Þjóðviljinn - 10.04.1968, Page 10

Miðstöð færeyskr-
ar þjóðmenningar
□ Prófessor Ohristian Matras, forstöðumaður Fróð-
skaparseturs Færeyja, hefur dvalizt hér á íslandi í
nokkra daga ásamt konu sinni í boði Færeyingafélags-
ins og Félags íslenzkra fræða. í fyrrakvöld flutti hann
fyrirlestur í Háskólanum um færeysk staðanöfn.
Það getur orðið býsna lönig
leið og tafsöm fyrir Færey-
inga næstu nágranna okkar
þegar þeir vilja bregða sér
hingað í heimsókn. Mátras
laigði af stað frá Þórshöfn á
miðvikudag og lá leiðin um
Kaupmannahöfn og Glasgow,
og náði hann hingað loks und-
ir miðnætti á laugardags-
kvöld, en þá um kvöldið átti
hann að vera heiðursgestur í
hófi Færeyingafélaigsins að
Hótel Borg.
Prófessor Matras hafði því
lítinin tima til að sinna kvabbi
fréttamanna þann stutta tíma
sem hann dvaldist hér, en
hann hélt utan aftur í gær-
morgun. !>ó tókst fréttamanni
Þióðviljang að ná tali af próf-
essomum stutta stund á
mánudag þar sem hann sat
á herbergi sínu og var að yf-
irf-ara fyrirlesturinn sem hann
ætlaði að halda þá um kvöld-
ið um færeysk ömefni. Matras
hafði daginn áður hlýtt á fyr-
irlestur Þórhalls Vilmundar-
senat um örnefni hér á landi,
og spurði fréttamaður því
hvort hann væri nú að breyta
fyrirlestri sínum fyrir áhrif
frá kenningum Þórhalls.
Matras brosti við og tók
spumingunni eins og hún var
sett fram. Já, að allir land-
námsmenn séu horfnir og eng-
iirm hafi verið til, að t.d.
Vestmannahöfn i Færeyjum
dragi nafn af dröngum. Það
er önnur mynd en við höfum
gert okkur. Nei, ég held ekki
að ég komi með neitt svo rót-
tækt, og þetta verður mest
yfirlit rfir þau ömefni sem
við höfum. einikum nöfn
skerja, dranga og boða. Hins
vegar fannst mér margt at-
hyglisvert koma fram í fyrir-
lestri Þórhalls sem vekur
Cristian Matras
mann til umhugsunar, en ég
tel mig ekki svo fróðan um
þetta að ég vilji nokkuð um
þessar kennin.gar segja, fyrr
en ég hef lesið um þær og
kynnst þeim betur. En þetta
gæti áreiðanlega hvergi gerzt
Rætt við
prófessor
Chr. Matras
annars staðar en hér, að svo
margt fólk vildi eyða sunnu-
deginum í það að hlusta á
fyrirlestur um örnefni, að fylli
alveg stóran sal.
Okkux Islendingum er for-
vitni á að vita um hina nýju
menntastofnun ykkar Færey-
inga, Fróðs'kaparsetrið, og
hvaða hlutverki hún gegnir.
Er þetta háskóli?
Nei, við viljum ekki toalla
þessa stofnun okkar háskóla,
enda eru engir nemendur út-
skrifaðir, en við höfum von
um að þetta sé byrjunin.
Fróðskaparsetrið er rann-
sóknarstofnun, miðstöð rann-
sókna í færeyskri tungu og
þjóðmenningu. Bezta eign
okkar í þeim efnum er safn
færeyskra orða og erum við
að vinna að útgáfu stórrar
orðabókar. Því verðuir sjálf-
sagt ekki lokið í minni tíð,
en það koma aðrir menn og
baka við.
Við höldum námskeið á
hverju ári mest fyrir kenn-
ara við framhaldsskóla hjá
okkur, en nemendur taika
ekkert próf en við stefnum
að því að hér verði hægt að
l.iúka t.d. þriggja ára námi
í færeysku máli og bók-
menntum sem háskólagráðu.
