Þjóðviljinn - 22.08.1964, Qupperneq 2

2 SlÐA
HdÐvnrara
Eaagarðagar 22. ágást 1964
Guðfaðir leppstjómarinnar i
Suður Víetnam var enginn
annar en Allen Dulles, njósna-
Stjóri Bandaríkjanna. Á fyrsta
stjómarári Eisenhowers 1953
varð það ljóst, að Frakkar voru
að tapa stríðinu í Indókína.
Washington ákvað að bjarga
því sem bjargað varð af ný-
lenduveldi Frakka. Það var á-
formað að ná tryggri fótfestu
á skaganum og færa síðan
smám saman yfirráð sín yfir
allt svæðið.
Vitnisburður Walter Lipp-
mans er til um það, að eldri
bróðir Allens, John Foster Dull-
, es, sem þá var utanríkisráð-
herra, var ákveðinn í því að
,,varðveita leifar indokínverska
veldisins frá yfirráðum komm-
únista án þess að blanda
bandarískum hersveitum í nýja
Kóreustyrjöld". Með öðrum
orðum átti að gera Suður-
Víetnam að bandarískri mið-
stöð í suðaustur Asíu, án þess
að taka þátt í beinum vopna-
viðskiptum. Þetta átti að gera
með því að setja upp lepp-
stjórn.
Verkið var falið Central
Intelligence Agency. Mold-
vörpustarfsemi þess var í mikl-
um metum — nýlega hafði
það sett velheppnað valdarán
á svið í írak, þar sem stjórn
Mossadeq var steypt af stóli,
og það var verið að undirbúa
fall frjálslyndrar stjórnar
Jacobo Arbenz í Guatemala.
Það var ekkert sérstakt
leyndarmál, CIA átti hug-
myndina að því að gera Suð-
ur-Víetnam að leppríki. Það
var heldUr ekki tilviljun, að
á Genfarráðstefnunni 1954, sern
batt enda á smánarstríðið í
Indókína. var einn fulltrúa
Bandaríkjanna Walter Bedell
Smith hershöfðingi, fyrrum yf-
irmaður CIA og varautanrík-
isráðherra þegar ráðstefnan
var haidin.
CIA gaf CIA tók
Vorið 1954 þegar stríðið "í
Indokína stóð enn yfir fékk
æðsti maður CIA í Saigon Ed-
'ward Lansdale ofursti fyrir-
mæli frá Allen Dullés um að
velja traustan mann til að
standa fyrir stjóm í Suður-
Víetnam. Lansdale valdi Ngo
Dinh Diem. Og ekki eingöngu
vegna þess að hann var ofsa-
fenginn andkommúnisti - og
hafði verið básúnaður ósveigi-
anlegur föðurlandsvinur. Það
var einnig önnur ástæða: eft-
ir stríð höfðu Bandaríkjamenn
komizt að því í leyniskjölum
Japana, að Diem hafði unnið
með þeim. Þann fróðleik væri
alltaf hægt að nota á hann.
í rúm níu ár frá júlí 1954 til
nóvember 1963 var Diem hald-
ið við völd með bandarískum
dollurum og byssustingjum:
Barátta bandarískra njósna-
stofnana / Suður- Víetnam
Reikningurinn varð meir en
2000 miljónir dollara. Mikill
hluti fjárins rann til þjálfun-
ar og uppihalds 220.000 manna
herliðs auk lögreglu og hjálp-
arsveita 150.000 manns. Á síð-
ustu árum stjórnarinnar kost-
uðu Bandaríkin 15000 hernað-
arráðgjafa og þjálfara fyrir
hersveitir Diems. Þær fengu
bandarísk vopn og bandaríska
aðstoð í bardögum. Allt kom
þetta þó fyrir ekki: andspyrnu-
hreyfingin, þjóðlega frelsis-
fylkingin ræður tveim þriðju
af landsvæðj ríkisins, þar sem
rúmur helmingur þjóðarinnar
býr.
