Þjóðviljinn - 01.07.1967, Qupperneq 5

Laugardagur 1. júlí 1967 — í>JÓÐVTLJINN — SlÐA g
Ógnir styrjaldarinnar eftir Goya
I’að var í byrjun 19-
aldar, að spænska þjóð-
in hlaut að greiða með
blóði sínu fyrir heims-
veldisdraum Napóleons.
Það var þá að spænski
hirðmálarinn Goya grcip
til sinna ráða og skapaði
myndaflokkinn Skclf-
ingar stríðsins. Franskir
hermenn og málaliðar
höfðu myrt, brennt og
nauðgað hvar scm þeir
kómu. Fátækir bændur
voru mergrsognir at
spænskum aðli í bcztu
samvinnu við hcrnáms-
liðið. örvæntingarfull
mótspyrna spænskrar
alþýðu var kæfð í blóði
og harðstjórn í Madrid.
Góya var þá í Madrid.
Atburðrrnir brenndu sig
fasta í vitund hans og
hann hlaut að segja síð-
ari kynslóðum frá þeim
ótíðindum, sem gerzt
höfðu. Og því miður eru
myndir hans ekki aðcins
frásögn af villimcnnsku
liðinnar tíðar, þær eru
jafnbrýn ádeila og þær
voru fyrir 150 árum.
Saga af litlum
Vera Panova. Sagan af
Serjoza. Þættir úr lifi
lítils drengs. GeirKristj-
ánsson þýddi úr frum-
málinu. Heimskringla.
að hefur eikiki verið mildð
um þýðingar á sovétbók-
ménntum á íslenzku og þá
kánnski tilviljun háð hvað
fyrir valinu verður. En það var
áreiðanlega vel til fallið hjá
Héimskringlu að gefa út hug-
þekka sögu Veru. Panovu af
litlum dreng í sovézku sveita-
þorpi.
Véra Panova er nú einna
þekktust þeirra kvenna sem
setja saman þækur í Sovétríkj-
ujrum. Hún er fædd árið 1905,
missti ung föður sinn og ólst
uþp við kröpp kjör. Sautján ára
gömul þyrjaði hún að starfa við
bilöð og hélt blaðamennsku á-
fram allt til ársins 1946. Það
var á því ári að út kom skáid-
sagan Förunautar, sem gerði
hana fræga á skammri stundu.
Vera Panova hefur ekiki la.gt
sig eftir hávaða og dægurflug-
um í sovézku menningarlífi.
Henni tóikst frá upphafi -að
skapa sér nokkra sérstöðu með-
al rithöfunda — þegar aðrir
lögðu sig eftir ógnarlegutn
hetjuskap í stríði og friði, ein-
att á gnannfærinn hátt, lagði
hún sig fram við að segja frá
fólki, sem minna bar á í mann-
legu félagi, fólki hvers störf
eru unnin í kyrrþey, skildi það
næmum, „kvenlegum“ skilningi
— í orðsins beztu merkingu —
gaf því verðugan sess í bók-
menntum íandsins.
★
Saga Panovu um Serjoza hei
ur notið mikilla vinsælda í
heimalandi höfundar og víðar.
Fljótt á litið er hér um af-
skaplega hversdagslegt sögu-
efni að ræða. Lítill dreng-
ur er að stíga sín . fyrstu
spor í heiminum, koma auga á
heiminn, velta fyrir sér tiltekt-
um fullorðinna. Og það gerast
þessu smáu og þó stóru ævin-
týri sem víðast hvar eru svip-
uð: fyrsta stóreignin (reiðhjól).
lítill bróðir kemur í heiminn.
•skuggaUegur maður (nýslcppinn
úr fangelsi) ber að dyrum, stór-
kostlegur frændi nágranrtans
(skipstjóri) opnar útsýn til fjar-
lægra ævintýralanda.
En þessa einföldu atburði
glæðir Vera Panova skemmti-
legu og eðlilegu lífi með vin-
samlegum skilningi sínum, hlý-
legri gamansemi og, umfram
allt, tilgerðarleysi. Það mætti
nefna ýmis'leg dæmi af því er'
-------------------,---,----------«>
Flóttinn sír sveitinni
Sigurður Róbertsson.
