Þjóðviljinn - 01.05.1964, Blaðsíða 4

4 SÍÐA
HÖÐVIUINN
Föatudagur 1. maí 1964
Ctgefandi:
Ritstjórar:
Sameiningarflokkur alþýðu — Sósialistaflokk-
urinn. —
Ivar H. Jónsson, Magnús Kjartansson (áb.),
Sigurður Guðmundsson.
Ritstjórl Sunnudagsins: Jón Bjamason.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson,
Ritstjóm. afgreiðsla. auglýsingar. prentsmiðja: Skólavörðust. 19.
Síxni 17-500 (5 línur) Áskriftarverð kr. 90 á mánuði.
Samfylkingardagur
¥»að Hefur alltaf riðið á miklu að kröfugöngur
* alþýðusamtakanna 1. maí væru fjölmennar og
öflugar og reisn yfir þeim og þátttakan í útifundi
'dagsins almenn. í dag er þó sérstakt tilefni, sér-
síök nauðyn að láta þennan 1. maí verða eftir-
minnilegan með almennri þátttöku alþýðu'fólks.
Tekizt hefur samkomulag innan verkalýðshreyf-
ingarinnar í Reykjavík um sameiginlega kröfu-
göngu, útifund, ávarp dagsins og kröfur. Með al-
mennri þátttöku fólksins, fjölmenni í kröfugöng-
unni og á útifundinum í dag, getur reykvísk al-
þýða sýnt hug sinn og einbeittni á þann hátt, að
veruleg áhrif getur haft til að auðvelda árangur
hinna mikilvægu samninga sem framundan eru
á þessu vori. Þar getur það sézf, að verkalýðs-
hreyfingin íslenzka ætlar sér ekki lítinn hlu't,
ætlar sér ekki að vera né verða nein hornreka í
íslenzku þjóðfélagi, heldur fylkja liði og sækja
fram til þeirra áhrifa og valds, sem henni ber.
Tlyfeginkröfurnar sem verkalýðshrey’fing Reykja-
víkur ber sameinuð fram þennan 1. maí, eru
birtar í ávarpi 1. maí-nefndar Fulltrúaráðs verka-
lýðsféi^ganna. Þær eru þessar:
1. Kauphækkun, verðlagslækkun eða aukning
kaupmáttar á annan hátt er bæti verkafólki upp
þá kjaraskerðingu, er verðbólga síðustu ára hefur
yaldið alþýðuheimilunum.
2. Verðtrygging launa, þannig að hægf verði að
semja um raunverulegt kaup.
3. Stytting hins langa vinnudags án skerðingar
heildartekna.
4. Rækilegar úrbætur í húsnæðismálum lág-
launafólks.
5. Lenging orlofs og löggjöf um vinnuvernd til
hagsbóta fyrir verkafólk.
Tekið er fram í ávarpinu að þessum kröfum
vilji íslenzk verkalýðshreyfing fá framgengt nú
með friðsamlegum hætti, en reynist það ekki unnt
hljóti öllum mætti samtakanna að vcrða beitt fil
að tryggja þann ótvíræða rétt verkafólks sem
hér er krafizt.
Þess er að vænta að reykvísk alþýða taki undir
kröfurnar með því að gera hátíðahöldin í dag
fjölmenn og eftirminnileg. Af hálfu verkalýðs-
hreyfingarinnar hafa verið gerðar ráðstafanir til
þess, að sem flest alþýðufólk geti átt frí frá síörf-
um þennan 1. maí. í fyrsta sinni eru verzlanir nær
allar lokaðar. Starfsmenn ríkis og bæja flytja í
í dag í ávarpi sínu kröfuna um óskertan samn-
ingsrétt og verkfallsrétt, reynslunni ríkari af með-
ferð Kjaradóms á málum þeirra. Aiþýðan í verka-
lýðsfélögunum hlýtur að neyta þessa færis til að
sýna eininguna um hagsmunamál sín og brýnustu
kröfur. Þeim mun eindregnara sem reykvísk al-
þýða sannar í dag samhug sinn, þeim mun sfyrk-
ari stendur hún í samningunum í vor um kaup
og kjor, og býr í haginn fyrir betri árangur, sfærri
sigur. — s.
