Þjóðviljinn - 04.11.1965, Blaðsíða 4

4 StDA — ÞJÓÐVILJINN — Firrtmtudagur 4. nóvember 1965
Otgefandl: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokk-
urinn. —
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb), Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Ritstjóri Sunnudags: Jón Bjamason.
Fréttaritstjóri: Siguröur V. Friðþjófsson.
Auglýsingastjóri: Þorvaldur Jóhannesson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja, Skólavörðust 19
Sími 17-500 (5 línur). Askriftarverð kr. 90.00 á mánuði.
Ttsnnlæknmgar
Yfirburðir félagslegra sjónarmiða birtast á eink-
ar skýran hátt í sjúkratryggingum. Áður en
þær komu til sögunnar var vanheilsa mörgum ó-
yfirstíganlegt félagslegt vandamál, læknisaðgerð
eða sjúkrahúsvist gat kollvarpað efnahag fjöl-
skyldu svo að hún beið þess aldrei bætur, eða
menn urðu að láta hjá líða að leita læknisaðstoðar
fyrir fátæktar sakir og búa við varanlega van-
heilsu eða kveðja heiminn fyrir aldur fram. Það
ástand viðgengst enn víða um heim, til að mynda
í Bandaríkjunum, þar sem litið er á læknishjálp
að verulegu leyti eins og hvern annan gróðaveg;
heilsugæzla er ekki félagsleg þjónusta og mann-
úðarmál heldur sölumennska. Er gengið svo ná-
lægt fólki að íslenzkar konur, búsettar vestanhafs,
hafa jafnvel ferðazt til íslands til þess að ala
börn sín á sjúkrahúsum hér í sparnaðarskyni. Það
sjónarmið að líta á heilsugæzlu sem kaldrifjaðan
gróðaveg er fjarlægt íslenzkum viðhorfum; þó
hafa heyrzt um það annarlegar raddir seinustu
árin að rétt væri að taka upp hið bandaríska kerfi.
J^ins vegar hefur sjúkrasamlagakerfið á íslandi
staðið í stað áratugum saman og er á margan
hátt í ósamræmi við nauðsyn okkar tíma. Verð-
bólgan hefur í sífellu leikið kerfið grátt og valdið
í senn almenningi kostnaðarauka og skert hina
félagslegu þjónustu. Hinar upphaflegu hugmynd-
ir um almenna heilsugæzlu hafa ekki enn komið
til framkvæmda, og læknar benda réttilega á að
óhjákvæmilegt væri að endurskipuleggja allt kerf-
ið í samræmi við þekkingu og tækni okkar tíma,
gera það virkara og nútímalegra, bæði í þágu al-
mennings og lækna.
^lfreð Gíslason læknir bendir í tillögu á þingi á
alvarlega veilu í sjúkratryggingakerfinu ís-
lenzka, en hann leggur til að tannlækningar verði
teknar inn í kerfið og nauðsynlegar aðgerðir
greiddar að þremur fjórðu hlutum, eins og gert
er í löndum þar sem tryggingar eru fullkomnast-
ar. Tannskemmdir eru tvímælalaust algengasti
sjúkdómur hér á landi, og læknar telja að sá
sjúkdómur geti haft víðtæk áhrif á heilsufar
manna ef ekki er að gert í tíma. Allir vita af
eigin reynslu að tannlækningar eru mjög kostn-
aðarsamar, og er ekkert vafamál að margir draga
of lengi að leita sér lækninga af kostnaðarástæðum.
Tillaga Alfreðs Gíslasonar er því mikið félagslegt
nauðsynjamál, framkvæmd hennar myndi í senn
gera kostnaðinn léttbærari og stórefla heilsugæzl-
una á þessu mikilvæga sviði. Framkvæmd henn-
ar yrði einnig til þess að stjómarvöldin gerðu sér
ljósari en nú skyldur sínar á þessum vettvangi, en
það er furðulegt dæmi um sinnuleysi valdhafanna
í heilsugæzlumálum að skólatannlækningar skuli
hafa verið látnar dragast saman á undanförnum
árum, þótt í hnúkana taki það hátterni ríkis-
stjórnar og háskólamanna að loka tannlækna-
deildinni fyrir nýjum stúdentum í haust. — m.
