Þjóðviljinn - 11.05.1966, Blaðsíða 7

Miðvfíaadagur ML mat 1966 — ÞJÖÐVmtflNN — SÍÐA 7
Fimmta sæti á lista Alþýðubandalagsins
við borgarstjórnarkosningarnar í Reykja-
vík skipar Guðrún Helgadóttir mennta-
skólaritari. Lesendur þessa blaðs þekkja
Guðrúnu þegar fyrir sakir skorinorðra
greina um ýmisleg þau áhyggjuefni, sem
efst eru í huga íslenzkra manna á þessum
misserum. Og þar var ekki aðeins deilt á
hörmulega frammistöðu valdamanna í
þjóðfélaginu — það er ekki fjarri lagi að
segja, að Guðrún hafi byrjað pólitískan
/
feril sinn á því að skamma háttvirtan kjós-
anda — sem er líklega heldur sjaldgæft.
Um þessa hluti snýst það viðtal sem hér
fer á eftir, svo og um þær leiðir sem liggja
til stjórnmálaþátttöku nú og hér.
i v \ \ \ \
1 I ’ \ í

j f f ■jf f
1 |

r * ItMMf
i 'JJ Im
ft’ i BB'
m I:#
■ mBmi 9:íflr

V'lifMriÍc

Þeir halda víst að allt
jmm
sé boðlegt á íslandi
Af hverju?
Því er haldid fram að listi
AJþýðubandalagsins sé ungur
listi — og Guðrún Helgadóttir
er einmitt ein af þeim sem sjá
um að hér sé ekki farið með
lygi. Hún er þrítug og vel lík-
leg til þess að h'alda þeim aldri
um ófyrirsjáanlegan tíma, sjó-
mannsdóttir úr Hafnafirði, elzt
af tíu systkinum. Og á sér -
fremur stutta sögu í stjórnmál-
um — eða er það ekki svo?
— Jú, ég hef ekki starfað 1
pólitískum samtökum fyrr en
nú. Og það er allt því að kenna
að ég tók til við að skrifa
reiða pistla — ég vissi ekki þá
hyað þetta gæti haft í för með
sér. En ég hafði gaman af því,
að eftir þessar greinar fékk ég
upphringingar úr ólíklegustu
stöðum frá fólki sem vildi láta
í ljósi vanþóknun sína — eða
velþóknun.
Tilefnið til þess að ég fór
að skrifa var eiginlega það, að
eftir ávarp séxtíumenninga tvö-
faldaðist sala sjónvarpstækja á
skammri stund — þá fór ég að
velta því fyrir mér meir en
áður, af hverju það ginnunga-
gap, sem virtist staðfest milli
menntamanna og annars fólks í
landinu, hverju um væri að
kenna. Mér fannst ég sjálf
standa skemmtilega á milli
þessarra hópa og þvi geta ef
tii vill skrifað fyrir báða —
ekki svo akademískt að enginn
nennti að Jesa og Jíka án þess
að byggja á einhverskonar
sjálfsblekkingu um alþýðu
manna. Mér er nær að halda
að þetta hafi að nokkru leyti
tekizt — því þær raddir sem
ég heyrði til lofs eða lasts um
þessi skrif komu úr öllum átt-
um. Vil þó ekki halda því fram
að ég hafi gert stórmerka hluti.
Óþörf tortryggni
Mér finnst það spillingar-
merki hve mikið bil hefurskap-
Bzt milli menntamanna og al-
þýðu manna — og líklega er
það báðum að kenna. Svo að
. ao toium um menntamenn og
þeirra -ávirðingar: þegar þeir
hafa lokið löngu námi þá lenda
þeir í byggingarstarfsemi, það
er víst ekki h»gt að komast
hjá því hér á landi — og í
þetta allt fer svo langur tími,
svo mikið af beztu árum æv-
innar, að margir hafa lítinn dug
aflögu til að láta að sér kveða.
Sumir þora kannski ekki að
hætta starfsaðstöðu fyrir stjórn-
málaskoðanir; í mörgum tilvik-
um fá menn enga starfsaðstöðu
og grípa til þess óyndisúrræðis
að fara að græða peninga út úr
leiðindum.
Mér finnst það mjög eðlilegt
að menntamenn séu mörgum
launaflokkum fyrir ofan annað
fólk. Menn eiga að kunna að
meta þau forréttindi a{> geta
notið þeirrá hluta sem aðrir
hafa ekki aðgang að, og fínna
í því nokkra ánægju að gera
eitthvað fyrir þessa þjóð en
ekki hlaupa í fýlu til Svíþjóðar
eða Ameríku, ef þeir telja sig
ekki fá , nógu hátt kaup — sem
er óneitanlega ekki fallið til
að vekja virðingu almenns
borgara á Islandi. Hitt er svo
sjáifsagt að gera mönnum auð-
velt að læra — það er enn
full ástæða til aö minna á þetta
atriði, því að* furðu fá börn
verkamanna og sjómanna leggja
út í langskólanám og kemur þar
að vísu margt til, en langskóla-
nám er dýr.t. En við þurfum á
