Þjóðviljinn - 12.05.1968, Blaðsíða 3

Sujnaiujdsaöuir 12. mai 1968 — ÞJÓÐVHjJINN — SlÐA J
NORRÆNT EFNAHAGSBANDALAG
A
HVÍLDAR-
DAGINN
Aðild að EFTA ‘
Nú uim sikeið hafa foru&tu-
menn stjómarElokikanina tailað
um það á æ afdráttairlajusari
hátt, að Mand verði að gerast
aðild að Frívei-zlunarbandalag-
inu, EFTA. Nefnd skipuð ful.l-
trúum afca flokka fjallar nú
iuim rnálið og rætt er um nauð-
syn þess að ná sem víðtæfcastri
samstöðu, en þrátt fyirir þau
ummsdli er svo _ að sjá sieim
stjiómairflokkamir hafi þegar
tekið^ákvörðun fyrir sitt leyti.
í sambandi við þessair umræð-
ur er nauðsynlegt að menn geri
sér ljóst að EFTA eru eíkki öfl-
ug samtök og þau verða naum-
ast mjög varaníleg. Þetta firí-
verziluinarbandalag varð til á
næsta tilviljuinarkenndan hátt
með samvinnu ríkja sam af
ýmsum ásitæðum voru ekki
reiðuibúin til að taika þáitt í
Efnahagsbandailagi Evrópu.
Megjnáraingurinn af starfsemi
EFTA hefiur orðið sam.eigimleg-
ur markaður fyrir iðnaðarvörur,
og telja skandinavisku ríkin og
Finnland sig hafa haft mikinn
ha-g af þeárri samvinnu. Að
öðru leyti hefur til skamims
tfma verið litið. á EFTA sem
einskonar stökkipaill til inn-
görígu í Bflnahagsband'allag Bvr-
ópu, og hafá EFTA-rfkin í &í-
félllu verið að senda aðildar-
umsóknir. Nú er það hinsveg-
ar ljóst að Efnahagsibandalagið
er harðlæst; þarugað verður
,tk3ci hleypt nýjum ríkjuim um t - -
fyrirsjáanlega framitíð; sú stað-
reynd vitraðist mönnum end-
anllega á ráðherrafundi Elfina-
hagsbandalagsins 19da og 20asta
dasember í vetur.
Harðlæst
bandalag
Ástæðan til þess að Efna-
hagsbamdalag Evrópu vill ekki
hleypa inn nýjum aðildarríkj-
um er einatt taldn sú í blöðuim
að de Gaulle beiti þar valdd af
pólitískum ástæðum; hann telji
að þátttaka Breta imundi draga
úr forustuhluitverM Frakika, en
þau viðhorf breytist um Mð
og de Gaiulle hætti stjómarfor-
usbu. Eflaust hafa pólitísik sjón-
armið sfcipt máli í þessu sam-
. bandi, en meginiástæðan til þess
að Efnahagsbandalaigið er lok-
að er þó aflt önnuir. Bfnahags-
samvinna innan bainidalagsins
hefur á mörgum sviðum reynzt
tprveldari en gert var ráð fyr-
ir í upphafi og þróunin áýms-
an hátt orðið önnur en áform-
að var í Rómarsammingnum.
