Þjóðviljinn - 13.11.1966, Qupperneq 7

Surmudagur 13. nóvember 1966 — ÞJÖÐVIL.TINN — SlÐA

Frá Jalta. Séð inn eftir strandgötunni. Krímfjöllin i baksýn.
Frá borginui Odessa. Á miðri myndinni er ópertriiúsið.
//
Fast
ar skoðanir
w
Það er statt siðan ég dvaldi
um þriggja vikna skeið á barg-
arsvasði Jalta, borgarinnar, þar
sem hinir þrír stóra hóMu
heimssÖgulegan fund i stríðs-
lokin, borgarinnar á suður-
strönd Krímskagans við Svarta-
haiið, sem nó er orðin svo
víðkunn fyrir fegurð sina að
hún er orðin sjálfsagður við-
komustaður flestra, ef ekki
allra, þeirra mörgu og stóru
skémmtiferðaskipa er leið sína
leggja þar með ströndum. Enda
mun hún ekki talin sírt þeirra
systra er á þessjjm slóðum
sitja við haflð: Sotsí, Batumi,
Sukhumi, Novorossisk og Od-
essa. x
Margan daginn, stundum dag
eftlr dag, áttum við ferðafólag-
ar leið um Jalta, stundum í
bíl, stundum fótgangandi, einn
daginn undir leiðsögn, annan
daginn út af fyrlr okkur. Það
er ekki vandratað um þessa
borg, þar er tæplega hosgt að
villast. Henni hallar tfl hafs-
ins og víðast er hún byggð í
því brattlendi að vel sér yíir,
ef maður leitar sér staðar þar
sem ekki skyggja trc. En hún
er auðug af trjám og íögrum
gróðri svo írábært er. Hér
dvaldi Tsjekof árum snman,
enda eigna Jaltabúár sér hann
og hafa gert flest scm hægt er
til að heiðra og vernda minn-
iiigu hans. Þeir minnast þess
einnig með gleði að hér hafi
Majakovskí og margir fleiri
fr*gðarmenn Rússlands í list-
um dvalizt lengur og skemur.
Borgin fellur undursamlega
vel inn í umhverfið, þar sem
hún liggur móti sjó og suðri i
flötu daldragi við rætur Jalta-
'fjalls. og teygir sig æ lengra
uppi skóginn í hliðum þess.
Þaðan sem við bjuggum blasti
hún við, svo sem bezt métti
verða, og mér fannst hún mikið
augnayndi, hvort heldur var
tilsýndar, eða maður labbaði
sig um og skoðaði hana í nær-
sýn.
Strax þegar þelm götum
sleppir sem næst liggja höfn-
inni og sjónum, er ótrúlega
rúmt um mann. Því innar og
ofar sem maður kemur í borg-
ina er því líkara sem maður
sé staddtir i þéttbýli i skógi,
en í borg sem þó telur nær
hundrað þúsundir ibúa. Er alls
ólíkt að ganga um gctur henn-
ar eða götur þeirra ,
hábyggð steinbáknln lykja sam-
feild um torg og strseti og
gnæfa yfir msrm eins og
gljúfraveggir.
Það mætti margt segja mn
trjágróðurinn í Jaíta og fleira
en hér verður gert. Jattabúnr
háía t.d. um margra áratuga
skeið safnað tH sín í sérstak-
an garfj trjátegundum viðsveg-
ar að úr helmtmim, alit írá
rósaviði aítskonar og hraðvöxn-
um bambus austan frá Kína, 111
risafuru og rauðviðar af hin-
um eldforna stofni vestan úr
Kalifornhi, svo eilthvað sé
nefnt — frá vinveitum ríkjum.
Þesst trjágarður stendur yf-
ir mikilii jörð, en það 'sem gef-
ur honum hvað mestan svip er
þó sú trjátegund, sem þar er
heimavön og heimaalin og blótt
ófrom sérkennnndi fyrir jiessnr
slóðir við Svartahaf, hin há-
vöxnu kýprustré. Þau geta að
vísu ókki stótnð af þeirri btað-
miklu krónu, sem veitir skugga
og svalnndi íorsælu fyrir
brennandi sól, en mér fannst
tign þcirra og rósemi meiri en
annarrn trjáa.