I"
Þeir þenja sig á
— spjallað við oddvitann í Grímsey
!
I
I
I
\
\
\
— Einhver ókyrrð héíur
verið í blöðum út af manni
nokkrum, sem ætlaði svona
upp úr þurru að flytja frá
Akureyri til Grímseyjar. Var
honum meinuð landvist þar
og varð hann að fara aftur
með póstskipinu með allt sitt
hafurtask.
Oddvitinn í Grímsey er
gamall skíðakappi frá Siglu-
firði og heitir Alfreð Jónsson.
Náðum við tali af honum í
kaffitímanum í gær. Var
hann þá nýbúinn að iíta yfir
blaðakostinn og sagðist hann
hafa þurft að kaupa Dag f
lausasölu til þess að heyra
svona tóninn.
— Já, — þeir eru að þenja
sig þarna á meginlandinu
eins og fyrrum, — en við
getum séð um okkar fólk og
þurfum ekki neina aðvífandi
hjálp í þeim efnum, sagði
oddvitinn og var hinn hress-
asti í símanum.
— Við hleypum nú ekki
svona hve'rjum sem er inn í
mannfélagið á eyjunni, viljum
gott og nýtilegt fólk, — fólk
með heilbrigðan hugsunarhátt
og fólk, sem getur unnið
hörðum höndum, því að úfs-
baráttan er hörð hér úti.
— Hvað er annars að frétta
úr Grímsey?
— Sláturtíð er hér nýlokið
og hefur kjötið verið saltað
og heimilin hafa annazt slát-
urgerð fyrir veturinn. Skólinn
er ekki byrjaður og hafa
hrjáð okkur kennaravandræði,
— Jakob Pétursson hefur
kennt hér tvo undanfama
vetur, en er annars búsettur x
Reykjavík og vildi nú losna
þriðja veturinn.
— Það hefur nú einmitt
ráðizt þessa daga, — ætlar
Jakob að slá til með kennslu
í vetur og hefst skólinn næstu
daga. Er almennur léttir í
byggðarlaginu. — Jakob er
góður kennari og hvers manns
hugljúfi í starfi.
— Annars er ættunin að
hafa skóiann í félagsheimil-
inu, — raunar er sú bygging
til helminga skóli og _sam-
komusalur og var þakið sett
á þessa byggingu núna á dög-
unum.
— Hér hefur verið á ferð-
inni nýtur .maður, — erind-
reki Slvsavarnafélagsins,
Hannes Hafstein, og viðhaft
kennslu í blástursaðferð
hinni nýju og námskeið í
I
hjálp í viðlögum. Allir ejó-
menn eyjarinnar nutu leið-
beiningar þessa mæta manns,
og hefur verið fjölsótt hjá ^
honum, — hann hefur líka B
notað kvikmyndir við kennsl- •
una, skólinn á 16 mm sýn-
ingarvél, — annars er ekki
kvikmyndahúg hér í eynni,
og teljum við það hégóma.
— Hvað er að frétta af
kaupfélagsstjóranum? Það er
nefnilega kvenmaður.
— Það er alltaf sami dugn-
aðarforkurinn, — er hún við
góða heilsu eins og aðrir eyj- ^
arskeggjar. Það held ég nú, D
kari minn.
— Annars hefur tíð verið
heldur umhleypingasöm að
undanfömu — sæmilegur afli
hefur þó verið hjá bátunum,
sagði Alfreð að lokum. g.m.
!
!
I
I
Línuútgerð getur gefið yfir 100 þús.
tonn á ári, sé hún rekin eðlilega
□ Eins og áður hefur verið skýrt frá í þing-
fréttum blaðsins flytur Björn Jónsson nú á þingi
frumvarp til laga um að hækkuð verði verðupp-
bót á línu- og handfærafisk. í fyrradag mælti
Björn fyrir frumvarpi þessu og mæltist honum
á þessa leið:
Með 'íögum um aðstbð við
sjávarútveginn, sem sam-
þykkt voru á síðasta alþingi
var m.a. Ákveðið að ríkissjóð-,.
ur greiddi 25 aura verðuppbót
á hvert kg af fiski veiddum
með línu og handfæri. Með
þessu lagaákvæði var viður-
kennt að veiðar með línu voru
óhagstæðari útgerð en með
öðrum veiðarfærum, þegar frá
er skilin togaraútgerðin, sem
um langt skeið hefur notið
mun ríflegri aðstoðar af opin-
berri hálfu, eða. nú um sinn
styrkja, sem svara til u.þ.b. 1
krónu á kg uppúr sjó — hvort
sem aflanum er landað hér
heima til vinnslu — eða siglt
með hann ísvarinn á erlendan
markað.
