Þjóðviljinn - 05.09.1969, Blaðsíða 4

4 SfÐA — ÞJÖÐVmJINN — Föstudagur 5. septam,ter Mfl9.
— málgagn sósíalisma, verkalýðshreyfingar og þjóSfrelsis —
Utgefandi: Otgáfufólag Þjóöviljans.
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb.), Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjórii Sigurður V. Friðþjófsson.
Augiýsingastj.: Ölafur iónsson.
Framkv.stjóri: Eiður Bergmann.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust 19. Siml 17500
(5 línur). — Áskriftarverð kr. 150,00 á mánuði. — Lausasöluverð kr. 10,00.
ViðsjárverBir smningar
JJíkisstjóm íhaldsins og, Alþýðuflokksins hafa
fyrir löngu afráðið að hún skuli þvæla íslandi
í Fríverzlunarbandalagið syonefnda, áður en þessi
hrakfallaríkisstjóm veltis't úr völdunum. Meðferð
málsins af hálfu íslenzku stjómarinnar beinist öll
að því, að afsaka þann verknað fyrir íslenzku
þjóðinni, gylla þessa fyrirætlun Bjama Benedikts-
sonr, Gylfa Þ. Gíslasonar og efnahagssérvitringa
stjórnarinnar. Það er nýjast að stjómarblöðin
tengja 1000 miljóna lánasjóð, sem tekizt hefur að
herja út úr Norðurlandaþjóðunum, áformum rík-
isstjórnarinnar um inngöngu í EFTA þó íslend-
ingar hafi ekki samþykkt aðildina. Og blöð stjórn-
arinnar halda áfram stanzlausum gyllingaráróðri
um innlimun íslands í þetta viðskiptabandalag.
Ekkert er gert af hálfu íslenzkra stjómarvalda til
að kynna Íslendingum þær hættur og skuldbind-
ingar sem aðild að EFTA ber með sér, heldur er
allt á sömu bókina lært. Með þessuim aðförum
kemur ríkisstjómin sér í svipaða samningaað-
stöðu og í hinum alræmdu alúmínsamningum við
svissneska auðfélagið: Ríkisstjómin ákvað að sam-
ið skyldi hvað sem það kostaði, og geta allir sagt
sér sjálfir hvernig slík samningsaðstaða er. Enda
notfærði hið erlenda auðfélag sér afstöðuna út í
æsar, náði margs konar fríðindum til atvinnu-
rekstrar í allt að hálfa öld, gjafverði á raforku,
og set’ti í samningana smánarleg ákvæði til óvirð-
ingar íslenzkum dómstólum. Ef ekki hefði komið
til hörð gagnrýni þingmanna Alþýðubandalagsins
hefðu sennilega verið vanræktar einföldustu var-
úðarráðstafanir til að afstýra mengun andrúms-
lof'ts og umhverfis við byggingu alúmínverksmiðj-
unnar. Þannig semur ríkisstjórn íhaldsins og Al-
þýðuflokksins af íslands hálfu.
Me5 þessa reynslu af stjómarflokkunum í huga
er ekki nema eðlilegt að stéttarsamtök bænda
samþykki að vara við inngöngu íslands í Fríverzl-
unarbandalagið án þess að meirihlutavilji þjóðar-
innar liggi skýrt fyrir, en í samþykkt Stéttarsam-
bands bænda er lögð áherzla á, að „aðild íslands
að EFTA sé svo afdrifaríkt mál fyrir framtíð
þjóðarinnar að óverjandi sé að ráða því til lykta
án nauðsynlegra og ýtarlegra rannsókna á þeim
áhrifum er aðildin mundi hafa í för með sér á ís-
lenzkt efnahagslíf og framtíðarsjálfstæði lánds-
ins“. Stéttarsamband bænda skorar á ríkisstjóm
íslands „að fresta fullnaðarafgreiðslu þessa máls
þar til fyrir liggur fullur stuðningur höfuðat-
vinnuvega þjóðarinnar ásamt imeirihlutavilja al-
mennings í landinu“. Samþykkt bændasamtak-
anna er auðsjáanlega gerð vegna vitundar um
hina háskalegu og ábyrgðarlausu afstöðu stjóm-
arflokkanna sem hyggjast berja málið í gegn á
þinginu í vetur, hvað sem það kostar; og er áminn-
ing öðrum samtökum um samstilltar aðgerðir til
að hindra slík óhappaverk. — s.
