Þjóðviljinn - 14.01.1968, Blaðsíða 7

*
SuniMjdagur 14. jamúar 1968 — í>JÖ©VI;L<JI?JN — SlÐA J

i OLGEIR LÚTERSSON
arngr
! í
r
wÉr*
Einna mest var barlzt um kornskemmu nokkra og er >að hús látið standa til minningar í hinni endurreistu borg, Volgograd.
bær hittu fyrir flerri af Kðs-
mönnum þeirra sem vörpuðu,
en af óvinunum. Um dráttar-
vélaverksmið.iu, sem kallaðiist
Tsersjinski, var barizt í návígi
af mikilli grimmd, (í Tser-
sjinski störfuðu 15.000 verka-
menn) og um málmsmiðjuna
Rauða oktober, og verksmiðj-
una sem framleiddi efnið í
götuvígin. Látlausar loftárásir
dundu á þessum veúksmiðjum,
en samt tókst ekiki að stöðva
framleiðsluna, og var cinkum
lagt kapp á ' að gera við
sködduð vopn, þæði þau sem
tekin voni herfangi og önnur.
Þessar verksmiðjur máttu ekki
fyrir nokkum mun tapast, því
að þá hefði vörnin þrotið. Bar-
izt var í návígi í húsarústun-
um með byssustingjum og
hnífum, og hvergi nein grið
gefin- Allir lögðu sig fram:
hermenn, bændur, verkamenn,
Ironur, enginn lá á liði síríu.
Árásarliðið fékk óþrotlegan
liðsstyrk og vopnasendingar.
Það var 62. her Rússa. sem
varði borgina, og mátti það
varla einvalahð kallast, nema
síður væri. Hálfum mánuði
eftir að árásimar hófust, til-
kynnti foringi 62. hersins, að
varnir borgarinríar væru á
þrotum. Herráð vígstöðvanna
við Stalíngrad setti þennan
duglitla mann af, — í herráð-
inu var m.a. Nikita Krústjoff
— og skipaði í staðinn ungan
mann lítið þekktan, Vasilij
Sjúikoff að nafni. Það var 12.
september 1942, sem hann var
skipaður.
Sjúikoff vann eið. Hann sór
það, að hann skyldi aldrei
hverfa burt úr borgarrústunum
pg aldrei hörfa- Vígorð hers-
ins hljóðaði svo: ,,Handan við
Volgu er enginn staður til“.
Engin leið yfir ána. Engin leið
til að hörfa. A bessum stað, í
hinni brenndu borg, skyldi ó-
vinurinn yfirbugaður.
Vasilij Sjúikoff er einn hinna
fremstu hershöfðingja, sem
sögur fara af, j'afn skeleggur í
sókn og vöm. Heit hans rætt-
ist. Harin sigraði í Slalíngrad
og fylgdi sigrinum eftir alla
leið til Berlínar. Fyrir bað fékk
hann marskálksstarf og var að
stríðslokum gerður að yfir-
manni alls landhers Sovétríkii-
anna. Árið 1959 gaf hann út
bók um orustuna um Stalín-
grad, þar sem sagt er afdrátt-
arlaust og nijög opinskátt frá,
eg seinna bætti hann við frá-
sögu af sigurförinni til Berlín-
ar (Bækur þessar heita í ensk-
um þýðingum The Beginning
of the Road, og The End of
the Third Reich.)
★ ★ ★
Ibókum þessum kemur glögg-
lega í Ijós, að nalega var
vonlaust um varnir Stalíngrad-
Allt sem. herinn þurfti að hafa
varð að ferja yfir ána, en til
þess gafst aldrei stundlegur
friður fyrir loftárásum, og
aldrei nafði hersliöfðinginn
nándarnærri nógan liðsstyrk, né
heldur vopn og skotfæri. Hve-
nær som hann bað um aukna
hjálp, fékkst sama svarið:
Berjizt með því sem þið hafið,
og reynið að halda velli!
Hann hélt velli, en herfflokk-
ar hans týndu tölunni jafnt
og þétt og liðsaukinn sem
barst, var af ýmsu tagi, m. a.
sjóliðar úr Kyrrahaisflotanum!
