Þjóðviljinn - 13.12.1966, Page 6

g SÍÐA — ÞJÓÐVTLJINN — Þriðjudagur 13. desember 1966.
fiskiðnaðarins
Aldamótakynslóðin á Islandi
þekkti ekki þau hugtök sem ís-
lenzkir ráðamenn og að sunw
leyti menntamenn láta sé’’
um munn fara við öll hugsan-
leg taskifæri nú til dags. Sú
kynslóð, hún trúði á landið os?
gasði þess og sá ónotaða mögu-
leika allsstaðar, í mold þess oa
miðum. Hún flutti inn erlenda
taeknimenningu þess tíma os
samraemdi hana íslenzkum að-
staeðum. Ef við lítum til baka
þá heyrum við kall tímans i
gegnum menn eins og Torfa i
Ólafsdal, Sigurð Sigurðsson bún-
aðarmálastjóra, Halldór á
Hvanneyri og marga fleiri slfka
á sviði íslenzks landbúnaðar.
Og í hinu fátæka fiskiþorpi
Reykjavík eru umbrotamenn að •
verki á sviði sjávarútvegs f
byrjun þessarar aldar; þeir 'eru
trúir kalli tímans og mikla ekki
fyrir sér fsl.enzka erfiðleika
þess tíma, en trúa á mátt
sinn og íslenzka möguleika tit
stórútgerðar.
Ef við lítum til baka og virð-
um fyrir okkur hvað hér er að
gerast á sviði sjávarútvegs, á
fyrsta áratug aldarinnar, þá
ber hátt ýmsa menn. 1 fytking-
arbrjósti sjáum við hinn dansk-
faedda Islending Thor Jensen,
ásamt þeim fslenzku skipstjór-
um Jóni Ólafssyni, Jóni frá
Blómsturvðllinn, Þorsteirti og
Kolbeini sonum hins fátæka en
gáfaða bónda Þorsteins frá Mel,
ásamt þeim Magnúsi Hpra og
Eldeyjar-Hjalta. Það vortt þess-
ir menn ásamt fjölda mörgum
fleirum sem hér em ekki tald-
ir, sem lögðu grundvöllinn að
þeirri. Reykjavfk sem varð höf-
uðborg okkar.
Engum bessara manna sem
hér hafa verið nefndir, datt f
hug, að ísland væri á takmörk-
um hins byggilega heims, eins
og sumir núverandi stjórnmála-
menn láta sér um munn fara
og sumir íslenzkir mennta-
menn apa eftir við 511 möguleg
tækifæri. Sá er munurinn á
aldamótakynslóðinni á sviði
tæknibvltingar og þeim sem nú
telja sig þar til forustu kjörna.
að a1 damótakynslóði n trúði á
íslenzka mold óg fslenzk mið
og treysti á sjálfa sig þar til
forustu. En núverandi forustu-
menn mikla fyrir sér erfiðleik-
ana til lands og sjávar og siá
allsstaðar skottur og móra á
veginum. ef í alvöru er talað
um stórátök á sviði tækniþvlt-
ingar þar sem Islendingar siálf-
ir reisa sfn iðjuver og grund-
völlinn að sfnni stórútgerð f
samræmi við breytta tíma.
Hinn dansklundaði hugsunar-
háttur nítiándu aldar, sem hró-
aðist meðal sumra íslenzkra
emhættismanna í fiskiborpinu
Revkiavík á meðan við vorum
skoðaðir sem nýlendubjóð. harm
hefur nú f dag skotið upp koD-
inum á meðal íslenzkra ráða-
manna, sem tel.ja það tryggara
að láta útlendinta bvggia hér
iðiuver, heldur en að fslenzk
bióð geri bað siálf. Þeir sem
bannig Kugsa verða aldrei nein-
ir brautryðjendTir, því þeim er
það um megn. Þar sem hugsun
og eldheitan vilia vantar til at-
hafna. þar vantar aflið sem
gera skal hlutina. Aldamóta-
kvnslóðin átti tnjna á sjálfa sig
og íslenzka möguleika, þess
vegna náði hún svona langt,
þrátt fyrir alla erfiðleika.
Eanð mikilta möguleika
Enn í dag er fsland land
mikilla möguleika til lands og
síávar. Við eigum mikla ónot-
aða orku í fallvötnum landsins
til að knýja íslenzkan iðnað.
við færum að hugsa svo hátt.
að við séum menn til að nota
þetta afla í okkar þágu, þá ger-
um við það, annars ekki. Is-
lenzk gróðurmold hefur í sér
fólgna marga þá kosti, sem
torfundnir eru annarsstaðar og
hafa lítt verið notaðir til þessa.
