Þjóðviljinn - 23.11.1963, Blaðsíða 3

Laugardagur 23. nóvember 1963
HðÐWUINN
SlÐA 3
Stutt æviágríp
Kennedys íorseta
Lyndon B. Johnson
Nýi forsetinn
NEW YORK 22/11. — Hinn nýi
forseti Bandaríkjanna, Lyndon
Baines Jahnson, er 55 ára að
aldri. Hann er sagður eljusam-
ur starfsmaður, og það var
Kennedy sjálfur, sem valdi
hann sem varamann sinn, þótt
hann hefði verið einn harðasti
keppinautúr hans í kosninga-
baráttunni. Johnson er frá Tex-
as og er stjómmálamaður að
atvinnu. Hann kom til Washing-
ton 23 ára að aldri og var þá
aðstoðarmaður þingmanns nokk-
urs, en var síðan sjálfur kjör-
inn á þing 5 árum síðar.
Fyrstu árin, sem hann dvald-
ist í höfuðborginni studdi hann
New Deal stefnuna og var einn
af skjólstæðingum Roosevelts.
Viðbrögð
John Fitzgerald Kennedy var
fæddur í Boston af írskum for-
eldrum í báðar ættir. Faðir
hans. Joseph Kennedy, var vel
efnum búinn og átti auðlegð
hans þó eftir að vaxa mjög.
Joseph Kennedy var vinur F.D.
Roosevelts forseta sem skipaði
hann sendiherra í London 1937.
Háskólanám sitt stundaði John
F. Kennedy við London School
of Economics og síðar við Har-
vard og lauk prófi 1940. Hann
gekk í flotann eftir árásina á
Pearl Harbor og var falin stjóm
tundurskeytabáts. Hann gat sér
mikið orð fyrir hreysti, þegar
báti hans var sökkt á Kyrrahafi.
Að loknu stríði starfaði hann
um sinn sem blaðamaður, en
þegar árið 1946 hófst stjóm-
málaferill hans, þegar hann náði
kosningu fyrir Demókrata til
fulltrúadeildarinnar. og var end-
úrkjörinn tvívegis. Þegar hann
hafði náð lágmarksaldri, 35 ára,
árið 1952, bauð hann sig fram
til öldungadeildarinnar og náði
kosningu. Hann vakti þegar á
sér athygli og var talinn einn
efnilegasti ungi maðurinn í hópi
Demókrata. Hann fylgdi að jafn-
aði að málum frjálslyndari armi
flokks síns.
Stjarna hans fór hækkandi
og litlu munaði að hann yrði
fyrir valinu sem varaforsetaefni
Demókrata í kosningunum 1956.
Þá var þegar orðið ljóst að
hann stefndi að því að komast
í forsetastólinn og með þaul-
skipulagðri herferð sem öll hin
fjölmenna Kennedyætt tók þátt
í tókst honum fyrst að gersigra
alla keppinauta sína í flokki
Demókrata og síðan að sigra
með naumindum Nixon, fram-
bjóðanda Repúblikana, í kosn-
ingunum 1960. Hann var þá
43 ára gamall, yngsti maður
sem nokkru sinni hafði verið
kosinn forseti Bandaríkjanna.
Kennedy gaf út þrjár bækur,
þá fyrstu skrifaði hann þegar
hann var enn við háskólanám,
og kom hún út 1940. Hún fjall-
aði um andvaraleysi Breta
gagnvart hættunni af nazism-
anum. Aðra bók skrifaði hann
1956 meðan hann lá á spítala
sökum meiðsla sem hann hlaut
i stríðinu. „Profiles in Courage"
hét hún og fjallaði um banda-
ríska stjómmálamenn sem
höfðu haft hugrekki til að hvika
ekki frá skoðunum sínum, þótt
óvinsælar væru. Sú bók hlaut
Pullitzerverölaun. 1 ár kom
þriðja bók hans, ræðusafn, en
Kennedy var ræðuskörungur
mikill.
Hann var kvæntur Jacquel-
ine Bouvier og áttu þau hjón
tvö börn.
Afturhaldinu
er um kennt
WASHINGTON 22/11 — Víst er
talið hér að fráfall Kennedys
forseta muni hafa mjög mikil
áhrif á alla stjómmálaþróunina
í Bandaríkjunum. Fréttamaðar
Reuters segir að í Washington
séu flestir á því að kenna „óð-
um íhaldsmönnum" um morðið,
enda þótt enn sé ekki vitað
neitt með vissu um nánari til-
drög þess.
Morðið var framið í einu í-
haldssamasta fylki Bandarikj-
anna og telja sumir líklegt að
viðbjóður sá sem það hefur vak-
ið meðal alls almennings í land-
inu kunni að spilla fyrir fhalds-
mönnum í forsetakosningunum
næsta haust, og þá helzta for-
kólfi þeirra, Barry Gold-
water, ef hann verður í fram-
boði.