Enn sem komið er er ég eini
starfsmaður stofnunarinnar í
þessum fræðum, en síðar á
þessu ári á ég von á að fá
hingað mér við hlið Jón Hen-
rik Paulsen, magisteir í nor-
.rænu máli frá Kaupmanna-
hafnarháskóla, hann var eitt
sinn hér við Háskóla íslands
en er nú við nám og störf í
Bandaríkjunum.
Hér dveljast oft um tíma
fræðimenn frá öðrum lönd-
um, hingað hafa komið menn
frá Noregi, Skotlandi, Hjalt-
landi og einn frá fslandi,
Svavar Sigmundsson. Við höf-
um ágæta aðstöðu fyrir þessa
fræðimenn, höfum fjögur
herbergi til afnota fyrir þá
og veittar eru Ift þúsund kr.
árlega þeim til' styrktar. Á-
hugi er að sjálfsögðu ekki
mikill meðal aimennings er-
lendis fyrir færeyskri menn-
inigu, en ednhver þekking í
máli okkar og menningu er
liður í námi þeirra sem taka
doktorsgráðu í norrænúm
fræðum.
Hér á Fróðskaparsetrinu í
öðrum end-a byggin.garinnar
er einnig Fiskrannsóknarstofn-
unin og fiskiðnaðarstofnunin,
en vísindalegar rannsóknir í
þessum efnum eru að sjálf-
sögðu mjög mikilvægar fyriir
okkrur Færeyinga, og hafa
þessar stofnanir hafrannsókn-
arskip til umráða.
Tildrögin að stofnun Fróð-
skaparsetursins eru þau að
fyrir 16 árum var Fróðskap-
arfélag Færeyja stofnað, og
á stefnuskrá þess var að vinna
að því að kom a hér á æðri
mennta- og kennslustofnun en
til var í landinu. Árangurinn
varð svo sá að þetta hús var
vígt binin 17. desember í fyrra
á 15 ára afmæli félagsins. Ég
sagði lausu prófessorsembætti
mínu við Kaupmannaihafnar-
háskóla, til að veita þessari
stofnun forstöðu og vona ég
að þetta sé byrjun að háskóla
í einhverri mynd, en sjálfsagt
á það lanigt í land að við
förum að útskrifa t.d. guð-
fræðinga. lögfræðinga og
lækna eins og aðrir háskólar
gera. Þetta kostar líka mikla
peninga og ekki allir á einu
máli um hvort það borgar sig
fyrir svo litla þjóð að standa
undir slíkri stofnum. Hér er
einn menntaskóli og leita nær
allir stúdentanna tíl háskóla-
náms í Danmörku og vilja
þá mairgir ílendast þar, enn
höfum við fáar stöður uppá
að bjóða heima.
★
Prófessor Chr. Matras lauk
meistaraprófi í norræmim
fræðum við Kaupmanmahafn-
arháskóla árið 1928 og varð
kennari þar 1935 í færeysku
máli, fyrst lektor og síðan
dósent og prófessor frá 1952,
þar til hann hvarf heim 1965
til að veita forstöðu hinum
fyrsta visi að háskóla í Fær-
eyjum, Fróðskaparsetrinu.
Hann er heiðursdoktor við Há-
skóla íslands og hefur komið
nokkrum sinnum áður hingað
til lands en þetta er í fyrsta
sinn að hann flytur fyrirlest-
ur hér við háskólann.
a:áfa
Þyrla með póst I Endurskipulagning bankakerfisins:
Verða tveir af þremur ríkis-
bankanna sámeinaðir í einn?
f dag fer fram sögulegur at-
burður í pó.stsögu íslands, auk
þes® sem hann verður einnig að
teliast sögulegur í flu.gsögunni.
Þann dag fer fram fyrsta
þyrlupóstflug á Islandi, milli
flugvallanna í Keflavík og
Reykjavík. Auk þess sem þetta
hlýtur að verða framtíðarflug-
leið með þyrlum fyrir póst, hlýt-
uir van hráðar að því að boma,
að þarna á milli liggi flugledð
þyrla með farþega.