í borginni sjálfrl og allt um-
hverfis hnna stendur fjöltli
hvíldar- og hressingarheimila.
sem Sovétríkin haía reist fyr-
ir sitt fólk, jafnt íyrir fiski-
menn írá Múrmnnsk og námu-
verkamenn frá Síberíu sem
embættis- og forystumcnn sína.
Gamlnr hnllir aðalsmannn og
störbruggnra frá keisnratímun-
um haía verið teknnr í þcssn
þjónustu; jnínvel sumarhöll
znrsins, með sínum fögru görð-
um og ástnrhreiðrunum írægtJ.
gegnir nú ]>essu hlutverki moð
hinni mestu prýði.
Hvergi nýtur Jalta sín betur
en utan írá hafinu að sjá. Mað-
ur skyldi ]ivi ætla að fólk með
fullri skynsemi og nokkrum
fegurðarsmekk, gengi þar á
land mcð góðum hug, að
minnsta kosti svo góðum að
það léti hjá líðn, til dæmis i
minnilegri skemrritiferð, nð gefn
lausan taum innibyrgðu og van-
máttugu hatri sínu til þess
þjóðfólags, er hefur á undan-
förnum áratugum byggt og
prýtt þær borgir, sem nú eru
hvað eftirsótlastir ferðamanna-
staðir við Svartahafið.
Svo virðist sem sú sc þó ekki
raunin með þá landa vora, er
tók” sér far með Baltika nú
á úthallandi sumri og komu
við í borgunum Jalta og Od-
essa, ef dæma má eftir umsögn-
um, sem þeir hafa látið frá
sér og eftir sér hafa í blöftum
hér heima. Að vísu ern þeir
fáir aí morgum scm í hópnum
voru, og maður veit ekki hversu
merkir þeir eru til orðs og æð-
is. En það leynir sér ekki að
þeir hafa gengið á land með
þeim hug ráðnurn, að reyna að
snapa þar upp eitthvað það,
sem verða mætti efni í íhalds-
áróður þegar heim kæmi.
greip um sig meðal farþeganna
er við fórum að nólgast Sovét-
ríkin,------. Nokkur brögð voru
að því, að fólk óttaðist frekju
og ógengni sovczkra tollyfir-
valda, ekki svo að skilja, að
ætlunin væri að hefja stórfellt
smygl inn í Rússland, heldur
hafa menn skiljanlega ímigust
á flóknum formsatriðum og
nærgöngulum spurningum er-
lendra tollyfirvalda og þau
rússnesku ku vera fram úr hófi
tortryggin og ósvífin“. — Ekki
farið að rannsaka næturlífið og
er þá strax skiljanlega margs að
sakna: „Við sáum enga dæmi-
gerða táninga og það er greini-
legt að enginn Karnabær hef-
ur verið settur upp á Jalta og
af klæðaburði kvenþjóðarinnar
má róða. að það hefur litla
hugmynd um hvað er að gerast í
tízkuheiminum“. — Nei, það
getur varla verið að tala um
fagurt mannlíf, þar sem ekki
hver hofróðan rembist við
aðra, langt um efni fram. Og
kemur hú sorgleg saga, sem á
að sýna ástandið í landinu, um
þrjá pilta, sem hver eftir ann-
an veittu ferðamönnunum að-
súg og vildu kaupa erlendan
gjaldeyri, (auðvitað gat slíkt j
hvergi gerzt nema í Rússlandi)
og þreif einn til kvenmanns og
vildi kaupa af henni íatið held-
ur en ekki. En öll var þessi
fíkn næsta skiljanleg: „— —
maður þarf ekki annað en lita
í verzlunarglugga til að skilja
þessa fíkn. Varningurinn er
óttalega lélegur og ósmekklegur
og allar munaðarvörur fram úr
hófi dýrar“. — og má nærri
geta að ferðamennirnir hafa á
þessu rölti prófað þá hluti til
grunns. Þar við bættist að:
„Skemmtistaðir í Jalta eru fáir
og fremur ósmekklegir. Það
voru aðeins örfáir íarþeganna,
sem lögðu leið sína þangað og
þeir voru lítið hrifnir ■— —
Næst var þá komlð við í
Odessa og dvalið þar í tvo
daga. — „og var það skoðun
margra, að það heíði verið
tveimur dögum of mikið — 1—“
sem er sízt að furða, því
„— — óhreinlælið er þarna
mjög almennt, húsum í gamla
borgarhlutanum er illa við
haldið, götur illa sópaðar og
þar fram eftir götunum, fólkið
sem maður sá á götum borgar-
innar. var ósköp keimlíkt þvi
sem við sáum í Jalta, ósmekk-
legt og fremur óræstislegt 1—
—“, og verður ekki annað sagt
en hór sé hvorki ósmekklega
né óræstislega til orða tekið.
