Þjóðviljinn - 30.09.1964, Side 4

4 SlÐA
ÞJÖÐVILJINN
Miðvikudagur 30 september Xfö4
TÓMAS JÓNSSON, borgarlögmaður
Ctgeíandi: Samelnlngarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokk-
urinn. —
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb), Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Ritstjóri Sunnudags: Jón Bjamason.
Fréttaritstjóri: Sigurður V Friðþjófsson.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsiingar, prentsmiðja, Skólavðrðust. 19,
Sími 17-500 (5 linur) Áskriftarverð kl 90.00 á mánuði.
Frumkvæði verkalýðs-
féiaganna
jprumkvæði verkalýðsfélaganna á Siglufirði, sem
hófust handa um að knýja fram ráðstafanir
vegna atvinnuástandsins á Norðurlandi, hefur vak-1
ið athygli um allt land. Þetta frumkvæði siglfirzku
verkalýðsfélaganna er til fyrirmyndar, með slíku
framtaki stækka verkalýðsfélög verksvið sitt og
vinna félögum sínúm og byggðarlögum ómetanlegt
gagn. Á stöðum þar sem verkalýðsfélag eða félög
hafa sýnt slíkt framtak um almenn atvinnumál
og framkvæmdir verða þau jafnframt miklu sterk-
ari. þáttur í lífi hlutaðeigandi bæjarfélags eða
sveitarfélags.
Með frumkvæði verkalýðsfélaganna í slíkum mál-
um er vakinn og efldur sá skilningur sem
verkalýðshreyfingu hvers lands er nauðsyn, að
þeirri hreyfingu sé ekkert mannlegt óviðkomandi,
að hún sé annað og meira en félagsskapur til að
semja um kaupið, hún sé jafnframt samtök til að
efla áhrif alþýðunnar í þjóðfélaginu, samtök til að
koma á þjóðfélagslegu réttlæti, betra þjóðfélagi.
Fyrir verkalýðshreyfingu hvers lands er það lífs-
nauðsyn að hjakka ekki í sama fari með verkefni
og baráttuaðferðir, heldur stækka stöðugt verk-
svið sitt og leita nýrra leiða tíl áð ná markmiði
sínu. Þannig hefur íslenzk verkalýðshreyfing hvað
eftir annað gripið inn á svið hinna almennu þjóð-
mála, hún hefur hvað eftir annað sett lög á ís-
landi með stórverkföllum, réttindalöggjöf og hags-
bóta fyrir alþýðu manna, sem afturhaldið hafði
hindrað árum og áratugum saman að kæmist
gegnum Alþingi. Og verkalýðshreyfingin hefur
tekið fram fyrir hendur misvitra stjómmála-
manna, sem hugðust beita meirihlutavaldi á Al-
þingi til þess að banna eða lama baráttu alþýðu-
samtakanna, eins og skemmst er að minnast þegar
alþýðusamtökin stöðvuðu með einbeittri fram-
komu þvingunarlögin, sem ríkisstjórn íhaldsins
og Alþýðuflokksins reyndu að berja gegnum þing-
ið á síðastliðnum vetri.
það er á þessum leiðum að verkalýðsfélögin á
Siglufirði hafa unnið það afrek að láta allan
landslýð hugleiða vandræðin sem steðja að bæjum
og kauptúnum norðanlands, og ekki einungis það,
heldur líka bent á tiltæk ráð og ráðstafanir til úr-
bóta. Ríkisstjórn og Alþingi hafa árum saman
daufheyrzt við kröfum um að lagður yrði grunn-
ur fjölbreyttara atvinnulífs á þessum stöðum. Rík-
isbönkunum og öðrum lánastofnunum' hefur ver-
ið lokað fyrir bæjarstjórnum og sveitarstjórnum
sem vantaði fé til öflunar atvinnutækja eða rekst-
urs þeirra sem tii voru, á sama tíma og ótíndir
braskarar hafa sótt í bankana miljónir og miljóna-
tugi. Þá væri vel. ef frumkvæði verkalýðsfélag-
anna siglfirzku yrði til þess að láta máttarvöldum
ríkis og banka skiljast, að það verði ekki lengur
þolað. án þess að fólkið sem þannig er farið með.
rísi upn Og margt bendir til að nú verði ekki
lensur 'dkizt undan þeim vapda. sem þjóðinni
allri p- ' ^-'i-^um vegna atvinnuástandsins á Norð j
urlandi. — s.