Einar Olgeirsson:
Skilyrði
óðaverðbólgunnar
Q í síðasta hefti tímaritsins Réttar skrifar
ritstjórinn, Einar Olgeirsson, athyglisverða grein
um skilyrðin fyrir sföðvun óðaverðbólgunnar.
Þjóðviljinn birtir hér á eftir fyrrihluta þessarar
greinar, en þar er fjallað um þau vandamál sem
nú ber hæst í stjórnmálaátökunum á íslandi og
eru í brennidepli í viðræðum verklýðssamtak-
anna og ríkisstjómarinnar.
Þróunin í efnahagsmálum ís-
lands er að verða stórhættu-
leg, eigi aðeins lífskjörum al-
þýðu, heldur og efnahagslegu
sjálfstæði landsins.
Verðbólgan í þjóðfélagrinu
eykst svo hratt að verði
ekki gerbreyting á, þá gref-
ur hún undan allri trú
manna á gjaldxniðlinum,
Ieiðir til hamslauss brasks
og tilviljanakcnndrar fjár-
festíngar — og skapar að
lokum algera ótrú á að
hægt sé að stjórna íslandi
sem sjálfstxðu ríki. Verð-
bólgan cr jaf.:t frá hags-
munalegu sjónarmíði verka-
lýðsins sem frá sjálfstæðis-
sjónarmiði bjóðarhefidarinn.
ar að vcrða svo hættuleg að
stöðva vcrður.
Frá því í jan.—marz 1939
að vísitala framfærslukostnað-
ar þa var 100, hefur hún
hækkað upp í ca. 1700 þann 1.
des. 1963 eða verðlag vöru
-og þjcnustu 17-faldazt. Miðað
við þessa vísitöM var hækk-
unin til 1960 = 944. Siðan
hefur sen sé vcrðlag r.llt að
því tvcfaldazt. Samtímis því
að t.-úin á gjaldmiðilinn þann-
ig hrppar, verður leitin eftir
að festa fé, t d. í íbúðum, svo
hamclaus að 1 herberja íbúð í
Reykjavik fer upp í 450 þús.
kr. og 4 herbergja upp i 900
þús. kr. og í stað þess að áð-
ur, frá 1946 til 1950 voru ný-
ir kaupsamningar og máske
verkföll í því sambandi að
meðaUali annað hvert ár, þá
hafa verklýðsfélögin nú orðið
að fara í kaupsamninga og
máske verkföll tvisvar til
þrisvar á ári. Og samt er
kaupmáttur lægsta Dagsbrún-
arkaups 1, des 1963 aðeins 81
móts við 100 árið 1945.
Misnotkun verðbólgunnar af
hálfu islenzku auðmannastétt-
arinnar til að ræna kaupinu
af verkalýðnum er með þessu
móti orðin svo tíð og svo harð-
vítug að eigi verður við það
unað. Geti verkalýðsfélögin
ekki komið fram verðtryggingu
kaupsins svo sem var í 18 ár
í formi sjálfkrafa vísitölu-
hækkana, þá verður verkalýðs-
hreyfingin að sameinast fag-
lega og pólitískt um það að
beita valdi sinu til þess að
stöðva verðbólguna og verð-
tryggja þannig kaupið. Vissu-
lega er og til sambiand beggja<j>
aðferða.
Þörfin á einingu verkalýðs-
ins í þessu skyni liggur í aug-
um uppi. Jafnt innan verklýðs-
samtakanna vérða öll þau öfl,
sem að þessu vilja vtana, að
taka saman höndum, sem og
verklýðsflokkarnir. SósíaUsta-
ílokkurinn og Alþýðuflokkur-
inn, á stjórnmálasviðinu.
Það samstarf sem varð milli
þeirra verklýðsfélaga, sem
menn úr Sósíalistaflokknum og
Alþýðuflokknum hafa forustu
fyrir í verkíallimi í desember
1963 er vissulega fyrirheit um
skynsamlega samstöðu þessara
aðila í þeirri baráttu sem
fraimundan er um að stöðva
kaupránið, sem framið er í
krafti verðbólgu og gengis-
lækkana, og knýja fram eðli-
legar, raunhæfar kauphækk-
anir.
