Þjóðviljinn - 20.03.1968, Blaðsíða 7

V
Miövik'udaöur 20. marz 1068 — Í>JÓÐVILJINN — SÍÐA J
ERLENT FRETTAYFIRLIT
Verkamenn í Varsjá mótmæla aðgerðum stúdenta. Á fremsta spjaldinu stendur: „Niður með nýju
5. herdeildina11.
Ókyrrð í Póllandi, krafízt
umbéta og aukins frjálsræðis
□ Miicil ókyrrð hefur verið í Póllandi nær alla vejrk-
fallsdagana. Stúdentar hafa staðið fyrir útifundum og
kröfugöngum í ýmsum borgum landsins, og hafa þá oft
I orðið harðar viðurelgnir miíli þeirra og lögreglunnar.
Stúdentar við háskólann í Varsjá riðu á vaðið og hafa
jafnan haft sig mest í frammi. Þeir hwfa krafizt aukins
frjáisræðis og þá gjarnan vísað til þróunarinnar í Tékkó-
slóvakíu. Jafnframt hafa verið haldnir fundir verkamanna
sem fordæmt hafa aðgerðir stúdenta og stjórnarvöldin
hafa farið hörðum orðum um þær, talið þær runnar und-
an rif jum „zíónistískra menntamanna".
Ókyrrðin hóCst í Pófltandi síð-
degis á fostudag 8. man þeg-
ar þúsundiir stúdenta efndu til
mótmælaifuindiar við háskóllainn
í Varsjá. Fundurinn var haild-
imn til þess að krefjast þess að
etjóm háskólans taafci aftur þá
ákvörðun sínia að víikja úr skóia
tveiimur stúdontuim sem í lok
janúar höfðu haft fongöngu um
víðtæk mótmæli gegn þeirri
ráðstöfun stjómarvalda, eða
réttara sagt menn/tamállaitáðu-
neytisins, að taka fyrir sýnángar
á leikritinu „Dziady“ („Forfeð-
umir“) eftir þjóðskáld Póilverja
Adam Mickiewicz. Leikritiðlýs-
ir þjáninigum pólskrar þjóðar
undir jánnihæli hins rúsneska
■keisaravalds, en stjórnarvödduim
hafðd fallið miður í geð að. á-
horfendur létu jafnan fögnuð
einrt í ljós þegar Rússum vom
serndar hinútur á sviðinu.
Þetta var tilefni ókyrrðarinin-
ar en þegar fyrsta daiginn varð
ljóst að fyrir stúdentum vakti
ékki einungis að rétta Mut
þessara tveggja félaga sinina,
heldur beita sér fyrir auiknu
frjálsræði og lýðræði og þá
fyrst og fremst fyrir afináimd
himnar óopimberu ritskoðuinar.
Strax fyrsta daiginn urðu
hörð átök milli sttúdianita sem
voru um 4.000 tailsims og lög-
reglumanna, en 500 þeirra. vom
sendir til . háskóians. Daginn
eftir, laugardaginn 9. marz, sló
enn í hart málli stúdonta og
lögreglu í Varsjá, og urðu átökin
nú öllu harðari og blóðuigri.
. LögreghKmemn bcittu óspart
kylfum sínum og táragas-
sprenigjum og fjöldi stúdenta
var handtekiinin. ,
Áður hötfðu stúdentar safnazt
saman í hásikóiainum og þar Jáft-
ið óánægju sína með viðbrögð
stjómarvalda og biaða 1 Ijós á •>
ýrnsan hátit. Margir álhorfendur
söfnuðust samain og fyigdust
með viðureign sitúdenita og lög-
roglu, hæddust að lögreglu-
mömnum en lótu í Ijós samúð
með stúdentuim.
A mámudagskvölldið 11. marz
réðust stúdentar og sjálfsagt
ýmsir aðrir æskumenin inn í
byggingu í eigiu menrttamáia-
ráðuneytisims í mdðibiki Var-
sjár, rændu þar og nuptuðti.
Víða í bæman kom til átaka
og að lofcuim saflnaðist manrn-
fjöidi íyrir firamain aðaltsitöðvar
pcíllskra kommúnista í borginni.
Um 10.000 stúdentar og aðirir
æskumenin höfðu fyrr um dag-
inn snfnazt saman við háskól-
ann. Þar heyrðist hróp eims og
„lýðræði“, „freisá“ og „gestapo,
gestapo" og var því beint til
lögi-eglumart'nanna. ( AHmargrr
mieinin særðust í þessum viður-
eignum, fleiri voru handltieknir,
on flestir, ef ekki altir láitnir
lausir, að sögn. póllskira blaða,
gegn því að þeir tælkju til eftir
sig’imnan húss sem utam.
ATla vikuna hélt þassi ókyrrð
átfram og barst til flleiri borga,
fyrst til Krakár, þar sam stúd-
entar eflndu till samúðairaðgerða
með féi'ögum sínurn í Varsjá.
