Þjóðviljinn - 22.08.1968, Blaðsíða 2

2 SÍÐA — ÞJÓÐVmnSTN — PimlmttMáagur 22. ágúst 1968
Mótmælafundirnir
innrás herja Varsjárbandaiagsins í Tékkóslóvakíu
Aðeins eru liðnar tsepar þrjár vikur siðati þessi mynci var tekin af leiðtogum Tékkóslóvakíu og finunveldanna í Bratislava.
Firiaimlhalld aí 1. síðu.
skipulegt viðnám, enda ékki 1
ætlazt til þess a£ her landsins.
Mikill mannfjöldi
Gífurlegur manníjaldi safn-
eðist saman á götuiniutm í Prag
í kvöld og hrópaði múgurinn
vígorð til stuðnings Dubcek
flokksritara og fyigismönnutm
hans, jafnfratmt því sem óspaart
var látin í ljós andúð á hinuim
erlendu hermonnum. Fólkið
virtist óhrætt við þá. Ung
stúlka þreif í riffil sovézksliðs-
fori'rtgja og saigði við hainn:
Veiztq. hvar þú ert staddur?
í>ú ert í mnnu landi. Snautaðu
heim, fíflið þitt. Liðsifbringinn
lét það ekiki á sig fá, brosti við
hsitólkunni og sagði: Ég vedt
mæta vei hvar. ég er.
„Meistaraleg framkvæmd"
í Reutersfrétx er sagt að hin
umfanigsimiiikla herniaðaraðgerð
hafi verið ,,meistaralega fram-
kvæmd“. Innrásin hafi hafizt
um kl. 22 að ísi. tíma og ininan
férra klukkusituncla var sov-
ézka herliðið alls ráðandi í
Prag. öfluiBur hervörður var
seibtur um þinghúsdð, forseta-
höliina og aðalstöðvar kommún-
istaflokksins.
Óvissa um leiðtoga
1 kvöld var enn ekkert vit-
að með vissu um hvað orðið
hafði uim Dúbcek fllokikisiritara og
aðra leiðtoga. Ceteka sagði að
þeir væru ekki lengur frjálsir
ferða sinna í byggingu miðstjónn-
arimnar. Það fróttist að enn
stæðu yfir samningaviðræður
við sovézka fiuilltrúa um þreyt-
ingar á stjóm landsins. Ekki var
ljóst hvort Dubcek hefur verið
sviptur öllum völdum eða hvort
sovézku fiulltrúamir reyna enn
að komast að samkomulagi við
hann. Margir aðrir háttsettir
ledðtogar Tékkóslóvakíu voru í
rauninni fanigar í byggingum
sem innrásarherinn hefur sliegið
hring um.
Menn hafa ekki nokkra trú á
því að neinn framáimaður í
Tékkóslóvakíu muni tilleiðanleg-
ur til að taka sæti í stjóm sem
mynduð væri í skjóli innrásar-
liðsins, nema ef vera skyldi Ant-
onin Novotny, hinn afsetti fior-
setd.
Krafizt brottfarax
Þjóðþingið hefiur beint þeim
tilmæluim til Sovétríkjanna að
þau flytji þegiar í stað allt herlið
sitt úr landinu, enda sé innrás-
in 'frekleg skerðing á- fullveldi
Tékkósióvaka. Samtímis er al-
menningur hvattur tiil þess að
stofna ekki til illinda við her-
námsliðið, en Sovétríkin kynnu
eó nota slíkt sem átyllu fyrir að
sdtja sem fastastv Geflð er í skyn
að almenninigur myndi geta látið
í ijós arxdúð sína á aðkomuherj-
unurn með allsherj arverkifall i.