öll hafði áætlunin greinlega
mistekizt. Þetta var öllum
ljóst og þá að líkindum ekki
sízt þeim, sem höfðu komið
,,ónýta einræðisherranum“ til
valda.
CIA ákvað að losa sig við
Diem og fjölskyldu hans. Her-
foringjaklika var leidd til
valda undir stjóm Duong Van
Minh annars bandaríkjalepps.
Diem og bróðir hans Ngo Dinh
Nhu voru myrtir að undirlagi
Van Minh. Moldvörpustarfsem-
in hafði farið heilan hring.
CIA gaf Diem völd og CIA tók.
Starfsaðferðir CIA
Það fór heldur ekki ýkja-
leynt að valdaránið 1. nóvem-
ber 1963 var framið fyrir at-
beina CIA. Fáum dögum eftir
að fréttir bárust af því sagði
,,New York Herald Tribune“,
að þrátt fyrir algjör rhotmæii
utanríkisráðuneytisins væri ör-
uggt, að þetta væri bandarískt
valdarán.
Nokkur atriði í skipulági
þess eru einkennandi fyrir
starfsaðferðir CIA.
1 fyrsta lagi var nauðsyn-
legt að skapa andrúmsloft al-
mennrar fordæmingar á Diem
og ríkisstjóm hans Þetta var
gert með því að æsa upp trú-
ardeilur milli Búddista, sein
eru yfirgnæfandi meiríhluti
landsmanna og kaþólska minni-
hlutans. Diem fjölskylda hans
og vinir voru öll kaþólikkar.
Bandarískir undirróðursmenn i
Saigon voru lagnir við að etja
trúflakkum saman. Diem, bróð-
ir hans og mágkona, sem var
ofsafenginn og herská kaþó-
likki, voru eggjuð til að grípa
til frekari kúgunaraðgerða gegn
Búddatrúaimönnum, ..Washing-
ton Post“ skýrði frá því að
Bandaríkin væru í mestu vand-
ræðum vegna staðhæfinga um
það, að CIA hjálpaði á laun
sérstökum herdeildum í Suð-
ur-Vietnam að ræna og rupla
Búddahof.
Um leið hófu bandarísku
blöðin baráttu gegn Diem og
stjórn hans. Hér er dæmigerð
frásögn, (greinilega runnin und-
an rifjum CIA) 1 ,,New York
Times“ 3. júlí 1963:
setahöllina myndu ekki gera
uppreisn gegn ríkisstjóminni.
Dæma má um árangur þess-
arar baráttu af frásögn Tor-
onto-blaðsins „Globe and
Mail”: „Margir aðilar í Saigon
lesa yfirlýsingarnar frá Was-
hington sem greinlegar bend-
ingar til hershöfðingja í Suð-
ur-Víetnam, að Bandaríkin
mundu styðja hverja herfor-
ingjaklíku. sem ræki Ngo fjöl-
skylduna úr landi og lofaði
stöðugri og styrkri stjóm. Sum-
ir eru þeirrar skoðunar að það
sendar burt úr höfuðborginni
samkvæmt kröfum bandarískra
hemaðarráðunauta. Eða þetta
talandi smáatriði: Skömmufyr-
ir valdaránið skipulagði banda-
ríska sendiráðið í Saigon ferð
frú Nhu til Bandaríkjanna, sem
hafði verið mjög auglýst. en
frú Nhu var almennt álitin
stjóma flestu að tjaldabaki.
Vera hennar í Saigon hefði
getað spillt áætlunum CIA.
Annar aðili sem var óþarf-
ur í Saigon af sömu ástæðum
var John Richardson fyrsti rit-
Þeir fara allir fyrir bi; CIA hóf Duong Van Minh (t.h.) til valda, en DIA steypti honum aftur.
„Nokkrir bandarískir starfs-
menn í Suður-Víetnam, sem
luku lofsorði á Ngo Ninh Diem
fyrir tveim mánuðum, hafa
skipt um skoðun á honum og
möguleikum hans til að vinna
skæruhemaðinn við kommún-
ista. Þeir vildu gjarnan sjá
nýja ríkjsstjóm í Saigon".
