Þjóðviljinn - 19.10.1963, Síða 4

4 8ÍÐA
Ctgefandi': Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokk-
urinn. —
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson, Magnús Kjartansson (áb.|,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjórar: Jón Bjamason, Sigurður V. Friðþjófsson.
Ritstjóm. afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19.
Sími 17-500 (5 línur). Askriftarverð kr. 80 á mánuði.
Tvískinnungur Frumsóknur
jT'róðleg var írásögn Guðmundar í. Guðmunds-
sonar utanríkisráðherra um fyrri afstöðu
Framsóknarflokksins til kröfugerðar um herstöðv-
ar í Hvalfirði. Að vísu er Guðmundur vitni sem
’taka ber með varúð, en Framsóknarmenn hafa
ekki borið framburð hans til baka, aðeins reynf
að drepa honum á dreif með almennum orðum.
Guðmundur skýrði frá því að 1. marz 1956 hefði
Atlanzhafsbandalagið samþykkt fjárveitingu til
stórfelldra hernaðarframkvæmda í Hvalfírði, en
það væri föst regla að slíkar fjárveitingar væru
aldrei ráðnar nema gengið hefði verið frá sam-
þykki allra aðila. Á fundinum sem samþykktina
gerði var utanríkisráðherra Framsóknarflokksins,
Kristinn Guðmundsson, og gegndi þá meira að
segja embætti sem forseti Atlanzhafsbandalags-
ins! Er ekki annað vitað en hann hafi greitt a’t-
kvæði með fjárveitingunni til stórframkvæmda í
Hvalfirði.
Í formin um Hvalfjörð eru í samræmi við aðrar
ráðagerðir Bandaríkjanna á íslandi um þær
mundir. Þá stóðu yfir samningar um herskipa-
höfn í Njarðvík, um flugvallargerð á Rangárvöll-
um og höfn við Suðurlandsundirlendið. Bandarík-
in stefndu auðsjáanlega að því að gera ísland að-
albækistöð sína á þessum hluta hnattarins, eina
öflugustu herstöð sína utan heimalandsins. En
tæpum f jórum vikum eftir að Aflanzha’fsbandalag-
ið hafði samþykkt fjárveitinguna til Hvalfjarðar-
framkvæmda undir forsæti Kristins Guðmunds-
sonar gerast þau tíðindi að Alþingi íslendinga
samþykkir að faka skuli hernámssamninginn til
endurskoðunar í því skyni að herinn hverfi a’f
landi brott. Reynslan hefur sýnt að þeirri sam-
þykkt fylgdu lítil heilindi af hálfu Framsóknar-
flokksins og Alþýðuflokksins, heldur löngun til
þess að ná í kjósendur á fölskum forsendum, en
Bandaríkin tóku ályktunina alvarlega. Það var
snarhætt við áformin um stórauknar framkvæmd-
ir á íslandi, en í staðinn einbeittu Bandaríkin sér
að því að margfalda herstöðvar sínar á Grænlandi
og koma þar upp þeirri aðstöðu sem hafði verið
fyrirh'uguð hér. Voru þau umskipti ákaflega mik-
ilvæg fyrir íslendinga, þótf ályktunin frá 28. marz
1956 yrði að öðru leyti aðeins pappírsgagn.
rpvískinnungur Framsóknarflokksins 1956 hefur
einkennt öll afskipti hans af hernámsmálum
'fyrr og síðar. í þeim flokki er þannig ástatt að yf-
irgnæfandi meirihluti kjósenda er andvígur her-
náminu og tekur þátt í baráttunni gegn því. Pen-
íngamenn flokksins hafa sótzt jafn ákaflega eft-
ir hernámsgróða og gripið hvert tækifæri sem
þeim bauðst til slíkra athafna, löglegt sem ólög-
legt. En pólitískir forustumenn flokksins hafa1
ævinlega litið á hernámsmálið sem leik í refskák
stjómmálanna; þeir hafa beitt sér gegn hernám-
inu þegar þeir voru í stjórnarandstöðu og þurftu
að safna kjörfylgi; en um leið og þeir komust í
stjórn hafa þeir verið með hernáminu og greitt
hermöngurum sínum leið að jötunni. — m.
ÞJÓÐVIUINN
Guðmundur Gíslason Innan við KRON-búðarborðið — (Ljósm. Þjóðv. A. K.).