Bllefú. ráðherrar í stjóm lands-
| iris haifa gofið út yfirlýsinigu þar
1 sem þeir lýsa fyllsta stuðningi
1 við allar löglega kjömar stofn-
anir landsins. — Hemámið fór
fram án viitundar og vilja rák-
isstjórnarinnar og það er ólög-
mætt athæfi sem brýtur i bága
við alþjóðalög og meginreglur
samstarfsins á milli sósíaiistískra
ríkja. Hvorki Dubcek né aðirir
helztu loiðtogar ífkisstjórnarinn -
ar undirrituðu þessa yfirilýsingu
og mun ástæðan sú að þeim er
bannað að haifa samneyti við fé-
laga sína.
Forsæti mdðstjiómar Kommún-
istaifllokks Télckóslávakíu hefiur
einniig mótimælt hemátmdnu sem
það kaMar fireklegt brot gegn á-
kvæðum Vairsjársamninigsins.
Andstaða
Hvarvetn.a í landinu hafa ver-
ið samþykktar ályktanir þar sem
enm er lýst fyllsta trausti- á for-
ystu flokks og ríkis og þegar í
dag sáust þess merki að and-
staða gegn innrásarliðinu væri að
færast í vöxt. Verkamenn í nám-
unum við Kladno við Prag lögðu
niður vinnu í dag í mótmæla-
skyni við hemámið og í Brati-
slava fóru þúsundir manna i mót-
mælagöngu til skirifstofu sov-
ézka ræðismamnsins þar.
Enn í kvöld heyrðist í ú tva.rps-
stöðinni í Pilsen sem hélt áfram
árásum á inmrásarliðið og hvatti
almenning m.a. til að neita að
útvega þvi matvæli. Hvarvetma á
húsveggjutm í Prag mátti sjá á-
letranir þar sem þess var kraf-
izt að inmrásarliðið færi strax
úr landi.
Eldsvoðar
Þykkur reykjarmökkur var
sagður ligigja yfir Prag og mun
hann sitafa af eldumsem kvikn-
uðu í átökunum sem urðu við
útvarpsstöðima, en þar var varp-
að benzínsprengjúm að sovézku
skriðdrekunum.
Ávarp til þjóðarinnar
í boðskap sem ríkisstjóm
Tékkóslóvakíu hefur birt alþjóð
er skorað á hvern einasta þegn
í landinu að rísa gegn því að ný
ríkisstjóm verði skipuð. Lands-
menn eru beðnir að veita hinum
löglegu stjómarvöldum liðsinni
með því að senda þeim yfirlýs-
in.gar um stuðning. Allar slíkar
yfirlýsingar myndu verða látnar
í hendur yíirmönnum hemáms-
liðsins og ríkisstjómum þeirra
landa sem sendu hersveitir sínar
til Tékkóslóvakíu.
í boðskap rikisstjómiarinnar er
komizt svo að orði: Tékkóslóvakia
hefur í dag verið hemumin þvert
ofan í óskir ríkisstjómarinnar,
þjóðþingsins og þjóðarinmar. Þar
hefur það orðið í fyrsta skipti í
sögu alþjóðahreyfingar kommún-
ista að herlið frá sósíalistískum
bandalagsþjóðum hefur ráðizt inn
í ríki sem lýtur stjóm komm-
únistaflokks.
Við krefjumst: 1) Tafarlausis
hrottfluitnin,gs hinna erlendu
herja. 2) Fyrirskipunar um stöðv-
un allra hemaðaraðgerða. 3) Aft-
urhvarfs til ástands sem gerir
löglegum stofnunum flokiks og
ríkis klfeift að staría og þá um
leið að öllum bandteknum leið-
togum verði sleppt. 4) Að þjóð-
þingið komi saman taíaralust.
Ceteka skýrði finá því að rík-
isstjómin hiefði komið samian á
fund í dag enda þótt forsætisráð-
herrann og varaforsætisráðherr-
ann væ.ru fjarverandi. Engin leið
var að fá samband við þá.
Daild kommúniistafilöklksins í
Prag gaf i dag út mjög harðoröa
ytfirlýsiinigu vegna ionrásarinnar.
