Þjóðviljinn - 15.06.1968, Side 4

4 SÍÐA — IÞJÖÐVILJTNN — Laugartia®iKr 15. jöná 1368.
Otgelandi: SameinmgarQokkux alþýðu - Sosiaiistaflokkurlnn.
Ritstjórar: tvar H.. Jónsson. (áb.). Magnús Kjartansson.
Sigiirður Guðmunasson.
Fréttaritstjórl: Sigurður V. Friðþjófsson.
Auglýsingástj.: Sigurður T. Sigurðsson.
Framkvstj.: Eiður Bergmann
Ritstjórn, aígreiðsla. auglýsingar prentsmiðja: Skólavörðustig 19.
Sími 17500 (5 línur). — Áskriftarverð kr. 120.00 é mánuði. —
Lausasöluverð krónur 7,00.
Árásin á ísiendinga 26. maí
pátt mun hafa orðið íslenzku afturhaldi til meiri
álitshnekkis en málaferlin serm sett voru á svið
eftir 30. marz 1949 og fyrri málaferli í svipuðum
stíl, enda hefur orðið hlé á þeim um alllangt skeið.
Nú virðast hins vegar ,,æðri máttarvöld“ hafa
mælzt til þess að byrjað yrði á ný að þreifa fyrir
sér með slíkt, og hefur allmargt ungt fólk verið
kvatt til yfirheyrslu hjá sakadómaraembættinu
vegna mótmælanna við komu herskipa Atlanz-
hafsbandalagsins 26. maí sl. Skyldi þó margur ætla
að sakadómaraembættið hefði ærið að s'tarfa að
mikilvægum málum. Hér ætti það engu um að
breyta þó aðalmálgagn íhaldsins, Morgunblaðið,
hafi ástundað um skeið birtingu ofstækisskrifa og
krafizt „málaferla“ og „refsinga“. Morgunblaðið
hefur nú boðið íslenzkum stúdentum, prófessorum
og vísindamönnum að þeim eigi að finnast það
metnaðarauki að stríðsbandalagið Nató skuli nýta
það að ríkisstjórn Bjama Benediktssonar og Gylfa
Þ. Gíslasonar skuli leggja undir það í auðmýkt
húsakynni Háskóla íslands, en s’túdentar, kennar-
ar og fræðimenn íslenzkir sem hafa vinnustað
sinn í Háskólanum árið um kring verði út réknir
þaðan. Þessi er þjóðarmetnaður Morgunblaðsins,
og þennan imetnað er íhaldsstúdentum'^yrirskipað
að gera að sínum. Fáir eða engir þeirra munu fús-
lega og glaðir tileinka sér metnaðarhugsjón Morg-
unblaðsins og ríkisstjórnarinnar að þessu leyti,
jafnvel þó þeir láti undan þrýstingnum úr flokkn-
um.
J>að er þáttur í metnaðarleysi ríkis'tjómarinnar
og Morgunblaðsins fyrir íslands hönd að lát-
inn er liggja í þagnargildi hinn alvarlegi atburður
sem varð 26. maí við Reykjavíkurhöfn, daginn sem
ráðherramir pöntuðu hingað fastaflota Atlanz-
hafsbandalagsins svo íslendingar mættu sjó dýrð
hans. Sá alvarlegi atburður var árás þýzkra sjó-
liða af þýzku herskipi á íslenzkt fólk á hafnar-
bakkanum í Reykjavík. Ríkisstjóm íslands er
furðu vesöl og lágkúruleg ef hún hefur ekki mót-
mælt harðlega þessari svívirðilegu árás á íslenzkt
fólk frá hinu erlenda herskipi og krafizt þess að
ríkisstjórn Vestur-Þýzkalands og stjóm Atlanz-
hafsbandalagsins biðji opinberlega afsökunar á
árásinni. Engin ríkisstjóm, sem ekki vill heita ves-
öl leppstjóm, gersneydd þjóðlegum metnaði og
sjálfsvirðingu, léti bjóða sér það þegjandi að er-
lent herskip í heimsókn léti stríðsmennina koma
þannig frarn við heimafólk. Því mun sú krafa
ekki þagna að ríkisstjóm íslands reyni að manna
sig upp til að gegna skyldu. sinni í þessu máli, þó
við erlenda veizlubræður sé að fást. Enginn veit
hverju þessi flækingsherskip Atlanzhafsbanda-
lagsins kunna að taka upp á í íslenzkum höfnum
ef þau verða látin ’komast upp .með árásir á ís-
lenzk^t fólk í Reýkjavikurhöfn, án þess að málið
sé tafarlaust 'tekið til meðferðar sem milliríkja-,
mál við ríkisstjóm hlutaðeigandi ríkis, hér ríkis-
stjóm Vestur-Þýzkalands, og krafizt opinberrar
afsökunar þess ríkis og stríðsbandalagsins. — s.