Þessu valda mdsmuiniandi að-
stæður í aðildarríkjunum og
margbreytilegir hagsmunir. Á
meðan innri imól Efniaihags-
bandalagsdns eru þanndig i
deiglimni telja ráðamenn þess
að glundroðinn mundi aukast
til muna ef ný rífci bættust i
hópinn með sérhagsmuni sána
og ný sjónarmið; það miumdi
veikja Efnahagsibandalaigið en
ekki styrkja það. Því^ virðist
það orðin rikjandi skoðun inn-
an Efinahagsbandalagsdns, að
það verði að leysa inmiri vamda-
mól sin að fullu áður en nokikr-
um nýjum ríkjum er boðdn að-
ild, og sú afstaða mun ekki
breyta&t þóitt de GauIIe hætti
stjómairforustu sínmi í Fraikk-
landi. Þá fyrst þegar Efnahaigs-
bandalagið er orðið samstæð
heild mun bað geffa nýjum rikj-
um kost á þátttöku, en engdnn
gietur nú sagt fyrir hvernig
bandalaigið mund þá líta út, því
fjölmörg ákvæði Rómarsamn-
ingsins em mú þegar orðdn úr-
elt með öllu. 'Hims vegar telja
sérfræðingar að silík opnun
Ðfinahagsbandalagsims muniekíd
komast á dagsikrá næista áratug
að mánnsta kosti.
f
Uppdráttarsýki ’
Eins og fyrr segir hefur meg-
intilganguriinm með EFTA síð-
ustu árin verið sá. að nota þau
samtök sem stökfcpalll til að-
ildar að Efnaihaigstoaindalaginu,
og fríverzlunarbandailagið sjálft
hefur verið næsta stöðnuð sam-
tök. Eftir að bessd stefinia beið
skipbrot hefur verið nokikurt
umtal um að efila EFTA og gera
þau saimitök að sórstöku efina-
hagsbandatagi. Slíkar hugmynd-
ir virðast þó gersamlega óraun-
sæjar; EFTA-rfkin skortirbæði
landlræðdlega og efnahagslega
samstöðu. Hedlsteyptasti hluti
EFTA eru Danmörk, Noregur,
Svíþjóð og svo Finnfland sem
hetfúir sérsamninig við fríverzl-
unarsvæðið. Bretar eru enn
sam fyrr svo háðir efnahaigs-
tengslum síriuim og samndngum
við samveldasríldn, áð þeiirtaka
þau langt fram yör EFTA;
Austuniki er gersamlega háð
viðskiptum sánum við Efna-
hagsbamdalag Evrópu; Sviss er
svo auðugt að það hefur ekki
áhuga á nánari efnahagptengsl-
uim yið önnur rfld; og loks er
fasdsitaríklð Portúgal sem stend-
ur á allt öðru stigi stjómmála-
lega og effnahagslega en önnur
EFTA-ríki. Þessi sunduirtedti hóp-
ur mun nauimast ná öllu lengra
í samvinnu en þegar er orðið.
En í efnahagsmálum er bágt
að standa í stað, ogmargtbend-
ir til þess að enda þótt ekki
tækist að sundra EFTA með
aðild sumra ríkjanna að Eflna-
hagsbandalaginu, muni þau
samtök smátt ög smátt molna
sundur. Þau bera uppdráttar-
sýteina í sér.
Norrænt
bandalag
. Viðhorf manna til EFTA uim
þessar mundiiir má meðal amn-
ars marka af því að nomænu
EFTA-löndin hafa nú tekið ■ til
mjög alvarlegrar umræðu hina
fomu huigmynd um Efnahags-
bándalag Norðurlanda. Að vísu
er talað um að slííkt bandalag
edigi að starfla ininan ramma
EFTA, en eniguim dylst að meg-
inhugmyndin er sú að Norður-
lönd verði að gera sénstakar
ráðstafanir vegna bess aðEFTA
diugi ekki. I þvf saimbandi er
það mjög fróðleg staðreynd að
haigur Norðurlanda af EFTA-
samvínnunnii er fyrst og fremst
fólgiinn í stóraukmni verzþm
milli Norður'landa sjálfra —
útflluitniniguir . Norðurtanda í
heild til awmarra EFTA-landa
hefur raunar mdnnkað hlutfalls-
lega. Saimvinnan við önnur
EFTA-ríki hefur þannig ekki
haft verulegt efinahagsgildii fyrir
Norðurtönd; það er stóraukin
efnahagssamvinna Norðurtanda
sjálfra sem skipt hiefur lang-
mesitu rnáli. I þessu sambandi
þurfa menn að gera sér ljóst að
Norðurfönd sameiginlega eru
næsta sterkur aðili í efnahags-
kerfi hsimsdms, margfalt öil-
ugri en íbúatalan segir til um;
til að mynda eru Norðurlönd
ekki aðeins stærsti mankaður
anna.rra EFTA-landa, heldur og
stærsti saimifelldi markaður
Efnahaigsbandalagsríkjanna. Á
sumum sviðum er samvinma
skandinavísku ríkjanna nú þeg-
ar svo náin að hliðstædur verða
naumast fundinar í saimskiptuim
nokkurra anmarra fiullvalda
ríkja í veröldinni, og styrkur
Norðurtanda gagnvart umheim-
inum kom glöggt fram þegar
þau beittu sér ser.i ein heild í
Keninedy-viðræðunum um tolla-
mól.
