Þjóðviljinn - 18.10.1964, Blaðsíða 7

Sunnudagur 18. október 1964
HðÐVILIINN
SÍÐA 7
maður frá málum og að ræðu
sinni lokinni svaraði hann
hokkrum fyrirspurnum blaða-
mannanna. Það voru einkum
Bretamir sem vörpuðu fram
spurningum. Meðal annars
viidi einn þeirra vita, hverjar
væru fyrirskipanir til landa-
mæravarðanna um aðgerðir,
þegar stöðva þyrfti menn sem
ætluðu að komast yfir borgar-
mörkin í heimildarleysi. Ebel
sagði. að vörðunum bæri
skylda til að gefa aðvörun.
með hrópum eða á annan hátt;
ef viðkomandi sinnti ekki
þessum aðvörunarhrópum ætti
að skjóta viðvörunarskotum
upp í loftið og ef það dygði
ekki að heldur, að skjóta á
manninn. Til hinna róttækustu
ráða hefði orðið að grípa all-
oft, sagði hermaðurinn, einkum
fyrst eftir að mörkunum var
lokað haustið 1961.
Ekki er ástæða til að orð-
lengja þetta frekar. Þegar Eb-
el höfuðsmaður hafði greitt úr
spumingum Bretanna var geng-
ið úr salnum og út úr húsinu
að áhorfendapalli, sem hlaðinn
hafði veríð á milli Branden-
borgarhliðsins og múrsins. Þeg-
ar upp á pallinn var komið
blasti við samskonar eða svip-
aður pallur hinum megin
múrsins, og þó frekar tveir
trépallar en einn. Milli 10 og
20 manns stóðu á þeim pallin-
um sem við blasti og horfðu í
austur i átt til okkar — við
blaðamennirnir og austur-
Brandenborgarhliðið í Berlín. Til hægri hliðarbyggingin sem um er rætt hér í opnunni.
Hann heldur áfram;
— En stjómarvöldin í Vest-
ur-Berlín hafa ekki getað sætt
sig þær ráðstafanir sem austur-
þýzku stjómarvöldin urðu ó-
hjákvæmilega að grípa til 13.
ágúst 1963, heldur reyna allt
hvað þau geta til að rjúfa þær
hömlur 6em settar hafa verið
á starfsemi undirróðursmann-
anna og njósnaranna og halda
uppi sömu árásarstefnunni
gegn Austur-Þýzkalandi.
Frá því að borgarmörkunum.
landamærunum, var iokað 13.
ágúst 1961 hefur verið efnt til
21 þúsund svonefndra ,að-
gerða“ við þau, en aðgerðir
þessar hafa einkum verið
fólgnar í því að reyna að aesa
upp landamæraverðina. bjóða
þeim mútur, beita skotvopnum
og varpa sprengjum. Á þess-
um tima hafa 4 austur-þýzkir
landamæraverðir fallið við
skyldustörf sín og yfir 30 særzt
meira eða minna. Milli 20 og
30 sinnum hefur verið reynt
að grafa göng undir múrinn.
★
Svona skýrði Ebel höfuðs-
...0G VESTAN
„17estur-Berlín var eini hluti
f hins frjálsa heims, sem í-
búar Austur-Berlinar gátu far-
ið til óáreittir allt til „svarta
dagsins’’ 13. ágúst 1961. Hálf
miljón manna ferðaðist yfir
landamærin sitt til hvorrar átt-
ar á dag. Mikill hluti þeirra.
sem komu frá A.-Berlín kom
aðeins til að anda að sér and-
rúmslofti frelsisins, ef svo
mætti segja. Þeir fóru á söfn-
in, þar sem þeir lásu bækur
sem þeir fengu ekki að lesa
fyrir austan. 1 leikhúsum,
hljómleikahöllum og kvik-
myndahúsum svöluðu þeir
þorsta sínum eftir list, sem
ekki var menguð kommúnist-
ískum áróðri.
Þeir greiddu fyrir aðgöngu-
miðana og varninginn með
austur-þýzka markinu og voru
mörkin látin gilda jafnt þó
gengi v.-þýzka marksins væri
miklu hærra. Síðasta árið áður
en múrinn var byggður keyptu
A.-Berlínarbúar 10 miljónir
miða inn á alls konar skemmt-
anir hér. Smám saman varð
V.-Berlín nokkurs konar sam-
komustaður þeirra, er vildu
ræða málin frá eigin brjósti.
