Þjóðviljinn - 15.09.1964, Qupperneq 2

2 SlÐA
MÓÐVILIINN
Þriðjudagur 15. september 1964
Baráttan stendur um hvort ísland skuli
efnahagslegu sjálfstæði sínu eða
á ný undirorpii erlendu auðvaldi
halda
verða
Viðskipti íslands við Sovét-
ríkin hala eftir stríð verið
hornsteinn efnahagslegs sjálf-
stæðis vors. I krafti þeirra hef-
ur ísland getað boðið erlendu
auðvaldi byrginn, ef það ætl-
aði að kúga oss. í krafti þeirra
hefur þjóð vor getað þróað at-
vinnulíf sitt, fyrst og fremst
freðfiskiðnaðinn, tryggt sig
gegn atvinnuleysi og haldið
efnahagslífi íslands frjálsu af
erlendu auðmagni: með öðrum
orðum tryggt að öll atvinnu-
tæki á íslandi væru eign ís-
lendinga sjálfra og cngra ann-
arra.
Þegar þessi viðskipti voru
rofin í aesingi kalda striðsins
1948, leið ekki á löngu unz
atvinnuleysið svarf að og er-
lent auðvald hugði ísland það
einangrað og veikt, að koma
mætti því á kné.
Þegar vér íslendingar færð-
um út landhelgina í 4 milur,
hugði brezka auðvaldið' gott
til glóðarinnar að svínbevgia
fslendingg með banni á fisk-
sölu. Þá skildist íslenzkri rík-
isstjórn. hvers konar „vinir“
það væru, sem hún var í Atl-
anzhafsbandalagi með.
Og hvað gerði ríkisstjóm
Siálfstæðisflokksins og Fram-
sóknarflokksins þá?
Hún sneri sér til Sovétríkj-
anna og tók upp á ný þau vdð-
skiptasambönd. sem nýskönum-
arstjórnin hafði skipulagt 1945.
Og bann Breta á fisksölu Ts-
lendinga var algerleea hrntið
á bak aftur með aðstoð Snvét-
ríkjanna. Þjóð vor sá svart
á hvítu hverjir voru vinir
hennar í verki — og hveriir
aðeins i orði, — og hún fékk
sömu reynsluna á ný 1958 þeg-
ar gamla brezka ljónið reiddi
hramminn að nýju.
Viðskipti íslands og Sovét-
rikjanna gerast á gagnkvæm-
um hagsmunagrundvelli. Sovét-
ríkin hafa hagsmuni af að fá
góðar, næringarríkar matvör-
ur frá íslandi og vilja kauna
þær i ríkum mæli. en þau vilja.
auðvitað selia sínar vörur i
staðinn. Og fsland hefur hags-
muni af að kaupa frá þeim
olíu, timbur, bíla, vélar o.s.frv.
og tryggja með því stpreflingu
sjálfstæðs atvinnulífs síns.
En það er nauðsynlegt að
það sé fyrir hendi skilningur
á þessum gagnkvæmu hags-
munum. Forystumenn Sósíal-
istaflokksins hafa ætíð skilið
þessa hagsmuni íslands og því
beitt sér fyrir framkvæmd
þeirrar viðskiptastefnu, sem
með skynsamlegri yfirstjórn á
verzlunarmálum fslendinga
tryggja oss fasta og örugga
markaði i löndum sósialism-
ans og gerir oss þannig kleift
að berjast á faTlvöltum mörk-
uðum auðvaldsskipulagsins
Höfuðatriðið í þessu er þó að
með stórum fyrirframsamn-
ingum við lönd sósíalismans er
hægt að tryggja ísland gegn
kreppu - þeim vágesti sem mest
hrjáði oss áður en þessi við-
skipti i austurveg urðu horn-
steinn íslenzkrar viðskipta-
stefnu.
En þessir möguleikar, sem
sem tilvera sósialismans í
stórum hluta heims opnar ís-
landi hafa aðeins verið notað-
ir að nokkru ennbá. Eins og
við gátum notað viðskiptin við
Sovétríkin til að margfalda
freðfiskiflnaðinn — og vinná
oss mikinn markað í Banda-
ríkjunum, — eins var og
mögulegt að nota þau viðskinti
til að koma upp og margfalda
fullvinnsluiðnað á sildarafurð-
um fniðurlagningu o.s.frv.).
Fyrir þessu hefur Sósíalista-
flokkurinn nú barizt árum
saman.
