Þjóðviljinn - 14.01.1968, Blaðsíða 2

2 FfÐA — ÞJÖÐVTLJTNN — Sunnudagur 14. janúar 1988.
\
*

Majakofskíj-torg í Moskvu.
Hér mætast tvær miklar um-
íerðargötur, Gorkigata og
Hringbraut. Hér gnæfir Maja-
kofskíj yfir mannfjöldann og
er sem eldur logi úr augum
hans, þótt af steinj séu. Hér
er Hótel Feking, þar sem Elias
Mar bjó fyrir skömmu. Hér er
ein af þes.sum rómuðu neðan-
jarðarjárnbrautarstöðvum, þess-
um „marmarahöllum í iðrum
jarðar“ emsog Rússar nefna
þær á hátíðlegum stundum
(hversdags heita þær bara
metró). Og hér eru 3 leikhús.
Satíruleikhús, brúðuleikhús og
Sovreménnik.
Það var í Sovreménnik, sem
Eyvindur Erlendsson setti á
svið 8.1. vetur The Ballad of
the Sad Café eftir Albee. Ball-
aðan gengur enn og. ,enn er
slegizt um miðana.
Ég hafði heyrt að mikið
stæði til í Sovreménnik um
þessar mundir og ákvað að fara
á fund leikhússtjórans, Olegs
Jefremovs, og fá að vita allt
um áform hans. Þegar ég kom
í Sovreménnik var mér tekið
JA" *v •- *••• •vv%v —....... v-• • • V

Álfar
Majakovskítorg: fremst tll hægri leikhúsið Sovreménnik og
Ts jækof skí-tó nlcikahöllin.
Pekinghótelið; fremst
vinstri
INGIRBJÖG HARALDSDÓTTIR:
Or leikhúslífi Moskvuhergar
Yfir snærokna ísa fer hraðfara sveft
snúningalipur, enginn veit
hvaðan hún kemur, né hvert hún fer.
Slíkt hulin náðgáta mönnum er.
Hún kemur úr álfanna undraheim
og unir í hálflýstum stjömugeim.
Hér stend ég og horfi á stórfenglegí mót
stari í undrun og hreyfi ekki fót.
Konungur álfanna kominn er hér,
konungaskrúði er það, sem hann ber.
Drottningin stígur þar dansinn á mjöll,
demöntum skreytt eru klæði hennar öll.
í regnbogans litum þau leiftra og skína.
Laðar fram tóna á hörpuna sína
ljúflingur einn, sem með liðinu fer
leikur af snilld, svo að unaður er.
í flóðljósi mánans öll fylkingin skín
fjarlægist óðum unz hverfur mér sýn.
Öskubuska.
Afstaða verkamanna til starfs síns
nýjasti sovézki
bíllinn
MYNDIN er af nýjasta sovézka
bílnum, MAXI- Þetta er lítil blf-
veið, um 40 cm styttri en „Zap-
orozhets‘‘-bíllinn sem ýmsir
munu kannast við hér á landi,
en er þó rúmbetri og getur náð
allt að 120 km hraða á klukku-
stund. Á bílnum eru rennihurðir
og hlýtur það að teijast kostur
þegar leggja þarf farartækipu á
stæði þar sem þröng er á þingi
eða í bílskúrnum. Framsætin em
hreyfanleg og hægt að halla
stólbökunum affrur og mynda á
frann hátt þægilegan | svefnbekk.
með góðlátlegum hausahristing-
um: Jefremov? Sá var nú al-
deilis ekki til viðtals. ,Hann
er hættur að borða og sofa,
hvað þá að tala við blaðamenn.
Seinna komst ég að ástæð-
unni fyrir þessu annríki Jefr-
emovs: Hann er nú að æfa
síéasta hlutann af mikilli tri-
lógíu, sem leikhúsið setur upp
í tilefni 50 ára afmælis Októ-
berbyltingarinnar. Hann setti .
éinnig upp tvo fyrstu hlutana,
sem þegar hafa verið frum-
sýndir, og leikur auk þess' stór
hlutverk í þeim.
Jefremov er ekki eini mað-
Úrinn í Sovreménnik, sem á
annríkt. Allir leikarar hússins
taka þátt í trílógíunni. Æfing-
ar fara fram frá morgni til
kvölds, jafnvel er æft eftir
sýningar, fram á rauða nótt.