Það var og að vonum, er
ferðafólkið hugðist bregða sér
á veitingastað að það sá eng-
an> „við okkar hæfi“ — ja,
var það furða. Fann þó einn
að lokum, þar sem matur var
ekki lastnndi, en: „Hins vegar
er hreinlæti ekki fyrir að fara
hjá þeim ög borðsiðir virðast
næsta óþekkt fyrirbHgði------
Þá er ekki síður forvitnilegt
Nú veit að vísu hver maður
að rottunag nokkurra íhalds-
sálna norður á okkar fámenna
landi, gerir Sovétríkjunum
hvorki til né frá, — þau væru
löngu farin að láta á sjá, ef svo
væri, — hitt er öllu ógeðslegra
að vita landa sína ganga á vit
annarrar þjóðar, — og það i
mikilli skemmtiferð, þjóðar sem
aldroi hefur verið okkur óvin-
veitt svo vitoð só, með þnð í
huga íyrst og iremst að sverta
hana við fyrst.a •.tækifæri sem
auðið yrði, ]xí þessi sama þjóð
tæki þeim með allri alúð, en á
það hafa þeir ekki treyst sér
að draga dul.
Lítum nú fyrst á hvað frá-
sagnarkona Timans rnn borð í
Baltika hcfur að segja um kom-
una til Jalta: „Nokkur óróleiki
HÓTEL OREANDA I JALTA
er um að spyrja: þarna var lagt
í geysilega áhættu, en •— „Þeg-
ar til kastanna kom, var eng-
in tollskoðun — •—", og er að
sjá að þnrna hafi brugðizt ilia
tileíni, sem vænzt var eftir. —
„En á hinn bóginn var vcga-
bréfseflirlitið ákaflega íurðu-
legt, svo ekki sé meira sagt“.
— Þtað var þó betra en ekki
neitt, enda segir meira írá
]>ví. I>á kemur sannferðug lýs-
ing á borginni og segir írá
„könnunarferðum", — var gest-
um boðiö nð dreypa é 12 teg-
undum Krímvíns írá ríkisbú-
inu Massandra og vitum vér
ei hvort nokkur þáði. X>á er
sagt írá tónleikum Karlakörs
Reykjavíkur í útileikhúslnu 1
Jalta og góðum viðtökum
heimamanna, en á eftir er svo
að heyra álit þeirra þriggja
sannleiksvitna, sem sögumað-
ur Morgunblaðsins sér sig til-
knúinn að leiða, og skal það
strax sagt þeim til hróss, að
eftir tvær landgöngur í tveim
strandborgum, eru þeir fyllilega
íærir um að gefa gildandi um-
sögn um ástandið í Sovétríkjun-
um yfirleitt, enda eingöngu um
]>að, sem bera sknl vitni, þvi
vitnisburður um annað úr þess-
nri för kemur engu máli við.
Sá fyrsti segir: „Það er áber-
andi „sveitamennska", eða eig-
um við að segja. „tróhestaskipu-
lag“ á öllum sviðum. — —"
Annar er enn kunnugri málun-
um og hefur án vafa séð um
Sovétríkin öll, bæði fram og
aftur: „Ég var fyrir stórkost-
legum vonbrigðum, en hafði
Eftir
Guðmund
Böðvarsson
rauijar aldrei gert mér háar
vonir“. — (og þá veit maður
það að lágar vonir geta brugð-
izt stórkostlega). „Það virðist'
vera algjör stöðnun á flestum
sviðum: Engar framkvæmdir
sjáanlegar; þessar fáu búðir
með lítið vöruúrval og óþrifa-
legar og dýrtíð virðist ríkja“.