í henni er kamizt að orði á þá
leiö að nú haifl í fyrsta sinn
sósíalisitískt níki gierzt siekt
um árásaraðgerðir gegn öðru
sósíalistískiu ríki. — Við krefj-
umst þess að hemáimsliðið verði
filutt burt þegar í stað, segir
flokksdeildin. Svipaðar . sam-
þykiktir munu hafa verið gerðar
í öðrum deildum filokiksins.
„Hægri öfl að verki“
Haft er efit}r sovézkum heim-
ildum í Tékkásilóvakíu aðhægri-
öfll þar í landd standd fyrir ögr-
unum í garð savézfca herliðsins
og gefið er í skyn að þar séu
heimsvaldasinnar að balki. Sagt
er að hersveitir Sovétríkjannia og
hinna rflcjanna fjögu,rra hafi
komið sér fyrir í öllum lands-
hlu,tum og borgum og hafi þeim
hvergi verið vieitt neitt viðnáim,
ein hægriöfl reyni þó að sitollnia i.il
samblástu,rs gegn ,jhinum hedl-
brigðu öflum“ í landinu ctg her-
sveitum bandamanna sem komn-
ir sóu þangað þcim til liðsinnis.
Viðbrögð
Inmrásin í Tékkóslóvakiu hefur
komið eins og reiðarslag yffir
allan heim, siegir í Reuitersfrétt. Á
vesturlöndum hafa menn lýst
skelfingu sinni og undrun og
stjómmálamenn hafa komdð
heim úr sumarleyfum í skynd-
ingu til að ræða viðburðina.
1 Waslhinigton kaillaði Jöhnsón
Bandaríkjaforsoti strax saman
þ.ióðairöryagisráðið, sem hefur
æðsta stjómmála- og hervald í
Bandaríkjunum. Engin ákvörðun
var tekin £ nótt, en saigt er að
Bandaríkin muni halfa náið sam-
band við bandamenn sína í
NATO.
Harold Wilsom, forsætisráð-
hema (þretlands, korn í skyndin^u
heim úr sumarleyfi sinu í morg-
un til bess að halda aukafund
með ríkisstjórtninni, og segir
fréttamaður Reuters að búizt sé
við opinberri yfirlýsingu síðar.
Michael Stewart kom einnig
heim úr sumarleyfi eg sagði við
komuna til London: ..Þetta fem
mjög alvarlegar firéttir, einfcuim
vaana bess að bessir atburðir
gerast, begar möguleikar voru á
'bættri samlbúð milli austóns og
vesiturs ef menn heíöu viljaö
færa sér bá í nyt.“
Lundúnalögreglan brá skjótt
við tdl að vemda sovézkar eign-
ir í borgijini. Sérstakur vörður
var settur upp við sendiráð Sov-
étrík.janna, og Kensinglon Palace
Gardens, þar sem sovézka sendi-
ráðið og tékkneska sendiráðið
eru til staðar, var lokaö.
Það var sendiherra Sovétríkj-
anna í London, Miildiail Smir-
nofski, sem gekk á fumd Chad-
fort lávarðar, fiulltrúa forsæti,,-
ráðherrans, um hállf tvö leytið í
rtótt, og tilkynniti honum um
innrásina í Téfclcóslóvafcíu.
í Ftiakklandi ræddu Couve de
Mui'ville forsætisráölherra og
Michel Debré, utainiríkisráðherra,
við de Gaulle forseta á sveita-
setri hans í Oolambey les dcux
églises í morgun. Það var Vafle-
rian Zorin, sendiheira Sovétrffci-
anma í París, sem tilfcynmiti do
Gaulle um atburðina í mótt.
1 Auistórrí'ki var hernum gefin
fyriinskipun um að vera viðbúinn.
strax og bað fréttist að herir
Vairsjáribamda:lagsrik.ianna hefflu
immirás í Téfckóslóvafcíu.