Fáein minningarorð
Tómas Jónsson, borgarlög-
maður, lézt i Borgars.pítalan-
um 24. sept. 8.1. eftir langvar-
andi vanheilsu.
Tómas Jónsson var einn
elzti og kunnasti embættis-
maður Reykjavíkurborgar.
Hann var ráðinn borgarritari
í Reykjavík 1934 er það emb-
ætti var stofnað. Gegndi hann
því starfi til ársins 1957 er
hann var ráðinn borgarlög-
maður við stofnun þess emb-
ættis. Því embætti gegndi
Tómas til dauðadags og var
jafnframt foi-stöðumaður Húsa-
trygginga Reykjavíkurborgar,
Tómas var óvenjulega vel
gerður maður, glöggur, athug-
ull og skyldurækinn. Hann
hafði um mörg ár búið við
erfiða vanheilsu sem enginn
þurfti að efast um að átti
öðrum þræði rót sína að rekja
til mikillar og slítandi vinnu
árum saman, þar sem vinnu-
stundir voru aldrei taldar en
verkefnin og skyldustörfin
réðu starfstímanum. Þrátt fyr-
ir margra ára veikindi og
brostið starfsþrek sinnti Tóm-
as margháttuðum trúnaðar- og
skyldustörfum fram undir það
síðasta og í raun og veru
miklu lengur en heilsan leyfði.
Jafnvel í veikindum heima
og í sjúkrahúsi var hann sí-
vinnandi að lausn verkefna
og samningu álitsgerða á
þe'm sviðum borgarmálefna
sem undir hann heyrðu.
Skyldurækni hans og samvizku-
semi í störfum bönnuðu hon-
um að draga í nokkru af sér
meðan kraftar leyfðu. Verk-
efnin skyldu leyst og þeim
skilað meðan kostur var. Slík-
ur var Tómas Jónsson. Hann
kunni sízt að hlífa sjálfum
sér.
Enginn af embættismönnum
eða starfsmönnum Reykjavík-
urborgar hefur um jafn lang-
an tíma verið í eins náinni
samvinnu við stjórn borgar-
innar og Tómas Jónsson. Þetta
leiddi af því, að hann gegndi
næst æðsta embætti borgarinn-
ar á þriðja áratug í samvinnu
við marga borgarstjóra og
gegndi oft s.törfum þeirra i
forföllum. Hann hélt hliðstæð-
um sessi í embættiskerfi borg-
arinnar eftir að hann. lét af
störfum borgarritara. Hann var
ritari á fundum borgarráðs
langt á þriðja áratug og um
leið náinn ráðgjafi í mörgum
mikilsverðum málum, sem til
þess kasta komu og ráða
þurfti til lykta. Afstaða hans
var einatt málefnaleg og vel
grunduð. Eins og að líkum
lætur var þekking hans á
borgarmálefnum víðtæk og yf-
------------------------------<3,
0MURLEC ÞJÓÐ
FÉLAGSL ÝSING
„Um héraðsbrest ei getur
þótt hrökkví sprek í tvennt,
þá hríðarbylur geisar,
það liggur gléymt og fenht.
Og eins er litíil tregí
og engin sorg á ferðum
þótt ekkja falli í valinn
með sjötíu ár á herðum.“
Að morgni 16. september
fannst maður látinn við olíu-
geymana hjá Elliðaánum. Mað-
ur þessi var 59 ára gamall,
vanheill á geði og heimilisJaus
En þarna, hjá þeim sem gæta
stöðvarinnar, hafði hann leitað
náttstaðar undanfarið og þar
hafði honum ekki verið úthýst,
þótt af vangetu væri veitt. Og
að olíugeyminum lagði hann
leið sína þessa köldu septem-
bernótt. En nú náði hann ekki
fundi þessara verndara sinna
og því háði hann sitt síðasta
stríð einn og yfirgefinn
á kaldri jörðinni í norðan-
storminum.
En hvernig hefur lífsstríði
þessa manns verið háttað?
Vanheill og heimilislaus hef-
ur hann mátt stríða. Hafa ekki
dagamir verið honum langir
og nætumar enn lengri, áður
en síðasta nóttin kom yfir hann?
Er ekki sennilegt að hann haíi
getað tekið undir með góð-
skáldinu Þorsteini Erlingssyni
í kvæðinu Seinasta nóttin:
„Hann vildi nú sofa og sofa
sem lengst,
en sulturinn rak hann á
fætur”.
