Þjóðviljinn - 17.12.1964, Blaðsíða 7

Þjóðviljinn - 17.12.1964, Blaðsíða 7
FimmUidagur 17. desember 1964 ÞI6ÐV1LIINN SlÐA ^ UTG.: ÆSKULÝÐSFYLKINGIN — RITSTJÖRAR: HRAFN MAGNÚSSON, ARNMUNDUR BACHMANN OG SVAVAR GESTSSON ðrugg atvinna allt árið er eina leiðin til ai halda í unga fólkið ★ Enn situr við sama á Skagaströnd, að því cr fréttir Þjóðv. herma. Sérstök skýrsla hefur verið samin um at- vinnuleysisástandið á Norðurlandi vestra, hún er ófögur Iýsing á á- standinu. 80% verka- manna á Skagaströnd flýja nú brott og enn fleiri færu, ef þeir gætu. Margir eru nefnilega bundnir átthagaf jötrum, hafa Iagt mikið fé í húsbyggingar á staðn- um og eiga því ekki heimangengt. ★ Við héma á Suður- og Vesturlandinu skiljum ekki, hvað atvinnuleysi er, aan.k. ekki þau okk- ar, sem komumst ekki í tölu vinnufærra manna fyrr en eftir miðjan síðasta áratug. Vinnu- þrældómurinn þjakar okkur hins vegar og dregur úr félagslífi og framfaralöngun. ★ Hvemig er að vera ung- ur maður á þessum stöðum? — Haukur Brynjólfsson, rafvirkja- nemi á Sauðárkróki rakst inn til okkar um daginn og áttum við stutt viðtal við hann um ástandið nyrðra og fleira. Haukur segir okkur, að hann hafi komið til Sauðárkróks fyr- ir tveim árum, frá Skagaströnd, en þangað fluttist hann frá Iteykjavík. — Hvers vegna fluttirðu frá Skagaströnd. spyr ég eins og fávís kqna. — Ég vann ; frystihúsinu á — sagði Haukur Brynjólfsson, rafvirkjanemi á Sauðárkróki Skagaströnd hjá Hólanesj h/f, en var rekinn þaðan fyrir að krefjast launa minna ásamt fjórum öðrum. „Sökin“ var sú, að við ’höfð- um gengið um með undir- skriftalista, meðal starfsfólks- ins, þar sem skorað var á stjóm Verkalýðsfélags Skaga- strandar að skerast í leikinn til að fá út kaupið fyrir starfs- fólkið. Við fengum raunar fáa á listann en þegar við fórum í miðdegiskaffið var okkur til- kynnt að aðstoðar okkar væri ekki óskað í frystihúsinu fram- ar. Eftir það leigði ég mér trillu og var á henni fram und- ir vorið. Nú, svo flutti ég til Sauðárkróks. — Hvemig er atvinnuástand- ið þar? — Atvinnan er þar ójöfn og óörúgg, mikil vinna hluta árs- ins en sama og ekkert að gera í janúar, febrúar og marz. Það sem okkur vantar fyrst og fremst er iðnaður, sem gefur jafna og örugga atvinnumögu- leika allt árið. T.d. hljóta að vera miklir möguleikar á Sauð- árkróki fyrir landbúnaðariðn- að. Ég má segja að eitthvað hafi verið rætt um gæruvinnslu, en ekki hefur neitt bólað á framkvæmdum í þeim dúr. Síðastliðið sumar var sett á fót á Króknum fyrirtæki, sem framleiðir rafmagnsdósir, gluggajám og þ.u.l. járnvör- ur og veitir nú 10—12 manns atvinnu. Það munar strax um það. Það eru tvö frystihús á Sauðárkróki, annað eign kaup- félagsins en hitt ríkisins, rek- ið af rekstrarhlutafélagi, sem einnig gerir út Skagfirðing. Allir sjá hversu fáránlegt það er að hafa tvö frystihús á Sauðárkróki, en það er bara eitt dæmið um skipulags- og ráðaleysið í atvinnumálum þar nyrðra. Kaupfélagið er stærsti vinnu- veitandinn á staðnum en svo eru ýmis smærri fyrirtæki, sem ekki er ástæða til að geta um, flest á vegum iðnaðarmanna, trésmíðaverkstæði o.