Og blaðið lét að því liggja
að ekkert væri tii tryggingar
því, að herdeildir. sem boðið
væri út til þess að verja for-
sé aðeins tímaspursmál þangað
til slík klíka verði mynduð og
ráðizt að stjóminni”.
Þetta var sönn mynd, nema
hvað klíkan verð ekki til af
sjálfri sér, CIA kom henni á
laggirnar.
CIA miðaði allar aðgerðir
sínar við bað að hjálpa upp-
reisnarforingjunum. Rétt fyrir
valdaránið voru sérsveitir
Diems, (það vildi svo til að
þær vox-u kostaðar af CIA)
Tví-
farar
Víða erlendis eru strangar
reglur um það að æðstu etnb-
ættismenn ríkis megi ekki
taka þátt í stjórnmálum sem
fqrustumenn pólitískra ílokka;
þeir eiga að vera frúnaðar-
menn þjóðarinnar - aUrar,
vinna sér fyrir almennu
trausti og njóta þess. En hér
á íslandi er ekki skeytt um
þvílíkar reglur, embættis-
menn eru langfjölmennasti
starfshópurinn á alþingi, enda
er stöðuveitingym einatt
fremur hagað eftir pólitísku
innræti en verðleikum. Af-
leiðingin verður sú að engin
skil verða milli embættis-
mannsins og stjómmála-
mannsins, sá sem á að vera
trúnaðaxmaður þjóðarinnar
allrar kemur í staðinn fram
sem fuUtrúi stjórnmálaflokks
í atböfnum sínum.
Grein
Davíðs
Þannig skýrir Morgunblað-
ið frá því í gær að Davíð Ól-
afsson fiskimálastjóri , hafi
birt grein í Ægi og vikið m.a.
að landhelgismálinu. Hafi
hann þar komizt að þeirri
niðurstöðu að samningurinn
við Breta leysti það mál um
alla framtíð: „Því ef til þess
kemur að íslendingar færa
frekar út fiskveiðilandþelgi
sína og ágreiningur verður
um það, þá getur hvqr gðili
sem er, Bretar eða íslending-
ar, skotið þeim ágreiningi tij
alþjóðadómstólsins. Bretar
geta því ekki beitt flotaveldi
sínu, en íslendingar hafa með
þessú lýst yfir, að þeir munu
eins og hingað til byggja að-
gerðir sínar á grundveUi al-
þjóðalaga, enda er það skoð-
un íslendinga, að smáþjóð
eins og við vissulega erum,
eigi sína beztu vernd í al-
þjóðalögum”.
Ekki
fiskimálastjórmn
Þessi grein er auðvitað
ekki skrifuð af Davíð Ólafs-
syni fiskimálastjóra heldur
Davíð Ólafssyni þingmanni
Sjálfstæðisflokksins. Fiski-
málastjórinn veit það fullvel
að ekki eru til nein alþjóða-
lög um víðáttu landhelginn-
ar; tilraunir til að ná sam-
komulagi um þau mistókust
á ráðstefnum sem þessi emb-
ættísmaður tók sjálfur þátt
í. Lög sem ekki eru til geta
því ekki veitt okkur neina
vemd, og þaðan af síður geta
þau verið fyrirmæli fyr-
ir erlendan dómstól um að
kveða upp úrskurð Okkur í
hag. Vandi okkar í landhelg-
ismálum hefur einmitt verið
sá að hafa með verkum okk-
ar áhríf á þróun alþjóðalaga
um víðáttu lgndhelginnar, og
það gerðum við með einhliða
stækkun landhelginnar í 12
mílur 1958. Ef alþjóðadóm-
stóll hefði verið spurður um
réttmæti þeirrar ákvörðunar,
hefði meirihluti hans eflaust
komizt að þeirri niðurstöðu
að fyrir henni fyndist engin
skráð heimild í alþjóðalögum.