Það eru óvandaðar kveðjur
sem heyrast í Washington í garð
afturhaldsmanna. einkum þeirra
sem standa að baki John Birch-
félaginu. — Birch-menn geta
fagnað nú. Það voru þeir sem
lögðu fingurinn á gikkinn, sagði
þannig einn af þingmönnum
Demókrata, Hale Bogg.
Oswald neitar
statt og stöðugt
I nótt var skýrt frá því í
Dallas, að maður- sá sem hand-
tekinn var grunaður um morð
Kennedys, Lee Harvey Osvald,
hafi neitað því statt og stöð-
ugt í margra klukkustunda yfir-
heyrslu að vera nokkuð viðrið-
inn morðið.
Morðvopnið hefur fundizt, lá
það bak við bókahrúgu á þriðju
hæð hússins sem skotíð var úr,
en í því eru geymdar skólabæk-
ur. Þetta var japanskur riffill
með Jtíki.
Framhald af 1. síðu.
hann votta frú Kennedy og
bandarískú þjóðinni dýpstu hlút-
tekningu.
Guðmundur I. Guðmundsson
utanrikisráðherra, sem er með
forseta, hefur einnig sent Dean
Rusk. utanrikisráðherra Banda-
ríkjanna, samúðarkveðjur vegna
hins sviplega fráfalls Kennedys
forseta.
Strax og andlátstilkynningin
hafði verið gefin út komst á
ægileg ringulreið i kauphöliinni
í New York. Verðbréf tóku að
hríðfalla, svo að vélin sem
reiknaði verðið á bréfunum
hafði ekki við. Var að lokum
gripið til þeirra ráða að loka
kauphöllinni til bess að koma í
veg fyrir að verðbréfin féllu nið-
~T úr öllu valdi.
Málgagn Kommúnistaflokks
/ovétríkjanna, „Pravda" segir
dxá andláti Kennedys forseta í
/berandi forsíðufregn og minn-
ir blaðið m.a. á ræðu þá sem
hann hélt í Washington í sumar,
en þá hafi hann lagt á það höf-
uðáherzlu, segir blaðið, að all-
ar þjóðir eigi þá ósk heitasta
að réttlátur friður ríki í heim-
inum og þær afvopnist. Síðar
lagði hann sig allan fram við
að fá Moskvusáttmálann um
bann við kjarnasprengingum
fullgiltan. Hinir „óðu menn“ í
Bandaríkjunum gerðu allt sem
þeir gátu til að spilla fyrir
starfi hans að þvi að bæta sam-
búð á alþjóðavettvangi, segir
»Pravda“.
Fjórði forsetinn
sem var myrtur
John F. Fitzgerald er fjórði
forseti Bandaríkjanna sem fell-
ur fyrir morðingjahendi, ag all-
ir hafa þeir verið skotnir til
bana.
Fyrstur var hbin ástsæli Abra-
ham Lincholn, sem myrtur var
í leikhúsi f Washingtan á föstu-
daginn langa árið 1865, örfáum
dögum eftir að þrælastríðinu
lauk með sigri norðurríkjanna.
Morðinginn var leikari að Nafni
John Wilkers Booth. sem ætt-
aður var úr suðurríkjunum.
Skrifstofur vorar
verða lokaðar í dag vegna jarðarfarar Sig-
urðar Kristinssonar, 'fyrrv. forstjóra.
SAMBAND ÍSL. SAMVINNUFÉLAGA.
Myndm er tekin þegar úrsHt voru kunn í forsetakosningunum 1960, Jacqueline horfir að-
dáunaraugum á mann sinn.
I F
r
t
!
Harmur og kvíði
James Garfield var skotinn til
bana 2. júlí 1881 á jámbrautar-
stöð í Washington. Morðinginn
var geðbilaður maður að nafni
Guiteau, sem vildi hefna þess
að honum hafði ekki verið veitt
embætti sem hann hafði sótt
um.
Sá þriðji var William McRinl-
ey, sem skotinn var á sýningu
í Buffalo í New Yoric og var
morðinginn anarkisti að nafni
Czolgosz. McKinley lézt sex dög-
uxp síðar.
áum mönnum er gefið að
setja slíkt mark á sam-
tímann vegna pólitískra valda
og persónulegra áhrifa, að
það er eins og umskipti verði
í heiminum, þegar þeir falla
frá. Einn slíkur maður var
John Fitzgerald Kennedy,
forseti Bandaríkjanna. Marg-
ir menn hafa gegnt því em-
bætti og ýmsir mikilhæfir, en
þó mun vart um það deilt, að
honum tókst á stuttum for-
setaferli sínum að afla sér
slíkrar virðingar og vinsælda
að honum mun verða jafn-
að til þeirra fyrirrennara
hans sem mest eru metnir.