'Ég skrifaði ýtarlega grein um
þessi mál í Þjóðviljann 5. júlí
1961, þar sem m.a. var gerð sú
grein fyrir inntaki nýrrar 5-
ára-áætlunar um nýsköpun at-
vinnulífsins að
„20—30 niðursuðu- og niður-
lagningarverksmiðium fyrir fisk
og síld verði komið upp víða
um land“
Flokksstjórnarfundur Sósíal-
istafloikksins í nóvember 1961
gerði ýtarlegar samþykktir um
þessi mál. Látlaust hefur verið
unnið að því og rekinn áróður
fyrir að láta þessa íslenzku
stefnu: fullvinnslu íslenzkra af
urða — verða ráðandi stefnu
í íslenzku efnahagslífi. * *)
Mestöll verzlun heims-
ins skipulögrð
En afturhaldið á íslandi.
fyrst og fremst hið st.aurblinda
heildsalaauðvald, hefur aldrei
haft áhuga fyrir þróun og efl-
ingu efnahagslegs sjálfstæðis
íslands. Og það hefur ráðið
allt of miklu í íslenzkum efna-
hagsmálum, stutt af'þeim svo-
kölluðu „hagfræðingum" sem
eru andlegir fangar úreltra
kenninga frá miðri 19. öld um
svokallaða „frjálsa verzlun".
Mestöll verzlun heims er nú
þaulskipulögð, ýmist af voldug-
um einokunarhringum (i hin-
um vestræna heimi) eða af
ríkisvaldi (í löndum sósíalism-
ans og fleirum). Ef ísland læt-
ur vera að skipuleggja utan-
ríkisverzlun sína þá erum vér
að gera leik að því að láta
hagsmunalega séð tTOða á oss
og spila út úr höndunum á
oss tækifærum til eflingar at-
vinnulífsins.
•
*) Auk þess sem samþykktir
og ályktanir miðstjórnarfunda,
flokksstjórnarfunda og flokks-
þinga Sósíalistaflokksins fjalla
um þessi mál, gerði ég allýt-
arlega grein fyrir þeim, m.a. i
grein í Rétti 5.—6. hefti 1962:
„Nokkur úrræði okkar“ og 1.
hefti 1963: „Iðnbyltíng í mat-
vælaframleiðslu fslendinga".
Hver þau stjórnarvöld fjár-
mála og viðskipta,' sem litu á
eflingu atvinnulífsins sem höf-
uðverkefni sitt og væru ekki
fangi úreltra hugmynda, myndu
hafa unnið að framkvæmd
þeirra tillagna, er Sósíalista-
flokkurinn hafði sett fram.
Erlent auðvald býst
til innrásar
En það gerðist hið þveröf-
uga:
Síðastliðinn vetur gerðust
einmitt þau tíðindi, að auðséð
var að erlent auðvald bjóst
beinlínis til innrásar á ísland,
ætlaði sér að ná þrælatökum
á íslenzku efnahagslífi — og
hlaut til að byrja með nokkurt
atfylgi til þess.
Þessi árás á efnahagslegt
sjálfstæði íslendinga skyldi
gerast í tVennu lagi:
í fyrsta lagi sendi Standard
Oil. einn illræmdasti einokun-
arhringur beims. einn aðal-
fjármálamann sinn til íslands.
til þess að bjóðast til að setja
npp olíuhreinsunarstöð á ís-
landi Rlíkt var að vísu tækni-
lega séð mjög vafasamt, en
hafði þann kost fyrir erlenda
aiiðvaldið að ná með bví ein-
okun á oliu til fslands, eyði-
legg.ia bannig skipti íslands og
Sovétríkjanna á olíu og freð-
fiski og veikja þannjg ísland
gagnvart erlendu auðvaldi og
gera qss á ný undirorpna er-
lendum einokunarhring, eins
og þegar D.D.P.A., hinn danski
litlifingur Standard Oil.
drottnaði yfir olíumarkaðnum
hér og var lesið úr því heiti
hans á albýðumáli: danskur
diöfull pínir alþýðuna.
Helztu aðdáendur erlends
auðvalds hlupu upp með mikl-
um fögnuði, er þeir eygðu
þessa einokunarmöguleika er-
lendra auðmanna, — og segir
sagan að ofsakátastur. allra
hafi gerzt Eykon við Morgun-
blaðið, enda bar blaðið þess
merki um skeið.