Flug þetta fer fram á vegum
Landssambands íslenzrkia fri-
merikjasafnara, sem hefur skipu-
lagt það og undirbúið, en þefcta
er raunar aðeins flugleið milli
aðalpósfchússins í Reykj avík og
útibús þess á Keflavíkurflugvelli.
Miðvikudagur 10. april 1968 — 33. árgainjgur — 73. tölublað.
Rakaradeilan:
Málið tekið fyrir
í félagsdómi í dag
□ í ræðu sinni í gær á ársfundi Seðlabankans ræddi
Jóhannes Nordal m.a. nokkuð um skipulag bankakerfisins
í landinu og sagði að bankastjóm Seðlabankans liti svo
á að tímabært væri orðið að endurskipuleggja bankakerf-
ið, fyrst og frernst með samruna bankastofnana í stærri
og starfhæfari heildir fyrir augum. Fórust honum m.a. svo
orð um þetta mál:
sögðu færa fyrir sameiningu
Þessa dagana þyrpist fólk á
rakarastofur borgarinnar tíl þess
að láta klippa sig fyrir bæna-
dagana. Mér finnst ástæða til
þess að vekja athygli almenn-
ings á því, að lögboðið verð
fyrir klippingu er 73 krónur en
ekki 80 krónur, sagði verðlags*-
stjóri. í viðtali við Þjóðviljann
í gær.
Er allur aðdragandi að þcssu
verðlagsstríði rakaranna furðu-
legur og alveg einstæður í sögu
embættisins, sagði verðlagsstjóri
ennfremur.
Við höfum þegar úfcbúið fyi’sfcu
kærurnar á nokkra einstaklinga
og leggjum þær fyrir verðflags-
dóim og mun sérsta.kuir dómari
fjalla um bessi verðlagshrot —
er það dómarans að ákvarða
sektir f þessum málum, sagði
verðlagsst j óri.
Þá höfum við enmfremur í
atihugun að stefna Meistarafélagi
hárskera í heild fyrir démstóla
og sækja félagið að lögum,
sagði verðlagsstjóri.
Þjóðvil.iinn hafði tal af Vil-
helm' Ingólfssyni, hárskeramei,st-
ara í gærdaig og spurðist fyrir
um gang mála. ViThelm kvaðist
persónulega vera búinn að fá
stefnu og ætti að mæta fyrir
verðlagsdómi kl. 10 í dag að
Borgartúni 7. Verður dómari
Jón A. Ölafsson.
Mér er ekki kunnugt um fleiri
stefnur enniþá Qg hef ég þó ný-
lega haift samband við aðra
stjórnarmeðlimi. ’
Vöm mína mun ég aðallega
byffgja á þeirri staðreynd. að
viðhorf er það sama hjá verð-
lagsnefnd núna árið 1968 eins
og árið 1942, þegar stéttin var
sett undir verðlagsákvæði. Mikl-
ar breytiingar hafa orðið á öll-
um kröfum til dæmiis á húsnæði
og rekstrarvörur eru allar fjöl-
breyfctari og dýrari að tiltölu en
í byrjun striðsins. Þessi sjónar-
mið hdfur verðtagsnefnd ekki
viiljað taka til greina í rökstuðn-
ingi okkar.
Ég hef haft samband við
margar rakarastofur í dag og
virðast viðskiptavinimir sæfcta
sig við 80 krónur fyrir klipping-
una — hafa sárafáir gert röfl
út af þesisari verðlagningu og
telja hana þvert á móti sann-
gjama í alla staði fyrir okkur.
Fólagssvasði okkar nær yfir
landið allt, en hárskerameistar-
ar í Reykjavik, Kópavogi og
Hafnarfirði standa aðallega í
eldlínunni. Hefur verið einstök
samstaða hj á rakarameisturum
vítt og breitt um þessa verð-
lagninigu, saigði Vilhelm.