þ.h. — Er einhver áhugi á félags- málum á Sauðárkróki? — Ekki held ég nú að unnt sé að telja hann mikinn. Dans- leikir eru oft haldnir í sam- komuhúsinu, Bifröst, á vegum Haukur Brynjólfsson ungmennafélagsins, sem er að nokkru eigandi að húsinu. Þetta er stórt og myndarlegt samkomuhús en sorglega lítið notað. Þarna er verkalýðsfélag og er það undir bræðingsstjórn íhalds og krata. Eitt af þessum gagnslitlu verkalýðsfélögum, sem hirða samninga frá öðrum félögum, standa aldrei í bar- áttunni sjálf. Sem dæmi um framtaksleysi forystumanna verkalýðsins á Króknum má nefna, að sjómenn eiga þar enga samninga og hafa verið notaðir samningar frá Skaga- strönd og einu sinni Keflavik- ursamningar! — Hvemig er húsnæðismál- um háttað hjá ykkur? — Skortur á hentugu leigu- húsnæði fvrir ungt fólk, sem er að hefja búskap er gífur- legur Flest þau hús, sem fyrir hendi eru eru alltof stór til að unnt sé fvrir efnalítið im?t fólk að taka þau á leigu Af þess- um orsökum hefur marfft fólk flutt úr bænum, t.d. suður til Reykiavfkur, en fólk kemur i staðinn úr sveitunum. — Hvemig er pólitískt líf á staðnum? — fhaldið er í meirihluta í bæjarstiórn og líklega i bæn- um líka fhaldsmeirihluti í bæjarstióraum hefur aldrei þótt líklegur til framfaravið- leitni og svo er ekki heldur á Sauðárkróki. Alþýðubandalagið á einn full- trúa í bæjarstjórninni. Annars má segja að við sós- ialistar i Norðurlandskjordæmi vestra stöndum betur að vigi en aðrir pólitiskir aðilar. Mál- ■sagnið okkar MJÖLNIR kemur á meira en annað hvert heim- ili 5 kjördæminu og er óhætt að fuliyrða að það nýtur mik- illa vinsælda og stöðugt vax- andi álits. — Að siðustu vil ég leggja áherzlu á, segir Haukur, að ör- uggari og jafnari atvinna verð- ur að koma á Sauðárkróki. Það er óheilbrigt að þræla dag og nótt hluta ársins en verma ból- in hinn hluta þess. Bærinn liggur vel við iðnaði. heitt vatn fyrir hendi, þjónustufyrirtæki fyrir mjög stórt landbúnaðar- hérað éru þar. svo að Sauðár- krókur ætti að hafa mikla vaxtarmöguleika ef rétt er á málum haldið og stjómarvðld- in sýndu meiri skilningsvott en hingað til hefur verið. Fáfræði eða kynþáttafordómar Nú um sinn hefur verið held-. ur hljótt um viðskipti ísiend- inga við Suður-Afríku. Á með- an hefur Verwoerd að vísu látið framkvæma nokkrar af- tökur og fangelsanir eftir hin- um illræmdu „nítutfu daga lög- um“, en það hcfur sjálfsagt valdið fáum mönnum heiia- brotum hér „norður á íslandi“. Á mánudagskvöldið bar þó heldur nýrra við, þegar við- skiptabann á Suður-Afríku var rætt í útvarpsþætti Sigurð- ar Magnússonar. Það stóð svo sem ekki á því að Dr. Ver- woerd ætti sér forsvarsmenn á íslandi, og er það að vissu leyti fagnaðarefni að þeir skuli hafa fengið tækifæri til að vekja á sér athygli í útvarpi, jafn ógeðfelldur og málflutn- Eftir Rögnvald Hannesson: ingur þeirra var og á köflum byggður á röngum forsendum. Yerwoerd vill ó- jöfnuð Porsvarsmenn áframhaldandi viðskipta töluðu um það sem ! Lángnætti á Kaldadal * Þorsteinn frá Hamri: Lángnætti á Kaldadal. Heimskringla. Þetta er ftórða ljóðabók Þorsteins á sex árum (áður hafa birzt „í svörtum kufli“ 1958, „Tannfé handa nýjum heimi“ 1960 og „Lifandi manna land“ 1962), 72 bls. að