Nú hefur frumkvæði okkar
hinsvegar haft þau áhrif að
12 mílumar hljóta að teljast
fullgild alþjóðalög, þótt form-
legt samkomulag skorti enn.
Á sama hátt munum við að-
eins geta tryggt okkur yfir-
ráð yfir landgrunninu með
sjálfstæðu fmmkvæði sem
nær út fyrir mörk formlegra
alþjóðalaga.
„Ef
til þess kemur“
Samnipgurinn við Breta
svipti okkur þeim rétti að
hafa sjálfstæð áhrif á þróun
alþjóðalaga; samkvæmt hon-
um komumst við ekki lengra
en leyfi fæst tjl hjá erlend-
um dómstóli þar sem and-
stgeðingar okkar skipa meiri-
hluta dómendanna. Það er
l því sannaríega ekki að undra
þqtt þingmaður Sjálfstæðis-
flokksins notj orðalagið ,,ef
til þess kemur” um það
stefnumið íslendinga að helga
sér landgrunnið allt, en ann-
að eins og þyílíkt getur emb-
ættismaður eins og fiskimála-
stjóri aldrei sagt. — Austri.
ari við bandaríska sendiráðið
og yfirmaður CIA í Suður-Ví-
etnam. Hann var kallaður heim
vegna ágreinings við nýjan
sendiherra Bandaríkjanna Hen-
ry Cabot Lodge. Nokkrir banda-
rískir fréttamenn héldu því
fram. að raunveruleg ástæða
væri hin nánu tengsl Richard-
sons vjð Ngo bræður og óbeit
hans á undirbúningi þess að
steypa stjórn þeirra.
Ný njósnastofnur
Hvers vegna voru Ngo bræð-
umjr myrtir án dóms og laga.
jafnvel án rannsóknar, þó Du-
ong Van Minh hefði lofað að
ábyrgjast öryggi þeirra?
John McCone, sem í árslok
1961 tók við yfirstjóm CIA af
Allen Dulles, og allir aðrir
starfsmenn leyniþjónustunnar
hefðu varla haft mikla ánægju
af því að heyra Ngo bræður
ljóstra upp leyndarmálum CIA
í réttinum. Og þeir gátu sagt
margt af því, hvað CIA var
að gera í alþýðulýðveldinu Ví-
etnam, Laos, Kambodsíja. Tha-
ilandi og Indónesíu því Suður-
Víetnam var miðstöð neðan-
jarðarstarfsemi í allri suðaust-
ur Asíu.
En ekki var það aðeins til
þess gert að halda leyndarmál-
Um leyndum. Ngo bræður
höfðu gengið í þjónustu ann-
arrar njósnastofnunar Banda-
ríkjanna „The Defence Intelli-
gence Agency” .skammstafað
DIA, sem var keppinautur CIA
og þeir voru látnir gjalda þess.,
Lítið er kunnugt um DIA.
Það var stofhað 1. október
1961 með forgöngu landvarn-
arráðherra Robert McNamara
að tillögu Öryggisráðs Banda-
ríkjanne. Það vinnur óháð CIA
og sagt er að Kennedy hafi átt
hugmyndina.
Þetta byrjaði allt með á-
rangurs>lausu innrásinni á
Kúbu í Svínaflóa í apríl 1961,
sem Stewart Alsop telur marka
þáttaskil í sögu CIA. Kennedy
taldd að CIA hefði gefið hon-
um rangar upplýsingar um
raunverulegt ástand á Kúbu.
Samkvæmt frásögn Alsop neit-
aði hann í þrjár vikur að taka
á móti foringjum CIA eða
lesa skýrslur þeirra. AHen
Dulles varð að víkja.