án þess að óttast að lenda í
krumiunum á senditíkum U!-
brichts.
Ennfremur kom margt fólk
til Vestu-rhlutans til að kaupa
ýmsar nauðsynjavörur, sem
annaðhvort var ekki unnt að
fá í Austur-Berlín eða þær
voru svo dýrar að það borgaði
sig jafnvel að greiða fyrir þær
í Vestur-Berlín á genginu 4:1.
Eini staðurinn þar sem
flóttamenn frá Sovétsvæðinu
gátu hitt frændur sína og
fjölskyldur ,.að handan” var
V.-Berlín.
Atvinna var og er ónóg á
Sovétsvæðinu, a.m.k. öll vinna
rpiklu ver borguð fyrir aust-
an og þess vegna leituðu marg-
ir hingað til vinnu. Á hverjum
degi fóru 60 þúsund manns
frá A.-Ber!ín og öðrum landa-
mærahéruðum V.-Berlinar vf-
ir landamærin til vinnu og
frá.
Smánarmúrinn var byggðm
13. ágúst 1961 Siðan hefur
alltaf verið litið á hann sem
landamerki kúgunar og ófrels-
is annars vegar en lífsgleði og
hamingju hins vegar. Hinir
sorglegu atburðir. sem átt haía
sér stað við múrinn eru ótelj-
andi. Kona, sem býr hérna í
þessu húsi næst múrnum varð
fyrir því óhappi að rpissa eitt-
hvað út um glugga á húsi sínu.
Hún hljóp út á götuna og var
þá vitni að því er hermenn að
austan reyndu að hindra koll-
ega sinn úr hernum í að
hlaupast á brott. Flóttamað-
urinn hafði stokkið út um
glugga og komið niður á göt-
una vestanmeginn og kolleg-
arnir létu sig hafa það að
skjóta á hann. Sem betur fer
slapp þessi hermaður lifandi
' en það var einungis fyrir snar-
ræði konunnar, sem fyrr get-
ur um.
Með þessum múr eru börn
skilin frá foreldrum, bræður
frá systrum. Það eru einungis
útlendingar og ibúar V.-Þýzka-
lands nema Berlínar, sem
mega fara til A.-Berlínar.
Sterkur vörður búinn vél-
byssum er um öll hHð inn á
Sovétsvæðið og farangur er
ætíð grandskóðaður, skoðað í
va.sa o.s.frv. (Leiðsögumaður
gleymir að við komum með
bíl frá V.-Þýzkalandi og urð-
um þá ekki varir við annað
en venjulega vegabréfsskoðun.)
1,6 milj. flóttamanna hafa
tilkynnt komu sína til Vestur-
Berlínar. Þessi fjöldi nemur
samanlagðri íbúatölu Frankfurt
am Main, Mannheim og Brem-
en. Hins vegar er fjöldi flótta-
manna frá öllu Sovétsvæðinu
orðinn 3,8 miljónir.”
Ef þú hefur leiðsögumann
með þér um V.-Berlín
segir hann þér allt þetta og
hann segir þér líka hvar „iv-
aninn“ skaut þýzka flótta-
manninn, „sem fómaði fjöl-
skyldu sinni til að komast í
frelsið’’. Svo sýnir leiðsögu-
maðurinn þér líka holu i vegg,
það ku vera „för eftir byssu-
kúlur kúgaranna”, Aðrir merk-
ir sögustaðir eru til sýnis eins
og „þarna em ummerki á
gaddavímum síðan einn reyndi
að flýja, annar stökk þarna
út um glugga, þriðji fékkst við
að grafa þarna jarðgöng um
langt skeið en var gripinn,
þegar hann reyndi að komast í
gegnum þau” o.s.frv.
Jafnframt muntu fá að heyra
nokkur velvalin orð um upp-
bygginguna á bandarísk-brezk-
franska-svæðinu, svo maður
reyni nú að samræma nafn-
giftimar. Þarna stendur hús,
sem kostaði svo og svo marg-
ar miljónir og Bandaríkin létu
svo lítið að gefa V.-Berlínar-
búum, annað hús litlu vestar,
sem sænskur, franskur eða
enskur arkitekt teiknaði og
gaf borginni. Augljóst er að
V.-Berlínarbúar hafa ekki
staðið einir við uppbyggingu
borgarhluta síns.
