Þjóðviljinn - 26.06.1966, Qupperneq 4

4 SfÐA — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 26. júní 1966.
f
Otgelar.di: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósialistaflokk-
urinn.
Ritstjórar: Ivai H. Jónsson (áb). Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Fxiðþjófsson.
Auglýsingastj.: Þorva’dur J<f,'annesson.
Síml 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 105.00 á mánuði. Lausa-
söluverð kr. 5.00.
Smánarieg þögn
Cíðan í fyrrahaust hafa gerzt í Indónesíu ógnar-
^ legir atburðir, eitthvert mesta og villimannleg-
asta blóðbað mannkynssögunnar. Raunsæir vest-
rænir fréttamenn sem hafa kynnt sér málavexti
telja að um 700 þúsundir mamna hafi verið myrtar,
og hefur þetta þjóðarmorð einkanlega bitnað á
Kínverjum og mönnum sem grunaðir hafa verið
um kommúnístískar skoðanir. Heilum bæjum,
sveitum og þorpum hefur verið breytt í sláturhús.
Það hefur verið haft að skemmtiatriði að hlekkja
fanga saman á torgum í stórum hópum, hella yfir
þá bensíni og brenna þá lifandi. Fljót landsins
hafa rumnið blóðlituð til sjávar, -full af líkum
með afhöggvin höfuð; þar hafa verið að verki óðir
múhameðstrúarmenn sem trúa því "að í paradís
komist menn ekki ef höfuð þeirra hafa verið skil-
in frá bolnum; ofstækið skal ná út yfir gröf og
dauða. Yfirleitt hafa heilar fjölskyldur verið myrt-
ar, börn ekki síður en fullorðnir, svo að enginn
sé til hefnda. Frásagnir vestrænna fréttatímarita,
eins og Der Spiegel, L’Express. og Newsweek,
saihna að atburðimir eru skelfilegri en svo að
mannleg vitund fái gert sér grein fyrir þeim.
17n frá þessum múgmorðum héfur lítið verið
^ greint í almennum fréttum dagblaða. Vestræn-
ar fréttastofnanir sem sjá dagblöðum og útvarps-
stöðvum fyrir daglegu fréttaefni um alþjóðamál
hafa ekki gert þessu blóðbaði nein umtalsverð skil.
Geta menn þó gert sér í hugarlund hver hefðu
orðið viðbrögð þeirra stofnana ef hlutverkaskipan
hefði verið önnur, ef vinstrimenn hefðu náð völd-
um í Indónesíu og tekið af lífi andstæðinga sína,
þó ekki hefði verið nema örlítið brot af þeim f jölda
Sem nú hefur verið myrtur. Þá hefði réttilega
verið skírskotað til. mannúðar og mannhelgi, blöð-
in hefðu notað stærstu letur sín á forsíðum, al-
yarlegar forustugreinar hefðu verið birtar, prestar
hefðu beðizt fyrir í kirkjum, stjómmálamenn hefðu
haldið ræður, Sameinuðu þjóðirnar hefðu látið at-
burðina til sín taka. En nú er þögn, kaldrifjuð rag-
mennskuleg þögn, vegna þess að verið er að tor-
tíma réttu fólki. Mannúðin er pólitísk; frelsi, um-
burðarlyndi og lýðræði eru forréttindi fárra.
C|kýrt var frá því vestanhafs í vetur að bandaríska
leyniþjónustán, CIA, hefði lagt á ráðin um
valdatöku afturhaldsmanna í Indónesíu og lagt
þeim til mikla fjármuni með stórfelldari árangri
en hingað til hefur náðst í Víetnam. Enda eru nú
hinar háttvísu vestrænu fréttastofnanir teknar að
lýsa fjöldamorðingjanum Suharto hershöfðingja
sém traustum og raunsæjum stjórnmálamanni sem
verðskuldi stuðning vestrænna þjóða. Senn verður
sendimönnum hans fagnað á nýjan leik á vettvangi
Sameinuðu þjóðanna sem fulltrúum ríkisstjórn-
ar sem kann að meta og virða hugsjónir vestræns
lýðræðis og frelsis. — m
SKÁKÞÁTTUR T.R.
ENN EINN STÓRSIGUR KORTSNOJ
Það getur varla til stórtíð-
inda talizt nú orðið þóttViktor
Kortsnoj sigri í skákmóti með
tvo til þrjá vinninga frLn yf-
ir næsta mann. Nú er nýlokið
alþjóðlegu móti í Búdapest
þar sem Kortsnoj sigraði, hlaut
12,5 vinninga, 2. Georgihu 10
vinpinga, 3. Kavalek 9,5 4.—5.
Soos og Matulovic 9 vinninga.
Þátttakendur voru alls 15. Við
skulum nú líta á eina skák
Kortsnoj úr mótinu.