(Það er von að. aumingja mann-,
inum bregði við). „Fólkið
greinilega svekkt og fremur illa
til fara“.
— Og þar kom út hinn þriðji
og rauður loginn brann: „-----
hissa varð ég á framkvæmda-
leysinu, litlu og lélegu vöruúr- •
vali og það sem fékkst var
dýrt. Klæðnaður fólks er
yfirleitt fábrotinn, en mér
virtist fólkið í góðum holdum".
(Er virkilega ekkert hægt að
segja lengur um hungrið í
Rússlandi?). „Sóðaskapur og
kæruleysi í þeim efnum geig-
vænlegt“.
Og siðan klykkir sjálfur
sögumaður út: „Þannig eru
yfirleitt viðbrögð farþeganna
um borð, þegar spurt er um
Rússlandsheimsóknina. Hún
varð flestum til mikils þroska,
svo ekki só meira sagt“.
En frásagnarkona Tímans
segir á einum stað: „Við kom-
um flest til Rússlands með fast
mótaðar skoðanir". — Sem
sagt: fullþroskuð. Hverju gat
fólkið eiginlega bætt við sig?
Það mætti ætlá að það væri
nokkurt verkefni að kynnast
til hlítar efnum og ástæðum í
ekki minni mannabyggð en Söv-
étríkjunum. Ekki mundi ég
treysta mcr til þess á all-
skömmum tíma. Enda sýnist
mér næsta ótrúlegt. „svo ekki
sé meira sagt“, að ferðafólk á
Baltika, kunnáttulaust í tungu
landsmanna og kannski mis-
jafnlega fyrirkallað, hafi étt
þess nokkurn kost að komast
með sælum sanni að niðurstöð-
um um vörumagn og vörugæði
í þvísa landi, með því að koma
við, sem snöggvast — með
íastmótaðar skoðanir — í
tveimur borgum. Hitt veit
allur heimurinn, — og því hef-
ur líklega einhvernveginn skol-
að inn í heila þeirra vitna, sem
hér hafa „úttalað“ sig, að Sov-
étríkin hafa frá fyrstu tíð orð-
ið að leggja áherzlu á fram-
leiðslu nauðsynlegri hluta en
lúxusvöru og óþarfa gling-
urs. Ekki einasta til að fæða
og klæða það fólk, sem alls-
laust og fátækt hrinti af sér
oki yfirstéttanna með blóðug-
um átökum í byltingunni, held-
ur einnig til að bæta allt það
sem brotið var í síðustu heims-
styrjöld, — og æ síðan til þess
að vera ekki vanbúin gegn
þeim úlfakjöftum sem um þau
sitja og mundu rífa þau í sund-
ur ef þeir þyrðu. Ég veit ekki
hvað farþega á Baltika hefur
vanhagað hvað mest um, þegar
þeir gengu í búðir í Jalta og
Odessa, kannski kók eða tyggjó,
en ég sá ekki annað en verzlun
væri £ fullum gangi í Jalta,
þessar vikur sem ég var þar,
og meira að segja gífurlega
mikil. Mjög mikið hefur verið
byggt þar undanfarin ár, og
bæði stóðu yfir miklar fram-
kvæmdir á þvi sviði og aðrar
voru í undirbúningi. Auk þess
er vegalagning um hinar bröttu
hliðar Krímfjalla bæði dýr og
vandasöm, en hefur verið leyst
af hendi með meiri ágætum en
svo að við höfum í okkar landi
nokkuð til samanburðar. Fjöl-
breytni í allri matvælafram-
leiðslu er, svo sem eðlilegt er,
ósambærileg við okkar eigin
getu á því sviði, því landið er
suðlægt og gagnauðugt græn-
metis- og ávaxtaíand.
Að fólk þar hafi verið „illa
Framhaló á 9. síðu.
t
i