi samffleytt við
völd og MacmMlan. Hann varð
fbrsætisráðherra 10. janúar 1957
og tók þá við af Sir Anthony
Eden, sem neyddist til að segja
af sér eftir hrakfarimar í Súes-
deilunni við Egypta. Miklir erf-
iðleikar urðu á vegi hans strax
í upphafi: fjármálavandræði
eftir hemaðinn við Súez og I-
haldsfflokkurinn í mjög slæmu
álití hjá brezku þjóðinni. En
Macmillan styrkti stöðu fflokks-
ins mjög á næstu tveimur ár-
um, og í þingkosningunum 1959
vann fflokfcur hans stórsigur og
jók mjög meirihluta sinn í
þinginu.
Á seinustu árum hefur Mac-
Milílan átt við mjög erfið vanda-
mál að glima og virðist flokkur
hans hafa tapað verulegu fylgi.
Mesta áfallið var endalok við-
ræðnanna um aðild Breta að
Efnahagsbandalagi Evrópu. Efna-
hagsmálin hafa einnig orðjð
honum mjög óþægur Ijár í þúfu,
og kvennafar hermálaráðherrans
fyrrverandi, Profumos, hefur
komið MacMillan í verulegan
bobba.
Nú á dögunum var hann að
undirbúa lokaumræðumar um
Profumomálið í þinginu, er hann
veiktist skyndilega og varð að
ganga undip skurðaðgerð. Hann
gat ekki mætt á filokksþingi I-
haldsmanna, sem haldið var í
Blackpool á dögunum og varð
þá smá saman Ijóst, að sól hans
væri hnigin til viðar.
Hér er hinn nýtilnefndi eftirmaður MacMillans, Home lávarður,
á dansgólfinu. Stúlkan heitir Margaret Fondell og vann í ár titii-
inn j.cftirlætisungfrú ungra íhaidsmanna“.
Pátt hefur enn frétzt af við-
brögðum foringja brezka Verka-
mannaflokksins. en ljóst er af
ýmsum ummælum, að þeir telja
íhaldið hafa verið mjög óheppið
í vali sínu, og munu þeir vænt-
anlega gagnrýna Home lávarð
af ýtrasta megni nú á næstunni.
Wilson mun að öllum likindum
krefjast þess, að kosningar fari
fram hið bráðasta, enda mun hann
að sjálfsögðu vilja að keppinaut-
ur hans um forsætisráðherra-
embættið í næstu kosningum
fái sem minnstan tíma til að
vinna sér hylli. Á hinn bóginn
er heldur ólíklegt að Home muni
sinna þessari kröfu, og verða þá
kosningar ekki fyrr en naasta
vor eða haust.
Peronistar
hyggja á
byltingu
BUENOS AIRES 18/10 — Þinghústorgið í Buen-
os Aires logaði í slagsmálum í gærkvöld, þegar
stuðningsmönnum fyrrverandi forseta landsins,
Juan Peron, lenti saman við lögregluna. Lögregl-
an reyndi að tvístra mannfjöldanum með táragasi
og brunaliðsslöngum, og einnig kváðu við skamm-
byssuskot. Tveir lögregluþjónar voru lagðir á
sjúkrahús með skotsár.
Fyrsta ræða Frhards í sambandsþingi
Skýrði frá stefnu
stjórnarinnar
BONN 18/10 — Hinn nýi forsætisráðherra Yest-
ur-Þýzkalands, Ludwig Erhard. lagði fram stefnu-
skrá stjómar sinnar í fyrstu ræðu sinni í sam-
bandsþinginu í dag.
Tilefni slagsmálanna var fjöl-
mennur útifundur. sem stuðn-
ingsmenn Perons, sem er land-
flótta á Spáni, efndu til. Innan-
ríkismálaráðherra landsins, Pal-
mero hafði bannað útifundinn,
en í trássi við lögregluna
streymdu 50.000 manns inn á
torgið með myndir af Peron og
látinni konu hans. og spjöld,
sem á var ritað: Peron eða dauð-
inn!
Á útifundi þessum hafði
mannfiöldinn fengið að heyra
ræðu forsetans sem send varfrá
Spáni á seguibandi. I ræðunni
hvatti hann til bess að steypa
herfori.ngiaklíkunni. sem er við
völd. af stóli. Einnig hiýddu Per-
onistnr á síðustu ræðu konu
Pprnnc. Ecui
Peron var einræðisherra í
Argentínu til 1954 og studdist
við ýmis. verkamannasamtök,
kirkjuna o. fl. Hafa þessir stuðn-
ingsmenn haldið tryggð við for-
setann og vilja koma honum til
valda á ný.
Slagsmálin á þinghústorginu
urðu aðeins fimm dögum eftir
að hinn nýkjömi forseti Illia og
ríkisstjóm hans tóku við völd-
um. Mjög ströng lög hafa ríkt
í landinu og heragi, kommúnist-
ar og aðrir byltingarsinnar of-
sóttir. Deilur hafa nú risið upp
í hernum um, hvernig beri að
bregðast við ástandinu, og vilja
sumjr enn harðskeyttari stefnu.
