Þjóðviljinn - 23.07.1965, Blaðsíða 5

Fðetedagtn- 23. júll 1965 — ÞJÖÐVTLJTN'N — SlÐA §
SVIPMYNDIR ÚR SÍLD-
INNI í NESKAUPSTAD
ER Fyrr á árum hefði nafn-
giftin ,,síldarbærinn“ eng-
um misskilningi valdið,
Siglufirði hefði fyrirhafnar-
laust skotið upp í huga
marms og annar staður ekki
komið til greina.
■ Nú eru breyttir tímar.
Um árabil hafa Siglfirðing-
ar beðið eftir að síldin léti
sjá siíg þar í stórum stíl en
án máki'ls áran crurs. Á sama
tíma hafa viðhorf breytzt
mjög á Austurlandi. í þeim
landshluta er nú að finna
belztu síldarbæina, þar sem
flest snýst um þessar
mundir um síld og síldar-
vinnslu.
W Stærsti síldarbærinn á
Austfjörðiím er Neskaup-
staður við Norðfjörð — og
þaðan eru þessar myndir
sem hér birtasþ teknar af
fréttaritara Þjóðviljans á
staðnum, Hjörleifi Gutt-
ormssyni, á dögunum þegar
unnið var af kappi á síldar-
plönum og í verksmiðjum
bæjarins.
Hér stendur Guðmundur Karisson, 2. vélstjóri á vb. Þorbirni II.
GK, við löndunarkrabbann. Guðmun.dur er frá Grindavík, eins og
báturinn, og lét vel af aflabrögðum, enda eru þeir Þorbjarnar-
tnenn búnjr að fá um 20 þúsund mál frá júníbyrjun. Skipstióri
á vb. Þorbirni er Þórarinn Ólafsson. en í síðustu viku var Hc-lgi
bróðir hans með bátinn og mokaði þá á fáum dögum upp fjögur
þúsund málum.
Séð yfir söltunarstöðina ..SæsiKur". Litla daman fremst á myndinni heitir Auður Finnbogadóttir
og á heima á Flókagötu 60 í Reykjavík. Þetta er fyrsta sumarið hennar í síld og henni finnst það
talsvert spennandi.
Á söltunarstöðinni „Sæsilfri" hafði verið saltað í 2600 tunnur er þessi mynd var tekin í viku-
byrjun. Þær eiga sinn hlut í þcim stúlkurnar hér á myndinni, og Iíklega færir pilturinn þeim salt-
ið. Þau heita, talið frá vinstri: Sigríður Guðjónsdóttir Ncskaupstað, Guðrún Gunnarsdóttir, Reykjav,k.
Auður Sæmundsdóttir, Reykjavík, örn Agnarsson, Rvík, og Björk Rögnvaldsdóttir, Neskaupsteð.
Skólinn á aS leggþ grundvöllinn ai
ævilangri viSleitni til sjálfsmenntunar
■ Við setningu nítjánda norræna skólamótsins í Háskóla-
bíói í gærmorgun flutti Gylfi Þ. Gíslason menntamála-
ráðherra eftirfarandi ræðu:
Fyrir rúmurn hundrað árum
fseddist efnalitlum, en gáfuð-
um hjónum sonur á kotbæ
einum í Skagafirði á Norður-
Islandi. Hann ólst upp í fá-
tækt, gekk aldrei í skóla, en
lærði samt snemma að lesa og
draga til stafs í heimahúsum.
Nýfermdur fór hann í vinnu-
mennsku, og tæplega tvítugur
fluttist hann síðan til Vestur-
heims með foreldrum sínum
og fleira frændfólki. Rétt áður
fékk hann í fáeinar vikur til-
sögn - i ensku hjá prestum í
syeitinni. Það var eina skóla-
gangan á lífsleiðinni.
1 Vesturheimi varð hann
fyrst daglaunamaður. síðar
efnalítill bóndi langa ævi. En
hann varð eitt mesta skáld,
sem ort hefur á íslenzka.tungu.