Önnur höfuðárásin skyldi
vera sú að koma erlpndum al-
uminiumhring til efnahagslcgr-
ar drottnunar i landinu, með
þvi að bjóða honum íslenzkt
rafmagn hræódýrt og ótal
fríðindi að auk. Og látið er að
því liggja af ýmsum, sem fjalla
um erlendar lánvcitingar, að
fsland geti ekki fengið lán til
nauðsynlcgra raforkufram-
kvæmda sinna, nema bindast
bessum einokunarhring um
leið.
Með öðrum orðum: Alþjóða-
bankinn og aluminium-hringur-
inn eiga að taka höndum sam-
an um að svínbeygja ísland
undir erlent auðvald. eftir að
oss hefur þó tekizt eftir lýð-
veldisstofnunina 1 að koma því
s,vo fyrir að íslendingar eigi
öll sín atvinnutæki sjálfir.
Og það var auðséð að það
átti að láta þjóðina standa í
beirri meiningu, að hún gæti
hvergi fengið lán til sinnar eig-
in óhjákvæmilegu raforkufram-
kvæmda, nema með þvi að
ganga aluminiumhringnum á
hönd.
Sósíalistaflokkurinn í
vöm fyrir efnahaffslegt
sjálfstæði landsins
Þessari blikU' erléndrar efna-
hagslegrar innrásarhættu bregð-
ur á loft í sama mund og
mest þörf var á að takast
mætti að samstilla voldugustu
öfl atvinnulífsins til stöðvun-
ar verðbólgunnar og til að
tryggja batnandi lífskjör ,al-
þýðu m.a. með skipulögðum
framförum í ísl. atvinnuveg-
um. Verðbólgan var að grafa
undan trausti þjóðarinnar á
því 'að hún væri fær um að
stjóma sér sjálf. Það var hin
brýnasta þörf á sameiginlegu
Einar Olgeirsson.
átaki á þjóðlegum grundvel’i
til þess að skapa frið og fram-
farir i íslenzku efnahagslífi. —
og einmitt þá ætlaði erlent
auðvald að ráðast inn í íslenzkt
atvinnulíf. sundra þjóðinni og
gera hana sér undirorpna með
sérleyfis- og einokunarlögum
sér til handa og kúgunarlögum
gegn verkalýðssamtökum.
Þegar svona var komið, efna-
hagslegt sjálfstæði Islands í
veði og stór hætta á að við-
skiptasambandið við Sovétrík-
in — er verið hafði tryggingin
fyrir fullri atvinnu á Islandi —
yrði slitið á ný fyrir aðgerðir
erlendra auðhringa tók Sósíal-
istaflokkurinn til sinna ráða.
Það varð að sanna þjóðinni
að möguleikarnir á aS tryggja
stórfellda þróun sjálfstæðs ís-
lenzks efnahagslífs, — og þá
fyrst og fremst margföldun
fullvinnsluiðnaður á síld, —
væru til.
Það þurfti að sanna þjóð-
inni að hægt væri að marg-
falda markaðina í Sovétríkj-
nnum fyrir niðurlagSa síld og
tryggja í krafti þess fulla
atvinnu á Norðurlandi og víð-
ar.
ÞaS þurfti að minna á að
fslandi hefði áður staðið til
boða lán til raforkufram-
kvæmda austan að og gæti
staðið það enn.
Þessvegna afréð forysta Sós-
falistaflokksins að ræða við
stjóm Kommúnistaflokks Sov-
étríkjanna um þessi mál og full-
vissa sig svo um horfurnar í
Framhald á 7. síðu.
Eftir EINAR OLGEIRSSON
Art Buchwald skrifar:
VANDASAMT VTRKEFNI
SÉRLE6S SENDIHERRA
Cabot Lodge í S-Víetnam.
Það er líklega ekki þrauta-
laust verkefni, sem Henry
Cabot Lodge glímir nú við,
hann ferðast nú vítt um ver-
öld að bón Johnsons forseta,
til þess að útskýra stefnu
okkar i Suður-Víetnam fyr-
ir æðstu mönnum banda-
manna okkar. Þetta er leið-
indaverk og þar að auki ekki
hættulaust.
Þó við höfum aldrei ver-
ir viðstaddir upplýsingafund’.
hans, getum við gert okkur i
hugarlund hvernig Cabot
Lodge leggur málin fyrir,
segjum t.d. á fundi með
danakonungi.