Hvernig má það ske að 59
ára sjúklingur er heimilislaus
á vergangi og verður að lok-
um úti ( höfuðborg íslands á
tímum peningaflóðs?
Ég veit að svar ykkar verð-
ur: Það vantar hæli og spitala,
maður minn. „Veit ég það,
Sveinki”. En er þetta þá nokk-
urt svar? Nei. vitanlega ekk.
Það er jú vitanlegt að það
vantar hæli og sjúkrahús Ekki
veit ég hve mörg hælisrúm
var.tar fyrir geðveikisjúklinga.
en vafalaust skipta þau hundr-
uðum.
En það er engin afsökun til
fyrir það bjóðfélag sem van-
rækir að byggja hæli fyr-
ir sjúka menn. svo þeir
verða að eigra um heimilis-
lausir, sér og öðrum til skaða.
Það er engin afsökun til fyr-
ír það þjóðfélagslega öfug-
streymi, að ef byggja á banka-
stórhýsi, skrifstofubákn, verzl-
unarhallir eða veitinga»ali
mcð mörgum vínbörum, þá
eru til nægir peningar En ef
byggja á hæli fyrir þá van-
heiíu, svo að þeir verði ekki
úti, svo til I miðri höfuðborg-
inni, þá eru cþgir peningar til.
Og það er cngin afsökun til
fyrir það ríkisvalrl, sem skuld-
bindur ríkið til að Ieggja fram
eina miljón króna árlega um
aldur og ævi til loftkastala-
bygginga í Skálholti, en van-
rækir að sjá sjúku fólki fyrir
hæli og heimili.
Og hvað um hina kristnu
söfnuði, sem leggja ofurkapp
á það að reisa háturna stór-
kirkjur, eins og Hallgríms-
kirkju á Skólavörðuholti o.fl.,
en horfa jafnframt á það
sljóvgum augum að meðbræð-
ur þeirra verði að leggjast til
hinztu hvíldar á berangri á
kaldri haustnóttu, vegna þess
að engir peningar fengust til
að reisa hæli fyrir þá?
Þeim væri sannarlega gott
að minnast orða Hallgríms
Péturssonar:
„Cti stend ég ekki glaður,
illa hlaðinn kaununum.
Þraut er að vera þurfa-
maður
þrælanna í hraununum.“
Og það eru mörg Hraunin
á Islandi — og ekki þau beztu
sem runnin eru frá misskilinni
trúrækni. Og skyldi það ekki
vera meira i anda þess Krists,
sem þeir telja sig tigna. þes3
Krists sem gekk um og græddi
sjúka, að byggja hóflega guðs-
hús, en hugsa meira um hina
sjúku og umhirðulausu. Þeim
væri einnig hollt að minnast
orða Krists: „Það sem þið
gerið einum af mínum minnstu
bræðrum, það gerið þið mér”
Og um leið mættu þeir m:nn-
ast þess að hann sagði einn-
ig: „Þar sem tveir eða þrír
vðar eru samankomnir í mínu
nafni, þar er ég mitt á rneðal
yðar.“
Þ.S.
irgripsmikil eftir svo langan
starfsdag í. þágu Réykjavíkur
og Reykvíkinga. Enda munu
tillögur hans og ráð sjaldan
hafa verið virt að' vettugi a.f
borgarstjóra eða borgarráði
eða öðrum sem hann átti sam-
vinnu við um borgarmálefni
eða önnur mál sem undir hann
heyrðu eða hann lét sig skipta
Tómas Jónsson var skemmti-
legur maður í viðkynningu.
Enda þótt hann væri mikill
alvörumaður og viðfangsefnin
væru vandasöm og oft alvar-
legs eðlis, kunni hann vel þá
list að lifga upp á samstarfs-
mennina með léttum og
græskulausúm húmor, sem við
íslendingar erum þó heldur
fátækir af. Hann hitti oft
svo í mark með , snjöllum
hnyttiyrðum og, markvissum
setningum að viðstöddum mun
vart úr minni líða, enda sum
tilsvÖr hans þegar orðin fleyg
og, víða kunn.
Tómas Jónsson var hreinn
og beinn í öllum skiptum og
kunni Iftt þá list að tala eins
og allir vildu heyra eða vera
allra viðhlæjandi. Ég held
að honum hafi á langri starfs-
ævi ottast verið efst í huga
velferð og hagur Reykjavikur-
borgar, og hann var fastur
fyrir, ef hónum fannst á borg-
ina eða hagsmuni herinar hall-
að. Hann var þó lipur í sam-
starfi og vildi ef unnt var
leysa mál með samkomulagi.