Fræðimenn við æðstu mennta-
stofnanir í Ameríku, sem hafa
getað lesið Ijóð hans á fnim-
málinu. hafa jafnvel hreyft
þeirri skoðun, að hann muni
vera eitt mesta ljóðskóld, sem
uppi hafi verið í Kanada —
eða jafnyel í öllum Vestur-
heimi.
Þessi skáldbóndi, Stephan G
Stephansson, hefur ritað dróg
ævisögu sinnar. 1 henni er stutt
rrásögn af atviki sem fyrir
hann kom tólf ára gamlan
Mér finnst hún vera lærdóms-
rík fyrir alla þá nú á tímum.
iem lyagsa af alvöru og ein-
lægni um skólamál. Hún er
svona:
„Eitt haust var ég úti stadd-
ur í rosaveðri. Sá þrjá menn
ríða upp Vatnsskarð frá Arn-
arstapa. Vissi, að voru skóla-
piltar á suðurleið, þar á með-
al Indriði Einarsson, kunningi
minn og sveitungi, sitt fyrsta
ár til skóla. Mig greip raun,
ekki öfund. Fór að kjökra.
Þaut út í þúfur, lagðist niður
í laut. Mamma hafði saknað
mín. Kom út og kallaði; ég
svaraði ekki. Vildi ekki láta
hana sjá mig svona á mig
kominn, en hún gekk fram á
mig. Spurði mig, hvað að gengi;
ég vildi verjast frétta, en varð
um síðir að segja sem var.
Eftir þessu sá ég seinna. Mörg-
um árum á eftir heyrði ég
mömmu segja frá þessu, en
ég hélt hún hefði löngu gleymt
því. Hún bæjli því við, að
í það sinn hefði sér fallið
þyngst fátæktin. — Tvisvar
síðar, einu sinni heima, öðru
sinni hér, (þ.e. í Ameríku) hef-
ur mér boöizt ávæningur þess.
sem gat verið byrjun að skóla-
göngu, en ég hafnaði. 1 öðru
sinni vorum við öll ráðin til
vesturfarar, svo að ekki varð
við snúið. í hitt skiptið, hér.
hefði ég orðiö að láta foreldra
mína. aldurhnigna og útslitna.
sjá fyrir sér sjálf, hefði ég
reynt að reyna á. Nú veit ég
ekki nema læídómsleysið, með
öllum sínum göllum, liafi ver-
ið lán mitt, svo að ég uni
því vel, sem varð“.
Hvers vegna er ég að segja
þessá sögu hér, þegar skóla-
menn frá Norðurlöndunum öll-
um hittast trl þess að bera
saman bækur sfnar og laera
hver af öðrum?
Tilgangurinn er ekki sá að
benda á þá alkunnu og aug-
ljósu staðreynd, að unnt er að
verða mikill maður án siíóla-
göngu. Hann er heldur ekki sá
að undirstrika, að miklum ár-
angri má ná í kröppum kjör-
um, ef sterkur vilji og einiæg-
ur þroskavi’lji beinist að réttu
marki. Enginn þarf nú að fara
á mis við skólagöngu. Og kröpp
kjör eru ekki lengur aðal-
vandamál okkar. en hvað get-
um við þá lært af þessari
sögu?
Mér hefur alltaf fundizt það
athyglisverðast við hana að
Stephan skuli segja, að ef t>l
vill hafi lærdómsleysið, moð
öllum sínum göllum. orðið lán
sitt og átt gildan þátt í því.
að hann varð það, sem hann
varð: Sjálfum sér og sínum
gæfumaður og andlegur afl-
gjafi öllum, sem kynnast verk-
um hans og manngildi. Hvers
vegna gat þessi maður sagt
að jafnvel lærdómsleysið hafi
orðið sér til góðs?
Skýringin er sú, að hann
hafði gert sér ljóst, að skóla-
nám getur því aðeins orðið tii
þroska, að það sé notað sem
undiastaða sjálfsmenntunar.
Og læsdómsleysi hans varð
honum hvatning til en» meiri
átaka við sj&lfsmenntun sína.