Hann hélt velli í borg, þar sem
að lokum ekki stóð annað uppi
en reykháfar húsanna, qg hinir
sterkustu veggir verksmiðju-
bygginga, og þar sem menn
hans urðu að þrengja að sér í
jarðhýáum sem sprengjum
rigndi stöðugt yfir. En hann lét
óvininn aíldrei hafa stundarhlé
. frá árásum. Mönnum sínum
skipaði hann í smásveitir, sem
Þ'jóðverjar 10.000 rríanns, fallna
og særða, en af varnarliði
borgarinnar særðust 3500-
U”
★ ★ ★
|m miðjan október horfði
verr fyrir um vamirStalan-
grad en nokkurntima fyrr eða
síðar meðan orustan stóð. Hitl-
er var orðinn bálvondur af því
að Rússar skyldu okki vera
gersigraðir þama fyrir löngu.
Hann sendi liðsaíika jafnt og
þétt; bryndreka, fallbyssur og
flugvélar- Árásir dundu á
varnarliði borgarinnar í sífeilu,
en ekkert dugði. Rússar stóðust
. þær allar, og það var ekki
nema á einum stað sem þýzkur
hor komst út að bökkum Volgu.
Jafnframt kólnaði nú afskap-
lega í veðri, og þoldu Þjóð-
verjar illa kuldann, en allir
flutningar yfitr Volgu stöðvuð-
ust meðan rekís var á ánni, og
verið sendur til að tengja sím-
þráð, sem skotinn hafði verið
sundur. Hann fannst dauður
hjá sprengjugíg, en áður en
yfir lauk hafði hann bitið tönn-
um um þrúðarendana, Og tengt
þá þannig. Um þennan sam-
anbitna þráð bárust svo í sí-
fellu fyrirskipanir um árasir
á Þjóðverja. Þannig gerðist það,
að. dauður maður 1 tók þátt í
vörninni og varð að miklu
gagni.
★ ★ ★
Að endingu tók að síga að
leikslokum. 19- nóvember,
fyrir. rúmlega 25 árum hóf
varnarlið borgarinnar fyrir
norðan hana og austan stór-
árás. Var það tangarsókn, og
stóð í fimm daga áður en tang-
ararmamir náðu saman og var
þá króaður inni allur hinn
mikli 6. her von Paulusar. Her-
I
Sovczku hersveitirnar hafa króað Þjóðverja inni og saekja að þeim úr öllum áttum.
ætíð voru þar komnar sem sízt
varði og mest ógagn varð gert
óvinum, og sinntu hvorki eldi
né stáli, né nokkárri hættu.
Stundum skipti hálfhrunið
hús 'um yfirráð oftar en einu
sinni ,á dag. Stundum voru
Þjóöverjar uppi en Rússar niðri
í húsi eða öfugt. Einna mest
var barizt um kornskemmu ■
nokkra og er það hús látið
standa til minningar 1 hinni
endurreistu borg (sem nú heitir
Volgograd), og stundum höföu
hana báðir í einu. Lítili hóp-
ur varðist í 50 daga í hálf-
hrundu húsi og tókst þeim á
þeim tíma að fclla ffleiri þýzka
hermenn en failiö höfðu í or-
ustunni um París. Leyniskyttur
voru hvarvetna á kreiki, og
varð vel ágengt, einn felldi 300,
eða fleiri. Á einum degi misstu
stóð það í mánuð, en síðan
komst áin á þykkan ís, .og
varð þá auðveldara um flutn-
inga en nokkru sinni fyrr. Þá
hugðist von Paulus hershöfð-
ingi Þjóðverja mundu mola
hinar síðustu varnir borgarinn-
ar, og hóf mikla sókn, som svo
sigursæl skyldi verða, að varn-
arlið borgarinnar yrði afmáð
að fullij. Af þeirri fyrirætiun
varð minna en tii var ætlazt;
ógurlegt mannfall í liði von
Paulus — annað ekki. Valkest-
ir lágu í hrönnum og rotnuðu
ekki því að frostharkan var
grimm. Enginn hlúði að sárum
mönnum, því að enginn var
til þess, og dóu þeir þar sem
þeir voru komnir, nema þeir
gætu bjargað sér sjálfir.
Sjúikoff scgir frá því að rúss-
neskur símvirki nokkur hafi
kvíin var 40 km. á lengd og
20 á breidd, og voru þar
hneppt 22 þýzk herfylki 300.000
manns í- allt. Baðst vt>n Paulus
þá leyfis að mega brjótast út,
en því var þvei’lega synjað af
kanzlara Þýzkalands. Álitið
er að þama hafi „herstjórnar-
snilli“ ,,hugsjónaleiðtogans“
komizt hæst. V. Paulus var lof-
að því að nægur liðsstyrkur,
og vopn og vistir, skyldu ber-
ast loftleiðis. Átti hr. Göring
að annast þetta- Af því varð
minna en lofað var, nánar til-
tckið ekki neitt. Hermennirnir
sultu til bana, þá kól til ólíf-
is, blæddi til ólífis. Hinn mikli
6. her hírðist þar og hímdi
aumur og vesall, og heið dauða
síns. Bryndrekasveit kom utan
fra til að frelsa hann. Ekki
Framhald á 9. síðu.