Kaupmannahafn-
arfundurinn
Hugmyndin um miklu nán-
ari efnahagssamvininu Norður-
landa var boðuð af fúlltrúuim
Dana á Norðurlandaráðsfunddn-
um í Oisló í febrúar, bæði
stjórmiarliðinu og stjórnarand-
stasðinigum, og í umræðumum
kóm fram sffuðninigur frá Sví-
«m og Finnuim en öllu neikvæð-
ari viðbrögð flrá Norðmönmum.
Bauinisgaard, florsætisráðhjetra
Dana, bauð til sérstaks ráð-
herrafúndar í Kaupmaininahöfn
22an og 23ja apríl tiöL þess að
ræða þessar huigmyndir, oigvar
þvi boði tekið af ríkiisstjómum
annarra Norðuriamdarífcja. SáJ
fundur var undirbúinn af 11
manna embættismannaneiflnd
. frá öllum Norðurtöndum —
nema Islandi. Viitað var að
Danir gerðu sér vondr uim að
þegar á Kau pmannahafnarfund -
inuim yrðu telnnar pólitískar á-
kvarðanir um stórauikna nor-.
ræna etfnahagssamvimmu, ensér-
fræðingum og emíbættismönnum
yrði síðan flalið að leggja á
, ráðin um það hvemig þeim ail-
menmu ákvörðu.num yrði breytt
í athafnir. Þvi marki náðu
Daniir ekfci vegna treigðu Norð-
manna, en engiu að síðúr vom
teknar mjög veigamiklar á-
kvarðanir á Kau.pmannahaffnar-
láta firamikvæma rannsókn á til-
tefcnum atriðumf og ganga firá
tillöguim um 'þau efni fyrir lsta
janúar 1969. Bfnisatriðin eru í
tíu liðum og má þar nefna:
Norrænt tollabandialag með
samieigdinleguim ytri tollmúrum;
samvimnu á sviði landbúnaðar-
móla; samvinnu á sviði sjávar-
útvegsmóla; norrænan fjárfest-
ingarsjóð; aukna samræmingu
á löggjöf um efnahagsmól; sam-
vinnu á sviðd tækni, visdnda og
memntamála.
Hröð atburðarás
Blöð á Norðurtöndum telja
miMar hkur á að verulegur ár-
anigur náist í því starfi sem nú
er framuinidan, svo að umnæstu
áramót verði búið að ganga
firá tillögum um mrjög nána
efnahagssamvinnu Norðurfamda.
B' þannig fér getur atbuúöarás-
■ iú orðið mjög hröð. Nóist sam-
komulag uim slíkar tílRögur yrði
áætlun um norrænt eflnalhags-
bandalag í einhverrd mynd lögð
fyrir fumd Norðurtandaráös í
Stokkhólimd í febrúar næsta
ár. Saimlþykki Norðurtanda-
ráð síðan að skona á
rfkisstjómdr Norðurlanda að
fnamkvaema slífca áætlun, yrðu
lagafirumvöi'p lögð fyrir þjóð-
þingin síðari hluta órs 1969 og
. norrasnt efnahagsbandalag gæti
verið orðið að veruiedka sneimma
árs 1970.
