Þjóðviljinn - 20.06.1967, Síða 7

I
Þriðjudagur 20. júní 1967 — ÞJÓÐVTLkTI N-N — SÍÐA J
Isleifur
Högnason
Minning
ísleifur Hðgnason er látinn.
Sósíalistísk verkalýðshreyf-
ing íslands á í honum á bak
að sjá einum hugrakkasta
brautryðjanda sínum, dreng-
skaparmanni, er til hinztu
stundar hélt tryggð .við þá
hugsjón, er hann ungur helgaði
líf sitt.
Það var þegar á ondverðum
þriðja áratug þessarar aldar
að ísleifur Högnason — ásamt
þeim Jóni Rafnssyni. Hauki
Bjömssyni o.fl. að ógleymdri
þeirri kvenhetju er við hlið
hans stóð allt lífið, konu hans
Helgu Rafnsdóttur — tók að
gera verkalýðshreyfjngu Vest-
mannaeyja að þeirri rauðu há-
borg, sem hún síðan hefur
lengst af verið. Það verður
mikil saga og tíðindarík, þeg-
ar öll sú harða barátta, er
þar var þá háð, verður endan-
lega skráð, — annarsstaðar en í
hjörtum og hugum þeirrar al-
þýðu, er þá fylkti sér um ts-
leif, en hennar hugljúfi varð
hann alla tíð. Öll svið stétta-
baráttunnar lét hann til sín
taka: f hörðum átökum káup-
gjaldsbaráttunnar stóð hann i
broddi fylkingar, í samvinnu-
hreyfingunni varð hann íröm-
uður og foringi og í stjómmála-
baráttunni varð hann hinn
sjálfkjömi leiðtogi.
Það var þennan dag fyrir
þrjátíu árum, — 20. júní 1937,
— að ísleifur Högnason varð
fulltrúi verkalýðsins í Vest-
mannaeyjum á Alþingi íslend-
inga, kjörinn sem þingmaður
Kommúnistaflokks íslands á-
samt okkur Brynjólfi Bjarna-
syni. Þá fékk alþjóð að kynn-
ast mannkostum hans — og
ætíð bezt er mest lá við. TCigi
mun gleymast það hugrekki
hans að taka að sér ábyrgð
þeirra Þingtíðinda Sósíalista-
flokksins, er hafin var útgáfa
á 1941, er Þjóðviljinn var bann-
aður. Vissi þá enginn hverju
við mátti búast, er hann bauð
þannjg banni þeirra Bretanna
byrginn.
Meðan barátta alþýðunnar
var hörðust og neyðin sárust,
var ísleifur meðal beztu braut-
ryðjendanna, er ísinn brutu og
brautina mddu til betrí tíma.
Flokkur hans, Sósíalistaflokk-
urinn, og íslenzk verkalýðs-
hreyfing standa í þakkarskuld
við hann fyrir allt sem hann
vann þeim um asvin'a, skuld,
sem sldrei verður goldin. Sósí-
alistísk alþýða fslands mun
geyma minningu hans, sem
eins hugrakkasta drengskapar-
manns, sem í röðum hennar
hefur barizt.
Einar Olgeirsson.
Þeim fækkar nú óðum gömhi
vinunum og samherjunum, sem
áttu mestan hlut að því að
skapa sögu þessa lands á fyrri
hluta aldarinnar. Það er eins
og vera hlýtur, enda þótt við
hefðum kosið, að hinir beztu
meðal þeirra hefðu átt sér
lengri starfsdag. íslenzkur sósí-
alismi og íslenzk verkalýðs-
hreyfjng hafa aldrei risið eins
hátt hér á landi og á því tíma-
bili, sem nafn ísleifs Högna-
sonar bar hæst. Hann var einn
áf fremstu öndvegismönnun-
um sem áttu hlut að því, að
sú alda reis. Fyrir starf hans
og nánustu samverkamanna
hans urðu Vestmannaeyjar eitt
allra sterkasta vígi hins rfs-
andi, róttæka sósíalisma á ís-
landi. Svo vel knnwa andstæð-
ingarnir að meta bátt tsieifs
í baráttunni, »ð einu sinni, þeg-
ar átökjn voru hörðust, gerðu
þeir tilraun til að ráða hann
af dögum.