Táragassprengjumar reykbombumar springa á götunni.
BYLTING
í
HÁSKÓLANUM
hlustuöu burteislGga á haam, en
þó áin sýnilegs áhuiga. Skipuiag
þess sifcarfls, sem. fyrir höndutm
var, virfcisit þeim eflst í huiga.
Réitt eftir að kenmarinn lauk
rnáli siniu, var kailað inin í sal-
inn, að Pomipidcm forssetisráð-
hien-ra, sem þá vair nýkominn
úr ferðalagi til Afghanisitan,
væri í þann veginn að haida
útvarpsræðu um uppreisn stúd-
erata. Nokkrum transistortækj-
um var saflnað saman í flýti og
þau stillit eins hátt og urant vair.
Róstunuim í Rue Gay-Lussac
lyktaði með því að stúdembun-
um var tvísitrað og lögreglan
iagði hverfið undir sig. Stúdent-
arnir höfðu því beðið ósigur •
þessum götubardögum, ef hægt
er að taia um slfkt í þessu
sambandi: Þeim hafði ekki
tefcizt að knýja firarn kröfur
síniar með því að setjast að í
hluta Latínuhverfisins.
En áður en síðustu vígin i
Rue Gay-Lussac vom fallin, dró
til nýrra tíðinda austur í Stras-
bourg: um fimm-Iéytið um
morguninn réðust stúdenitar inn
í heiimspekidedld Strasborgarfhá-
skóia, tóku hana á sitt vald og
drógu þar upp rauðan fána. Þeii4
lýsitu síðan yfir sjálfstæðd há-
skólans gagnvart yfirvöidunum.
Þiessi aifcburður var forboði þess
sem nú fór í hönd i Paris. Síð-
dogis laugard. 11. maí, þegar
táragaslð var ekki rokið burt
úr Rue Gay-Lussac og brúna-
þungir lögregiuiþjónar stóðu þar
enn vörð, fjölmenmtu stúdentar
til háskólabyggingarininar Cems-
ier, þar sem hluti af heám-
spekideiild Parísarháskóla er til
húsa, lögðu hama undir sig og
bjuggust þar ti'l iangrar setu.
Síðan efndu þeir til umræðu-
fundar í einum fyrirlestrasain-
um til að sfcipuleggja „hemám-
ið“ og ræða vandamál da.gsiinB.