GUÐMUNDUR GÍSLASON
sjötugur
Það tók mörg ár, jafnvel ára-
tugi að fá verkalýðsfélög við-
urkennd sem aðila til að semja
við atvinnurekemdur um kaup
og kjör verkafólks. — Það tók
ótrúlega langan tíma að vekja
skilning fjölda verkafóiks á
nauðsyn eigin stéttarsamtaka.
Þeir, sern á undan gengu, í
verkalýðsbaráttunni áttu eigi
aðeins yfir höfði sér fjandskap
atvinnurekandanna, heldur
einnig óvild fjölda stéttarsyst-
kina, sem leit á „vinnuveitand-
ann“ eins og bjargvætt sinn og
trúði.kenningum hans umskað-
semi verkaíýðssamtaka og á-
virðingar þeirra, er fluttu boð-
skap samtakanna.
Baráttuaðferðir auðstéttar-
manna gátu því verið í þanr
tíð öHu hreinni og krókamimni
heldur en í dag, á tíma hinna
margslungnu stjómmálalegu
bellibragða: Þeir beinlínis
skáru upp herör meðal stétt-
válltra verkamanna og milli-
stéttarmanna gegn þeim verka-
mönnum, sem vildu mynda
stéttarsamtök, hindruðu með
valdi vinnustöðvanir og vemd-
uðu verkfallsbrot. — Að sjálf-
sögðu nutu hinir stéttvilltu for-
gangsréttar til vinnu og þess,
sem vannst fyrir baráttu hinna,
sem urðu að gjalda baráttu
sinnar með útskúfún frá vinnu
þ. e. bláköldum skoxti. — Það
gefur því auga leið að þeir, sem
ruddu brautina, þurftu að hafa
sitt af hverju til brunns að
bera, svo sem fullkomið geig-
leysi andspænis voldugum at-
vinnurekenda, samfara sérstöku
umburðarlyndi gagnvart per-
sónulegum mótgerðum sein-
þroska stéttarbræðra, þolgæði-
sem trúin á góðan málstað og
vaxandi þroska manna, ein fær
skapað. Þessir ármenn ' verka-
lýðssamtakanna þurftu ekki
einungis að vera gæddir óbifan.
legri sannfæringu, heldur og
siðferðisþreki, sem hvorki gull
né grjót fær bugað.
Þetta og þessu líkt leitar á
huga minn í dag á sjötugsaf-
mæli félaga mfns og fomvinar
Guðmundar Gíslasonar deildar-
stjóra í KRON.
Sem frábær baráttumaður
hlaut Guðmundur eldvígslu sína
þegar verkalýðssamtök Vest-
mannaeyja voru í mótun. Og
um svipað leyti varð hann
snortinn áhrifum af hinum
snjalla brautryðjanda, Ólafi
Friðrikssyni, svo sem raun varð
á um fleiri unga menn, og
gerðist róttækur sósíafliisti. —
Snemma var þó athygli hans
vakin á því er okkar gamli Al-
býðuflokkur tók að beygja tii
hægri. Var það bví engin til-
viljun að hann varð fiinn aí
stofnenðnm K'n— —,',„'-+-'■1-1-1 -
fslands En þar gegndi hann
jafnan margvíslegu forystu-
starfi. Síðar varð hann einn
meðal stofnenda Sameiningar-
flokks alþýðu, Sósíalistaflokks-
ins, þegar kommúnistar og
vinstri Alþýðuflokksmenn
gengu til flokkslegrar samein-
ingar haustið 1938.
Hér gefst ekki rúm til að
rekja margþætta sögu Guð-
mundar í verkalýðssamtökum
Eyjanna. Þess má þó geta, að
hann var um árabil formaður
Verkamannafélagsins Drifanda
og í stjórn þess lengur en flest-
ir aðrir. — Og ef ég renni
huganum yfir hið viðburða-
ríka tímabil i sögu verkalýðs-
samtaka Eyjanna frá 1930 —
1940, verða fá nöfn mér hug-
og sKaici gout. Anuga-
samur um flest málefni síns
byggðarlags, fylgist með áhuga-
málum samborgara sinna og
lætur þvi fátt mannlegt sér
óviðkomandi. — Þetta er Sig-
urdór Sigurðsson hafnarvörður
á Akranesi.
