Þjóðviljinn - 07.12.1965, Síða 4

4 SlÐA — ÞJÖÐVILJINN — Þriðjudagur 7. desember 1965.
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokk-
urinn. —
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb), Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Ritstjóri Sunnudags: Jón Bjamason.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prcntsmiðja.i Skólavörðast. 19.
Auglýsingastjóri: Þorvaldur Jóhannesson.
Sími 17-500 (5 línur), Askriftarverð kr. 95.00 á mánuði.
Óstjórn
y^rgaszka til lands og sjávar hefur leikið við ís-
lendinga nú um langt skeið. Það á ekki sízt
við í sjávarútvegi; með hverju ári eru sett ný met
í aflabrögðum, og ekki er vandi að koma fengn-
um í verð erlendis, öllu heldur eigum við í erf-
iðleikum vegna þess að viðskiptavinir okkar vilja
fá meira af fiski en við höfum á boðstólum. Verð-
lag á útflutningsafurðum okkar hefur einnig far-
ið hækkandi jafnt og þétt á undanförnum áfum
og er nú í því hámarki sem engin dæmi eru um
fyrr.
4.
jyjaður skyldi því ætla að fjárhagsa'fkoma sjáv-
arútvegsins væri með einstökum blóma þeg-
ar allt leggst á eitt, sívaxandi afli og sí-
hækkandi verð. En því fer sannarlega fjarri.
Togaraflotinn heldur áfram að dragast sam-
an og úreldast, og ekker’t’ nýtt skip bætist við,
enda þótt mjög ör þróun sé í togaraútgerð með-
nágrannaþjóða okkar. Hin minni skip bátaflo't-
ans eiga í sérstökum vanda, og er rætt um að á
næstunni muni línuveiðar leggjast gersamlega
níður. Og nú nýlega hélt Landssamband ísl. út-
vegsmanna aðalfund sinn og lýsti þar yfir því
að óhjákvæmilegt væri að stöðva alla útgerð um
næstu áramót, ef ekki fengist nýr starfsgrundvöll-
ur. Komst fundurinn að þeirri niðurs'töðu að rúm-
lega hálfrar miljónar króna halli yrði á útgerð
70 rúmlesta báts á næstu vetrarvertíð að meðal-
tali, og yrði því óhjákvæmilegt að auka tekjur
bátaflotans sem því svaraði. Einnig blasir sú ó-
hjákvæmilega staðreynd við að sjómenn þurfa
kauphækkun til þess að vega upp sívaxandi verð-
bólguþróun að undanförnu. Sjávarútvegur lands-
manna virðist semsé vera að verða gjaldþrota á
sama ’tíma og hann hefur notið hinnar mestu ár-
gæzku og búið við hagstæðari viðskiptakjör en
dæmi eru um fyrr.
| umræðum um þetta mál mun á næstunni rigna
yfir almenning hvers kyns tölum, skýringum,
afsökunum og réttlætingum, þar til flestir gefast
upp á því að grilla gegnum skæðadrífuna. En áð-
ur en til þess moldviðris kemur ættu landsmenn
að átta sig á einu meginatriði. Þegar aflamet og
hámarksverð á mörkuðum leiðir til þess að sjáv-
arútvegurinn er að stöðvast, er skýrmgin aðeins
óstjórn — óstjórn sem er svo mögnuð að hún veg-
ur upp árgæzkuna og meira en það. Þetta er kjami
málsins, og fram hjá honum á valdhöfunum ekki
að takast að sleppa með neins konar vífillengjum.
Þeir tóku að sér að stjórna landinu, til þess hafa
þeir haft nægan meirihluta, og þeir ge'ta engum
um kennt nema sjálfum sér. Það efnahagslega
gjaldþrot sem atvinnurekendur boða jafnt í báta-
útvegi sem togaraútgerð er til marks um pólitískt
gjaldþrot þeirra flokka sem nú stjórna landinu;
með rangri stefnu breyta þeir í sífellu árgæzku í
efnahagslegan ófarnað. — m,
Garðyrkjustéttin á að
reka garðyrkjuskólann
Garðyrkjuskóli ríkisins hefur
að undanfömu verið til um-
ræðu í blaði yðar og Mánu-
dagsblaðinu, og langar mig,
sem skólanefndarmaður, að
biðja um orðið. Það er að vísu
ekki eftirsóknarvert að hætta
sér fram á ritvöll blaðanna,
þar sem að sjálfsögð og heilbrigð
gagnrýni er oftast tekin sem
persónulegar árásir og vafa-
samt, hvort maður sleppur ó-
skaddaður, en sjálft málefnið
verður að aukaatriði. Ég hugsaði
því sem svo að gott væri að
halda sig fyrir utan þetta allt
og koma hvergi nálægt. Þann-
ig hugsa sennilega allflestir
garðyrkjumenn landsins, því
mér finnst, að þeir
hafi verið allt of afskipta-
lausir um skóla „sinn“. Þrátt
fyrir áhættuna, býður skyldan
mér samt að taka hér til máls.