stærð með 34 ljóðum. Það hefur verið venja Þor- steins að skipa ljóðum bóka sinna saman í raðmerkta flokka eftir nokkurri sam- stöðu þeirra, með því hefur hann viljað leggja áherzlu á heildarsvip eða -stefnu hverr- ar bókar. Þetta orkar sann- færandi í Tannfé, síður í næstu bók, sízt í þeirri nýj- ustu. Þótt greina megi efnis- legan stigmun ljóðkafla, er hann varla nægilegur til þess að réttlæta að fullu afdrátt- arlausa sundurbútun. Megin- stefna bókarinnar er óslitin, útúrdúralaus, heild hennar auðsén án tilvísandi tröppu- gangs. Hver er sú heild. sú stefna? f megindráttum sem í hinum fyrri bókum Þorsteins: tví- skipting vonar oe ótta um örlöff fslaods örlöff manns- ins. Þorsteinn er sjaldan per- sónulegur í þeim skilningi, að honum sé tamt að bera kenndir sínar á torg, hann er lágvær um sjálfan sig. Hann hefur trú á því, að jafnvel ljóð megi sín ennþá nokkurs í örlagabaráttunni, að flest sé einkamálunum mikilvæg- ara. Þegar þetta er haft í huga, má telja það óvenju- legt, hversu vel Þorsteini hefur frá upphafi tekizt að gæða ljóð sín mögnuðu lífi. Hefur hann þar ekki hvað sízt notið kunnáttu sinnar í þjóðfræðum og sagnamáli, sem hann hefur óspart beitt, meðal annars í formi tilvís- ana í sagnanúnni. Ármanns- kvæði í þessari síðustu bók hans er vafalítið kórónan í hinum þjóðlífskynjaða kveð- skap Þorsteins til þessa. Og það er fljótséð hvers vegna: kvæðið er p -V "• hsil- steyptara, hlutbundnara en almennt gerist um þessi ljóð hans. Annað mætti nefna í sam- bandi við þessa nýju bók Þorsteins, sem mér virðist horfa í nýja átt: Ég legg af stað: laung nótt og jörð örfoka áhyggjur játa menn sem fæstar. Og sandkom er hér við mitt hæfi: sjá nóttin hefur átt það og nú er það komið til mín og fylgir mér úr nótt í aðra. (Félagi, bls. 14). og enn: .... vér styttum oss stundir við að spá í arið og leita að einhverju smálegu sem ekki hefur bifazt getur þá svo farið að vér horfum lægra og innar og rekum oss á að innviðirnir eru aðrir en vér hugðum: grannar stoðir og lágreistar... (Vökur, bls. 60). Eitthvað er hér á ferðinni, sem minnir ekki lítið á hug- blæinn kringum hið ósegj- anlega taó. Þetta horfir til dýpkunar. Ekki ber að lasta, þótt víða kenni enduróms frá fyrri I bókum Þorsteins í þessum nýju kvæðum. Að venju standa þau fyrir sínu: mál- kennd Þorsteins virðist ó- k brigðul, orðvísin fágæt. ™ Minnisstætt verður kvæðið „Bíðið meðan hann sýng- ^ ur“ (bls. 24), sem Þorsteinn j mun hafa ort í minningu , Steins Steinars og eldra mun B öðrum kvæðum bókarinnar; - í svipinn minnist ég ekki líkrar víxlmögnunar hljóms og trega í kvæði. ,,Ljóð“ (bls. 12) er óvænt k hugleiðing, nánast sú játning, J sem við öll óskum að heyra frá skáldi, sem er köllun sinni trúr, hefur sannað hana í lífvænu verki. Ég hef tilhneigingu til að líta á þessa nýju bók Þor- steins frá Hamri sem nokk- urn undanfara breytingar í Ijóðagerð hans; að hann muni ^ um sinn geyma ónotaðar ekki allfáar tilvísanir ágætar í N bjóðsagnaminnin, en gefi B okkur þeim mun meira af J sjálfum sér, Ekki er ólíklegt, ■ að hann rati þá á möguleika . á nýjum tengslum einstakl- B ings og heildar, sem nýta k mætti í skáldskap ekki siðri B þeim, sem hann hefur hing- ' að til ortan. ! Baldnr Ragnarsson. fookmen nærri sjálfsagðan hlut að harð- stjórn rikti í Suður-Afríku og töldu slíkt „innanríkismál“ sízt fallið til að gera sér rellu út- af „hér norður á íslandi.