Hinn nýi forseti hefur hins veg-
ar lofað að siaka nokkuð tiþ og
lemna til bau iög, sem takmarka
frelsi í landinu.
inn í neðrideild brezka þings-
ins árið 1931, áður en hann
varð jari. Varð hann þá ritari
þáverandi fjármálaTáðherra og
síðar forsætisráðherra, Neville
Chamberlain. Hann varð þó að
hætta öllum stjómmálaafskipt-
um í mörg ár vegna sjúkleika
og var hann skorinn upp vegna
berkia í hrygg.
Home varð ráðherra 1945, en
féll í kosningunum sama ár.
Árið 1950 komst hann aftur á
þing, en árið eftir erfði hann
titil föður síns, Home lávarð-
ur. Eins og kunnugt er eiga
brezkir aðalsmenn sæti í efri-
deild þingsins og mega efcki sitja
í neðrideiid, nema þeir afsali
sér titlinum. Home fór því upp
í lávarðadeildina og varð það
honum nokkur fjötur um fót á
stjómmálabrautinni.
Árið 1956 var Home tiinefnd-
ur samveldisráðherra og 1960
varð hann utanríkisráðherra. Sú
ákvörðun olli miklu fjaðrarfoki
í Bretiandi og innan Ihalds-
flokksins og þótti mörgum furðu-
legt, að Macmillan skyldi velja
líttþekfctan og litlausan jarl f
slikt embætti. Einnig þótti það
affleitt, að utanríkisráðherrann
skyldi ekki eiga sæti í neðri-
deild þingsins. En Home þykir
hafa vaxið með starfinu, og í
seinni tíð hefur hann átt vax-
andi vinsældum að fagna.
Aðalástæðan til þess. að Home
Sómalí lagði fram mótm,æii hjá
SÞ í gær vegna árása Eþíópíu
á Sómalí undanfarið. Segir í
m ótmælaorðsendingunni, að
Bandaríkin beri ábyrgð á þess-
um árásum, þar sem þau veiti
Eþíópíu hemaðarhjá^.
Vandamál Þýzkalands
Forsastisráðherrann lagði sér-
staka áherzlu á, að Þýzkalands-
vandamálið yrði að leysa og
sagði, að eins og á stæði mundu
viðræður milli Bandaríkjanna
og Sovétríkjanna mjög gagnleg-
ar. Eina leiðin til þess að koma
í veg fyrir stríð væri afvopnun
undir eftirliti, og ætti Þýzka-
land að styðja allt slikt, þar
sem mestu máli skipti að valda-
hlutfail milli austurs og vesturs
Væri Vestur-Þýzkaiandi í hag.
Erhard réðist harkalega á
stjóm Austur-Þýzkalands, sem
hann kallaði erlenda einræðis-
stjóm. Hann sar^ðjst viðurkenna
skiptingu Þýzkalands sem stað-
reynd, en það væri sorgleg stað-
reynd.
Styrkur Evriópn
Erherd sagðii að stjóm hans
myndi gera allt, sem hún gæti
til þess að bæta samkomulagið
milli austurs og vesturs.
Það kom greinilega fram í
ræðu hans, að Atlanzhafsbanda-
lagið verður grundvöllur undir
utanríkisstefnu hans. Hann sagð-
ist mundi berjast fyrir að Bret-
land gengi í Efnahagsbandaiagið
og reyna allt til þess að koma
í veg fyrir sundrung í Evrópu.
Lögð verður megináherzla á
sameinaðar vamir Evrópuríkj-
anna.
Erhard þótti sigla milli skers
og báru, er talið barst að af-
stöðu Þýzkalands til Frakklands
og Bandaríkjanna. Lofsöng hann
mjög hin helgu bjind, sem tengdu
Vestur-Þýzkaland og Bandarfk-
in, en lagði einnig ríka áherziu
á vináttu við Frakka. Talið er,
að hann muni innan skamms
fara í heimsókn til Frakklands.
I lok ræðunnar sagði Erhard,
að stjóm hans mundi gera allt
til þess að þvo burt þá skörnm,
sem hvílt hafi á Þjóðverjum eft-
ir styrjöldina.
Iðnnemar
Framhald af 12. síðu.
sent IðnfræðsJunefnd og er nú
í athugun hjá henni. Helztu
kröfur okkar í þeim efnum eru
um verknámsskóla. INSl hefur
alla tíð barizt gegn arðmás-
fyrirkomulaginu í iðnfræðslu og
teljum við iðnfræðslulögin löngu
úrelt og endurskoðun á þeim
ekki aðeins brýnasta hagsmuna-
mál iðnnema héldur og aðkall-
andi frá þjóðhagrænu sjónar-
miði. Eins og segir í bréfi okk-
ar til iðnfrasðslunefndar, sagði
Guðbjartur Einarss'on að lokum,
er höfuðgalli hins fræðilega
náms, að það er algjörlega laust
úr tengslum við verklega nám-
ið. ,,Meistarakerfið“ tryggir iðn-
nemum heldur enga verklega
fræðsltu