Þjóðviljinn - 19.10.1963, Blaðsíða 6

■ Daniele Angelo Petrucci tókst fyrstum manna að ala upp fóstur ut-
an mannslíkama. Tilraunin tókst 11 sinnum, og Petrucci gat látið fóstr-
ið lifa 48 daga. En því miður hafði hann ekki úr nægu efni að moða,
þar eð hann vantaði frymi úr þun?aðri konu, sem komin væri 2 mán-
uði á leið. Erfitt er að gefa sér til um gildi þessara tilrauna fyrir
framtíðina. Sú spuming hefur m.a. vaknað, 'mnt verði að á-
kveða kyn barnsins fyrirfram án þess að skaða li^. -lega og andlega
heilsu þess.
■ Petmcci gerir hér grein fyrir skoðunum sínum
sögu þeirra og þætti í þjóðfélaginu. Hann aðhyllist
heldur því fram, að líf sé ekki efnL
á VÍSÍn 'um, i,essj mynd cr tekin í borginni Oncsti í Rúmeníu. Hún cr aðeins 10 ára gömul og mcðal-
lífshyggju og aldur íbúanna, sem eru um 30.000, er tæp 30 ár. I Rúmeníu eru margir slíkir bæir, som
byggzt hafa kringum nýjan iðnað.
Ilok ársins 1000, þegar
Homo sapiens sá, að
heimsendir sem allir bjugg-
ust við, lét ekki á sér bæra,
og hom hins síðasta dóms
gullu ekki í Jehoshafatdal,
tóku menn að gera sér vonir
um, að mannkynið ætti eitt-
hvað eftir ólifað, og sneru
sér smám saman að viðfangs-
efnum, sem snertu lífið sjálft
og umhverfi mannanna.
Sannfæring, sem átti sér
djúpar rætur, trú á Guð og
annað líf, breiddist óðfluga
út.
Menn sannfærðust fljótt
um, að sjálfir hlutu þeir hrós
og aðrir gagn af athugunum
leyndardóma náttúrunnar (þar
sem Guð hafði skapað hanaj.
Stjömuspáfræði var að
verða að stjömufræði, djöfla-
særingar að skurðlækningum
og gullgerð að lyfjafræðí.
Endurreisnartímabil var að
taka við af miðöldum.
Sjúkdómar vom ekki leng-
ur bomir með þögn og þol-
inmæði, sem refsing Guðs,
heldur litið á þá sem and-
streymi, sem var siðferðilega
rétt að berjast gegn.
Líf og dauði voru ekki leng-
ur hulin þungu tjaldi, heldur
eign mannanna, (og fyrst og
fremst GuðgJ.
Þegar á endurreisnartírna-
bilinu höfðu tvö öfl skapazt
á sviði þekkingarinnar, sér-
staklega í líffræði og læknis-
fræði: annað byggt á van-
þekkingu, hitt rak mannmn
til þess að taka þátt í ein-
hverju, skilja það síðan og
taka það síðan eins og gefið.
Á endurreisnartímabilinu,
þegar þekking tók að blómg-
ast kom fram nýr skilningur
á sviði vísinda; og ef heim-
spekingur á okkar dögum
verður enn að vera reiðubú-
inn að fóma lífi sínu fyrir
að skoðanir hans séu viður-
kenndar, verður vísindamaður
að borga með rannsókn, og
tekst að sanna það, sem hann
heldur fram.
Vísindi, sem spretta upp af
rannsókn og eftirlíkingu
á náttúruöflunum, eru ávallt
siðferðilegs eðlis, ef rannsókn-
in, og síðan notkun þeirrar
þekkingar sem hlýzt, stefnir
ekki að takmörkun á siðferði-
legu og líkamlegu frelsi
mannsins.
Á endurreisnartímabilinu
voru líffræði og læknisfræði
á frumstigi og voru í eðli s'nvi
snertir, hvorki meiri né minni.
Aðeins staða hans hefur
breytzt örlítið að súmu leyti,
á kostnað annars.