Það er mikil saga tengd við
nafn ísleifs og ég ætla mér
ekki að rekja hana í einstök-
um atriðum í þessum fáu lín-
um. Ég get aðeins minnzt á
það, sem hæst ber: Hin miklu
og harðsóttu verkföll í Vest-
mannaeyjum, er lesa má um
í bók Jóns Rafnssonar „Vor í
verum“, frábæra stjóm hans
á kaupfélaginu í Vestmanna-
eyjutn, forustu hans og þrot-
laust starf í samtökum sósfal-
ista þar og framkvæmdastjóra-
starf hans í Kron, en til þess
var hann kvaddur þegar mest
á rejð og tókst að ná þeim
árangri, sem ég býst við að
fáum öðrum hefði tekizt eins
og þá var ástatt. En þó er 6-
talið, það sem oftast mun nefnt
í sögunni, kosningasigurinn
mikli 1937, þegar hann var
kosinn á þing fyrir Kommún-
istaflokkinn ásamt Einari Ol-
geirssynj og undirrituðurri. Sá
sigur var upphaf mikillar sókn-
ar íslenzkra sósíalista, til hans
má rekja alla þá stórsigra, sem
síðan hafa unnizt. Það var
þessi sigur, sem varð til þess,
að Sameiningarflokkur alþýðu
—, Sósíalistaflokkurinn var
stoínaður. Hann var forsenda
kosningasigursins 1942 og þess
árangurs, sem náðist með ný-
sköpunarstjórninni. Til þessaí
sigurs og baráttunnar, sem á
undan fór og til hans leiddu,
má raunar rekja hinar sögu-
legu rætur að öllum sigrum
flokksins og samherja hans
allt fram til þessa dags. ísleif-
ur var eirin þeirra manna, sem
áttu mestan þátt í pð leggja
grunninn að öllu þessu. Af
starfi hans í Vestmannaeyj-
um er sprottin mikil saga, sem
er ekki aðeins saga Vestmanna-
eyja heldur alls fslands.
Það verður verkefní nýrrar
kynslóðar að lyfta merki sósí-
aljsmans enn hærra og bera
það að lokum fram til sigurs.
En ég held, að eitt af skilyrð-
utium fyrir því, að það megi
takast, sé að hin nýja kynslóð
skilji sögulegan uppruna sinn,
læri af þeirri sögu, árangri
hennar og mistökum og kunni
rétt skil á tengslum nútíðar
og fortíðar. Það væri því ekki
aðeins ræktarsemj við fallinn
forustumann að skrifa vandað
verk um sögu þess tímabils,
þegar ísleifur Högnason var
í fararbroddi, heldur líka mik-
ið þarfaverk fyrir framvind-
una og þá baráttú. sem nú er
háð.
ísleifur var ákaflega skemmti-
legur og viðfeldinn baráttufé-
lagi, gamansemi hans oghjarta-
hlýja yljaði upp umhverfið
þegar mest syrti í álinn. Ég
minnjst margra ánægjustunda,
sem ég átti með honum, bæði
í Vestmannaeyjum og eftir að
hann kom á Alþing. Síðustu
árin átti hann við mikla van-
heilsu að striða og það sem
homum þótti miður fara í
■ hreyíingu okkar gekk honum
hjarta nær vegna þess hve ó-
venjulega hjartahreinn hann
var. Allt þetta bar hann þó
með mikilli karlmennskií. Hitt
duldist engum, að hinum gunn-
rejfa baráttumanni var það
mikil raun, þegar máttur hans
til stórra verka tók að þverra.
Tveimur dögum áður en hann
lézt hitti ég hann á Landspít-
alanum. Hann vissi sjálfur að
hann var á förum, en nú var
hann glaður og reifur og lék
Hrynja höfug tár,
hrynur sviti og blóð
yfir öld og lýð,
yfir jörð' og sæ.
Ein í gegnum ym
eilífs dauðastríðs
hringir klukka hrein:
hjarta göfugs manns.
Hringir hjarta þitt
hljóimi’sínum enn
inn í okkar hug,
eins þótt brostið sé.