Augljóst
hagsmunamál
Islendinigar bljóta að sjáif-
sögðu að hafa sérstakan áhuga
norræna samvdnnu á sviði sjáv-
arútvegsmála. 1 þeirri sér-
fræðingaskýrslu sem la fyrir
fuindinum er bæði gert róð
fyrir gaignlevæmum réttindum
að því er varðar fiskveiöar og
samvinnu um sölu á fiskafurð-
um. Rætt er um að Norðurlönd
veiti hvert öðru rétt til lönd-
unar, umhleðslu og ‘umferðar
með fisk. Saimvinna á sviði út-
flutmimgs er hins vegar miiklu
veigameira atriði. Norðurtönd
í heiminum, og á sumum mörk-
uðum eru Norðurlönd ríkjandi
aðili. Bent er á það í skýrsl-
unini að samedginlega myndu
Norðurtönd , hafa mjög sterka
saminiingsaðstöðu gagnvart Eflna-
hagisbandalagi Evrópu, þar sem
markaður fýrir flisk er mjög
mikill, 1 annan stað tnyndu
Norðurtönd samedginlega hafa
hag af því að vinna saman að
fisksölu og markaðsöÆLum á öðr-
um svæðum í sffað þessaðspiilla
hvert fyrir öðru með sam-
keppni. Þetta ern að sjólfsögðu
atriði sem emgum er jafn brýnt
hagsmunamál og okkur Is-
lenddnigum, og það væri mdkil
skammsýni ef við fylgdumst
ekki gauimigæfSlega með þróun
þessa móls. Annað atriði í tál-
lögum ráðhemanna sem íslend-
ingar hafa lenigi haft áhuga á
og beitf sér fyrir er staShún
norræns fjárfestingarsjóðs, en
slíkur sjóður gæti að sjálfsögðu
orðið Islendingum til mdikils
gagns ef við værum aðiii að
honum.
Islenzkt tómlæti
Menzk stjómarvöld hafa
fylgzt með umræðunum um
norræna efnahagssamvinnu en
þó sýnt þeim fuirðu mdidðtólm-
læti. Tii dæmis sáu hvorki for-
ssþtisráðherra né utanríkisráð-
herra ástæðu til þess að taka
þátt í Kaupmannahafinairfiund-
inum; forsætisráðherrann mat
meira að fara á einihvem ednsi-
kisverðan klúbbfund í Kanada.
Gylffd Þ. Gíslason tók hins veg-
ar þátt í fúmddnum ásamt
tveimur embættdsmönnuim, og
þingmenn úr öllum fflokkum
sóttu á sama tima fúmd í efna-
Gíslasom frá störfum ráðhenra-
flundarims í viðtölum við blöð
og útvarp, en afstaða hans til
hugsamlegrar' þátttöku Mands
í þessari samvimmu var mjög
neikvæð. Hann lagði sérstaka
áherzlu á hugmyndina um
norrseint tollabaindalag og benti
á að þátttaka í sflíku bamdalagi
myndd leggja á okkur éinhliða
kváðdr. Vörur þær sem við
flytjúm inn frá öðrum Norður-
löndum eru yfirieitrt hátt todl-
aðar, en vörur sem við flytjum
þangað í lágum tollflokkum
eða tollfrjálsar, svo að afnám
tolla myndd bitne ednhliða á
okfcur. Vissulega er þessi rök-
semd rétt svo langt sem hún
nær, en hún á alveg eins við
utm aðild að EFTA. Sé það
sjónarmdð rétt að við verðum að
taka á okkur þennan vanda í
samskiptum við EFTA til þess
að tryggja okkur mamkað, á það
sjónarmdð ekkd síður við í sam-
skiptum okfcar við önnur Norð-
uiriönd,
Fráleit hugmynd
Að sjálfsögðu er otf smecmmt
að fullyrða nokkuð um það
hvort við gætum gerzt aðilay
að norrænu eflnaihagsbandalagi
eða á hvem hátt við gætum
tekið þátt í því; það er fflókið
vandamá! sem þarf að rann»
saka gaumgæfilega. I álykbun
Kaupmannáhafinarfiunjdarins er
hins vegar tekið fram að sam-
vinnan eigd að vera Islendiiinig-
um opin, og allar tillögur edga
að hafa þá sameáiginlegu for-
sendu að jöfnuður verði að
vera mdlli flríðinda og fóma
hvers aðaldarríkis. En jatfnhliða
hinuim hagfræðilegu rökum sem
sérfræðinigar þurfa að kanna
ber okkur eimmig að
minnast annarrar staðreyndar.