■ j
Hvítt: BEDNARSKI.
Svart: KORTSNOJ.
FRONSK VÖRN
1. e4 e6
2. d3 c5
3. g3 Rc6
4. Bg2 g6
5. Re2 Bg7
6. O—O Rge7
7. Rbc3 d6
(Nú er komið upp hið sVo-
nefnda lokaða afbrigði af Sik-
ileyjarvörn).
8. Bc3 Rd4
9. Dd2 1 O—O
10. Rdl d5!
11. Rcl?
(Fyrst hvítur vill hindra upp-
skipti var vafalaust betra að
leika riddaranum til f4, nú
verða hvítu riddararnir aðeins
áhorfendur það sem eftir er).
11. c5
12. c3 Re6
13. Bh6 Bxh6
14. Dxh6 d4
15. c4
(Hvítur má auðvitað ekki leyfa
opnun d-línunrtar).
15. Bd7
16. f4 exf4
17. gxf4 f5!
(Nú fær svartur góða mögu-
leika kóngsmeginn).
18. e5 Bc6
19. Dh4 Bxg2
20. Kxg2 g5!
(Mjög skémmtilegt gegnumbrot
sem byggist á því hvað svörtu
mennimir standa betur en
þeir hvítu).
21. fxg5 Rg6
22. Dg3 f4
23. Dg4 Rxg5
24. h4 Rf7
25. h5 Rfxc5
26. De6 Kg7
27. Hhl
(Ef hxg6 þá Dg5 28. Kf2 —
Dg3 29. Ke2 — I-Iae8 og vinn-
ur auðveldlega).
27. • Dg5t
28. Kfl f3
29. Hgl Dg2t
30. Hxg2 fxg2t
31. Kgl ; Rf3t .
32. Kxg2 Rf4t
33. Kxf3 Rxe6t
Hvítur gafst upp. ' ,
Fréttir: Hollendingar sigruðu
í hinu árlega Clare Benedikt-
móti, hlutu 14,5 v. 2. V.-Þýzka-
iand 13,5 3. Spánn 11,5 4. Aust-
urríki 9,5 5. England 6, 6. Sviss
5 vinninga.
Alþjóðlegu skákmóti í Kesc-
emet í Ungverjalandi laukmeð
sigri þeirra Hort og Portisph
sem hlutu 6,5 Vinninga, 3. Bil-
ek 5,5 4. Padevsky 5 vinninga
UM HLIÐARENDA
I grein sem ég skrifaði í
Þjóðviljann um bók Hermanns
Pálssonar, „Eftir Þjóðveldið"
gat ég þess í greinarlok, að
Ivar hólmur Jónsson, sem fyrst
er nefndur í kringum þau mála-
lok — Staðarmálalok — sem
um ræddi, mundi líklega hafa
verið frá Hlíðarenda í Fijóts-
hlíð. Þetta gat ég ekki rökstutt
nánar, og því hefur það orðið,
að ýmsir menn hafa viljað vita
gerr um þetta og jafnvel á-
mælt mér fyrir að slá slíku
fram, er engan hefði grunað
áður, án rökstuðnings. Ég ætla
að menn venjist við. það, að
það sem ég segi, sé á ,rökum
byggt,', jafnvel þótt ýmsir áf-
venjist því ekki, að látast ekki
sjá né skilja rök, og nær það
sem betur fer til fárra manna
sem fræði stunda, og menn
þessir fara heidur fækkandi!
Það er víða sem þarf að leita
aðdraganda þessa annáls, þótt
í einn stað komi, glöggan, um
niðurstöðuna. Þessi aðdragandi,
sem þarf að skoða, er sú saga
sem þekkt er af. afkómendum
Ivars hólms Jónssonar og er
hún ekki glögg nema í fáu
einu, og gleggst í því, að ívars
hólms nafnið fylgir ættinni,og
hólmsnafnið bera ekki nema
þeir, sem heita Ivar, og eru
þeir síðari þeirra Vigfússynir.
Bezt er að sneiða sem mest
fram hjá endileysum, sem bú-
ið er að segja um þessa ætt.
en þó er ekki annað hægt en
geta þess, að eina slíka samdi
Steinn Dofri og birtist hún í
við^uka við Æviskrár P.E.Ól.,
um Guðríði Ingimundardóttur
sem var seinni kona Vigfúsar
hirðstjóra ívarssonar hólms, en
-sá Ivar dó 1371 og ekki nema
1 ^liður milli ' hans og • ívars
hólms Jónssonar er getuf síð-
ast 1314. Sá liður er árciðan-
lega karlliður og heitir sákarl
Vigfús, þótt eigi sé nefndur
Vigfús Ivarsson í heimildum
þessara ára, sárafátæklegum,
því má fulltreysta að hólms-
nafnið gekk einungis í karllið.