Vinsælustu samkomustaðir í
V.-Berlín em pallar, sem
kalla mætti kögunarpalla_ Þeir
em settir upp við múrinn og
rúma u.þ.b, 30 persónur, ef
þétt er staðið. Þarna er að
jafnaði mikil örtröð og er
ljóst að V.-Evrópubúar eru ei-
lítið forvitnir, um hag þessara,
„vesalinga. sem Ulbricht er í
þann veginn a,ð murka undir
járnhæl kommúnismans” eins
og téður leiðsögumaður orðaði
það.
Þegar þú loksins kemst upp
á pallinn eftir að hafa staðið
í biðröð di-ykklanga stund
sérðu hvar íbúar alþýðulýð-
veldisins ganga um eins og
hvert annað fólk, sem er ei-
lítið í mótsögn við frásagnir
Morgunblaðsins um alþýðulýð-
veldið. Þar ætti maður skv.
skrifunum að sjá hvern mann
með sorgarsvip mænandi yfir
í frelsið eða á skáldlegu á-
róðursspjaidamáli „síðustu vin
frelsisins í svartnætti kúgun-
arinnar.” — Nú dregurðu upp
þýzku fylgdarmennimir horfð-
um aftur á móti á þá í vestr-
inu! Vestan við Brandenborg-
arhliðið er hernámssvæði
Breta og það var auðséð að
brezku hermennimir í varð-
tumi, sem reistur hefur verið
skammt frá múrnum beint á
móti Brandenborgarhliði,
þekktu sína menn í hópi okk-
ar blaðamannanna, enda eru
Bretar oftast auðþekktir hvert
sem þeir fara. Fylgdust brezku
hermennimir vel með ferðum
okkar í stórum sjónaukum sín-
um.
Þegar menn höfðu horft
nægju sína í vestur var hald-
ið frá áhorfendapallinum inn í
sama hús og áður. þó ekki upp
á efri hæðina. Þar niðri virt-
ist vera setustófa landamæra-
varða og þar lágu írammi m.
a. nokkrar gestabækur. Það er
oft gestkvæmt þama við
Brandenborgarhliðið, eins og
sést bezt á því að sfðan borg-
armörkunum var lokað haustið
’61 hafa nær 30 þús. manns frá
86 löndum skoðað múrinn þarna
og vafalaust fengið þær upp-
lýsingar um tilkomu hans sem
drepiö hefur verið á hér að
framan. Og það er ekkert
vafamál að beir sem eiga kost
á þessari ferð til múrsins fara
heim fróðari en áður um Ber-
línarmálin, sem svo mjög eru
á dagskrá og hafa verið um
árabil. I. H. J.
myndavélina, stillir hraðann,
ljósið og fjarlægðina. Svo berðu
hana upp að auganu, augað í
pung og miðar á gimilegt Ijós-
myndun^refni, þrjá austur-
þýzka borgara, sem í stað þess
að hrópa á hjálp og biðja um
frelsi úr helvíti á jörðu, hlæja
að þér og samferðamönnum
þínum , , .
Kannski er pláss á pallin-
um fyrir leiðsögumanninn líka
og hann lætur þau orð falla
að það sé nú „lítið a-ð marka
að sjá þetta. -Ástandið er miklu
verra annarsstaðar í þessum
hluta Þýzkalands. Þær 17
miljónir sem þar búa eru
gamlir vinir okkar og skyld-
menni og það er skylda okk-
ar að gera allt, sem í okkar
valdi stendur til að losa þá
úr viðjum kúgunarinnar”.
Þá vitum við það og kveðj-
um kögunarpallinn til þess, að
við getum tekið fleiri myndir
af „smánarmúmum” og til að
heyra meira af vörum leið-
sögumannsins um þrautir og
sorgir hinna kúguðu 17 milj-
óna. Sv. G.
Frá borgarráði
3,5 hektara
★ Á fundi borgárráðs 16.
þ.m. var lagður fram upp-
dráttur af íþróttasvæði 1-
bróttafélagsins Þróttar við
Elliðavog og Holtaveg. Borg
arráð féllst á uppdráttinn
og mörk íþróttasvæðisins
en svæðið er allt 3 5 hekt-
arar að stærð.