,,Sem sagt, yðar hátign,
leyfið- mér þegar í stað að
lýsa því yfir, að Bandaríkin
hafa öruggt yf riit um á-
standið í Víetnam. Undir
styrkri stjórn Nguyen Khanh
hershöfðingja hafa margvís-
legar umbætur verið fram-
kvæmdar".
Áður en Lodge sendiherra
hefur lokið máli sínu kem-
ur sendimaður úr bandaríska
sendiráðinu vaðandi inn og
fær honum símskeyti. Sendi-
herrann les það.
„Já. sem ég sagði veldur
Khanh hershöfðingi flokka-
dráttum í landinu, og Banda-
ríkin telja að hann hafi ekki
lengur neitt vald á margvís-
legum hagsmunaklíkum. Við
álítum að ákjósanlegust lausn
þessa vandamáls sé að styrkja
þann hershöfðingja, sem nýt-
ur trausts alþjóðar“.
Síminn hringir og kóngur
rétt'r Lodge símtólið.
„Já. ég skil sir. öldungis
rétt, sir. Ég skil. Auðvitað
þakka yður fyrir“.
Hann leggur tólið á og
heldur áfram:
_______
„Sjáið þér til yðar hátign,
sérfræðingar okkar telja að
bezta lausnin verði ríkisstjóm
hershöfðingjaráðs, sem þrír
menn myndi meðan við gefc-
um ekki látið kosningar fara
fram. Við erum þeirrar skoð-
unar, að Khanh hershöfðingi
hafi hrapalega mistekizt og
höfum ákveðið að styðja
Minh hershöfðingja, sem
Khanh hershöfðingi setti af
fyrir nokkrum mánuðum með
aðstoð okkar. • Hernaðaráætl-
un okkar er að senda suður-
víetnamska herifln á vígvöll-
inn til þess að berjast við
Víetkong með þeirra eigin að-
ferðum“.
Aðstoðarmaður Lodge hvísl-
ar einhverju í eyra honum,
hann kinkar kolli og heldur
áfram:
„Vegna þess óskapnaðar-
ástands sem er í Saigon er
hernaðaráætlun okkar sveigj-
anleg og nú sem stendur
leggjum við til að suður-
víetnamski herinn snúi aftur
til Saigon, til þess að halda
þar uppi röð og reglu, Við
úlítum, að þetta takist bezt,
þegar Mjnh hershöfðingi er
við völd. . . “
Enn kemur askvaðandi
annar sendimaður úr banda-
ríska sendiráðinu og fær
Lodge símskeyti.
„Þess vegna er okkur sönn
ánægja með tilliti til ákvarð-
ana þjóðar vorrar, að til-
kynna yður, yaS Dr. Nguyen
Cuan Oanh er núna for-,
sætisráðherra ríkisstjómar-
innar í Saigon. Dr. Oanh er
hagfræðingur, hann laus
námi við háskólann í Har-
vard og honum kemur eink-
ar vel saman við send'herra
okkar á staðnum Tayler
Khanh hershöfðingi hvílir sig
nú í Dalat eftir andlega og
likamlega ofreynslu“.
Síminn hringir enn, og
Lodge sendiherra svarar:
,,Kærar þakkir, þetta er
mjög' athyglisvert“.
„Ég vildi gjama taka það
fram, yðar hátign. að við
vanmetum engan veginn það
sem Khanh hefur lagt af
mörkum í sameiginlegri bar-
áttu okkar í Víetnam. Við
höfum ákveðið að þrátt fyrir
allt beri honum enn forsæt-
isráðherraembættið og sem
stendur leggjum við ' okkur
fram um að styðja hann og
styrkja stjórn hans á alla
lund.
Að sjálfsögðu er höfuð-
markrrið okkar að vinna
þetta stríð, en við gerum
okkur fullljóst, að það er
óframkvæmanlegt, ef styrk
stjórn situr ekki við völd
í Suður-Víetnam. V ð álítum
að við höfum nú slíka stjórn
með dr. Oanh í forsæti
og. .
★
Síminn hringir enn ein-.
sinni og Lodge sendiherra
svarar þreytulega:
>.Já, sir. Hvað sögðuð þér?
Frú Nhu? Þakka yður fyrir“
Hann snýr sár aftur að
kóngi: „Sem sagt, yðar há-
tign, hvar var ég nú kom-
inn?“
i
I

/