Lengst af hef ég verið ó-
sammála skólastjóra umrekstr-
artilhögun Garðyrkjuskólans.
Skólinn rekur nú stærstu garð-
yrkjustöð landsins, en það
þjónar ekki tilgangi mennta-
stofnunar. Verkleg kennsla,
sem tíðkuð hefur verið um
árafjölda í Bandaríkjunum á
þessu skólastigi og aðrar þjóð-
ir eru smátt og smátt að taka
upp og má þar helzt nefna
Norðmenn og Breta, samrým-
ast ekki því, að skóli eigi að
hafa á hendi stórrekstur (Busi-
ness). Látum okkur íhuga þetta
nokkuð nánar. Sjómannaskól-
inn rekur ekki stærsta togara-
flota eða kaupskipaflota lands-
ins, sem á að standa undir
rekstri þess skóla. Iðnskó’linn
rekur ekki stærsiu verkstæði
landsins, sem eiga að standa
undir rekstri þeirrar stofnunar.
Nú get ég ekki hugsað mér
kennslu í garðyrkju öðruvísi
en að saman fari bóklegt og
verklegt nám samtvinnað. Til
þess þarf gróðurhús hæfilega
stór, þar sem að kennsla getur
farið fram óháð fjárhagsaf-
komu stofnunarinnar. Þrátt
fyrir öll sín gróðurhús, hefur
garðyrkjuskólinn aldrei boðið
nemendum sínum upp á þessa
aðstöðu.
Samvinna garðyrkjuskólans
og garðyrkjustéttarinnar hefur
frá upphafi verið nánast því
engin. Hér er meinsemd sem á
sínar orsakir og verður aðupp-
Eftir
Jón H.
Björnsson
magister
ræta. Skólastjóra hefur verið
kennt um. Fyrirfram varskóla-
stjóra og skóla hans illa tekið
af garðyrkjustéttinni vegna
smáborgaraháttar. Eðlilega
varð það því baráttumál skóla-
stjóra að koma á fót garð-
yrkjustöð, sem staðið gæti
undir skólanum og gert hann
óháðan garðyrkjustéttinni og
ríkisvaldinu. Miðað við vel-
megun garðyrkjunnar á þeim
árum, var þetta ekki fráleit
hugmynd. Nú er þessi hugmynd
samt úr sögunni, í harðri sam-
keppni á vöru- og vinnuafls-
markaði krefst s.lík stofnun ó-
skiptara starfskrafta forráða-
manns, rekstur skóla er baggi
á slíkri framleiðslustofnun,
hún er dæmd til þess að verða
undir í samkeppninn.i. Þetta hef-
ur þegar komið á daginn. Nú
er skólastjóri einn af greind-
ustu, duglegustu og áhugasöm-
ustu mönnum, sem ég hef
kynnzt og hefur orðið dýrmæta
reynslu að baki. os garðyrkju-
stéttin hefur eflzt og þroskazt
frá því á árunum í kring um
1940. ÖHum hindrunum til
samstarfs ætti því að verða
auðrutt úr vegi. Langar mig
nú til þess að ræða þann mögu-
leika lítið eitt nánar.
Garðyrkjustéttin á að reka
garðyrkjuskólann með stuðn-
ingi frá rfkisvaldinu. Hingað
til hefur það verið ríkisvaldið
sem hefur rekið skólann og
garðyrkjustéttin engan hlut
átt að málum. Þetta hefur
orðið til þess, að garðyrkju-
menn hafa oft gert vanhugs-
aðar og óréttmætar kröfur til
skólans um tilraunir o.fl., án
þess að gera sér grein fyrir
fjárveitingum eða fjárhagslegri
getu skólans. Á sl. tveimur ár-
um hefi ég heimsótt alla þrjá
garðyrkjuskóla Danmerkur og
átt persónulegar viðræður við
forráðamenn þeirra, þ.e. skól-
ana Beder á Jótlandi, Söhus á
Fjóni og Vilvorde á Sjálandi,
en það er einmitt í Danmörku
sem skólastjóri Garðyrkjuskóla
ríkisins hlaut menntun sína,
m.a. á Vilvorde. 1 Danmörku
eru það garðyrkjufélagin sem
reka garðyrkjuskólana, en rík-
isvaldið leggur til mest af
fjármagninu til bygginga og
kastar kennara eða um 70% af
heildarkostnaðinum. Þar kepp-
ast félagsstofnanir og garð-
yrkjubændur um að gefa her-
bergi, kennslutæki og annað
til þess að leggja fram fjár-
magn til móts við ríkisfram-
lagið. Ríkið forðast að hafa
afskipti af rekstri skólanna.