Loga vonaljós
lífsins kringum þig,
eins þótt augu þín
eigi skíni meir.
við hvern sinn fingur eins og
forðum daga á beztu stundum
lífs síns, sem ég minnist með
söknuði. Ég held að hann hafi
hugsað gott til þess að fá hvíld-
ina. Slíkir menn deyja sáttjr
við lífið. Ég vona líka að hann
haíi órað fyrir þvi, að nú færi
aftur að glaðna til í heimi okk-
ar hinna, sem eftir liíum.
Hjónaband þeirra ísleifs og
Helgu Rafnsdóttur konu hans
var með miklum ágætum og
Jiað voru ekki einungis ástar-
bönd sem tengdu þau
saman, heldur líka sameigin-
legar hugsjónir og traust sam-
staða í baráttu fyrir góðum
málstað. Missir hennar er mik-
ill og við félagar og vinir
þeirra hjóna vottum henni inni-
lega samúð okkar. Fyrst í stað
er söknuðurinn oft því sárari,
sem fleiri hamingjustunda er
að minnast. En það er Ííka
gott að eig'a ævikvöld með
slíkar hamingjustundir að baki.
Dýpsta hamingjan felst í
vitundinni um það að hafa til
einhvers lifað.
Brynjólfur Bjarnason.
Þótt við mennirnir vitum
harla lítið fyrirfram_ hver ör-
lög bíða okkar á langri eða
skammri lífsleið, þá er okkur
öllum ljóst, að dauðinn er í
raun og veru sá eini þáttur í
tilveru okkar, sem er örugg-
ur og viss. Samt kemur það
okkur oftast á óvart þegar sam-
ferðamenn hverfa skyndilega á
bak við „jámtjaldið" eilífa.
Þannig fór einnig mér, er ég
las í Þjóðviljanum, að fsleiíur
Högnason væri látinn.
Það munu vera ura það bil
23 ár síðan ég kynntist ísleifi
fyrst, og sú kynning takmark-
aðist lengi vel við samskipti
Borin vorsins væng
vakir hugsjón þín
eins og eldlegt tákn
ofar dægursmæð,
bendir fagurfleyg
fram á sigurleið,
bregður æskuást
yfir þína mynd.
Hiklaus hyggjan var,
heit í sókn og vöm,
yljað sérhvert orð
einlægninnar glóð
— imnsta eðlið tært
eins og svalalind,
þar sem brjóstsins blóm
bikar fylltu sinn.
Megi minning þín
miðla dýpri sjón,
hefja markið hátt,
heimta stærri fórn,
slíta banvæn bönd
— bera Etla þjóð
með sinn aldna arf
inn í betri heim.
Biður brúður þín,
barna og vina fjöld,
að hin sæla sól
signi hvert þitt spor,
að þín stóra ósk
ilmi í vorsins dýrið
ung og ódauðleg
yfír þinni gröf.

—
fóUi.
okkar í - félagsmálum, en var
ekki náin eða persónuleg. Mér
var þó kunnugt um, að hann
átti þegar að baki mikið og gott
starf í þágu alþýðufólks í
Vestmannaeyjum og hafði m.a.
verið skeleggur forystumaður í
verkalýðs- og samvinnumálum
þar um langt árabil.
Þáð var ekki fyrr en alllöngu
síðar, að ég kynntist ísleifi
nánar og lærði að meta trú-
mennsku hans, heiðarleik og
drengskap. Ég sannfærðist
einnig um það, að hann var vel
að sér í marxiskum fræðum,
og líísskoðun hans var byggð
á traustum grunni.
Stundum hefur það valdið
mér nokkrum sársauka, þegar
meðbræður mínir, sem ég hefi
borið traust til, hafa fórnað
hugsjónum sínum fyrir misskil-
inn metnað eða stundarhags-
muni, en þrátt fyrir slíka
„lífsreynslu" trúi ég ennþá á
batnandi kynslóð og betri heim.
Sú bjartsýni hefur m.a. aukizt
við kynni min af ísleifj Högna-
syni. Hann var alla tíð hollur
og trúr þeirri mannbætandi
hugsjón, sem hann tileinkaði
sér ungur og ég hygg að ha..n
hafi aldrei unnið það „fyrir
vinskap manns að víkja af götu
sannleikans".
Ég vil með þessum örfáu orð-
um votta konu, börnum og öll-
um aðstandendum ísleifs sarnúð
mína, og vænti þess, að vit-
undin um mikjlsverð störf
hans í þágu íslenzkrar alþýðu
og minningin um góðan og
þjóðhollan dreng megi verða
þeim huggun harmi gegn.