Saga Steins Dofra i Æviskrám
er skáldskapur einn og furða.
Þar er Guðríður gerð aðmóð-
ur allra barna Vigfúsár, og
þeirra hjónaband stofnað um
1390, og endumýjað 1397. Samt
átti Vigfús son, sem ívar hét
og þá fæddur eftir 1390 og sá
Ivar átti son serri Bjarni hét
og ótti Soffíu dóttur Loftsríka
f. um 1416 — 18. Hætt er við
að ívar hafi veriö eldri en f.
1391—92.
Nú vill líka svo til að x'Nýja
Annál, sem tekur yfir tíma-
skeiðið frá því litlu fyrir 1400
og til 1430 og er samtíma< rit,
er þess getið, að Vigfús hirð-
stjóri hafi komið út og með
honum kona hans, duðríður
Ingimundardóttir, norsk að ætt
Viéðtr ekkert að
hafna, en bréf sem mörg voru
gerð á Islandi hafa reynztsum
falsbréf vegna érfðamála, og
svo eru þau bréf sem hér get-
ur um frá 1390 og 1397. Þetta
staðfestist m.a. af því, að Mar-
grét dóttir Vigfúsar og Guð-
ríðar var fædd 1406 samkvæmt
'því, að hún deyr Í486, 80 ára
að aldri. Þau Vigfús og Guð-
ríður hafa síðan átt son, ívar,
og getur hans með hólms nafni,
er hann var inni brenndur á
Kirkjubóli af mönnurn Jóns
Gerrekssonar 1432, er hann
hefur nýlega verið orðinn hirð-
stjóri, eftir að Jón Maríuskáld
Pálsson frá Eiðu-m var búin,n
að hnekkja veldi Englendinga,
með aðstoð Ásmanna í Keldu-
hverfi, hér á landi og sjálfur
seztur .að Breiðabólstað í Fljóts-
hlíð að norskri erkibiskups
veitingu. Móðir Guðríðar hét
Margrét össurardóttir og síðar
gift Hannesi Nystad, er beggja
getúr á Islandi um 1420, og
kallast Hannes mágur hústrúr
Guðríðar. Að þetta er rétt sann-
ast meðal annars á.því, aðGuð-
ríður tekur eitt sinn svo til
orða, „Ivar minn sonur“, sem
segja það skilmerkilega, að til
hefur verið annar Ivar, er var
sonur Vigfúsar, en ekki 'henn-
ar. ívar hólmur Vigfússon hirð-
stjóri d. 1371 eins og fyrr sagði,
getur ekki heitið Ivar hólmur
nema hann sé sonarson Ivars
hólms Jónssonar, en um fað-
erni hans hefur Steinn Dofri
búið til skáldsögu, og talið
hann son Vigfúsar Jónssonar,
er fékk hirðstjórn 1371, en dó
sama ár — faðirinn á eftir því
að íá hirðstjórn á eftir syn-
iBum! Við svona speki verða
menn að glíma á Islandi í dag
og ekki allir, sem kunna, að
strika yfir hana samptundis.
ívar hólmur Jónsson er kallað-
ur Canzilær út í Noregi og
getur síðast 1314. Þetta Canz-
ilær mun þýða kirkju- eða^
páfaerindreki, og nú geturþess
að árið 1334 kom út séra Vig-
fús með páfabréfum og fleiri
kirkjulegum erindum. Hér er
sennilega um þann Vigfús að
ræða, sem verið hefur sonur
Ivars hólms Jónssonar og fað-
ir ívar hólms Vigfússonar. Son-
ur þess Ivars er svo Vigfús
hirðstjóri ívarsson, er átti að
síðari konu Guðríði Ingimund-
ardóttur. Á reiki er það hvenær
Vigfús sá dó, cn burt fór hann
af Islandi 1412 og til Englands
með ófafé mikið. Flestir ætla
hann dóinn fyrir 1420, en þó
lítur út samkvæmt bréfi að
hann sé lifandi 1428. Nú líður
að því aö Margrét dóttir þeirra
Vigfúsar og Guðríðar er gefin
og er þá ívar bróðir hennar
dáinn og hún sýnilega einbimi
Guðríðar Ing'mundardóttur.