Þá er ekki verið að spekúlera •
í tímakaupi. Allir leggjast á
eitt með pð skapa sýningar,
sem samboðnar séu þeirri
miklu hátið, sem nú fór í hönd.
Úr því ég náði ekki í Jefr-
emov tók ég þann kostinn að
ráfa um leikhúsið og klófesta
fólk, sem var þar á hlaupum
og fá það til að segja mér í
stuttu máli frá viðfangsefnum
sínum.
Trílógían áðurnefnda saman-
stendur aí þrem sjálfstæðum
leikritum, sem samin voru sér-
staklega fyrir Sovreménnik, og
fjalla um rússneskar byltingar-
hreyfingar. Byltingin gerðist
ekki á einum degi, hún var að
gerjast í þjoðinni öldum sam-
an. Fyrsta leikritið er eftir Le-
oníd Sorín og heitir „Dekabr-
istar“, en svo nefndust bylting-
armennirnir, sem í desember
1825 gerðu uppreisn í Péturs-
borg. Þetta voru ungir mennia-
menn, flestir af aðalsættum.
Uppreisn þeirra var barin nið-
ur af mikilli hörku og for-
sprakkar hennar hengdir. Leik-
ritið gerist á tímabilinu 1816-
25. í fyrsta þætti segir frá
undirbúningi uppreisnarinnar,
innbyrðis deilum dekahrista og
sjálfri uppreisninni. í öðrum
þætti eru svo réttarhöldin yfir
uppreisnarmönnunum, dauða-
dómur og aftökur. Leikritið
endar á miklum dansleik, sem
haldinn er til heiðurs keisara-
móðurinni að aftökunum lokn-
um.
Lenin sagði um dekabrieta,
að harmleikur þeirra hefði ver-
ið fólginn í þvi, hversn tjar-
lægir þeir voru aíþýðanjii,
hverrar hag þeir báru þó tymr
brjósti. Þeir vora freoret&fear.
í leikritinu er þetfra -imriirsíniác-
að: alþýðan sést e£*tjjí,nema
einu sinni, þegar fflfefcar ai-
þýðumaður kemur á fund dek-
abrista og hræðir þá með
skoðúnum' "sem' 'þcSsúm
ungu menntamönnum^ þóttu
alltof róttækar. Forystumenn
dekabrista, Pestel, Riljejev og
íleiri, vita fyrir örlög sín, þeir
finna til vanmáttar síns gagn-
vart ofurvaldi keisara og hers,
og ganga með opin augu útí
dauðann. Þeir fórna lífi sínu
í því Skyni að vekja þjóðina
af þyrnirósarsvefni og hvetja
hana til byltingar. Og vissulega
tókst þeim það, uppreisn þeirra
var neisti, sem nærri hundrað
árum seinna varð að miklu
báli.
Oleg Jefremov leikur Nikulás
I. og hefur fengið mikið hrós
fyrir leik sinn. Gagnrýnendur
tala um algerlega nýja túlkun
á þessum ógnvekjandi keisara.
hingaðtil hefur" hann verið
feitur og gamall og rosalegur
í öllum sögum og leikritum um
dekabrista. en í leikriti Sorírs
er hann ungur, jafnaldri dek-
abrista og hefur ekki enn öðl-
azt það ægivald, sem hann
seinna sýndi með hinu víð-
lenda Rússaríki.
Annað leikrit trílógíunnar er
eftir Svabodín og heitir eigin-
lega „Þjóðviljamenn", þ.e.a.s.
stuðningsmenn samtaka, sem
nefnd voru „Vilji þjóðarinnar".
Þetta var byltingarhreyfing,
sem hafði það að aðalmarkmiði
sínu að drepa keisarann. Marg-
ar tilraunir voru gerðar, þar
til loksins að þeim tókst að
koma Alexander öðrum fyrir
kattarnef. Leikritið gerist allt
á einum degi, 3. apríl 1881.