Jón Grímsson.
Ég vissi eins og fleiri sem
voru kunnugir ísleifi Högna-
syni, að hann gekk ekki hejll
1jl skógar. En svo undarlegt
sem það er, kemur dauðinn
samt alltaf ög ævinlega sem
óvæntur gestur, kaldur og
miskunnarlaus. Ég mun ekki
í þessum kveðjuörðum ræða
nema lítillega um þau störf
sem ísleifur helgaði líf sitt:
samvinnu og sósíalisma. Það
gera eflaust aðrir sem til þess
eru betur hæfir. En manninn
sjálían þekkti ég vel. Betri og
elskulegri félaga get ég varla
hugsað mér, hvort heldur setið
var á heimilum hvor hjá öðr-
um eða verið saman á ferða-
lögum. Alltaf var hann jafn
prúður skemmtilegur og sam-
vinnuþýður.
Þegar ísleifur var ungur að
árum, þá voru hér aðrir tímar
en í dag. Atvinnuleysi og fá-
tækt gistu þá heimili hins vinn-
andi manns, kom þá oft tíl á-
taka milli atvinnurekenda og
verkamannsins. Mannkostir ís-
leifs birtust þá fljótt í því,
að hann tók sér stöðu £ sveit
verkamanna, barðist fyrir.
þeirra málstað og tók forystu
fyrir þeim í sínar hendur í
Vestmannaeyjum. Hann varð
eldheitur sósíalisti, óeigingjam
hugsjónamaður, hugsaði aldrei
um eigin hag, Iét aldrei að sér
hvarfla neina umbun fyrir sín
störf, svo sjálfsögð og eiginleg
voru þau manninum sjálfum,
að það hljómaði sem fjarstæða
í eyrum hans að ætlast til ein-
hvers í staðinn. Hans hlutverk
var ekki hlutverk trúðarins. Og
þó að hann vegna heilsu sinn-
ar og fleiri ástæðna bæri ekki
eins hátt og áður í íslenzkri
pólitík síðustu árin, var hann
hugsjón sinni alla tíð jafn trúr.
Hann dó jafn sannfærður um
sigur sósíalismans og hann var
á yngri árum, engin stundar-
fyrirbrigði gátu blekkt hann.
Eðli kapítalismans hafði ekk-
ert breytzt.
Ég kveð þig, kæri vinur, með
bezta þakklæti fyrir óteljandi
ánægjustundir. Þrátt fyrir txpa
heilsu síðustu árin, lifðir þú
margar skemmtilegar stundir,
og var það ekki sízt að þakka
þinni elskulegu konu og börn-
um ykkar, sem vöktu yfir
heilsu þinni, ef svo mætti að
orði komast, og í björtum aug-
um bamabarnanna þinna birt-
ist þér sú fegurð og góðvild,
sem þú helgaðjr starf þitt til
hinztu stundar.
Ég endurtek þakklaeti til þín
frá mér og konu minni og sam-
úð okkar til konu þinnar, bama
og nánustu vandamanna.
Einar Andrésson.
Með Isileitfi Högnasyni er fall-
in fré ein a£ stæltustn hetjum
og brautryðjendum íslenzkrar
vcrk aiýdshreyf i ngar.
Uppvaxtárár fsleifs bar upp
á þá tíma er þjóSin var aðlosa
sig undan erlendum yfirráðum,
þegar ungmennafélagshreyfing-
in lifði og starfaði, í fullri al-
vöru, undir kjörorðinu „Islandi
allt“, og hin unga íslenzka
verkalýðshreyfing var að stíga
sín fyrstu hikandi spor.
Saga þessa manns varð eng-
in venjuleg æfisaga held-
ur fyrst og fremst baráttusaga,
ekki til þess að öðlast gull og
græna skóga sjalfum sér tíl
handa heddur til að berjast 'yr-
ir réttl og mannsæmandi til-
veruskilyrðum handa þeim, er
höllustum fæti stóðu í lífsibar-
áttunni.
Liðlega tvítíigur að áldri tek-
ur hann að sér forusitu í baráttu
verkafóllks f Vestmannaeyjum.
Kcamhqlri á 9. síðu.