Þannig er mynd hans geymd
frá því fyrst, að fundum okkar
bar saman á Akranesi haustið
1937.
Því kemur þessi mynd mér
í hug að Sigurdór var sérstak-
ur persónuleiki og gleymist
ekki þótt margt annað fyrnist
Síðar kynntist ég Sigurdóri
betur og mér til ánægju. Vann
með honum að félagsmálum
meðan við vorum báðir bú-
settir á Akranesi. Sigurdór
Sigurðsson hafði mótazt af beim
hugsjónaeldi og þeirri vakningu
sem fór um landið eins og eld-
ur í sinu uppúr aldamótunum
Hann tók þátt í þeirri félags
málastarfsemi sem þá miðaði
til fegurra og betra lífs, en
hann var sjálfur alinn upp við
óblíð kiör verkalýðsæsku þeirra
tíma.
Hann lét sig snemma varða
'úagsmái og tók jafnan þátt
kíörum heirra sem harðasf
urðu úti í lífsbaráttunni, var
stæðari heldur en nafn hans.
Þó er enn ógetiö þess þátt-
ar verkalýðsbaráttunnar, sevn
Guðmundur hefur mest og
lengst helgað líf sitt og starf.
En sá þáttur er samvinnusam-
tökin.
I ársbyrjun 1931 var Guð-
mundur í hópi þeirra fáu verk-
amanna, sem undir forystu ís-
leifs Högnasonar beittu sér fyr-
ir stofnun Kaupfél. verka-
manna í Vestmannaeyjum. Þar
með hófsit langt og gifturíkt
starf hans í neytendasamtök-
um alþýðunnar. Hann gerðist
þegar í byrjun starfsmaður
þessa kaupfélags og náinn sam-
starfsmaður ísleifs í stjóm þess.
—■ Starfi þessu gegndi hann í
samfleytt 15 ár eða þangað til
hann flutti til Reykjavíkur
1946 og réðist til KRON, sem
þá naut enn forystu félaga
að segja, að hann hafi verið að
öllu leyti hamingjunnar barn.
Heilsuleysi herjaði heimili hans.
meir en almennt gerist, en hann
tók þeim erfiðleikum með sér-
stakri karílmennsku.
Fyrri konu sína, Indíönu
Skarphéðinsdóttur, missti hann
árið 1933, frá þrem dætrum,
sem nú eru allar búsattar á
Akranesi. Þær eru Ólafía, Hall-
dóra og Elínborg. En síðari
konu sína, Guðrúnu Tómasdótt-
ur, missti hann 1951 frá tveim
bömum, Sigurdóri og Ragnhildi.
sem nú eiga heima í Reykja-
vfk.
Sigurdór var fæddur 11. nóv.
1895 á Klöpp á Akranesi.
Ungur byrjaði hann a*
stunda sjóinn eins og fleiri Ak-
urnesingar; fór svo í land, eins
og það er kallað, og gerð-
ist löggæzlumaður, þar til hon-
um var veitt hafnarvarðarstað-
an við Akraneshöfn.
Arið 1941 gerðist hann
bóndi á Bárustöðum í Borg-
arfirði, en varð þó að bregða
búi eftir fimm ár vegna heilsu-
leysis á heimilinu og fluttist
bá til Akraness.
Fór hann ,þá aftur að gefa
sig að félags- og stjórnmá'lun*.
Laugardagur 19. október 1963
hans cg vinar ísleifs Högna-
sonar.
Það er ekki á mínu færi að
leggja mat á nærri 34 ára
samfellt starf Guðmundar í
neytendasatökunum. En svo
mikið veit ég, að þótt hann
hafi verið kominn af léttasta
aldursskeiði þegar hann réð-
ist til KRON, að fáir munu
hafa unnið þar farsælla starf
en hann — að öllum öðrum ó-
löstuðum — og margur lang-
skólagengÍTin gæti margt þarf-
legt af honum lært i þessu
starfi.
Eitt sinn við sérstakt tæki-
færi heyrði ég Guðmund segja
eitthvað á þessa leið: Hjá neyt-
endafélagi eða öðru fyrirtæki
alþýðunnar getur sósíalisti og
samvinnumaður ekki gert siig
ánægðan með að skila forsvar-
anlegu starfi sem réttur og
sléttur launþegi þess; þar ber
honum að líta á sjálfan sig
sem sérstakann áhugamann, í
starfi fyrir sjálfan sig ekki síð-
ur en fyrirtækið og viðskipta-
mennina, — annars er ekki
að vænta tilætlaðs árangurs.