Hvað stöðu mannsins snert-
ir má líkja honum við vatns-
klukku með vissu magni:
þegar annað glasið tæmist,
fyllist hitt. Ef bæði væru tóm,
gæti ekki verið um hreyfingu
að ræða né breytingu.
Á hinn bóginn er hægt að
gefa manninum óendanlega
stóra köllun. Það er þessi
hluti mannsins, sem verður að
fá að vera í friði.
Ef augu sjá illa, gefum við
gleraugu; ef fætur manns eru
ójafnir jöfnum við þá; ef
tennumar detta úr honum
smíðum við nýjar.
En hvað á að gera við
mann, sem afneitar sálinni?
Fyrir mann. sem þyrstir; í að
breyta sér í lifandi efni? Sem
heldur því fram að hann
verði að engu eftir dauðann?
Getum við treyst honum
sem góðum og heiðarlegum
manni, ef hann reynir að
sannfæra sig og aðra um að
öllu sé lokið eftir dauðann?
Efni og andi eru enn hin ó-
brjótandi tvíeind, sem veita
lífinu takmark lausnarinnar.
Án þess að trúa á samein-
andi upphaf munum við aldrei
geta sameinað mennina. Menn
eru ekki með jafnmargar raf-
eindir, sem unnt er að stjóma
með segulsviði; þeir hafasvo
sterkan líffræðilegan persónu-
leika, að þeir hrinda frá
sér skinni, sem grætt er á
Framhald á 2. síðu.
Angclo Pctrucci
aðeins myndunarfræði; þess-
um fræðum var blandað sam-
an við heimspeki og fom-
menntastefnu.
Eftir því sem hugmyndir
dýpka, verður þörfin meiri á
því að kasta burt öllu al-
fræðilegu og þegar þekkingin
fer að þrengja sér inn í hið
risavaxna eykst þörfin á
þekkingu á hinu örsmáa.
Ljósfræði gefur vísindamönn-
um smásjána.
Sundurliðunaraðferðin mark-
ar stórt spor í sögu vísind,-
anna, en hún varð svo þægi-
legur grundvöllur. að maður-
inn settist þar upp og hefur
ekki yfirgefið hann endanlega
enn.
Líffræðilegar rannsóknir
hafa sundurlimað, tínt í sund-
ur og afskræmt fyrirbrigði
náttúrunnar með því fyrst,
að einangra þau frá umhverfi
sínu, skilja þau síðan frá ððr-
um nátengdum fyrirbrigðum
og slíta þau loks úr tengslum
við orsakir sínar og afleið-
ingar.
Lengi hugsuðu menn án
samanburðar og vantaði þar
af leiðandi rétta tímaröð í
atburðarásina. Og sundurlið-
unaraðferðin gekk í erfðir og
lætur til sín finna enn í dag.
Við getum fengið fram
meira eða minna rétt fyrir-
brigði ef við reynum að líkia
eftir þvf. en það endurfæðist
í kyrrstöðu og einhent.
Hinir einu sönnu sigrar
vinnast með líffræðilegum
rannsóknum þess. sem er lif-
andi: við byrjum á því að
slátra tilraunadýrinu.
Ef unnt hefur verið að skil-
greina efni það, sem or-
sakar sjúkdóm, er því spraut-
að inn í líkama dýrsins.
Læknisfræði hefur lifað af
tímabil, sem var miklu hættu-
legra en sjúkdómur.
Eftir stutt hlé, til þess að
vega á móti heimspeki Kants,
aðhylltist öll hugsun í Evrópu
hughyggju. Fichte, Schelling
og Hegel lögðu drög að hugs-
anakerfi sem átti að bola burt
sundurliðunaraðferðinni.
Þjóðfélagsbyltingar koma
líka á undan byltingum í 'íf-
fræði og læknisfræði. Skurð-
lækningar færast úr höndum
blóðtökurakarans í hendur
læknisins.