En sú verklýðshreyfing, sem
bæri gæfu til þess að standa
saman í slíkri baráttu, þarf að
gera sér fyllilcga ljósar að-
stæðumar í þjóðfélaginu: or-
sakir þess hve verðbólgan er
vægðarlaust notuð hér á landi
og þær hagsmunaandstæður,
sem eru innan auðmannastétt-
Einar Olgeirsson
arinnar og fylgjenda hennar i
því sambandi.
Þær spurningar, sem svara
þarf til þess að kryfja þetta
til mergjar, eru:
1. — Hvaða aðiljar eru það
í stétt atvinnurekenda, sem
hafa slíka hagsmuni af verð-
bólgunni?
2. — Hvernig stendur á að
fsland hefur sérstöðu meðal
auðvaldslanda í þessu efni?
3. — Hvaða möguleikar eru
á að breyta þessu án þess þó
að afnema auðvaldsskipulagið
sjálft og hvaða ráðstafanir
þyrfti þá að gera?
Athugum þá fyrsta atriðið.
Þeir aðiljar j atvinnurek-
endastétt, sem hagsmuni hafa
af verðbólgunni, eru einkum
tvær tegundir manna og fyrir-
tækja-
í fyrsta lagi: Stórlaxar í
stétt atvinnurekenda, sem fá
mikil lán hjá bönkum ríkis-
ins og festa þau í íasteignum
og fyrirtækjum, sem hækka í
verði við verðbólgu. Þessir
verðbólgubraskarar í atvinnu-
rekendastétt hafa því tvöfalda
hagsmuni af verðbólgunni: 1)
lækka raunverulegar skuldir
sínar með því að hækka eign-
ir í verði, og 2) lækka raun-
verulegt kaup verkamanna. —
Það eru hagsmunir þessara
stóratvinnurekenda, sem eru
aðalafl verðbólguþróunarinnar.
Fyrir þá er verðbólguþróunin
líka að því leyti þægileg að
þeir sleppa við að hugsa um
hagsýnni rekstur á fyrirtækj-
um sínum: hagkvæma staðsetn-
ingu, viturleg vinnubrögð og
minnkandi kostnað. Þeir bara
láta þjóðíélagið, — og það þýð-
ir fyrst og fremst alþýðu —
borga með verðbólgunni.
f öðru lagi: Mikið af smærri
atvinnurekendum í verzlun og
öðrum atvinnurekstri, sem
hefðu ella í harðvítugri sam-
keppni á vcrðbólgulitlum tim-
um orðið undir í baráttu við
stórrekstur auðugra og velrek-
inna fyrirtækja. — Þessi fjöl-
mer.na „millistétt" hefur vissu-
lega þau pólitísku áhrif að ýta
undir verðbólgupólitík þess
flokkr, cr hún fylgir.
Þ?.<u atðilar í atvinnurek-
endastétt, sem hafa hins vegar
hagsmuni gegn verðbólgu, eru
þeir, sem eiga peninga og
njóta c.kki einkaréttinda um
lán. Og þeir atvinnurekendur,
sem verða að reka atvinnu-
rekstur í samkcppni við er-
lenda aðila, ættu raunverulega
að skilja, að er til lengdar
lætur, verða þeir að Iæra að
reka hann án þess að standa
í rkjóli verðbólgugróða og geng-
islækkana, þess vegna ættu
allir þeir, sem vilja gera sjáv-
arútveginn, undirstöðu íslenzks
atvinnulífs, að öruggum at-
vinnurekstri, að skilja það að
þeir eiga að berjast með
verkalýðshreyfingunni fyrir
heilbrigðri þróun án hættu-
legrar verðbólgu. (Hæg, mjög
hæg verðbólga er hins vegar
svo að segja lögmál í efna-
hagslífi auðvaldsskipulags og
eðlileg).
Annað atriðið er sérstaða
fslands meðal auðvaldslanda.
Af hverju hindra auðmanna-
stéttir Englands og annarra
landa slika óðaverðbðlgu, sem
auðvald fslands elur á hér?
Af því hið ráðandi auðvald
þessara landa er fjármálaauð-
valdið, sá samruni banka- og
iðnaðarauðmagns sem á er-
lendu máli kallast „finans-
kapital". Þróun auðvaldsskipu-
lags er venjulega sú að á fyrsta
skeiði Qg hinu frumstæðasta.
er verzlunarauðmagnið ráð-
andi, á öðru skeiði iðnaðar-
auðmagnið, en á þriðja og síA.
asta skeiði f.iármálaauðmagnlft,
sem einkennist af hinum vold-
ugu samsteypum auðhringa,
sem drottna í senn ýfir stór-
bönkunum og stóriðjunni.