Hreinskiptni hans og hæfileik-
ar urðu þess valdandi að þeim
sem með honum unnu og
kynntust mannkostum hans
varð vel til hans og mátu
hann mikils og því meir sem
þeir kynntust honum betur
Þetta átti ekki aðeins við
um þá sem með Tómasi unnu
að borgarmálefnum Reykja-
víkur eða íslenzkum sveitar-
stjómarmálum. Hann átti
einnig um langt árabil marg-
vísleg skipti við forustumenn
í borgarmálefnum höfuðborga
hinna Norðurlandanna, og
raunar víðar, á ráðstefnum,
fundum og í kynnisferðum.
Fór það ekki fram hjá þéim,
sem á síðari árum hafa tekið
þátt > þessum ráðstefnum og
kynnisferðum af hálfu Reykja-
víkur, hve nánum vináttu-
böndum margir erlendir
sveitarstjómarmenn höfðu
tengzt Tómasi Jónssyni og hvi-
líkrar virðingar hann naut
meðal þeirra.
Tómas Jónsson var fæddue
í Reykjavík 9. júlí árið 1900.
Foreldrar hans voru Jón Tóm-
asson bóndi og Kristín Magn-
úsdóttir kona hans. Tómas
lauk stúdentsprófi 1920 og lög-
fræðiprófi frá Háskóla Is-
lands 1926. Gerðist hann þá
fulltrúi hjá Lárusi Fjelsted
hæstaréttarlögmanni og starf-
aði þar, unz hann var ráðinn
borgarritari 1934. Hann varð
héraðsdómslögmaður árið 1943
og hæstaréttariögmaður 1943.
Hann gegndi margvíslegum
opinbemm trúnaðarstörfum.
Átti tvívegis sæti í stjóm
Sjúkrasamlags Reykjavíkur,
var í Loftvarnarnefnd Reykja-
víkur í sjö ár, varaformaður
í stjóm Sogsvirkjunarinnar
frá 1949, sat í stjórnskipuðum
nefndum til að semja ný
sveitarstjómarlög og löggjöf
um tekjustofna sveitarfélaga.
Hann var kjörinn varaformað-
ur Sambands íslenzkra sveit-
arfélaga árið 1954 og gegndi
því starfi þar til í fyrra að
hann baðst undan endurkosn-
ingu.
Tómas kvæntist eftirlifandi
konu sinni, Sigríði Sigurðar-
dóttur yfirkennara Thoroddsen,
árið 1929. Varð 'þeim fimm
barna auðið og eru þau öll á
lífi, uppkomin og mannvæn-
leg. Þau eru: María, gift Vórði
Gröndal verkfræðingi, " Jón,
lögreglustjóri í Bolungarvík,
kvæntur Sigurlaugu Jóhann-
esdóttur, Sigurður, viðskipta-
fræðingur, kvæntur Rannveigu
Gunnarsdóttur, Kristín, stud.
terap, gift Jóhannesi Sigvalda-
syni, cand. agronom., og Her-
dís, stud art.
Ég þakka Tómasi Jónssyni
að leiðarlokum viðkynningu og
samstarf sem staðið hafði í
hálfan annan áratug og ég
geymi um góðar minningar.
Frú Sigríði, bömum þeirra og
vandamönnum öllum votta ég
innilega samúð á erfiðri skiln-
aðarstund. Blessuð sé minning
Tómasar Jónssonar..
Guðmundur Vigfússon.
Frá Gagnfræðaskólanum
í Kópavogi
Skólinn verður settur í Félagsheimili Kópavogs
(bíósalnum) fimmtudaginn 1. okt. Nemendur mseti
sem hér segir: Klukkan 2 e.h. mséti nemendur
IV. bekkjar, landsprófsdeildar og II. bekkjar- Kl.
4 e.h. mæti nemendur almenns III bekkjar og I.
bekkjar.
Nemendur hafi með sér skriffæri. Bókum verður
úthlutað, og stundaskrár lagðar fram.
Kennarafundur vérður miðvikudaginn 30. sépt. kl.
3 síðdegis.
Skólastjóri
Dug/eg stú/ka
óskast til starfa á veitingastofu.
í síma 19240.
Upplýsingar
I
i