Tillaga Alþýðubandalagsins og samþykkt borgar-
stjórnar:
Gangstéttir séu lagðar um
leið og akbrautir í borginni
Á síðasla borgarstjómarfundi
kom til umræðu og afgreiðsllu
svohljóðandi tíllaga frá bongar-
fuiltrúum Alþýðubandalagsins:
„Bogarstjórnin tclur nauösyn-
legt að horfið sé frá því fyrir-
komulagi að Iáta fullnaðarfrá-
gang gangbrauta sitja á hakan-
um við gatnagcrð í fullbyggðum
borgarhverfum. Telur borgar-
stjómin rétt að þeirri stefnu
Nýja varðski pið
skírt Ægir
Nýja varðskipinu sem er
í smíðum hjá Alborg Værft
var í gær klukkan 14.30
gefið nafnið Ægir af ráð-
herrafrú Ragnheiði Haf-
stein. Viðstaddir athöfn-
ina vom dómsmálaráð-
herra, Jóhann Hafstein,
ambassadör Islands í Kaup-
mannahöfn, Gunnar Thor-
oddsen, forstjóri Landhelg-
isgæslunnar, Pétar Sigurðs-
son og f jöldi annarra gesta,
íslenzkra og danskra.
Aætlað er að smíði skips-
ins verðt Iokið síðari Mata
maímánaðar.
(Frá Ivandhelgisgæzlunni).
Það er því skoðun barika-
stjómar Seðlabankans, að tíma-
bært sé orðið að hu.ga gaum-
gæfilega að skipulagi bankakerf-
isins í ljósi reynslu undianfar-
inna ára. Benda má á, að þró-
unin alls staðar í heiminum
stefnir nú að samirunia banka og
inMlámssfcafnaina í sfcærri og sfcarf-
hæfari heildir. Veldur því margt,
svo sem betri nýtinig sérhæfs
vinnuafls og nýtízku véltækni í
bókhaldi og skýrslugerð, en þó
eklki sízt þörf stærri og sterkari
bamkasfcofnana tíl að sjá æ fjár-
frekari atvinnurekstri fyrir hag-
kvæmu lánsfé. Til viðbótar
þessu háir það mjög bankia-
sfcarfsemi hér á landii, hve sum-
ir bamkamir eru einhæfir og
viðskipti þeirra um of bundin
einstökum atvinnuvegum, en
elíkt hlýfcur offc að valda erfið-
leikum, þar sem aj.virmu'líf er
jafn óstöðugt og hér á landi.
Það er á engan hátt tímabært
að gera í þessu efni ákveðnar
tillögur, en bankastjórn Seðla-
bankans er þeifcar ekoiunar,
að æskilegt sc að hefja athug-
un á því sem allra fyrst, hvort
ekki sé hagstætt að vinna að
samrnna bankastofnana hér á
landi,. þannig að í stað sex
viðskiptabanka nú verði þeir að-
eins þrír til fjórir að nokkrum
árum liðnum, en sú tala ætti
að nægja til að tryggja eðlilega
samkeppni. Sérstaklega virðist
ástæða til að athuga, hvort ekki
sé rétt að fækka ríkisbönkunum
úr þremur i tvo, t.d. með sam-
einingu Búriaðarbankans og Út-
vegsbankans, en úr þeirri sam-
einingu ætti að geta myndazt
mjög sterkur alhiiða viðskipta-
banki. Hliðstæð rnk má að sjálf-
Skálaferð ÆFR
Næsta Iaugárdag klukkan tvö
verður efnt til skálaferðar í skála
ÆFR í Sauðadölum.
Srkáning væntanlegra þátttak-
cnda í dag í símum: 40515, 41644,
50308 og 17513.
ÆFR, ÆPK og ÆPH.