Fréttir af s'tfikum aðgerðum
báirust einniiig frá Poznam og
Stettiin.
Skýrt hafði verið frá því
skömmu eftir að rósibumar hóf-
ust að sumir fórgönguma nna
stúdenita væru syrniir eða dætur
háttsettra manma og á þriðju-
daginm var tillíkynmt að þremur
háttsettum emibættismönum
hefði verið viiklið flrá vegna
Mutdeiidar bama þejirna í ó-
eirðumum.
Þegar leáð á vikuria dró úr
róstunum, .en bæði stjónnarvöld
og stúdentar virtust’ mundu
sitja við sinn keip. Kennsla
féli aldrei niður í háskóianum,
nema þá kannski í Kraká,
meðan á róstumum stóð og
gefur það til kywna að að-
eins hluti stúdenta hafi tekið
þátt. í þeiim. Fundir voi-u víða
haldmir í verksmdðjum þar som
verkamenn lýstu andúð sinni á
framferði stúdenta og hvergi
virðist’ almeniniinigur hafa iagt
þedm lið.

Robert Kennedy fer í
framboð gegn Johnson
Friðarframbióðandinn Eugene McCarthy hlaut 42%
atkvæða í fyrstu forkosningunum — Johnson 49
William Fulbright
Hörð hríð gerð
að Dean Rusk
WASHINGTON — A mánudag
og þriðjudag i síðustu viku
gerðu andstæðingar stefnu John-
sons í Vietnam sem sæti eiga í
utanríkismálanefnd öldunga-
deildar þingisins mjög harða hríð
að Dean Rusk utanrikisráðherra.
Yfirheyrslur í nefndinni stóðu
samtals í tíu klst. og var þeim
sjónvarpað. Lengst gekk í gagn-
rýni formaður nefndarinnar,
William Fulbright. Krafðist hann
þess að stjómin skuldbindi sig
tii að ráðfæra sig við þingið
áður en nýjar ákvarðanir væm
teknar í Vietnamstríðinu, og
einkum um þá kröfu hershöfð-
ngja að fjölgað verð um 206
þús. manns í Bandaríkjaher í
Vietnam. Rusk sagði fátt nýtt,
kvað málið í athugun og end-
urskoðun, og ekki vildi hann
skuldbtnda stjómina til neins.
WASHINGTON 17/3 — Robert F. Kennedy öldungadeild-
arþingmaður slkýrði frá því á laugardaginn að hann muni
berjast fyrir því að verða forsetaefni Demokrata í for-
setakosningunum í nóvember næstkomandi. Kennedy
sagði að hann berðist fyrir framboðinu því hann vildi að
Bandaríkin og Demokrataflokkurinn yrðu tákn vonar en
ekki örvæntingar og það væri greinilegt að ekki væri
unnt að breyta stefnu Bandaríkjanna öðru vísi en með
því að gera breytingar á forystunni sem stefnuna mótar.
Surnir braska mieð gull, aðrir
með forlkosningar, sagði John-
son forseti er hann vair spuirð-
ur álits á fraimboði Kenedys.
/ D
F.ugene McCarthy hinn svo-
nefndi friðarframbjóðandi fékk
42 prósent af atkvæðum Ocmo-
krata í forkosningunum í New
Hampshire hinn 12. þessa mán-
aðar og Iýsti því yfir að hann
teldi að hann gæti komið í veg
fyrir að Johnson forseti yrði
gerður að forsetaefni Demo-
krata. Hann sagðist ekki mundu
draga sig í hié þó Kennedy
hefði ákveðið að fara i fram-
boð.
Er hamm var spurður hvaða
stafnu hann mundi fy'lgja ef
hann yrði kjörinm forseti sagði
McCarthy að hann taldi að
fljóltilegia yrðii hægt að koma sf
stað viðræðuim sem leiddu til
samsiteypusitjórnar í S-Vietnam.
Það verður mdtt fyrsta verk,
sagði hann.
Stj ór nmó!ta,fréttaritarar tetja
sigur McCariJiys í New Hamp-
shire alvariegt áfatl fyrir John-
son forseta, sem fékik ekki
ruema 49 prósent atkvæða, og
merki um djúprættan kloflmmg
í Domðkrataflokkmum um
stefnuna í Vietnam.
Johnson forseti á ekfci aðeíns
í höggi við sterka andstæðinga
í sínum eigin íilokki en einnig
skapar það honum mikla erfið-
leika hve RJepútílikamair virðast
einhuiga, en í forkosningunum i
New Hampshire Maut Richard
Nixon fyrrum varaforseti 79
prósent atlkvæða Republikana
en Nélson RookefeiIIler sem tal-
inn er hættuiegasti aindstæðing-
ur hans Maut 11 prósent at-
kvæða.
Rockefeller sagði að ekki
væri að marka sigur Nixons
því hann hefðd ekki haflt neina
samkeppni, en RookefeRer tók
ekki formlega þétt í forseta-
kosníngunum í New Hampshire.