Undir stjóm hins reynda
njósnaforingja Joseph Carroll
hershöfðingja er DIA nú orðin
þrautskipulögð stofnun. Sumir
álíta að hún hafi ‘ nú meira fé
og mannafla, en CIA-
Alveg frá fyrstu byrjun
hvatti McNamara forsetann
til þess að veita DIA óskUda
yfirstjórn allra njósnaaðgerða
sérstaklega í Suðaustur-Asíu
og austurlöndum fjær.
En McNamara var ekki al-
deilis á því að gefa upp
yfirburðastöðu sína 1 Suður-
Víetnam. Það var upphafið á
biturri baráttu miHi tveggja
höfuð njósnastofnana Banda-
ríkjanna. Vinningurinn var
forysta í njósnum og veruleg
áhrif á forsetann, þjóðlega ör-
yggisráðið og ríkisstjórnina í
heild.
I
Samkeppni
Pentagon hafði betur í fyrstu
lotu, þ.e.a.s. DIA hans Me-
Namara. Paul D. Harkins hers-
höfðingi var skipaður yfirmað-
ur bandaríkjaliðs í Suður-Víet-
nam og sem slíkur yfirmaður
DIA miðstöðvarinnar í Saigon.
í apríl 1962 lýsti hann því yfir
að Diem hefði gefið bandarísk-
um herráráðgjöfum frjálsar
hendur.
CIA var ekki lengi að sjá
hvað undir bjó: Diem var far-
inn að starfa með DIA. Mc-
Cone þaut til Saigon til við-
ræðna við Diem. Að sjálfsögðu
fóru þær fram í trúnaði, en
nokkrir vestrænir fréttaskýr-
endur sögðu frá því, að Mc-
Cone héfði reynt að fá einræð-
isherrann til að hafna „óhæfi-
lega náini samvinu" við DIA.
Það var upphafið að enda-
lokum Diems.
Það lék ekki aHt í lyndi fyr-
ir McCone. Pentagon var gjör-
samlega á móti stjórnarskipt-
um. Harkins hershöfðingi gaf
til dæmis skýrslu þar sem
hann sagði, að stríðið*við Víet-
kong yrði ekki unnið nema
með því að styðja Diem. Mc-
Namara hældi einræðisherran-
um og hernaðaraðgerðum hans
upp í hástert.
Haustið 1963 sagði „New
York Times”: ,,Það er alsiða
að tala um eitt sjónarmið ut-
anríkisráðuneytisins, og annað
í Pentagon og skautahlaup CIA
í kringum bæði tvö.”
Eftir blaðafregnum að dæma
mun Kennedy forseti fyrst hafa
hallazt að sjónarmiði Pentagon.
James Reston, sem hefur að-
gang að trúnaðarmálum í
Washington skrifaði í New
York Times, að forsetinn hefði
veríð mótsnúinn áætlun
McCone þegar ..utanríkisráðu-
neytið gaf út sérstaka tilskipun
til að reyna að knýja fram
breytingar í stjóm Diem”. CIA
vann í annarri lotu.
„bezti vinur minn"
En DIA var ekki á því að
gefast upp. Á tiltölulega stutt-
um tíma — þrem mánuðum —
tókst því að grafa undan her-
klíku Minhs og undirbúa ár-
angúrsríkt valdarán 30. jan-
úar 1964. Nú var dubbaður til
einræðisherra Nguyen Khan
hershöfðingi. Njósnadeild hers-
ins hafði unnið ;í þriðju lotu.
Khan hershöfðingi lagði sig
allan fram til þess að sýna
Harkins tryggð sína. ,,Þetta er
bezti vinur minn”, sagði hann
degi eftir valdaránið, þegar
hann tók í hönd Harkins. ,.Ég
get ekkj sagt að hann sé yfir-
maður minn, eh við treystum
honum skilyrðislaust.” Að sjálf-
sögðu gat Khan ekki viður-
kennt ' það opinberlega að
Harkins væri yfirmaður hans.
en hann var það engu að síð-
ur. Nú er William Westmore-
land kominn í stað Harkjns
og Khan hefur enn þá æðri
yfirmann Maxwell Taylor
Framhald á 9. síðu.
1
■í

4