Með þessum lögum var í raun
líka viðurkennt að hér væri
um svo veigamikinn þátt okkar
atvinnulífs og gjaldeyrisöflunar
að ræða að hinu orinbera bæri
skylda til að koma til hjálpar
og tryggja þennan þátt út-
vegsins. Þessi viðurkenning var
og er eðlileg og sjálfsögð þeg-
ar það er haft í huga bæði
hve mikilvæg þessi grein út-
gerðar hefur verið og eins hitt
hve erfitt mundi reynast að
fylla það skarð sem hún mundi
skilja eftir ef hún drægist
stórlega saman eða jafnvel
legðist niður.
Samkvæmt upplýsingum frá
Fiskifélaginu var heildarafli
veiddur á línu og handfæri:
eða ýfir 100 þús. tonn uppúr
sjó á ári, ef hún er rekin með
eðlilegum hætti og nokkum-
veginn fullii þátttöku þess
bátaflota, sem þessum veiðum
henta, en þetta magn hráefnis
gefur a.m.k. um 600 milj. kr.
útflutningsverðmæti fari það í
frystingu, en alkunnugt er
hvort tveggja, skortur frysti-
húsa á hráefni og ófullnægj-
andi framleiðsla frysts fisks
miðað við markaðsmöguleika.
Málið er ekki he'ldur þannig
Ötruflaður rekstur smáút-
gerðarinnar á Vestfjörðum,
Norðurlandi og Austfjörðum
er eitt mesta hagsmunamál
sjávarbyggðanna í þessum
landshlutum og stofninn í
þeirri útgerð byggir á þeirri
veiðiaðferð sem hér er fjallað
um.
Það er því sama hvort lit-
ið er til almennra hagsmuna
varðandi útflutningsframleiðsl-
una eða hagsmuna sjávarpláss-
anna — niðurstaðan hlýtur að
verða sú að við megum engan
veginn við því að sú þróun
haldi áfram sem nú er við-
varandi, að svo sé að þessari
grein útvegsins búið að hún
biði óbætanlega hnekki af.
En á því er enginn vafi að
þessi þáttur útgerðar á nú í
miklum erfiðleikum og þykir
F ramsöguræða
BJÖRNS
JONSSONAR
um hærri verðupp-
bót á línu- og
handfærafiskinn
1962
1963
1964
113.570 smál.
110.991 smál.
84.608 smál.
Um 1965 er enn ekki vitað
af skiljanlegum ástæðum en
fullvíst er að á þessu ári verð-
ur enn um mjög verulegan
samdrátt að ræða.
Ef athugaður er hlutur línu-
veiða á vetrarvertíðinni við
S. og SV- og Vestfirði sést að
1963 var hann 54.392 eða 27%
1964 var hann 39.732 cða 14,8%
og 1965 alvcg hvcrfandi Iítill
nema á Vestfjörðum og minnk-
aði enn stórlega ftrá árinu ’64.
Þessar tölur sýna tvennt. í
fyrsta lagi að línuútgerðin á
auðveldlega að geta gefið um
vaxið að líklegt sé að nokkur
önnur útgerð komi í stað línu-
veiða þegar hún dregst sam-
an eða ef hún legðist að mestu
niður — a.m.k. svo nokkru
verulegu nemi. Ástæður fyrir
því eru þær helztar að veiðar
með línu eru nær einu veiðar
á bolfiski sem reknar verða
með bátaflota okkar nær
helming ársins þ.e.a.s. frá okt.—
febrúarloka og yfir hásumarið
koma þær og takmarkaðar
veiðar með dragnót og hand-
færi einar. til greina í þessu
sambandi.