hverjum nýtum manni aðhalda
— það má benda á land eins
og Danmörku sem beinlínis lifir
á menntamönnum, því að Dan-
ir hafa ekki einu sinni bær
auðlindir sem við höfum þó.
Á hinn bóginn finnst mér
hafa boriö á þvf hjó róttækum
öflum, t.a.m. ýmsum sósíalist-
um, að þeir vilja oft gleyma
öðrum stéttum en erfiðismönn-
um — gleyma því til dæmis að
opinberir starfsmenn eru líka
launafóik og margir hverjirlág-
launafólk. Það er uppi sorgleg
tortryggni meðal fólks sem f
raun og veru á samstöðu f
öllum þjóðfélagslegum vanda.
Og Marx og Engels verðum við
víst að flokka með mennta-
mönnum!
Borg og land
Að þessu sinni hefur íhaldið
fundið upp á því tiltæki að
láta borgarstjóra halda lands-
föðurlega fundi í þeim anda að
stjómmál séu eiginlega ekki til,
þaðan af síður Sjálfstæðisflokk-
urinn. Ég skil satt að segja
ekki hvaða skrípa- og feluleik-
ur þetta er. Stjórnar þessi ann-
ars geðfelldi maður borginni
einn, og hverskonar dyrplageri
er það þá? — Þeir um það; en
mér finnst það eins og hver
annar barnaskapur að slíta
stjórn borgar eins og Reykja-
víkur, þar sem ein 40% þjóð-
arinmar búa. úr tenígslum vjð
stjórn landsins — og þeim
mun fremur sem sömu aðilar
eru að verki. Ég segi fyrir mig:
frammistaða ríkisstjórnarinnar í
mólum eins og alúmínmgli.
sjónvarpsmáli,1 framkoma henn-
ar út á við, t.a.m. á vettvangi
SÞ, — allt er þetta með þeim
hætti að það gengur gjörsam-
lega fram af mínum skilningi
að slíkum mönnum skuli treyst
fremur í borgarstjórnarkosn-
ingum en alþingiskosningum.
Mér finnst sú ályktun liggja
alveg beint við.
Ég hef aldrei getað skilið
launamenn, albýðufólk, sem
væntir sér einhvers af flokki
eins og Sjálfstæðisflokknum.
Mér finnst það einfalt dæmi,
sem flestir ættu að geta leyst
af sinni lífsreynslu, að það sem
Sjálfstæðismenn eru nú aðstáta
sig af fyrir kosningar — það
er til komið aðeins vegna þess
að þeir hafa orðið að beygja
sig fyrir alþý'ðufólki sem gat
staðið saman þegar á reyndi.
Ef ekki fyrir þessa samheldni
hefði íhaldið reynt að spyrna
á móti ef það hefði mögulega
getað. Menn ættu að athuga,
hversu áhrifamikil stjórnarand-
staða er og getur verið.
Lævísi
Það er borið lof á velmegun
og velferðarríki — en minna er
talað um að menn greiði fyrir
með algjöru þrælahaldi. Þræla-
haldi, sem tengt er því að hver
maður er að reyna að leysa
húsnæðismál upp á eigin spýt-
ur. Vissulega er hér um eins-
konar vítahring að ræða—ekki
ætla ég að lofa þá tilhneigingu
i alltof margra að leggja firna-
mikið í dauða hluti. En þvi
verður víst ekki á móti mælt
að menn eru yfirleitt settir í
þá aðstöðu að þurfa að koma
sér upp eignum upp á miljón
á skömmum tíma og sjá ekki
til sólar á meðan — og reynd-
ar lengur. Það er illa farið
með gott líf. Og er það ekki
tilvalin lausn að fara að dæmi
siðmenntaðra borga og byggja
vel skipulögð hverfi þar sem
fólk getur leigt — þar ti.l það
telur sig endilega þurfa að
byggja?
Ihaldsblöðin eru lævís og
lipur í paufi sínu gegn heil-
brigðri skynsemi: þau hafa get-
að lætt því að furðu mörgum
að líta niður á félagslega lausn
þessara mála og gabbað fóik
til að vinna gegn sjálfu sér
með þrældómi fþað er kallað
dugnaðurj. Og ef minnzt er á
borgaríbúðir eða annað þesslegt
framtak þá er eins og mönnum
finnist að þeir séu að segja
sig til sveitar.
Vel á minnzt; húsnæðismál
eru einmitt ágætt dæmi um ó-
rjúfanleg tengsl milli vanda-
mála þessarar borgar og vanda-
mála landsmanna allra.
Afskipti
Ég vil endilega minnast á
það fólk sem samábyrgðartil-
finning virðist dottin úr. Það
talar með mikilli fyrirlitningu
um „að skipta sér af stjórn-
málum“; fólk hefur orðið sér
einhversstaðar úti um þá klisju
og étið hana.hráa. 1 stjórnmál-
um er spurt um það hvernig