Nú ætla ég ekki að orðlengja
frekar um hverjar breytingar
til batnaðar það myndi hafa,
ef garðyrkjufélögin tækju að
sér rekstur Garðyrkjuskólans,
heldur langar mig til þess að
biðja menn að íhuga það sjálfa.
Garðyrkjufélögin í landinu eru
þegar nokkur að tölu, má þar
fyrst nefna Garðyrkjufélag ísl.,
en það er félag áhugafólks um
garðyrkju og eiga þar athvarf
m.a. kennarar, ráðunautar og
aðrir, sem ekki eiga aðgang
að hagsmunafélögunum, en
þau eru Félög garðyrkjubænda
sem eru þrjú og hafa með sér
samband, Félag garðyrkjuverk-
taka, Félag garðyrkjumanna,
sem er launþegafélag og Sölu-
félag garðyrkjumanna.
Þá vaknar sú spurning um
hvað eigi að gera við garð-
yrkjustöð skólans, ef hún er
óþarflega stór til kennslu. Á-
lit mitt er það að taka eigi
hana undir tilraunastarfsemi
eins fljótt og efni og aðstæður
léyfa. Sammála er ég skóla-
stjóra um það, að kennarar
eigi jafnframt kennslu að starfa
að sínum hugðarefnum á rann-
sóknar og tilraunasviðinu og
vera ráðunautar garðyrkju-
manna, þannig yrðu þeir tengi-
liður skóla og garðyrkjumanna
og vissu á hvem hátt þeir
ættu að fræða nemendur sína.
Við skólastofnunina sjálfa ætti
fyrst og fremst að framkvæma
undirstöðutilraunir, sem ekki
krefjast óviðráðanlegs fjár-
magns og færa slíkar tilraunir
síðan út í garðyrkjustöðvarnar
til framhaldsathugana á breið-
ari grundvelli. Þrátt fyrir
kennslugróðurhús og tilrauna-
gróðurhús er sennilegt, að enn
yrði garðyrkjustöð skólans 6-
þarflega stór, væri þá athug-
andi hvort ekki mætti hlaupa
undir bagga með Atvinnudeild
háskólans, Rannsóknarráði rík-
is.ins eða Skógrækt ríkisins.
Heyrt hef ég að til standi að
bvggja nokkur gróðurhús á
Keldnaholti og að Mógilsá. Án
þess að ég sé nægilega kunnug-
ur til þess að dæma þar um,
þá gæti ég samt trúað, að þeir
aðilar geri sér tæpast grein
fyrir, hvað það tekur að reka
gróðrarstöð sem þarf að hafa
fast starfslið til „gegninga" ef
ég mætti orða það svo. Við
Garðyrkjuskólann er, sem betur
fer, þegar fyrir hendi grund-
völlur fyrír alla tilraunastarf-
semi í landinu, sem þarf á
gróðurhúsum að halda.
Skólastjóri Garðyrkjuskólans
hefur létið þau orð falla, að
garðyrkjan væri nú f öldudal.
örðugleikar garðyrkjunnar eru
Framhald á 9. síðu.
Poul Reumert safnaðiog gaf út
ENDURMINNINGAR
„EitthvaS hlýíur að vera til, serh er svo unaðsscelt
að ekki verði 'sagt með orðum."
Þessar Iínur úr ritum Sören Kierkegaards hafa ekki fariÖ
mér úr huga frá þeirri stund er ég ákvaS að gefa út
hinar auðugu og fögru, en alitof fáorðu œviminningar,
sem Anna Borg lét loks tilleiðast fyrir heiðni mína að láta
skrá....
Enda þótf ég sleppi mörgum skýrUm og skarplegum og
hnyttilegum markvissum ummœlum um menn og atvik,
er ég þess fullviss að orð Onnu Borg muni samt veita oll-
um sem þau Iesa, ekki aðeins ánœgju og gleði, heldur
einnig annað og mikilsverðara — eitthvað óskýranlegt og
dýrmœtt.
Pouí Reumert,
úr formálsorðum bókarinnar.
Poul Reumert vildi ekki taka greiðstu fyrir réttinn til að
gefa Endurminningar Onnu Borg út á Islandi. Höfund-
arlaunin, ákveðin upphœð af hverju seldu eintaki bók-
arinnar, renna óskipt í Minningarsjóð Stefániu Guð-
mundsdótfur, móður Onnu Borg, og munu því verða
ungum Islendingum til styrkfar er þeir leifa út á lista-
brautina, — og reyna að feta í fótspor dáðustu lista-
konu íslands, leikkonunnar Önnu Borg.
ENDURMINNINGAR ÖNNU BORG er fögur bók
og ríkulega myndskreytt. Hér er verðug gjöf til
unnustu, eiginkonu eða móður.