“ Nú er ekki auðsætt hvernig harð- stjómin ætti að hafa mildazt á leiðinnj til fslands, en að öðru leyti má vel taka undir þá skoðun að „ólýðraaðislegir stjórnarhættir á okkar mæli- kvarða" er ekki út af fyrir sig næg ástæða til pólitískra refsiaðgerða á borð við við- Skiptabann. þ>ess eru ýmis dæmi, að ríki í örri þróun hafi gripið til harkalegra stjómarhátta til að stíga þau skref á fáum árum, sem tekið hafa auðugustu þjóðir heims áratugi og jafnvel aldir, En það er markmið hverrar ríkisstjórn- ar og mat okkar á mannl. verð- mætum sem sker úr um það, hvort við eigum að hefjast handa um pólitískar refsiað- eerðir, ef við viljum vera hluti af samvizku mannkynsins. f Suður-Afríku er þeim hluta mannkynsins, er það land bygg- ir, skipt i tvo ójafna hópa eft- ir hÖrundslit. Hinir svÖrfu skulu vera brælar hinna hvítu. Þeír skulu ekki njóta sama rétt- ar. þeir skulu búa út af fyrir sig og ekki saurga hreinleik hinna hvítu. Þetta er tilgang- ur stjórnar Verwoerds og er hægt að tilfæra mýmörg um- mæli hans og stuðningsmanna hans þvi til staðfestingar, enda hefur það verið gert og mun hverju tækifæri til að halda bví áfram verða innilega farni- að. Frjáls verzlun Loksins átti fslenzkur al- menningur þvi láni að fagna að heyra skýrt og skorinort, hverskonar siðfræði er fólgin í hugtakinu „frjáls verzlun“ (og þá væntanlega framtak líka)'. Heildsalinn í þætti Sigurðar Magnússonar er greinilega ekki skólaður í sléttmælgi og öfug- snúinni notkun hugtaka eins og stjórnmálamenn borgaraflokk- anna, sem eiga að tilreifta pist- il dagsis handa almenningi. — „Frjáls verzlun" er nefnilega í því fólgin að taka jafnan hagstæðasta tilboðinu án til- lits til þess, hvernig það er til komið. „Frjáls verzlun" læt- ur sér fátt um finnast hvort nota megi verzlunina sem tæki í þágu mannsins til að efla eða stuðla að varðveizlu mannlegra verðmæta. Þegar spurt er um það, hvort fslendingar eigi að fara að beiðni forystumanna þeldökkra í Suðúr-Afriku og verzla ekki við það land til að reyna að hnekkja verstu ofbeldis- og óréttarstjórn í heiminum, þá á „frjáls verzl- un“ ekkert svar. Innan ramma hugtaksins „frjáls verzlun" er ekki pláss fyrir mannleg ver5- mæti. Þá er ekki síður fengur að hafa fengið nokkra vísbend- ingu um hversu langt alþjóða- hyggja íslenzkra borgara nær. Eftir málflutningi heildsalans að dæma gegnir þar nokkuð svipuðu máli og með , frjálsa verzlun. Ef íslenzkir borgarar græða á því að taka þétt í krossferð gegn „harðstjóm og órétti" er það sjálfsagt (ram- anber þátttöku okkar í NATOY, en ef það á að kosta slíkt smá- ræði sem nokkrar apnelsínur eða gallon af niðursoðnum á- vöxtum, þá erum við aftur orðin fámenn og vanmáttug Móð á hjara veraldar og höf- um engín efni a að dragast með litig brot af samvizku heims- ins. Hvitur eða svartnr Vonandi var það þekkingar- Framhald £ 8. síðu. i i )

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.