við eigum að stjórna þessu sam-
eiginlega fyrirtæki okkar allra,
félagi sem við eigum öll og
berum ábyrgð á. Og mérfinnst
liggja beinast við fyrir þaðfólk,
sem vill ekki koma þar nærri,
að fara upp á Akrafjall og búa
þar með fuglum. Það mætti
líka benda þessu fólki á
skemmtilega og sérkennilega
bandaríska kerlingu, Ayn Rand
heitir hún, og segist standa
fyrir sönnu íhaldi. Ég skal búa
hvar sem er, segir hún, og leggja
mínar götur sjálf, skólpleiðslur
sömuleiðis — það er siðleysi að
gera eitthvað fyrir aðra en
sjólfa sig. Þetta er sjónarmið
sem hægt er að virða, kannski
þetta andpólitíska fólk vilji
hafa einurð til að hugsa sín
viðhorf til enda eins og kerl-
ingin. Hitt er ekkert sjónarmið
að þykjast vera lýðræðissinnað-
ur og neita að hugsa um eða
skipta sér af nokkrum sköpuð-
um hlut — slíku verður ekki
tekið mark á.
Það mætti hamast mikið
gegn þessum glósum sem held-
ur ýond blöð hafa komið af
stað og menn tönnlast síðan á
í ráðaleysi og enginn veit leng-
ur hvað orðin þýða. Eins og til
að mynda „hinn frjálsi heimur‘‘.
Hvaða álfa er það eiginlega
o'g hvað er það, sem fólki henn-
ar er frjálst að gera? Spyr sá
sem ekki veit. Eða „frjáls menn-
ing“? Annað dæmi: hér á\ ár-
unum voru uppi margar glósur
um Rússa, mikil móðursýki
borin í þær — svo þurfti ekki
annað en sæmilega frjálslynd-
an Bandaríkjaforseta, sem gat
talað við Krústjoff, og bólan
var allt í einu sprungin. Nú
er Kína tekið í staðinn og fær
álíka markverðar einkunnir. Allt
fer þetta fram í fullkomnu
bríaríi og alls ekki gert ráð
fyrir því að fólk hafi neina
dómgreind lengur, sé aðeins
áamsafn hálfvita. Við skulum
játa, að svona athæfi hefur
seigdrepandi áhrif á pólitísk við-
horf. Og t. d. hikar fólk ekki
við að dæma stefnu Rússa og
Bandarikjamanna á sama
grundvelli; jafnólík og þjóðfé-
lögin eru.
Stór orð
Fyrir nokkrum vikum töluðu
blaðamenn við Emil Jónsson,
margfaldan ráðherra sem fer
með utanríkismál og hefur ver-
ið í pólitík í fjörutíu ár. Hann
vissi ekki betur en svo, að
gáfumaðurinn Þorsteinn Thor-
arensen rak hann í stampinn,
hvað eftir annað um samninga
um aðild íslands að Nató og
um sjónvarpið. Hann virtist til
að mynda ekki hafa minnstu
hugmynd um hvað sjónvarps-
andstæðingar hafa verið aðtala
um. Ég varð hissa á því að
enginn skyldi bregðast við þess-
um ósköpum. Þarna fór annað-
hvort svo fullkomið skilnings-
leysi eða svo fullkomið virð-
ingarleysi fyrir dómgreind hátt-
virtra kjósenda að manninum
hefði hvergi orðið vært nema
á Islandi. Þeir virðast halda að
allt sé boðiegt á íslandi þessir
menn.
Þessi lágkúra og vesöld á
ýmsum þýðingarmiklum sviðum
vekur manni bæði gremju og
furðu — því hver veit ekki að
Island er gott land, hér gætum
við gert marga ágæta hluti og
skemmíilega, möguleikarnir eru
óteljandi, og á alþjóðlegum
vettvangi gæti heyrzt héðan
skynsamleg rödd. Ef við hefðum
dug til þess að stefna aðsjálfs-
virðingu — ég held að sjálfs-
virðing sé einhver ákjósanleg-
ust viðmiðun í lífinu. Ég
talaði ekki alls fyrir löngu við
skozkan menntaskólakennara,
sem hafði ferðazt um. Hann
hafði margt séð, og-þótti honum
yfirleitt að sín ferð hefði orðið
góð. En hann sagði: — Það er
tvennt sem ég fæ ekki skilið
hér á Islandi: — að þið skulið
hafa amerískt sjónvarp og þið
skulið alltaf greiða atkvæði
hjá Sameinuðu þjóðunum
eins og Bandaríkjamenn. Það
þarf varla að taka það fram
að ég fylltist ekki neinu stolti
yfir mínu þjóðerni þegar ég
heyrði þessi orð.
Sjálfsvirðing, stolt, samábyrgð
— þetta eru stór orð og það er
víst eins gott að spilla beim
ekki með hæpinni notkun. En
er það nema sjálfsagt aðminna
á að þessi fyrirbæri eru til, að
þau skipta máli. að það er
jafngott að hver og einn viti
hvernig hann horfir við beim?
— A. B.