Það sagði mér hinn mikJi
vitringur Frímann heitinn Arn-
grfmsson að í íslenzkri mold
lægju ómetanlegir fjársjóðir
fyrir framtfðina, en hann fékkst
við jarðvegsrannsóknir hér um
nokkurra ára skeið — knúinn
til þess af áhuga einum saman.
Nú, mitt í öllu íslenzku bruðli
biðja menn um erlenda ölmusu
til rannsókna á beitarþoli lands-
insk i stað þess að ganga beint
til verks og græða upp meh
MSKIMÁL
og sanda, en nota til árlega
ákveðið magn af síldar- og
fískimjöli, ásamt* tilbúnum á-
burði, og gera það fyrir fs-
lenzkt fjármagn. Á meðan hér
er unnið mjöl og lýsi úr einu
allra dýrmætasta sjávarhráefni
veraldar, sfldinni. þá væri það
lágmarkskrafa að nokkur fá
prósent af framleiðslunni væ"i
notuð til uppgræðslu 'árlega, og
á ég þar vtð mjölið. Með skjól-
beltum og • slfkri uppgræðslu
væri áreiðanlega þægt að vinns
kraftaverk á uppblásnu landi.
Þannig blasa allsstaðar við
verkefnin fyrir íslenzka þjóð, ef
hún hefur þroska til að hlus+a
á kall tímans, þar sem hann
segir að snúa verði frá rán-
yrkju að ræktun, bæði á landi
og miðum.
Grundvöllur sjálfstæðisins
Islenzkir ráðamenn hafa ver-
ið svo uppteknir af því verkefni
á síðustu árum að finna hér
verksvið fyrir erlent fjármagn.
þar sem Islendingar mættu
verða vinnumenn í náinui
framtíð hjá útlendingum í sínu
eigin landi ogjjpokkrir feitir fs ^
lenzkir þiónar öðluðust milli-
göngu, að þeir hafa hreint
gleymt þeim fslenzku verkefn-
um sem þurfti að sinna. Það
var því ekkert merkilegt begar
fslenzkur athafnamaður komst
að þeirri niðurstöðu á þessu ári,
að hefði þessari hugarorku fs-
lenzkra ráðamanna verið beitt
fslenzkum atvinnuvegum til
framdráttar, að þá hefði verið
hægt að vinna hér heinlfn*s
kraftaverk í hágu atvinnuvega
okkar.
Hér skilur á milli aldamóta-
kynslóðarinnar og þeirra fs-
lenzku manna sem telja sjálfa
sig til forustu kjörna nú f dag.
Aldamótamennimir hugsuðu
sínar athafnir eingöngu út frá
framtíðarþörf íslenzku þjóðar-
innar, annað sjónarmið komst
ekki að. Ráðamennirnir í dag.
sem komizt hafa í snertingu yið
rikar þjóðir sem telja bundr'jð
miljóna fbúa, þeir hafa fyllzt
minnimáttarkennd gagnvart
þessum þjóðum. og því verður
þjónshlutverk fslendinga eðli-
legt í þeirra augum.
Af þessum toga er sprottin
sú kenning þeirra, að Tsland
liggi á takmörkum hins byggi-
lega heims; það á að vera af-
sökunin fyrir þeirra getuleysi
Ef ráðamenn einnar þjóðar
innræta uppvaxandi æsku slík-
ar kenningar og hún tekur þær *
gildar og tileinkar sér þær, bá i
er skammt ófarið til endaloka ]
þjóðfrelsis. En íslenzkt þjóð- !
frelsi stendur og fellur með ■
okkar atvinnuvegum. Hnigni •
þeim, þá getur bilað grundvöll- 5
urinn sem tilvera okkar sem !
sjálfstæðrar þjóðar hvílir á. Það •
er með þjóðir eins og einstak- •
linga, að bili hið efnalega sjálf- :
stæði, þá verður erfitt að neira j
þvf að vera þjónn.