1 Ottawa lýsti Mitchel Sharp,
u tanrfk i sráðh erra Kanada, yfir
algerri andúð sinmi á innrásinni.
Forsætisráðherra Dama, Hilmar
Baunsgaard, sagði að þœr vonir
um minnkandi spennu í allþjóða-
málum og aúkið frjálslyndi í
Téfckóslóvakíu, sem myndazt
hefðu við fundina í Ciema og
Bratis’lava nýlega, hefðu nú beðið
alvarlegan hnefcfci. Dansfca ríkis-
stjómin hélt IPund í morgun kl.
níu, og að honum löknum hélt
utanríldsmálanefndin fiund.
Funclir í Svíþjóð
Ríkisstjóm Svíþjóðar pg utan-
rfkismálanefnd sænsika þimgsins
hafa einntg haldið fiundii til að
ræða ástandið. Rífcisstjómin gaf
út tilkjmnimgu eftir fúmdimm. 1
henni siegir að mcð inmirásinni hafi
Vars.járbamdalaigsrikin . stöðvað
þróun Téldcóslóvakíu til aukins
frelsis og vilji nú koma að nýju
á stjómaríari, sem tákni tóttugu
ára ófrelsi og kúgum í augum
tékfcriesku þjóðnrinmar.
Lögregluvernd í New York
Lögreglan í New York galf þær
upplýsiimgÁr í daig, að' hún heflði
aulkið vörð sinn við bústaði
sendinefnda Sovétnfkjanna, Pól-
lands, Un'gverjalamds, Búlgariu
og Ték’kóslóvafcfu við Saimeinuðu
þjóðimar eftir að fréttir bárust
um innrásina. Fréttamaður Reu-
ters segir að sá orðrómuir gangi
að öryggisráðið verði e.t.v. kall-
að saman til fundar. Þó er sagt
að sendinefnd Ték'kóslóvafcíu æbli
ekfci að fara fram á að slíkur
fundur verði haldinn.
..New Yo”k Times“ sfcrifar í
leiðara að allt bendi til þess
að Sovétrfkin hafi aftur tefcið
upp harða utamríkissteffmu eins
og 1956.
Framihald af 12. síðu
Atburður bessd er öllum sósíai-
istóm harmsefni, en hlýtór um
leið að verða jjeim hvajtning til
að standa dyggilega á verðí um
sósíalismanm sem hugsjón og
baráttómið.
Fundurinn lýsir yfir samstöðu
með bióðum Téldkóslóvatoíu í bar-
áttó þeirra fyrir þ.jóðlfrelsi og
sósíalísku lýðræðd."
Er sendiráðsritarinn h,afði filutt
stutt ávarp genigu fundarmenn
undir spjöldum og fánum að sov-
ézka sendiráðinu við Garða-
stræti. Þar var þá fyrir nofcfcur
mannf.jöldi, einkum , unglingar
sem stóðu fyrir ólátum eftir að
Frá fundinum
Fumdur fiiimm íélagasaimtaka í
Gamlabíói hófsit úim lolufckan
hálf tíu í gærfcvöld. Ræðumenn
á fundimum voru Ragnar Am-
alds, lögfiræðingur, Ölafiur Ragn-
ar Grímsson, haigfræðingur, Karl
Steinar Guðnason kennari, Guð-
mumdur Haigalín rithöfundur og
Sfgurður A. Magnússon ritstjóo.
Puindarstjóri var Sigurður Lín-
dail. Að fiundinum lotonum gengu
fundarmenn að sendiiráðum
Tétolcóslóvaikíu og Sovótríkjanna.
Er komið var að sendiiróði
Tékkóslóvaikiíu var aiflhent mót-
mælaályktun, siem siamlþyldct
hafði verið á fiundimuan og hróp-
uðu fumdarmenn siðan ferfalt
húrra fyrir tékkmesku þjóðinni.