Við eruim örlítið samtfélag með
ein.hætfa framleiðslu og , afar
veifcburða iðnað; efiniahags-
samvinna við aðra og margfalt
sterkari aðila veldur oJikur
vandkvæðum sem ailir þekkja.
Við þurfium mjög á því að
halda í allri slfkrí samvinnu
að njóta skilnings og velvildar
rtðsemjenda oikkar, að þedr hafi
þekkinigu á högum okkar og
taiki fuMt tíMit til sérstöðu okk-
ar. Á Norðurtöndum njótumvið
slíkrar velvildar; þótt skála-
ræður Norðurtandaleiðtcga um
ást á Mandi geti veríð hvim-
ledðar em þær engu að síður
til marks um mjög raunveru-
leg viðhorf, sem við höffúm oft
notíð mjög góðs af. Því væri afar
fróðlegt að láta á það reyna
mieð hvaða skdlmólum íslend-
ingar gætu gerzt aðilar aðnor-
rænu etfnahaigsbandalagi, og er
þess að vænta að ríkdsstjómls-
lands fylgist gaumgæfilega með
þróun þessara mála, m.a. með
því að láta íslenzka fulltrúa
taka þátt í þeirri íannsókn og
tillöguigerð sem nú fler að hefj-
ast. Og allavegana er fjarstæða
að nokkrar ákvarðanir verðd
teknar um aðild að EFTA fyrr
en sýnt er hvemig hugmynd-
inni um njorrænt efnahags-
bandalag reiðir af. Eins og áð-
ur er rakið myndi Bfnahags-
bandalag Norðurfanda jafngilda
því að EFTA hafi fcknflnað, hvað
sem liður fögrum raeðum um
það gagnsitæða, og það er ai-
gertega flráleit hugmynd aðls-
lenddngar eigi þd að gerast að-
ilar að þeim hluifca EFTA sem
önnur Norðurtönd eru að fjar-
laagjast. — Austri.
funidiinum. Þar var afráðdð að saiirneigiinlega afila um iáunda
Málgagn Frívcrzlunarbandallagsins, EFTA Bullctin, birti þcssa tcikningu af forsætisráðherrum Norðurlanda í tilefni af nmræðum
Norðurlandaráðs um aukna cfnahagssamvinnu. Ilinir þekkjanlcgu ráðherrar cru frá vinstri Hilmar Baunsgaard, Per Borten, Tage
Eriander og Bjami Bcnediktsson. Forsætisráðhcrra Finna er með fötu á höfðinu, enda var stjórnarkreppa í Finnlandi þegar mynd-
in var toiknuð. Forsætisráðhcrra Finna er nú Mauno Koivisto.
hluta þess fdskmagns sem vedtt er
á miörgum aitriðum í sam-
þykkt Kaupmiannahafnarfund-
arips. Það á til dæmds við um 1 hagsimálanefind Norðurtanda-
ráðs, en sá fundur var tengd-
ur ráðhemafiuindiinum. Eifltir
heámkomuina greindi Gylfii Þ.