Nýting á smærri bátum okk-
ar og nýting veiðimöguleika og
nýting fiskvinnslustöðva víðs
vegar um laqd er því mjög háð
þessari veiðiaðferð, enn sem
komið er a.m.k. og raunar í
svo ríkum mæli, að fjöldi sjáv-
arþorpa á afkomu og atvinnu
■búa sinna langsamlega mest
undir þessum veiðum komna
meginhluta ársins.
þeim sem til þekkja sýnt að
ef ekki koma til verulegar
lagfæringar ó rekstrargrund-
velli hennar haldi sá sam-
dráttur áfram með vaxandi
hraða, sem nú hefur þegar
gert mjög greinilega vart við
slg og sem tölulegar upplýs-
ingar sanna. Verðuppbótin,
sem samþykkt var á þessu ári
hefur reynzt algerlega ófull-
nægjandi til þess að halda
hag þessarar útgerðar í horf-
inu endá hefur verðbólgan orð-
ið þess valdandi að ailur til-
kostnaður hefur vaxið hraðar
en fiskverðið hefur hækkað til
útgerðar og sjómanna.
Þag mun vera nokkuð sam-
eiginlegt álit flestra sem kunnr
ugastir eru útvegsmálum að
rekstrargrundvöllur línuútgerð-
ar sé ekki betri en togaraút-
gerðarinnar og að svo hafi orð-
ið um ailangt skeið og mun
togaraútgerðin þó sízt ofhald-
in af þeirri aðstoð hins opin-
bera, sem hún nú nýtur. All-
ur munurinn er sá að togara-
útgerðin er í höndum fárra
stórra aðila — en línubáta-
útgerðin margra smárra og
févana einstaklinga, -sem að
verulegu leyti vinna margir
hverjir sjálfir hörðum höndum
við útgerðina. Glöggt dæmi
um hag beggja er það að eng-
in endumýjun á séá?„nú úengur'
stað í útgerð þeirra hvað
skipakost snertir.
Rök gegn því 'að ' liH&úf1--
gerðin fái svipaðan opinberan
styrk eins og togaraútgerðih
virðist því ekki liggja á lausu.
Hinsvegar mun mega fullyrða
að ef farið væri að þeim til-
lögum, sem ég flyt hér og
þessum útgerðargreinum væri
gert jafnt undir höfði — veitt
svipuð aðstoð — mundi það
reynast mjög mikil örfun fyrir
smáútgerðina og auka athafna-
semi hennar til hagsbóta fyrir
þjóðina í heild og alla sem
nærri henni standa.
Ég Ut ckki svo á að hér
sé um neina raunverulega út-
gjaldaaukningu fyrir ríkissjóð
að ræða þótt frv. mitt yrði
samþykkt. Ég held að þessi
aukni styrkur mundf skila sér
og meira til aftur til baka í
auknum tckjum ríkissjóðs
vcgria mciri gjaldeyrisöflunár.
Mcnn reikni aðeins dæmið.
Annars vegar hverjar tekjur
ríkissjóður fær af gjaldeýris-
öflun línuútvcgsins, cf hami er
í fullum gangi og skilar yfir
landið og er undirstaða öflúriar
uppá 600—700 mflj. kr.' og'
hinsvegar hverjar tckjur háns
vcrða af þessari atvinnugréiri'
ef hún skilar aðeins helmingi
eða jafnvcl miklu minnu þessa
verðmætis. Ég held að aðstoð-
in, sem þetta frv. gerir rðð
fyrir verði ekki 0f stór, ef
hún er skoðuð í samhengi við
útkomuna úr því dæmi.
Ég ætla ekki áð hafa um
þetta öllu fleiri orð. Ég vil að-
eins vænta þesg afj sú nefnd
sem væntanl. fjaliar ' um þetta
mál athugi það rækilega, kynni
sér allar tiltækar staðreyndir,
sem málið varða og hagi afgr.
málsins í samræmi við þær.
Er það þá trú mín að hún
sannfærist um að hér ei'U
ekki á ferðinni nein yfirboð
eða óhæfileg kröfugerð heldur
óhjákvæmileg úrræði í vandu-
máli, sem alþingi og ríkisstjórn
ber að leysa og það án nokk-
urs undandráttar. :
i
/
»