Þá var haldið til sovézkia sendi-
ráðsins, en götónni hafði veirið
lokað vegna óláta unglinga og
komsit aðeins sendinernd að
savézlca senidiráðinu þar sem
orðsendiimgin átti að aihendiast.
Enginn af stairfsmönnuim siendi-
ráðsins lét sjá sig er sondiinefnd-
in kvaddi dyra og var þá flujnd-
inum silitið við svo búið, en
nokkrir ungliingar héldu áfiram ó-
látóm eftir að forvígismenm
fiundarins í Gamla híói höfðu
haldið firá sendiráðinu.
1 ræðu þeirri er Ragnar Am-
alds hólt á flundinum kom m.a,
fram, að framkvæmdastjórn Al-
þýðuibandalaigsins hafði geirt
hvassorða ályktón um málefni
TékkóslJóvaka og innrás herja
Varsjárbamdalagsríkjanna í
Télcikósilóvatoíu. Verður ályktun
þessi send blöðunum og öðrum
firéttastofinunum í dag og rriun
birtast í Þjóðviljanuim á morg-
un.
Úr ræðu Ragnars
1 ræðu sinni sagðd Ragnar Arn-
alds mieðal annars: „Við Alþýðu-
bandalagsmenm teljum okkur
sósíalista. 1 bví hugtaki felst
etoki aöeimis vonin um sem mest
efnaihaigslegt jafmrétti, þ.e. toraf-
an um réttflátari skiptingu þjóð-
artokna, heldur einmig og toann-
ski fyrst og frernst vonin um
rétt fólksins til að róða öllum
sínuim málum sjálft. Sannursós-
íailisimd fetór í sér lýðræðd é
ölluim sviðu'm þjóðlífsins, ekki
aðeins félagslegt og pólitískt lýð-
ræði heldur einndg lýðræði í at-
vinnurekstri og efnahagsh’fi “.
Stjómmálaþróundn í Tókkó-
slóvaikíu seinustó mánuðdna hiaf-
ur sýnt það og sanmað að ísinn
er ekiki þytotoairi em svo að unnt
er að brjóta hann. Tékkósllóvalc-
Allstór hópur fólks stóð undir
mótmælaspjöldum framan við
sendiráð Sovétríkjanna í Garða-
stræti frá klukkan 3 til að ganga
6 í gærdag. Fór varðstaðan frið-
samlega fram.
Tildrög þessa fundar voru þau
að í auglýsingu í útvarpi í gær-
morgun var fólk beðið að hafa
samband við ritstjórn Frjáisrar
þjóðar og þar mun hafa verið
boðaður þessi fundur. Tilgangur
með varðstöðunni var að sjálf-
sögðu sá að mótmæla innrás Sov-
étríkjanna og annarra aðildar-
rikja Varsj árhamdalagsi ns, í
Tékkóslóvakíu.
Á spjöldunum sem fólkið bar
voru m.a. þessar áletrapir: „Gegn
hernaðarbandalögum í austri og
vestri". „Innrásin í Tékkóslóvak-
iu er aðstoð við USA í Vietnam".
fundd A'lþýðubamdalagsims ag
Æteku'lýðsfylkingarinnar hafðd
verið slitið. Áður halfðd ung krina
stungið afriti af ályktun fundar-
ins innum bréflúgu i sendiráðinu
þar eð emgimn svaraði er dyra-
bjölluni var hrinigt.
Saimkvæmt frásögn lögreglunn-
ar voru unglingamir enniþá við
sovézka sendiráðið klukícan að
ganga tólf. Höfðu þeir kastað
grjóti, tómötóm Qg öðru í átt að
sendiráðinu og brotið rúður.