Hann lét ekki fátæktina og
brauðsk’itið smaekka sig. List
hans og hugsun ma-gnaðist og
þroskaðist við torfæi'urnar.*
Hann varð sannmenntaður
maður. Bkki einungis vat’ð
þekking hans vfðtæk. Þekking-
arleit lians mótaðist einnig af
sanmleiksást og rökvísi. En
jafnframt gerði hann sér skýra
grein þess, hvað hann vissi og
hvað han-n vissi ekki. Hins
vegor sljófgaði vit hans ekki
ti’lfinningo.rnar. Þasr voru
sterkar og heitar, þót-t kann
bæri þa»r ekki utan á sér eða
flíkaði þeim pieð væmnu orða-
lagi. Með sterkum vilja stýrði
hann viti sínu og stjórnaði til-
finningum sínum.
Þannig eiga sannmenntaðir'
menn að vera. Og þannig tókst
þessu blásnauða bóndaskáldi
að verða. þrátt fyrir lærdóms-
leysi sitt, — og jafnvel, að
því er hann sjálfur segir. vegna
þess. Af þessu má mikið læra.
Nú á tímum eru allir sam-
mála um nauðsyn skóla og
mikilvægi þeirra. Nútímaþjóð-
félag fengi ekki staðizt án
víðtæks skólakerfis. Og fram-
farir eru í sívaxandi mæli háð-
ar því, að skólakerfið s.é efU
og þætt í sífellu. En við þurf-
um að gera okkur gleggri grein
fyrir því cn við gerum. hvert
við eigum að stefna. Skólinn
á ekki að vera hlutlaust hjöl
Gylfi Þ. Gíslason
í þjóðfélagsvélinni. Hann á
ekki aðeins að auka verk-
kunnáttu og bæta starfshæfni,
ekki aðeins að stuðla að aukn-
um framförum og bætlum
efnahag. Hann á fyrst og fremst
að stuðla að og bæta skilyEði
séi-hvers manns tii sjálfsrækt-
ar, því að úr þeim jarðvegi
einum vex sönn hamingja.
Þessu marki nær skólinn því
aðeins, að hann leggi grund-
völl að ævilangri viðleitni til
sjálfsmenntunar. Og slík við-
ieitni ber ekki árangur nema
fyrir andlegt átak. Mesta
hættan, sem nú er á vegi
skólanna, er sú að þeir telji
alla menntun gota verið skóla-
menntun. Og mesta hættan,
sem nú er á vegi skólaæsk-
unnar, er sú að henni gleym-
ist, að enginn þroski naest án
átaks. Líf og starf bóndans og
skáldsins, sem fæddist norður
undir heimsskautsbaug og <3ó
vestur undir KlettafjöUum,
ætti að geta hjálpað okkur tii
þess að skilja þessar hættur
og vinna bug á þeim. Þess
vegna hefi ég minnzt hans
héi’.
1 einu af bréfum sínum
s.egir hann: ..Ég er bara hvers-
dagsmaður í öllu, en ég hef
aðeins reynt að lifa ofurlitlu
andlegu lífl. eftir beztu getu“.
Þetta er það fyrst og fremst,
sem skólarnír hurfa að kenna
nemendum sínum: Að lifa
andlegu lífi eftir bentu getu.
Skáldbóndinn gat það án skéla-
lærdóms. Við eigum að i-eyira
það með hjálp skólanna.
Með bessum orðum lýsi ég
19. norræna skólamótið sett.
Tapskákir í fyrstu umferð
Norðurlandamótsins í Osló
■ Fyrsta umferð Skákmóts Norðurlanda var tefld í
Osló í gær og gekk íslenzku þátttakendunum illa. Magnús
Sólmundarson tapaði fyrir Svein Johanessen Noregi í
landsliðsflokki, en biðskák varð hjá þeim Freysteihi Þor-
þergssyni og Utuste Svíþjóð. í meistaraflokki vann P E.
Hansen Danmörku Jóhann Þ. Jónsson, A. Jensen Dan-
mörku vann Harvey Georgsson og Norðmaðurinn Dan
Fosse vann Benedikt Halldórsson.
t