Fimm byltingarmenn, sem
stóðu að baki morðinu á keis-
aranum, hafa verið handteknir
Oleg Jefremov ( hlutver^i
Nikulásar 1. keisara í „Dekabr-
istunum".
og nú á að dæma þá og líf-
láta. Þessi fimm (meðal þeirra
var ein kona, Soffía Perovs-
kaja) eru ólík að skaplyndi og
skoðunum, en eiga eítt sam-
eiginlegt: hatur á keisaraveld-
inu. Þau eru sífellt að leita
að leið til byltingar. Villa
þeirra var sú, að þau héldu,
að með því að drepa keisarann
breyttu þau einhverju í þjóð-
félaginu. Sagan sannaði þessa
villu: keisari kom í keisara
stað. Engu að síður hafa þess-
ir uppreisnarmenn stóru hlut-
verki að gegna í sögu rússnesku
byltingarinnar og því gleymir
höfundur leikritsins ekki. Al-
þýðan er , í fyrstu skilningssljó
og jafnvel andvíg þessum keis-
qramorðingjum, en í lok leik-
ritsins, þegar fimmmenning-
arnir hafa verið teknir af lífi,
þá opnast augu fólksins og það
syrgir hétjur sínar.
Þriðja og síðasta leikritið í
trílógíunni er „Kommúnistar"
eftir Sjatrov. Það gerist í
Moskvu 1918. þegar tilraun var
gerð til að drepa Lenín. Leik-
húsmenn vildu helzt ekkert
segja um þetta leikrit, þar sem,
það er enn í æfingu, ég fékk
aðeins að vita, að Lenín sjálf-
ur er ekki persóna í leikritinu
og að það gerist að mestu
leyti í Kreml-
Sumir hafa furðað sig á því,
að Sovreménnik hefur pú tek-
ið til sýningar söguleg leikrit.
Frægð Sovreménniks byggist
nefnilega fyrst og fremst á
frábærri meðhöndlán leikhúss-
ins á verkum um nútímann.
En eins og einn gagnrýnandi
komst að orði: nú er kominn
tími til að Sovreménnik tengi
saman fortíð og nútíð og það
gerir Jefremov með þessari
Framhald á 9. síðu.
BrauB fyrír sálina..
í Sovétríkjunum hefur mjög
blómgazt að undanförnu þýð-
ingarmikil starfsemi, sem áður
fór næsta lí^ið fyrir: félags-
fræðilegar rannsóknir. Menn ,t
hafa í æ ríkari mæli sett sér
það verkefni að komast að því
með sem mestri nákvæmni hvar
menn standa andspænis tiltekn-
um vandamálum. Og þessu fylg-
ir mikill fjöldi spurningaskráa
um allt mögulegt í fyrirtæki
og stofnanir.
Þannig fór nýlega ffam at-
hugun í þrem helztu vélaverk-
smiðjum Moskvu á afstöðu
verkamanna til starfs síns. Það
kom upp úr dúrpum, að 62 til
83% verkamanná þótti mest til
þess koma að góður félagsandi
ríkti á vinnustað. Þetta tákn-
ar ekki að menn telji sig ekki
hafa áhuga á kaupi eð kaup-
hækkunum, en samt kom sá
liður aðeins í fjórða sæti. En
þetta þýðir að manni, sem er
þriðjung sólarhrings í hópi
vinnúfélaga finnst það bráð-
nauðsyn að finna sig í félags-
skap, finna jákvæða návist
annarra, og skoðar það sem
eitt þess sem breytir vinnunni
úr skyldu, kvöð, í eðlilega
lífsþörf. Eða eins og einn ung-
úr verkamaður komst að orði:
maðurinn þarf „brauð fyrir
sálina".
Athugasemd
• 1 tilefni fréttar, sem birtist
á baksíðu Þjóðviljans sl. sunnu-
dag undir fyrirsögninni „SpjÖll
á stórhýsi borgarstjóra" (en þar
var sagt frá skemmdum sem
orðið höfðu af völdum vatns
er fiæddi um hús eitt við
Tryggvagötu, þegar ofnar
sprungu vegna frosta), hefur
blaðið verið beðið um að taka
eftirfarandi fram:
1. Umrætt hús, Trýggvagata
8, er í eigu H.‘ Ben. & Co.
2. Ofnarnir (2) sem sprungu
vegna frosta voru við norður-
vegg á 4. hæð hússins í skrif-
stofu, sem staðið hefur ónotuð
um nokk'um tíma. Skrúfað var
fyrir ofnana, svo að heitt vatn
náði ekki að streyma um þá.
Þessvegna fraus í þeim.
3. Tjón varð ekki mjög mik-
ið, aðallega á gólfteppum.
/ .
I