Eftir að hafa hlustað á lít-
ilfjörlega ræðu forsaetisráð-
herra, Bjarna Benediktssonar,
nýliðið gamlárskvöld, fékk ég
sórstaka löngun til að festa hér
nokkur orð á blað.
Er þá upphaf þessara orða
að segja frá því, er bóndi héð-
an úr sveitinni var á leið tii
Akureyrar, daginn fyrir gaml-
ársdag á jeppabíl sínum, og
var dóttir hans í för með hon-
um. í nánd við Miðvik við
Eyjafjörð hafði vegurinn grafizt
af umferðinni í írostleysu, en
síðan frosið og síðast íyllt yf-
^ ir með nýsnævi. Ekki var bónd-
H anum kunnugt um hættuslað
~ þarna — varð hann of seinn að
hægja ferðina, með þeim af-
leiðingum, að bíllinn hentist
út af veginum og valt á hlið-
ina. Dóttirin slapp ómeidd en
bóndinn, Jón Geir Lúthersson,
Sólvangi, viðbeinsbrotnaði. —
Hann hlaut bví í nýársgjöf
að vera reyrður í umbúnað
vegna viðbeinsbrotsins og að
verða frá verkum í fleiri vik-
ur.
Þess skal svo getið, að fleiri
bíium hlelcktist á þarna.
Það berast þær fréttir víðs-
vegar af landinu, að aðal-þjóð-
vegakerfinu sé ekki haldið við,
og það sé hvarvetna í niður-
níðslu. En núvérandi ríkis-
stjórn, sem á einu sviði er
sérlega fær, en það er að
syngja eigin verkum lof, hún
segist hafa látið byggja brú
þarna á Jökulsána og svo Múla-
veg og Starákagöng. En sé það
eitthvað sérlega lofsvert að
gera eitthvað til úrbóta í vega-
málum, þá verður hitt jafn-
framt að teljast sök ríkis-
Stjórnarinnar, áð halda ekki
vegakerfinu að öðru leyti sæmi-
lega við, og þannig skapist tcíða
glæpsamlegir hættustaðir á
vegunum, sem valda slysum á
fólki og eyðileggingu á farar-
trekjum.
Kannski .hafa tíðir umferðar-
þættir í útvarpinu um sumar-
tímann átt að fylla eitthvað
| í grafningana á vegunum, en
M þar hafa bílstjórarnir verjð
■ hvattir til |ð sýna sem mesta
* hæfni við aksturinn á hinum
| viðsjálu vegum, og er það að
J sjálfsögðu rctt. En aldrei hef
■ ég heyrt í þessum þáttum gerða
k einhverja lágmarkskröfu til
viðkomandi yfirvalda um bætt
k ástand veganna, og skal í þessu
™ efni höfð hliðsjón af því, að
| á þessum árum innheimtir rík-
™ isstjórnin í.sköttum af bíiaum-
■ fertðinni á vegunum, stórfé í
» ríkissjóð, umfram það, sem
B varið er til umræddra sam-
J gangna á sama tíma.
Og nú stendur til að skapa
k nýja hættu á l>essu niðurnídda
^ vegakerfi, með því að lögleiða
|l hér .hægri handar akstur á
komnndi vori. Til viðbótar
k slysahættunni, sem þetta mundi
J valda um alllangan tíma, hef-
■ ur það í för með sér mjög
J mikla eyðslu á fjármunum,
«| sem betur befði verið varið
I til endurbóta á vegakerfiriu. Þá
■ mun þetta og neyða margt af
iJJ eldra fólki til að hætta akstri,
þar sem það mun ekki treysta
sér til að skipta um ökureglur,
og er hér á lítilmanniegan hátt
að þeim vegið, sem verr standa
nð vígi í þossu efni, en þeir
sem yngri eru.