John Kennedy var óvenju-
legum hæfileikum gædd-
J ur. Hann var vel máli farinn,
B svo að af bar. Hann setti
J saman bækur sem mikið þyk-
H ir til koma. Hann var ein-
^ stakt hraustmenni, hugprúður
H og ósérhlífinn, eins og glöggt
L kom í ljós þegar á reyndi i
^ stríðinu. Hann var óvenju
b snjall stjórnmálamaður, kunni
" klæki og brögð bandarískra
stjórnmála betur en flestir
aðrir, eins og skjótur frama-
ferill hans í þeim sannar.
Hann hafði lag á að laða til
sin hæfileikamenn. Hann
unni listum og bókmenntum
og var að því leyti allfrá-
brugðinn hinum dæmigerða
bandaríska stjómmálamanni.
Hann var vel menntaður og
gerði sér far um að öðlast
skilning á því sem gerðist í
heiminum á hans tíma, en
það verður ekki sagt um alla
fyrirrennara hans. Á banda-
ríska vísu var hann viðsýnn
og frjálslyndur og það var
það víðsýni og frjálslyndi
sem settu mót á stefnuskrána
sem hann setti sér þegar
hann tók við embætti forseta.
mála. varð samt mikil breyt-
ing á stjórnarstefnu Banda-
ríkjanna á þeim þremur ár-
um sem hann gegndi forseta-
embætti. Það voru viðhorf
Bandaríkjastjómar í utanrík-
ismálum sem breyttust og
það er ekki hvað sízt þess
vegna sem fráfall Kennedys
vekur mönnum kvíða.
F’
|
B í'|egar hann tók við völdum
I Ir eftir átta ára stöðnunar-
!
['yrstu afskipti Kennedys af
utanríkismálum voru að
vísu ekki slík, að þau gætu
vakið vonir um frið og batn-
andi sambúð. Það var innrás-
in á Kúbu rúmum tveimur
mánuðum eftir að hann tók
við embætti. En bæði varþað
að ævintýrið í Svinaflóa
hafði verið ákveðið áður en
hann tók við embætti og hitt
að hann virtist læra af þeim
hrakförum. Þótt á ýmsu hafi
gengið á alþjóðavettvangi
síðustu þrjú árin, hefur þó
þróunin mótazt af vaxandi
samskiptum og batnandi sam-
búð Bandaríkjanna og Sovét-
ríkjanna og aldrei síðan stríði
lauk hafa menn haft meiri
ástæðu til að líta vongóðir
fram á veg en einmitt nú.
Þáttur Kennedys forseta f
þeirri þróun var mikill, og
vafalítið má telja að hann
hefði gengið lengra í þessa
átt ef hann hefði ekki átt við
að eiga volduga aðila heima-
fyrir sem vildu fara aðra
leið.
Því er það að við fráfall
hans harma menn ekíki
aðeins mikilsvirtan og vin-
sælan þjóðarleiðtoga, held-
ur setur að mönnum ótta
vegna þess að enginn veit
hvað við muni taka. Vara-
forsetinn Lyndon B. John-
san sem nú hefur þegar
svarið embættiseið sinn sem
æðsti maður Bandaríkjanna
kann að vera ýmsum kost-
um gæddur, en engum mun
þó til hugar koma að hann
geti fetað í fótspor Kennedys.
Og nú er aðeins eitt ár til
forsetakosninga í Bandaríkj-
unum. Vald hinna ofstopa-
fullu íhaldsafla í Bandaríkj-
unum er svo mikið, að það
hafði jafnvel verið talið að
Kennedy myndi eiga í vök
að verjast næsta haust, þeg-
ar allar líkur benda til að
frambjóðandi Repúblikana
verði af svartasta sauðahúsi
þess afturhalds sem ekkert
hefur lært af reynslunni.
Þótt engu skuli spáð er ekki
annað sýnna nú en það aft-
urhald muni þá aftur setj-
ast á valdastóla í Bandaríkj-
unum. Það er kvíðvænleg til-
hugsun. ás.
Þegar Kerniedy flutti innsetningarræöu sína í janúar 1961.
tímabil stjómarára þeirra
Eisenhowers og Dullesar, var
því þess að vænta að um-
skipti yrðu í bandarískum
stjómmálum. En það verður
að játa að þau urðu ekki
með þeim hætti sem við var
búizt. Sannleikurinn er sá að
þær margvíslegu umbætur i
bandarísku þjóðlífi, sem
Kennedy boðaði 1 innsetning-
arræðu sinni, em flestar enn
ókomnar. Þrátt fyrir ótvíræða
hæfileika sína tókst Kenne-
dy ekki að koma áformum
sínum í framkvæmd. ÖU
meiriháttar fmmvörp hans
sem miðuðu að því að draga
úr því mikla misrétti sem
ríkir í auðugasta landi heims
voru drepin á þingi eða dög-
uðu uppi. En þótt hið banda-
ríska afturhald hafi komið í
veg fyrir framgang þeirra