Fyririestrasailurinn var troð-
fullur og eidheitar úmræðumar,
þegar ég leit þar jnn um kvöid-
ið, svo að ýmsum gekk erfið-
lega að fá hijóð, þótt þarna
ætbu að giida „leikreglur hins
beina lýðræðis". Aðaivandamái-
ið var skipula.gning „herraáms-
ins“, en umræðumar vom held-
ur ósfcipulegar, og sitt hvað bar
þama á góma. Nefndir voru
skipaðar tdi að sjá um brýnustu
nauðsynjar setuliðsdns (einkuim
mataröfiuin), þau störf, sem fýr-
ir hendi vom (t.d. undirbúning
viðræðng við prófessora og
(Jedldairforseta) eða til að ræða
ýmis vandamál í samibandi vdð
haskólamn. Þessar nefndir vom
efcki kosnar, heidur virtust mér
þær opnar hverjum, sem þar
vildi taka sæti, en það gekk
seint að £á menn í þær og á-
kveða starfsvið þeirra. Enþeg-
ar hver niefnd var fuilsfcipuð
dró hún sig í hlé í einhverri
kennsiustofunmii til umræðna.
En rniilli þess sem ræitt var um
nefndarsitörf og skipulagningu,
var talað um stjómmál hreyf-
ingarimnar, eiintoum tengsl milli
baráttu verfcamanma og stúd-
enta, en það virtisit lamgvinsæl-
ast umtiæðuiefna, og fumdurvar
haldinn um það efni eitt í öðr-
uim fyrirlestrarsal. M.a. var
ræbt um það, hvemig beztværi
að upplýsa aílþýðu Parisar um
það sem gerzt hefði og útskýra
tilgang upp^isnarinnar, og
menn vorú fenignir til að fara
í alþýðuihveirflin og útbýta á-
róðursmiðum. Svo voru alltaf
menn að taka til máls öðru
hverju og segja fréttir eða liesá
upp tilkynndngair: „Félagar,
tveir óeiinkenndsMæddir lög-
regluþjónair eru á rölti um-
hverfis Censder, það þarf að
setja vörð við dymar til aðsjá
um að þeir kcmizt ekfcd iirm“,
eða „70 kennarar við vfsinda-
deifldina í Onsay hafa nýiega
liótað að segja af sér, ef efcki
verði gengið að kröifum sitúd-
enta“.
Skyradilega kom kennari
nokikur inn í saldnm og fiiuitti
ræðu unn helztu vamdamál hé-
sklólla í Frafcfclamdi. Hannréðst
harkaiega á fyrirfcomulaigiðedns
og það heflur verið og bar fram
nokkrar tillögur til úrbóta, sem
mjög vfrbust svipaðar skoðun-
um framámanna stúdenta. Þeir
Síðan hlustuðu stúdentarnir
efitir megni á ræðu fórsætisráð-
herrans.
En það gafst ekfci tími til að
tala um ræðuna, því að uragur
kenraari í læknadeildinni kom
nú inn í salinn og bað um
orðið til að veita hagnýtarupp-
lýsdragar. Þessar upplýsdngar
reyndust vera harla hagnýtar,
því að hainra gaf upp þau heim-
ilisföng, þar sem menn gætu
látið gera að sáruim sínum eft-
ir óeirðir óhultir fyrir öllum
vélabrögðum lögreiglunnar (en
sagt er, aið hún eigi til að vísdt-
era helztu sjúkrabúsin vdð
þessi tækifæri), og lýsfci því sa'ð-
an, hverndg bezt væri að verj-
ast táragasi.
Efbir þetta sneru menn sér
að því að íhuiga ræðu Pompi-
dou. Þeim fannst rétt aðhiusta
betur á hana, og þess vegna
opnuðu þeir öll aðgemgileg
transistortækd nœst þegar frétt-
ir voru lesnar. Þá var hennd út-
varpað að nýju. Pompidou
lýsti því yfir í örfáum orðum,
að Sorbonne yrði opnaðuröllum
strax eftir helgina og um leið
fjöiluðu réttir aðilar um mál
þeirra stúdenita, sem dasmdir
höfðu verið. Þetta var alveg
nýr tónn hja yfiirvöldunum. En
stúden.tarn.ir þurftu ekki aðta.la
leragi um ræðu forsætisráð-
herrams. Þeir. vieltu orðailagi
hennar dálítið fýrir sér og kom-
ust svo fljótlega að þeirri ndð-
urstöðu, að Pompidou hefðd
hvergi nærri komizt nógu stoýrt
að orði hvað sakaruppgjöf hinna
handitoknu snerti. Þess vegna
væri rétt að hailda verkfallimu
áfram, þanigað til sýnt væri að
ekfcert háliflvieiifc væri á safcar-
uppgjöfirani.