Mold. Leikrit í sjö þátt-
um. Prentsmiðjan Leift-
ur.
Sigurður Róbertsson segir
gamalkunna sögu í leikriti
sínu, Mold. Hér er komið að
vanda sem fleiri kynslóðir en
ein hafa mætt og þekkt: ■ flótt-
inn úr sveitinni, unga fólkið
vill fara, eldra fóllkið verður
eftir en getur í raun réttn
hvorki lifað né dáið án arftaka.
Lefkurinn gerist í afskekkti’i
sveit nálægt okkar dögum.
Guðbjörg húsfreyja setur traust
sitt á börn sín tvö uppkomin;
að dóttirin, Vigdís, giftist fram-
farasinnuðum búfræðingi á
næsta bæ, að sonur hennar,
Garðar, ljúki prestsnámi og taki
við brauði þar í sveit af Torfa
gamla sóknarpresti. Svo fer þö
að allt þetta fólk bregzt Guð-
björgu, hver með sínum hætti,
í lok leiksins stendur hún ein
og hjálparvana og ekki verður
annað séð en sú stund sé runn-
in upp sem Illugi, vinnumaður
húsfreyju hefur lcngi beðið eft-
ir: að hann hreppi bæöi ekkju
bústofn og jörð.
etta er sem fyrr segir gam-
alkunn saga, og ekki verð-
ur því haldið fram að hún sé
Sigurður Róbertsson
sögð á nýstárlegan hátt, varp
að nýju ljósi á þetta viðfangs-
efni. Því ber heldur ekki aö
neita oð Sigurður Róbertsson
sýnir að hann kann sitt af
hverju fyrir sér, ieikurinn er að
ýmsu leyti haglega gerður, til-
svör cðlileg, lífsmyndin sönn
vafalaust, persónulýsingar skýr-
ar — svo langt sem þær ná.
Það er einmitt þet.ta atriði —
„svo langt sem þær ná“ sem er
■\ ■
íétt að staldra við, þvx enx að
mínu viti tengdar helztu ávirð-
ingar verksins. Persónurnar
verða í raun og vena of þröng-
ar til aö vekja verulegan á-
huga. Þær eiga sér einn streng,
sem í flestum tilfellum er leik-
ið á allt frá því þær birtast á
sviðinu: við vitum alla þeiri-a
stefnu fyrirfram uppfrá því.
Vigdís segir vai’la annað en: hár
er ólíft, ég er sjálfstæð og full-
orðin og ætla burt — í ýms-
um blæbrigðum. Guðfræðinem-
inn Garðar kemur á vettvang
og lýsir því yfir að hann hafi
ekiki köllun til prestskapar,
hinsvegar vilji hann gerast
listamaður — þar með væri í
raun og veru eins gott að senda
hann út úr leiknum, hans hlut-
verki er lokið. Eina persónan
sem á í raunverulegu stríði um
það við sjálfa sig og aðra,
hvaða ákvörðun skuli taka, er
Guðbjörg húsfreyja — en sá
->r hængur á, að barátta hennar
getur ekki verið fóllgin í neinu
öðru en því að gefa upp eitt
varnarvii'kið af öðru, einstefna
persónanna fer langt með að
segja olckur þá sögu fyrirfram
áður en hún hefur öll gerzt.
Leikritið Mold verður með
þessum hætti alltof „sjálfsagð-
\ir hlutur".
Vera Panova.
henni tekst einstaklega vel upp.
Til að mynda fx’ásögnin af Javí,
þegar mamma Sei’joza, sem er
stríðsekkja. segir honum að nú
muni hann eignast nS'jan
pabba: hvernig skáldkonan
kemst hjá því að einangra
þessi stórtíðindi, sem í hvik-
ulli tilvei’u barnsins fléttast á
fullkomlega eðlilegan hátt sam-
an við aði’a mei-kilega upp-
götvun — drengurinn kemst að
því að hann hefur hjarta, sem
slær.