1 dag, skýrði Kennedy frá því
að harm vildi vinrna með Euig-
ene McCarbhy með ýmsu móti
til að koma í veg fyrir.að John-
son forseti verði vaiiinm for-
setaefni Demokrata.
En McCairthy heflur ekki látið
neinn sérstaikan áhuga í ljós,
harm enduirtók að staða sin
hefði ekíki breytzt bó Kennedy
væri kominn í framboð og
sagði að bomn mumdi láta kjör-
menn sína sjálfráða ef honum
Robert Kennedy
tækist ekki að verða forseta-
etfni á landsþingi Demokrata i
ágúst.
Kenmedy hefur sJkýrt frá því
að hamn hafli boðið Johnson að
haetta við framboðið gegn hon-
um efl forsetinn vildi sikipa ó-
vilihalla nefnd til að taka stefinu
Bandarikjastjórmar í Vietniam
til endurskoðunar.
□
En forsetinm nedtaði þessu til-
boði og sagði Kemnedy að það
væri dagljóst að meðan Lyndon
B. Johnsan væri forseti „þá
mum stafnia okkar í Vietnam
ekfci vera anmað en meira stríð,
fledri hermenn, meiri dráp og
eyðilegging á landinu, sém við
segjumst vilja bjarga."
Ifersnandi sambúð Bandaríkja-
nrnnna og Svía vegna Vietnam
Bandaríkjastjórn hefur kallað heim sendiherra sinn
í Stokkhólmi og telja Svíar það þvingunartilraun
KARLSTAD 16/3 — Kröíugamgan sem sænska Vietnam-
nefndin efndi til í Stokkhólmi hinn 21. febrúar síðast-
liðinn veitti fólki tækifæri til að tjá afstöðu sána með
virðulegu móti og gaf fjafnframt skoðun þess kraft og
þunga, sagði Tage Erlander í ræðu í Karlstad á laugar-
dag. En kröfugangan varð til þess að Bandaríkjastjórn
kallaði heim sendiherra sinn í Svíþjóð „til viðræðna" og
lætur þannig í ljós óánægju með pólitíska stefnu Svía.
í kröfugöngunni gekk Olof Palme ráðherra við hlið sendi-
herra N-Vietnam og varð það til að útaf flóði.
í þessari kröfugöngu sem
túlfcaði viðhorf mikiils hluita
þjóðarinnar tjáði dof Pallime
viðhorf ríkdsstjómarinnar til
stríðsins í Vietnam. Það er
ckkert í yfiriýsingu hans serri
er frábrugðið fyrri yfdriýsingum
okkar, sagði Eriander.
Og það var ekiki að sjá að
skoðainir væru mjög sikiptar um
mat ' okkar, sagði farsætísráð-
herrann og bentí á það. að full-
trúar borgaraflokkanina í utan-
ríkisnefndinni hefðu ekki gagn-
rýnt ræðu Pallmes er nefndin
kom, saman tffl fluindar hinin 1.
marz.
En föstudiagánm 8. mara var
þetta aífflt breytt Það var ékki
stríðið í Vietnam sem var
bneytt. Það sem gerðist var ein-
faldlega það, að þannan dag
láku þær upplýsingar út úr
bandaxisika sendirádinu að
sendiherrann væri á förum
heim til Washington. Þetta
leiddi tíl aigerrar umbyltu i
Hægriflokknum og Þjóðar-
flokknum.
•k
Erlander sagði að í Svíþjóð
væri engin andúð á Bandarikj-
unum sem slftoum. Hörðust
gagnrýni sem fram Jheflur kom-
ið á Bandaríkin eru staðhæf-
ingar borgarafllokkanma um að
Bamdarikin reyni að þvinga
þjóðina tál að skipta um skoð-
un í Vietnammáiliinu, sagði for-
sætisráðherrartn.
Þrátt fýrdr harða gagnrýni
borgaraflokkanna á Palme í ut-
anríkisnefndinni var neflndin
samméla um það, að halda beri
áfram að gagnrýna stefnu
Bandaríkjanma í Vietnam og
ríkisstjómin og stjómaramd-
staðan eru samdóma um meg-
inatriði í Vietnammálinu, sagði
Erlander eftir fund í nefndinni
i fyrri viku.
■Hann sagði að sænsika ríkis-
stjórnfn hefði mikila samúð með
fómariömbum hinma hörmulegu
átaka í Vietnam og óttaðist að
Vietnamstríðið gæti kveikt al-
heiimsstríð.
Forsætisráðherrann sagði að
sænska ríkisstjómin hefði reynt
að styrkja almenmingsálitíð í
heiiminum sem yrði stöðugt af-
dráttariausará.
Yfirlýsing Olof Palmes um
að það ætti að vera sjálfsögð
skylda allra evrépskra ríkis-
stjóma að láta eindregið í ljós
skoðun sem krefst skilyrðis-
Iausrar stöSvunar á loftárásum
V Framhald á 9. síðu.
i
I
l