„En hvað gerist, ef stúdenta-
sambandið feilst á tilbað
Pcmipidou?“ spurði einn.
„Þá talar það efcfci lengur í
nafni sitúderaba“, svaraðd annar
róliega.
Útvarpdð var síðan opnað að
nýju og þá komu Gedsmar og
Saiuivageot fram. Þeir svöruðu
Pompidou á svipaðan hátt og
stúdleratarndr í Censder, en orð-
uðu svar sdtt ödlu hófflegar.
Þeim fannst 'Pompddou efcki
niógu sfcýr í miáiá og vildu bíða
eftír fraimfcvæmdum. Á meðan
ákvéðu þeir að afflýsa eikki
ki-öfugöngurani 13. máí. Stuttu
síðar bárust ednndig svör firá
verklýðsisamtöikunum: þau á-
kváðu að falia efcki frá verk-
fallinu og kröfugöngunmi þrátt
fyrir tilboð Pompidou.
Túlikuðu stúdentamir og verk-
lýðsieiðtogamd.r orð forsætis-
ráðlhemans rótt? Ég er ekki
viss um það. „Pom.pom“ (eins
og hann er sturadum kpllaður)
gefcfc, að vísu ektoi á óbvíræðan
háitt að fcröíflum stúderata, enda
gat haran það naumast án þess
að afniedta algerlega gierðum
Peyreffl.tt. En hins vegar máittí
skdlja þaö á orðum hans að
haran hygðist uppfyila hinar
þrjár kröflur stúdenta, og það
sýndi si.g síðan að sú var æffl-
um hains, þvi að strax eftir
helgána voru stúdentamir leyst-
ir úr haldi og' lagafrumvarp um
safcaruppgjöí lagt fram. Ég er
viss um, að meiri hluffl stúd-
en.ta hefði talið, að kröfum sím-
um væri fullraægt — ef ræða
Pompid'ou hefði verið fflutt
noktorum dögum fyrr. Eni raú
horfðu málin öð^uvísd vdð. Stúd-
eratum faranst raú, að þeir hefðu
í raumdmmd u.nraið miikinn siigur
og hefðu aimennimigsálitið með
sér, og þedr vildu raú fylgjasigr-
inum efltir. Þeir, semhöfðubar-
izt í götuvígjurauím í Rue Gay-
Lussac og ammars staðar, vildu
efcki hafa barizt til þess ei/ns
að allt færi í sairaa horf og áð-
ur, heidur vdldu þeir nota þessa
baráttu til að kraýja fram al-
gera endursfcoðum á öllu há-
sfcólafcerfinu. Ednn stúdentiran
orðaði þetta skýrt: „Nú getum
við eikki horíið rólega aftur til
þess Seim áður var edns og eikk-
ert hefði gerzt“.
Þegar búið var að hafna tdl-
boði Pompidou, var umræðun-
um haldið áfram í Censier, fyrst
í mdkilli rósemii, en skömmu
effcir miiðnætti fýHtiist sailurinn
af æstum stúdentum, sem höfðu
nærri því lent í rósdum viðlög-
regdiuma 1 Laitínuhvierfirau um
kvöldið. Óstoaplegur hiti færð-
ist í umræðuimair, sem snerust
nú mest um verfclýðsibaráttu og
byltiragu, og virbist ekfcert lát á
þedm um þrjú leytið um nótt-
ina, þegar ég yfirgaf staðinn.
Kannski hefur umræðunum
verið háldið áíi't.m alla nóttiraa,