Drengurinn sjálfur, heimur
hans, er að sjálfsögðu þunga-
miðja bókarinnar, annað fólk,
stórt og smátt, er til fyrst og
fremst í afstöðu till hans, sam-
skiptum við hann. Ekki svo að
skilja að aðrar pei’sónulýsingar
vei’ði dauflegri fyrir bi’agðið:
þetta sovézka sveitafólk verður
nrýðilega skýrt og landfræði-
leg ellegar pólitísk fjarlægð
ætti ek'ki, trúi ég, aö verða ís-
lenzkum lesendum fjötur um
fót. En með því minnzt er á
samskipti persóna, mætti geta
um siðferðilegan þátt þessarat
bókar, ef svo mætti að orði
komast. Hún getur ef til vill
minnt á nokkur þau atriði í
samskiptum við börn, sem
menn vilja gleyma, ef till vill er
þessi bók að nokkru leyti hugs-
uð sem leiðarvísir í þeim efn-
um; sá tilgangur er ágætur,
þeim mun fremur sem Vera
Panova lætur hann hvergi
verða sér til traX-ala í þessari
bokkafull’ ■ b >k
■k
Það er full ástæða til að óska
Geir Kristjánssyni til hamingju
með vandaða þýðingu þessarar
bókar — ekki sízt hve vel hann
hefur komizt frá ýmsum þeim
vanda sem fylgir þvd að koma
rússnesku máli töluðu til skila-
yaak karsunke
Kilroy was here
þegar ég var elléfu ára voru orðin
„Kilroy was héré“
á sprungnum veggjum
og hrundum húsum
á knæpuborðum á klósettum
kanamir skrifuðu þetta
allsstaðar
þegar ég var ellefu ára voru
systur mínar í rauðum þilsúm
hvíta hringnum méð
fjórbrotnum krossi
hafði móðir mín sjálf
sprett af og brennt
því Kilroy var kominn
þegar ég var ellefu ára
var stríðið búið, Hitlér kaþutt
eins og húsin, gluggamir, gýðingarnir
og þýzkaland (hvað seim það var)
þessvegna var Kilroy kominn
og færði okkur körfubolta
tyggigúmí og kókakóla
þegar ég var ellefu ára kenndi
Kilroy mér orð eins og fairness
og lýðræði
sétningar eins og aldrei framar stríð
færði mér jitterbug
og brooklynhreim — jafnvel með
sonnettum Shakespeares
þegar ég var ellefu ára voru
þessi þrjú gullvægu orð
Kilroy was here
næstum því jafnfögur og þrjú orð
frönsku byltingarinnar
sem hann sagði mér frá
frelsi jafnrétti bræðralag
þegar ég var ellefu ára hö£ðu
foreldrar mínir
féngið mér rangt uppeldi
Kilroy lagði mikið á sig
útskýrði fyrir mér mannréttindá
stofnskrá SÞ
ól mig upp á nýtt
þegar ég var ellefu ára
var Kilroy bezti
vinur minn
hús hans stóð mér opið
í kjallara hans
heyrði ég jazz og Straviiiskí
engar sírenur
: margt af þessu var enn til
— árum síðar
þégar Kilroy steig upp í flugvél
hlóð hana bénzínhlaupi og hvarf
nú sjá menn á pagóðuth
og reyksvörtum rústum þorpa
Kilroy was here
við
erum skildir að skiptum
:
■
a
a
■
e
*
i
<1
*
*
v
S.
:
a
:
a
a
a
I
B
■
■
:
>
:
■
:
■
a
■
■
:
■
a
a
:
:
•
■
:
.
(Fyrsta ljóóabók Yaaks Karsunkes kemur út innaTi skamms :
í Berlín; hún heitir „Kilroy & andere Gedlclite“. — Þýtt ■
úr Neyy left revieyy).
■
a
■■ummmMiimmiinimiiiimiiumutuutuiuiiuuuaniuuBlulisluuii:
A.b.
Arni Bergmann.