Nölckrir strákar höfðu verið fllutt-
ir á lögreglustöðina fyrir grjót-
toast, háreysti og' önnur skríls-
læti. Götónni var lokað fyrir
miðnaetti.
i Gamia bíói
ía var hin bjairta vorn. sósíalisita
um allan heirni. Menn minnitóst
þess, að það toom í hitót Sovét-
ríkjanina, að frelsa Tékkóslóvak-
íu úr itolóm nazista í striðslok, óg
nú vonuðu menn að Tékkóslóv-
akía gæti þalckað fyrir sig með
því að skai>a fyrirmynd að sós-
íalisitístou lýðræði, sem gæti rtieð
tímanium firelsað Sovétríkin úr
böndum einræðis og skráffinnsltou-
valdis.“
„Varsjáinbandailagið var efitir-
öpum Atilanzhaifsbandalagsins og
skápað í sömu mynd. Þiað var
stcfnað á þvd sivæði, sem sitór- ,
veldin höfðu í stríðslok samið
um að vera skyldi áhrifiasvæði
Sovétrikjanna. Hins vegarspann-
ar NATO yfír sama svæði og
var áhriflasvæði Vestuirveildanna í
stríðslak. Það er' tilgangtur þess-
ara bandalaga að varðveita ríkj-
andi ásitand, statós quo, áhvoru
svæðinu fyrir sig. Bæðd hin tröll-
vöxnu stórveldi, Sovótrfkin og
Bandarikáin, hafa ásett sér, að
tryggja sinn hag á sámu svíeði en
þau hafa lífca toomið sér saiman
um að hlutast ekki til um mál-
effni rilkja á átarifasvæðd ana-
stæðingsins“.
Þegar Ungverjar heimitóðu
lýðræði 1956 kom sovézfcur her
tir skjalainina en Bandarikja-
tóenn höfðusit ekkert ,$ð- Ogiþag-
ar flasisitar í Grikklandi tóku vöíd-
in með aðsitoð Bandarík.iamainina
og NATO náánuði áður en kosn-
ingar áttu að fara fram semall-
ir vissu að verða mumdiu stór-
sigiur vinsitri mainma* þá létu Sov-
étrílkin kyrrt liggja.
Atburðimir í Tékkóslóvaikiu
eru enn ein sönnunin fyrir þvi
að smáríikjum Varsjárbandalags-
ins stafár mest hætta a£ edgin
vopnabræðrum. Tétokósllóyaikía
var hetnniumin í nótt af því að
hún var í hemaöarbandalagi- Bn
nágramnaflainidið Júgósflavia sem
í 20 ár hiefiur eldað grétt
silffúr við Sovétríkin hefur feng-
ið að fara eigin leiðir til sósáal-
ismans vegna þess að floringjar
Júgóslava vöfldu hlutleysiissteifinu
og forðast hemaðarbandalög‘ ‘.
Ályktun fundarins í Gam'la bíói
er á þessa leið:
„Aimennur borgarafundur taald
inn í Gamla bíói miðviíkudaig-
inn 21. ágúst fordæmir innrás
Varsjárbandalaigsirikja í Tétokó-
slóvakíu um leið og hann lýsir
dýpstu samúð með baráittu bióða
Tékkóslóvakíu fyrir frelsi, • fiuil-
veldi og lýðræðislegri stjómasr-
háttum.“
Enginn úr hópnum reyndi að
komast inn í sendiráðið en drukk-
inn vegfarandi gekk upp tröpp-
umar og hringdi vel og lengi.
Ekki er vitað um erindi manns-
ins en lögreglam handtók hann
fljótlega og fitóitti burt.
Er varðstöðunni var lotoið
safnaðist saman hópur krakka
við sendiráðið. Höfðu þeir í
frammi verstu storílslæti, brutu
rúður og létu öllum illum látum.
Meiddusit þrír lögregluþjónar
og unglingur handleggsbrotnaði.
Mótmælafundur við
Miðbæjarskóla
Ungir sjálfstæðismenn höfðu
boðað borgarafund við Miðbæj-
arskólann kl. 5.30 um innrásioe
Framfliald á 3. síðu.
Safnazt irið Sovétsendiráðið