Þegar maður skoðar bá j
hnignun sem orðið hefur á allra •
sfðustu árum í okkar fiskiðnaði j
og h.iá þeirri útgerð sem siá j
verður fiskvinnslustöðvum okk- j
ar fyrir hráefni, þá getur ekki j
hjá því farið að menn komi :
auga á þá hættu sem þessu er j
samfara. Sú „viðreisnarstjóm" j
sem hér segist vera að störfum, j
hún hefur tæplega séð fyrir j
þann óvenju mikla síldarafla :
sem verið hefur tvö síðustu ár- j
in og hreinlega bjargað okkar j
innflutningi að stærsta hluta. j
Hvar værum við staddir í dag j
ef síldaraflinn hefði brugðizt á j
sama tíma og verið var að eyði- j
leggja íslenzka togaraútgerð? j
Islenzkir efnahagssérfræðingar j
og íslenzkir ráðamenn, þeir j
ættu að vera búnir að tileinka :
sér þann sannleika sem allir j
aðrir vita, að það er ekki hægt j
að reka nútíma hnaðfrystistór- j
iðnað, nema með því móti að j
hafa tiltæka togara til að afla :
hráefnis fyrir vinnsluna suma :
hluta úr árinu. Sá stóriðnaður j
fiskvinnslustöðva sem hér hefur j
verið byggður upp í Reykj^vík •
og Hafnarfirði og á Akureyri j
og víðar, hann beinlfnis stendur j
eða fellur með því hver verða j
örlög togaraútgerðar okkar. En j
verði hraðfrystihúsaiðnaður á j
íslandi fyrir slíku reiðarslagi j
sem getur kostað tilveru hans f j
það mínnsta á sumum stöðum f j
bili, þé er hætt við þvf að j
margt annað raskist og leiðl til 5
enn frekari hnignunar á at- j
vinnusviðinu.
■
a
Landhelgín og notkun
veiðarfæra
Það er alveg merkilegt, þeg- :
ar sumir menn bíta það í sig j
að innan íslenzkrar fiskveiðilög- j
sögu eigi að vera leyfilegt að j
nota öll önnur veiðarfæri er j
togvörpu. Það er athyglisvert að :
einmitt þessir menn minnast j
aldrei á þann skaða sem þorsk- j
FTamhald á 9. síðu.
Eins og getið hefur verið i
fréttum Þjóðvil.jans minntist
Ungmennafélagið Skallagrímut
í Borgarnesi hálfrar aldar af-
mælis um þessar mundir m.a.
með sýningum á Iciknum „Dcl-
eríum búbonis" cftir þá Jón
Múla og Jónas Arnasyni. Fr
Jónas leikstjóri og ieiinir jafn-
framt citt af aðalhlutverkumpn.
Ungmennafélagið Skallagrím-
ur í Borgarnesi var stofnað 3
desember 1916, stofnendur voru
28. Fyrstu stjórn félagsins skin-
uðu þessir menn: Þórður Ólafs-
son formaðu.r, Björn Skúlason
meðstj. Þórður Eyjólfsson með-
stjómandi.
Þegar félagið var stofnað
voru um 10 ár liðin frá bví að
fyrsta ungmennafélagið var
stcfnað hér á landi og voru fé-
lösin bá orðin um 60 talsins.
Umf. Skallagrímur tók
snemma þátt í samstarfi ung-
mennafélaganna og gekk í Ung-
mennasamband Borgarfjarðav
árið 1921. »
I Borgarnesi hefur félagið
unnið að ýmsum menningav- ■
málum, en þó fyrst og fremst.
að áhugamálum unaa fólksins
f sambandi1 við fbróttir os
skemmtanalíf. Bvesing félags-
heimilis og fþróttamannvirkia
var og er eitt af áhugamálum
félagsins. I þeim efnum hefur
þýðíngarmiklum áföngum verið
Frá sýningu Skallagrims1 á „Delerinm búbonis": Jónas Árnason f
hlutverki jafnvægismálaráðherrans, Freyja " !^nadóttir sem Pál-
ína Ægis og Hilmar Jóhannesson f hlutverki Ægis Ó. Ægis forstj.
Ungmennafélagið Skallagrm
ur í Borgarnesi fimmtíu ára
• /
náð, þótt í dag blasi við mörg
óunnin verk á þeim sviðum.
Árið 1932 reisti félagið sam-
komuhús í Borgarnesi og hefur
það löngum verið aðalsam-
komustaður Borgnesinga, kvik-
myndahús, leikhús, fundarhús
og danshús, en er nú eðlilega
orðið ófullnægjandi eftir 34 ár
og margföldun íbúatölu þorps-
ins. Af öðrum verkefnum mætti
nefna trjárækt í Skallagríms-
Atriði úr Deleríum búbonis” — sýningu Umf. Skallagríms.
(Ljósmyndir: Einar Ingimundarson).
dal, sem félagið stóð að ásamt
öðrum og var upphafið að hin-
um fagra Skallagrímsgarði,
byggingu sundlaugar, og nú er
unnið að gerð íþróttavallar i.
Borgamesi. Umf Skallagrímur
hefur uni árabil verið eina í-
þróttafélagið f Borgamesi og
hefur það tekið þátt í mörgum
fþróttamótúm.