'u/iu íjíu oojiivuiiu§u , -
einkabanka, án þess að ég vilji verði eftirleiðis fylgt í megin-
nefna neina ákveðna tillögu í atriðum, að gangbráutir séu
því efni. Loks má minna á, að I serðar jafnhliða malbikun eða
öðrum fuMnaðarfrágangi ak-
Framihald á 7. saðu. I brauta, og verði þctta sjónarmið
Samskot hafín vegna prests-
embættis í Kaupmannahöfn
í spamiaðarfrumvarpi ríkis-
stjóirnarinnar sem laigfc hefur ver-
ið fram á alþingi er gert ráð
fyrir að leggja niður stöður
tveggja presta, á Keflavíkurflug-
velli og sendiráðsprestsims í
Kaupmannahöfn.
Síðastliðinn laugardag boðaði
biskup íslandis blaðamenn á sinm
fund, og skýrði þar frá að á-
kveðið hefði verið að leita til
almennings um samskot til að
halda megi áfram starfi prests-
ins í Kaupmarmiaihöfn. Sfcarf
þetta var stofnað árið 1964 og
er nú komin sú reynsla af starf-
inu að presfcurinn hafi veitt
íslenzkum. sjúklingium sem haía
orðið að leifca til Kátiþmanna-
hafniar og aðstandendum }>eirra
slikan sfcuðning. sagði biskup, að
fólk sem hefur orðið fyrir þess^
ari tilfinnanlegu reynslu getur
ekki hugsað sér að }>etta falli
niður, þvi hefur verið stofnað
tíl }>essara samgkota, að halda
megi þessu sfcarfi áfram þetta
ár í þeirri von að fj árveitinga-
valdið endurskoði afstöðu sína,
og að séra Jónas Gíslason geti
gegnt hinu mikilvæga starfi sínu
áfram.
Ungur guðfræðistúdent, Sig-
urður Guðmundsson, hefur eink-
um beitt sér fyrir aðgerðum í
þessu máli, en eftirtaldir menn
hafa undirritað ávarp }>ar sem
skorað er á almenning að veita
}>essu máli stuðning: Sigurbjöm
Einarsson, Þórður Möller. Guðr.
Þorláiksson, Jón Hnefill Aðal-
steinsson. Eysteinn Jónsson,
Ágúst Hnflwrg, Gunnar Helga-
son, Rr.gnhiUiur Holgndóttir og
Magnús Brynjólfsson.
★
Framlögum og svörum verður
veitt móttaka á skriístofu bisk-
ups, svo og verður svarað bréf-
lega fyrÍBspMmium sem berast.
haft í huga vid árlega samein-
ingu gatnagerðaráætlunar".
Böðvar Pétursson fylgdi tillög-
unni úr hlaði í sfcufctri ræóu.
Minnti h-ann á hversu fráigang-
ur gangbrauta hefði dregizt aft-
ur úr lenigingu akbrauta hér í
Reykjavík á undanrfömum árum
og lagði áherzlu á að mi'kil
hætta væri því sarrtfara, er gang-
andi vegfarendur yrðu að leita
af ófærum ganigsfcíiaium út á
sléttar og malhikaðar akbrautim-
ar.
Birgir 1. Gunnarsson, borgar-
fullti-úi fhaldsins, viðurkenndi
að fráganigur gangstéfcta og ak-
brauta hefði ekki fýlgzt að eins
og æskdlegt væri. Lagði hann
ti'l að orðalaigi tillögunnar yrði
breyfct þannig, að hún fæli í sér
almennt orðaða stefnuyfirlýsingu
borgarstjómarinnar um að reynt
væri jafnan að haga fram-
kvæmdum við gafcnagerð þannig
að frágangur aikbrauta og sang-
stét+a fylgdist að. Var tillagan
þá.nnig samþykkt sambljóða sem
ályktun hprgarstjómar.
Frzm-KR í kvöld
Islandsmótinu í hand-
knattleik verður haldið á-
fram í Laugardalshöllinni í
kvöld eftir alllangt hlé.
Fram er efst í mótinu með
15 stig en Haukar og FH
Iiafa 12 stig, en öll félögin
eiga tvo leiki eftir.
Fram dug. því sigur yf-
ir FII í leiknuin í kvöld til
að hafa tryggt sér íslands-
mcistaratitilinn. Hinn leik-
urinn í kvöld er milli
Hauka og Vikings.
v