Engin gild rök hafa komið
fram er réttlæti hægri handar
aksturinn hér, þvi það geta
ekki knllazt rök fyrir þessu,
þótt fámennur hópur „betri
borgara" á íslandi vilji kosta
flutning á bílum sínum til út-
landa, og hefja þar hægrj a’kst-
ur, eða aðrir slíkir útlendir
komi hingað fámennir til að
hefja hér hægri akstur. — Er
hér ekki gengið nokkuð írekt
fram, tii að skapa fámennum
I
hópi þjóðfélagsborgara sérrétt-
indi á kostnað hinna mörgu,
sem aldrei mundu njóta breyt-
ingarinnar á nokkum hátt?
Er bað þjóðin sjálf sem hefur
ákveðið að þetta skuli gert?
Nei. Það eru 37 menn á Al-
þingi þjóðarinnar sem hafa á-
kveðið að þet-ta skuli gert.
Þetta er kallað ópólitískt mál,
sem ekki hefur verið til um-
ræðu við kosningar til Alþing-
is, og aldrei verið lagt undir
úrskurð þjóðarinnar. Þó er vit-
að, að málið skiptir aila þjóð-
ina mjög miklu, eins og fjöl-
margar mótmælasamþykktir
bera með sér.
Á nýiiðnu gamlárskvöldf tób
forsætisráðherrann sér í munn
orð eins og: lýðræði, frelsi og
rétt fólksins til að ráða mál-
um símim sjálft! Þá minntist
hann einnig á kosningaréttinn
sem það bitra vopn, sem ég
og þú hefðum í höndunum.
Sko: sértu óánsegður eða reið-
ur vegna misgerða þingmanns-
ins eða ílokksins á kjörtíma-
bilinu, “þá er þér frjáist að
kjósa . annan mann og annan
fiokk við næstu kosningar —
og þannig ættum við þá að
gera hægriakstursmálið að
kosningamáli við næstu kosn-
ingar, hvort sem það verðux
komið til framkvæmda eða
ekki — og það getur vel verið
athugandi.
Og svo var forsætisráðherr-
ann eitthvað að tala um, hvort
stjórnmálin væru fremur list
eður vísindi. Ég mundi segja
að núverandi stjórnarflokkar
hefðu gert lýðskrumið og blekk-
ingarnar að list og vísindum
á sinum ‘ fe^li, og minnist ég
þá aumingja konunnar, sem
varð fyrir spurningum frétta-
mannsins s.l. kjördag til Al-
þingis. Jú, hún kaus Sjálfstæð-
isflokkinn. Hversvegna? — Ja
það er nú þetta með höftin —
manni þykir svo gott að geta
gengið í búðimar og keypt allt
sem mann langar til.
Það voru sem sé list og vís-
indi stjórnarflokkanna fyrir
síðustu kosningarnar að hræða
konurnar á því, sem koma
mundi, ef þeir féllu — og það
væru sem sé höft, ófrelsi og
allsleysi, sem koma mundi.
Hvort þetta var sannleikur eða
lýgi skipti þá engu, heldur
skipti hitt öllu máli hvort þeim
tækist að fá nógu marga til
að trúa þessu — og það tókst.
Þeir héldu velli.
Þetta er aðeins eitt dæmi
um listræn vinnubrögð og vís-
indalega niðurstöðu — hárrétta
útkomu af hárréttu mati á
andlegu atgerfi kjósandans.
Þrjátíu og sjö þingmenn hafa
ákveðið að lögleiða hægrihand-
arakstur í landinu, án um-
boðs frá þjóðinni, og þar við
bætist, að vafasamt er, hvort
margir af þessum mönnum
hefðu átt sæti á Alþingi, hefðu
þeir ekki flotið þangað inn á
lygum og blekkingum, eins og
dæmið hér að framan sýnir.
Það má heita grátbrosleg mynd
af lýðræði, ef alþýðan í land-
inu má ekki heyja sina kjara-
baráttu á kjörtímabilinu eftir
þeim leiðum löglegum, sem hún
telur sér álitlegast til árang-
urs, en hlýtur þá jafnframt að
stangast við núverandi stjóm-
arstefnu — ef þjóðin stendur
réttlaus gagnvart meirihluta Al-
þingis í málum eins og hægri-
akstursmálinu, en má á fjög-
urra ára fresti festa X á kjör-
seðil, undir áróðurspressu, þar
% sem lýgi og blekkingar vaða
uppi, en fjármagni og svo
mönnum í hverskonar áhrifa-
stöðum í þjóðfélaginu er óspart
beitt til sigurs þeim flokkum,
serp yfir slíku ráða.
Én þetta grátbroslega lýð-
Framhald á 9. síðuu
4
i
i