Með tilkomu samkomuhússins
skapaðist önnur og betri aðstaða
til skemmtanahalds og hefur fé-
lagið staðið fyrir margvíslegúm
skemmtunum, bæði innanfélags
og opinberum samkomum. Lei.k-
starfsemi hefur ávallt verið
nokkur á vegum félagsins og
mörg góð leikrit verið sýnd. Á
seinni árum her þar hasst
Skugga-Svein, Þrjá skálka • og
Ævintýri á gönguför, sem sýnt
var um 20 sinnum.
Félagsmenn í Umf. Skálla-
grími eru nú um 250. Stjórn fé-
lagsins skipa: Friðjón Svein-
bjömsson formaður, Haukur
Arinbjamarson ritari, Sigfús
Sumarliðason gjaldkeri. Georg
Hermannsson meðstj., Valdimar
Ásmundsson. meðstj. og Ingi
Ingimundarson varaformaður.

Vélspjaldskrá yfir 18-19 þús. m
endur í um 260 skólum komið á fót
Ákveðið hefur verið að koma
á fót vélspjaldskrá yfir skóla-
ncmc.ndur, og á hún að taka
til allra skóla annarra en
bamaskóla, svo og til meiri
háttar námskeiða- Skólar þcir,
sem hér er um að ræða, eru
um 260 að tölu, og helldartala
nemenda í þeim 18—19 þúsund.
Nemendaskráin mun skrá
feril sérhvers nemenda gegnum
skólakerfið frá næstsíðasta ári
skyldunámsins og þar til haun
lýkur skólagöngu. Þó eru stúd-
entar við Háskólann og íslenzk-
ir námsmenn erlendis ekki með
í nemendaskrá í byrjun, en
stofnað mun verða til hlið-
stæðrar skráningar á þeim. —
j Slfk samfelld skráning hvers
| einstaks nemanda („individual-
statistik“), er nú mjög á dag-
I skrá f skólamálum nágranna-
landa okkar, þar sem hún þyk-
ir mjög gagnleg til ýmissa nota.
Auk þess sem nemendaskrá
er ætlað að láta í té efnivið til
nákvæmrar skýrslugerðar um
skólagöngu og menntun æsku-
fólks — bæði um almenna og
verklega menntun þess — er
gert ráð fyrir, að skráin veiti
fræðsluyfirvöldum margvíslega
bjónustu. þar á meðgl mun hún
láta þeim í té ýmis starfsgögn.
sem eiga að geta sparað vinnu
og leitt til betri áætlunargerðar
um fræðslukerfið, t.d. í sam-
bandi við skólabyggingar-
kennaraþörf og ýmis skipu-
lagningarmál. Loks mun nem-
endaskrá verða notuð sem
grundvöllur að rannsóknum á
menntunarstigi þjóðarinnar og
fræðslukerfi hennar-
l
Fræðslumálaskrifstofan og
Hagstofa Islands standa sam-
eiginlega að stofnun og starf-
rækslu nemendaskrár. en til-
högun hennar hefur verið á-
kveðin í samráði við ýmsa að-
ila, sem fjalla um skólamál
— Meginstoðir hinnar fyrirhug-
uðu nemendaskrár verða ann-
ars vegar skýrslur viðkomandi
skóla um nemendur á stofntíma
skrárinnar og árleg aðstoð ti)
viðhalds á skránni í framtíð-
inni, og hins vegar gögn Dg
aðstoð sem þjóðskrá Hagstof-
unnar lætur f té. Svo er um
samið. að Fræðslumálaskrifstof-
an sjái um innköllun skýrsia
frá skólum og búi þær undir
úrvinnslu, en Hagstofan sér um
starfrækslu nemendaskrár að
öðru leyti.
Lengi býr að fyrstu gerð
Mikið átak þarf til þess að
koma nemendaskránni á fót í
byrjun, og mun lengi búa að
fyrstu gerð í því efni Hafa
skólunum verið send skýrslu-
eyðublöð og önnur gögn til
skráningar á nemendum. og fer
hún fram í þessum mánuði í
flestum skólum. Mikið veltur á
bví, að frumskráning nemenda
fari vel úr hendi. Sjá skóla-
stjórar um hana með aðstoð
kennara, en gert er ráð fyrir,
að nemendur útfyllj sjálfir hver
sitt eyðublað í kennslustund
undir leiðsögn kennara- Vonazt
er til bess. að nemendur leggi
alúð við útfyllingu skýrslu-
eyðublaösins, og geri bannig
sitt tll. að skráningin takist
vel.