Deyfilyf og sótthreinsandi
efni koma fram á sjónarsvið-
ið. Að fáeinum tilfellum und-
anskildum (Gaspare Taglia-
cozzi gerði nokkrar skurðað-
gerðir til að græða ný nef á
þjófa, sem nefið hafði verið
skorið af í refsingarskyni)
voru skurðlækningar alltaf
eyðileggjandi; skorin af graft-
arkýli. limir o.s.frv.
Stríð, sem léku hei’su
manna sérlega grátt, yttu
mjög undir sjúkdómafræði og
skurðlækningar. Þegar fjar-
lægðir milli meginlanda stytt-
ust, tóku hijabeltissjúkdómar
að skjóta upp kollinum. Sjúk-
dómar sem Evrópubúar voru
vanir ullu dauða innfæddra í
nýlendum þeirra. Þannig bírt-
ust varnarlyf - hreinlæti, sótt-
hreinsunarefni og bólusetning
— fyrst fyrir heilar hjarðir af
hermönnum, síðan fyrir ai-
múgann.
Áfyrstu áratugum tuttug-
ustu aldarinnar risu kröfur
um hreinlæti eins og hér seg-
ir: siðmenntuðum þjóðum
fjölgaði æ meir og þjöppuðust
saman; hver þjóð hafði sinn
fastaher í herbúðum, sumar
meira að segja nýlenduher,
heimaher og her innfæddra;
framfarir i iðnaði sköpuðu
nýja iðnaðarsjúkdóma og lim-
lestingar af völdum véla; auk-
inn samgönguhraði hafði mik-
il áhrif á slysahættuna; nýir
sjúkdómar komu fram með
vaxandi velmegun hluta þjóð-
félagsins, svo sem offita og
liðagigt; vitneskja mánna
jókst um afleiðingar með-
fæddra sjúkdóma.
Iðnaðarheimurinn tók að
sjá ótæmandi gróðalind í
framleiðslu lyfja og bjó
sig ’tækjum, sem sköruðu
langt fram úr tækjum, semtil
voru í vísindastofnunum.
Þessi þáttur gerði mikið gagn
en ekki allt, sem hann hefði
getað áorkað. 1 rauninni var
framleiðslan of einangruð frá
sjúkrahúsunum.
Tuttugasta öldin gekk i
garð með gerla, vítamín,
hormóna og „Sterilisatio
magna“ á sviði líffræðinnar.
Allt var þetta fljótt tekið i
notkun í daglegu lífi.
Framfarir hafa verið svo
gríðarlegar, að þeir eru
fáir, sem skilja umhverfi sitt
til hlítar. Þeim fáu sem skilja
það ofurlítið betur finnst beir
svo agnarsmáir, þegar þeir
bera það litla, sem þeir vita
saman við allt það, sem þeir
vita ekki, að þeir vilja helzt
kalla sig „homo insapiens".
Ótal spumingar geta vakn-
að: Hverjum tekst að fylla
upp í þetta gap? Væri ekki
betra að halda sér við hinn
venjulega mann með víðar>‘
þekkingu, sem styddist við
fræðilegar framfarir, eða eig-
um við að stefna að sér-
menntuðu ofurmenni með
leppa fyrir augunum eins og
veðhlaupahestur? Breytist
eðli mannsins af köllun eða
vegna stöðu hans?
Nei! Eins og við munum
eftir manninum fram í aldir
hefur hann haldizt óbreyttur
eins og Linneus sá hann
Homo sapiens. Hann er ó-
breyttur að því er köllun
MODIGLIANI — Fyrir nokkrum dögum Iézt Jean Coctaau,
sem kunnur cr fyrir ýmsa hluti, m.a. ritsterf og kvikmynda-
gerð. Þessa mynd málaði Modigliani af Cocteau, þegar hann
var ungur.
Vísindi eru siðfræði — Sögu-
legur bukgrunnur — Homo
supiens 20. uidur — Homo
supiens og ofurmenni —
Muðurinn á uð veru frjáis —