Þetta er vissulega vél og
vituriega mælt. En hitt skiptir
þó meira máli, að þennan hug
sinn hefur Guðmundur sýnt í
verki innan samvinnuhreyfing-
arinnar í nærri hálfan fjórða
áratug og verið það öðrum td
fyrirmyndar.
Ekíki verður svo skilið við
þessar fátæklegu afmælishug-
leiðingar um Guðmund vin
minn, að konu hans, Mörtu
Þorleifsdóttur, sé ekki getið.
Það hefur löngum þótt hátt-
vísi og riddaraskapur við há-
tíðleg tækifæri að kalla hús-
freyjuna betri helming hjóna-
bandsins, og sízt sæti á mér
gömlum vini hennar og aðdá-
anda, að reyna að hafa þetta
af henni. Þó læt ég nægja þá
viðurkenningu henni til handa.
að án hennar eða hennar líka
mundi saga hugsjónamannsins
og starfshetjunnar, Guðmundar
Gíslasonar, hafa orðið önnur
og minni. — Fyrir því þakka
ég henni hér með fyrir Guð-
mund og þeim báðum. hvoru
fyrír annað, með innilegustu
ámaðarósikum í tilefni af sjö-
hann átt margs að minnast, því
þar hafði hann búið flest sín
manndómsár, eytt orku sinni
við margvísleg störf, því aldrei
sást Sigurdór óvinnandi. Sem
netagerðarmaður að iðn, tók
hann aftur til við fag sitt, þeg-
ar hann fluttist úr sveitinni.
Þótt Sigurdór væri talinn
mikill starfsmaður, áð hverju
sem hann gekk og lægi ekki á
liði sínu, þá átti hann að venj-
ulegu mvinnudegi loknum af-
gangs orku til félagsmálastarfa
á ýmsum sviðum; þar kom
hafði meðal annars mikið yndi
af leiklist og munu margir
minnast hans á leiksviðinu;
mun hann hafa verið Leikfá-
lagi Akraness góður kraftur
meðan hann var og hét.
Það hafa hér orðið þáttaskil,
stóru dagsverki hefur verið skil-
að. Ég fullyrði, að allir sem
kynntust honum sakna nú góðs
drengs.
Farðu vel félagi. Við hjónin
þökkum þér samstundimar á
samleið okikar.
Halldór Þorsteinsson
☆ ☆ ☆
Fáir Akurnesingar frá bernsku-
árum mínum standa mér jafn
lifandi fyrir hugskotssjónum
Framihald á 5. siðu.
tugsafmælinu.
Jón Rafnsson.
KVEÐJUORÐ
Sigurdór Sigurðsson
fæddur 1 1. nóv. 1895 — dáinn 7. okt. 1963
Maður íremur hár vexti,
kvikur og frjáls í öiflum hreyf-
ingum og fasi, ber höfuðið hátt
og ávarpar glaðlega vegfarend-
ur, sem hann þekkir og tekur
þá tali.
Umræðuefni skortir ekki, því
maðurinn er greindur vel, fjöl-
málafylgjumaður og stóð jafn-
an fremstur manna í barátt-
unni fyrir bættum kjörum
verkamanna á Akranesi meðan
hann dvaldist þar um árabil.
Sigurdór var með mestu þrek-
mönnum og hefði frekar brotn-
að en bognað enda kom það
sér oft vel, því ekki er hægt
var bæjarfulltrúi sósíalista og
frambjóðandi til Alþingiskosn-
inga en á þessu tímabili, jókst
fylgi sósíalista hvað mest í
kjördæminu og gætti þar vin-
sælda hans.
Eftir að hann missti síðari
konu sína, Guðrúnu Tómas-
dóttur, fluttist hann búferlum
alfarinn til Reykjavíkur og bió
þar til dauðadags.
Sigurdór heimsótti oft Akra-
nes eftir að hann fluttist það-
an, þar kom til ræktarsemi
hans við menn og miálefni.
Dætur hans þrjár eru þar
myndar húsfreyjur, og margt
gamaflla lcunningja frá baráttu-
árum hans þar. Þaðan hefur