Endursko^aðar
re«rlur um hnrna-
vernrJarmál
★ Skipuð hefur verið
nefnd sem á að rannsaka
og endurskoða reglur um
bamavemdarmál samkv.
samþykkt borgarstjómar
s.l.. ár. í nefndinni eru öm
Helgason. sálfræðingur,
Rigurður Bjömsson. sál-
fræðingur, Guðrún Er-
lendsdóttir. lögfræðingur.
Kristján J. Gunnarsson,
skólastjóri og Jónas B.
■Tónsson. fræðslustjóri og er
hann formaður nefndar-
innar.
lð*» fær fvtír-
heit um lóð
★ Borgarráð samþykkti á
fundi sínum 16. þ.m. að
gefa Iðju, félagi verk-
smiðjufólks. fyrirheit um
lóð undir félagsheimili á
hinn fyrirhugaða nýja
miðbæjarsvæði sunnan
Miklubrautar og austan
Kringlumýrarbrautar.
fv]fír
Domus meóica
★ Borgarráð samþykkti á
fundi sínum 16. þm að
heimila að Reykjavíkur-
borg veitti Domus medica
einfalda ábyrgð fyrir lán-
töku að upphæð allt að 5
milj. kr. hjá Tryggingar-
stofnun ríkisins til bygg-
ihgárframkvæmda félags-
ins við Egilsgötu.
Grensáskirkja við
Háaleitishraut ?
★ Skipulagsnefnd Reykja-
vikur hefur samþykkt, að
leggja til við borgarráð að
fyrirhugaðri kirkju í
Grensássókn verði ætlaður
staður við Háaleitisbraut,
norðan við verzlunarbygg-
ingu Austurvers h.f. Borg-
arráð hefur ekki enn tekið
afstöðu til málsins.
Kveðjuorð
Útför Óskars Þorgils pálsson-
ar frá Ólafsvík fór fram í gær.
Hann andaðist að heimili sinu,
Brautarholti, Sandgerði, föstu-
daginn 9. þ.m. eftir stutta
sjúkdómslegu sextíu og tveggja
ára að aldri.
Það er ekki ætlun mín með
þessum_ línum að rekja ævi-
sögu Oskars, til þess er ég
ekki nógu kunnugur henni né
ritfær. Þetta eiga einungis að
vera fátækleg þakkar- og
kveðjuorð fyrir allt það góða
sem hann hefur gert mér og
mínum.
Óskar kvæntist móður minni
Guðnýju Vigfúsdóttur 30. júlí
1935 og var sambúð þeirra með
eindæmum góð og ástrík og er
því missir hennar mikill og
söknuður sár, og eins systra
minna tveggja sem ólust upp
með þeim og Óskar reyndist
sem bezti faðir. börnum þeirra
og drengjum mínpm sannur
afi. Fyrir allt þetta og svo
ótal margt annað sem of langt
yrði upp að telja vil ég og
við hjónin bœði þakka Ósk-
ari, hann var okkur sá vinur
sem í raun reyndist.
Móður minni, börnum hans,
uppeldisdætnam, barn^börnum
og tengdabömum, á Patreks-
firði og Snæfellsnesi. í Njarð-
vikum og Reykjavík, og bróð-
ur hans sem nú er orðinn einn
eftir af nítján systkinum, votta
ég innilegustu samúð og dýpstu
hluttekningu í raunum sínum.
Hálfdán Ingt Jensen.
Bindindisdagur
Framhald af 12. síðu.
unglinga. Það ber frá, hversu
njög aðstaða ungmenna til
tómstundastarfs hefur staðið
í stað, þrátt fyrir aukna vel-
megun á flestum sviðum öðr-
um. Það þarf að mennta
hæfileikamenn til að leiða
æskulýðsstarfsemi. Það þarf
að styrkja samtök æskufólks
meira fjárhagslega, og stuðla
rð auknum skilningi á vanda-
málum æskumannsins. — Ég
tel. að ekki þurfi að einblina
á þessar fáu hræður, sem
fara austur í Þjórsárdal eða
upp að Hreðavatni, til þess
að láta eins og þær eiga að
sér, heldur beri að líta á
hversu stór hópur það er,
sem ekki fer. Það á að veita
ÞESSU fólki aukið starfsrými,
því annars fjölgar þeim, sem
enga sómatilfinningu hafa til
áð bera. Því er ekki líklegra,
að svangur maður borði
skprpið brauð heldur o" ekk-
ert brauð?