Hið volduga hringaauðvald
einkabankanna vill fá álíka
góð pund eða aðra peninga tfl
baka og það lánar út. Þaft
reynir því að koma I veg fyT-
ir verðbólgu eða draga úr
henni. Hið volduga auðmagru
ábyrgt fyrir sínu eigin fé, hef-
ur því þau áhrif að festa gjald-
miðil auðvaldsþjóðfélags stas í
sessi.
Hór á landi — þar sem all-
ir aðalbankarnir eru eign rik-
isins, en ekki einstakra auft-
manna — hafa hins vegar
verðbólgubraskararnir orðift
ráðandi aðilar í auðvalds-
skipulaginu. Þeir hafa í krafti
valds og fylgis fésýsluflokka
sinna ráðið ríkisvaldinu og
raunverulega rænt með þjófa-
lykli verðbólgunnar jafnt rik-
is-bankana, sparifjáreigendur
sem launþega. Auðvitað hafa
fleiri notið verðbólgunnar en
þeir, en pólitíska valdið, sem
gerir þessa óðaverðbólgu mögu-
lega eru þessir verðbólgubrask-
arar auðmannastéttarinnar.
Eigi að vera hægt að skapa
festu í efnahagsþróunina á fs-
landi, þá er höfuðaflið til þess
í fyrsta lagi verkiýðshreyftag-
in, en í öðru lagi þau öfl inn-
an atvinnurekendastéttarinnar,
sem hafa hagsmuni af eða
skilning á nauðsyn þess að
skapa festu í gialdmiðilinn og
efnahagsþróun íslands.
Þriðja atriðið er þá að at-
huga möguleikana á að breyta
þessu innan íslenzka auðvalds-
skipulagsins, því sem stendur
verður það ekki afnumið aft
óbreyttum pólitískum valda-
hlutföllum.
Fyrsta skilyrðið til þess að
stöðva óðaverðbólguna er, sem
fyrr segir, eining verklýðs-
hreyfingarinnar: 1) Samvinna
innan verklýðssamtakanna aft
þessu marki og 2) samstarf
verklýðsflokkanna á stjórn-
málasviðinu.
Hagsmunir verkalýðs og
allra annarra launþega, — en
þeir eru 75% þjóðarinnar, —
eru þeir að samtímis því að
verðbólgan sé stöðvuð, séu a.
m.k. gerðar eftirfarandi ráð-
stafanir á efnahagssviðinu, til;
þess að koma i veg fyrir að
stöðvun verðbólgu leiði af sér
atvinnuleysi og kreppu, en
tryggi varanlega kauphækkun:.
1) Tryggð sé allt að 5%.
raunveruleg kauphækkún á
ári, mestmegnis í beinni hækk-
un á kaupgjaldi, en ef til vill
líka í þjóðfélagslegum fríðind-.
um.
2) Komið sé á heildarstjóm
á þjóðarbúskapnum, alvfg sér-.
staklega á fjárfestingunni, er í
tryggi a.m.k. 5 % aukningu |
þjóðarframleiðslunnar árlega.
3) Gerðar séu ráðstáfanir!
til skynsamlegri skipulagning-
ar á atvinnu- og verzTunarlíf-
inu og réttlátarí tekjuskipting-
ar.
yv
*__lcymXotdímw PEBONNA w sfi. u5 reeS H8S-
wotrni. h.tw -múlaam PEMONNA
■WO 4 nnaw «ln«t> UsSl
BSOT mn ÍMÍONHA ,
> ra
SlMAR i)1H - 11294.,..
» fróbœru nýju PEKSONNA rakbloS úr „sfaín.
fns alMt* «0 nð lolains fóonleg hór 6 landL
Siwrtfa iVrtfiB f þróun rokblaSo fró þvl aS frarp-
Þelrro hóftí. fERSONNA rokbloSIS heldur
flwflbill fiú fynia tð líSmto sa Ifi. ralutim.
HtllDSOLUBIRSOIR