Hún er gefin í Brautarholt á
Kjalarnesi árið 1436 Þorvarði
syni Lofts ríka. Hún er þá
þrítug að aldri, og er eitt'dæm-
ið um það hversu hinar for-
ríku meyjar ekki gátu gifzt,
þar sem þeim gat ekki boðizt
jafnræði í auði nema íyrir til-
viljun. (Þorvarður er 5—6 ár-
um yngri). Þorvarður leggur
sér til kvánarmála 1100 hundr-
aða, og hefði nú Guðríður átt
fleiri börn hefði hún ekki mátt
láta Margréti hafa nema 550
hundr. til giftumálanna. En
Guðríður leggur fram sýnilega
allt sem hun á, ,,jörðina Hlíð-
arenda í Fljótshlxð og þær jarð-
ir er þar liggja nær fyrir 300
hundr. og 100 kúgildi og þrjú
hundruð hundraða í öðrum
gagnsmunum. og tvö hundr. í
sæmilegum gripum'1, sjálfsagt
um tvö hundr. hundr., sem aHs«
er 900 hundr. Hér er ekki um
að villast, að verið er að gifta
einbimi, enda stendur Guðríð-
ur hvergi að giftamálum ann-
arra bama Vigfúsar en Mar-
grétar. Nú kemur hér fyrst i
ljós Hlíðarepdi í Fljótshlíð,
sem hvorki meira né minnaen
300 hundr. og þessarar jarðar
getur aldrei í Sturlungu né
Biskupasögum nema að Þor-
lákur helgi ólst þar upp. Hér
kemur það á daginn að það
sitja forríkir hÖfðingjar á Hlíð-
arenda, og hvorki Sturlungané
biskupar hafa þángað neitt að
gera með yfirgang. Höfuðbyggð
á 'Suðurlandi er laus við hina
ljótu sögu, sjálf Fljótshlíðin,
nema Breiðabólstaður, er Björn
var veginn þar, Þorvaldsson, um
1220, og svo er Jón ögmunds-
son orðinn þar prestur, fyrir
biskupakjör á Hólum 1104.
Sýnilega hafa Oddaverjar náð
Hlíðarenda og stundað þar
fræði og frið. Nú er það víst
að Guðríður á ekki Hlíðarenda
úr sinni ætt, heldur Vigfús,
afkomandi Ivars hólms Jóns-
sonar, og nú er það víst að
Hlíðarendi er hefðarstaður, er
Staðarmálum lýkur um 1305, ,og
heldur áfram að vera bænda-
kirkjustaður, og á þeim tíma
getur Ivars hólms Jónssonar,
forföður Vigfúsar, sem hlýtur
að vera sá, sem á hefðarréttinn
á Hlíðarenda 1305. Kemur nú
allt í Ijós í einu, að Vigfús
gefur Guðríði Hlíðarendá í
morgungjöf og áttu þá þeirra
börn hefðarréttinn á staðhum
og Margrét fær því aðeins
hefðarstaðinn til giftumála, að
hún á engan bróður, en sónýr
sat fyrir um hefðarrétt á óðali
og svo að Guðríður hefur ekki
átt aðrar jarðeignir á Islandi
en Hlíðarenda, sem hún gat
ekki kosið sér til eignar í
skiptum á búi Vigfúsat, fyrst
hann átti syni á lífi. Vigfús
er því búinn að gefa henni
Hlíðarenda að löggjöf. Þetta
atriði að Guðríður fær engar
jarðeignir í sinn hlut úr búi
Vigfúsar sýnir það, að . böm
Vigfúsar af fyrra hjónabandi
hafa átt erfðarétt á jarðeignum
hans, sem eflaust hafa verið
miklar og Guðríður því «orðif'
að ,taka lausafé, í sinn hlut-
sem fram kemur að 600 hundr.
leggur hún Margréti til giftu-
málanna af þeim peningum.
Hefðarrétturinn á Hlíðarenda
er síðan í heiðri hafður. Þor-
varður og Margrét höfðu þar
bú, og Margrét lét Guðriði
dóttur sína hafa jörðina 1460,
er hún giftir þrjár dætur sin-
ar í einu og Guðríði Erlendi
Erlendssyni frá Strönd í Sel-
vogi, og bjó Vigfús sonur þeirra
á Hlíðarenda og var lögmaður
og siðan Páll sonur hans, lika
lögmaður.
Þessu verður ekki hnekkt,
enda unnið í ljósi staðreynda
um þjóðhætti og erfðalög þess
og fyrirfarandi tíma, sem að
vísu er nýlunda, því hingaðtU
hefur ættfræði aðallega verið
unnin að geðþótta og getspéki
á þeim tíma, sem ekki geyma
skjallegar beinar heimildir urrj
ættir, og fá þær þó ekki allar
í friði að vera fyrir getspek-
inni.
Benedikt Gíslason frá Hofteigi,

Skipntæknifræðingur
óskar eftir atvinnu.
Tilboð sendist í pósthólf 577 Reykjavík fyr-
ir 1. júlí.
Frostklefahurðir
Kæliklefahurðir
Fyrirliggjandi
Trésmiðja Þ. S.
Mýbýlaveg 6, sími: 40175.
I