Ólafur Gunnarsson sálfræðingur:
Áhrif athafnavakans
í efnahagsmálunum
Við mnnsóiknir sínar á at-
hjafnavaíkanum beitti McdeUand
ákveðnum sikiapigierðiarpróifium.
Við tiilkun prófianna voru á-
kveðin stig gefiin fyrir styrlk-
leika atihaifinavaikians, edns og
hann birtist í lausn prófanna.
Síðar kannaði McCleliland al-
þýðubókmenntir og floikfcaði
þær eftir svipuöu stdgaikeinfi og
skapgerðarp róifiin.
Félagsfnæðingiuinn Max We-
ber, hélt því fnaim. að ákveðdð
samband væri mdilli hugsjóna,
eins og þaer birtast í alþýðu-
bókmenntum og efnahagsiegrar
þróunar. McCleGiland gierði þessa
hugmynd að starfstilgátu sdnni
og athugaði mairgt í samlbandi
við efnaihagslegt gengi þjóöa
bæði á þessari öild og liðnum
tímurn. Hann, athiugaöi ákveðn-
ar Thamleiðsilutölur til þess að
gera sér grein fyrir efnahags-
legu gengi, t.d. hversu irmkdð er
framleitt af rafmagni á öldinni,
sem er að líða, en rafimagns-
notkundn er aMgóður mæli-
kvarði á efnahaigslíf þjóða.
Við athugun á efnahag
þjóða á fyrri öldium gat Mc-
Clellland vitanilega ékki notað
rafmagnið sem masiikvarða, en
þá athuigaðd hann t.d. útflLutn-
ingsvöru, sem ekki gat talizt til
lífsmaiuðsynja. Dreifing vörunn-
ar gaf allgóða hugmynd um
efnahag bæði kaupanda og seíj-
anda.
Rannsóknir þessar staðfestu
kenningu Webers um samband-
ið mdlli hugsjóna og efnahags-
þróunar. Við athuganir á al-
Bros forsetans
Ér Nixon hafði svarið emb-
1 ættiseið sinn, lét hann svo
um mælt: „í dag hef ég
svarið eið frammi fyrir gnði
og samborgurum mínum. Við
þennan eið bæti ég þvi heil-
aga loforði að helga jafnt
andlega og líkamlega krafta
mína friði á meðal þjóðanna“.
.. og gerðir
í Suður-Vietnam hafa
Bandarikjamenn myrt 250.000
böm. -750.000 börn eru ör-
kumlamenn af þeirra völdian.
170.000 fullorðnir hafa látið
iíf sitt, 800.000 er saknað.
Fimm miljónir manna hafa
hrakizt á vergang.
Síðari grein
þýðubókmenntum og sarnan-
buröi við afnehagsiþróunina sá
McOLellaind, að hápunktur í efna-
hagsþróun reis venjulegia um
það bil 50 árum eftir hápunkt
í hugsjónum allþýðubókmennta.
Þetta tímabil er ekki óeðlilega
langt, þegar þess er gætt að á-
kveðinn tími hlýtur adltaf að
líða frá þvi hugsjónir fara að
síast inn í fólk, unz þær hafa
alrnenn áhrif á efnahagsiífið.
Áhrif á stjómmálalíf geta
sannilega koimdð edtthvað fyrr í
Ijóis.
Efnahagsiþnóiun byggist mjög
á áhrifum íorustumanna þjóð-
anna; og fórdngjaefni, sam
druklkið hafa í sig.hugsjónir al-
þýðubókmenntanna á bamsaldri
fara tæpast að hafa úrsiitaá-
hrif á þjóðlífið fyrr en á aldr-
inium 40-50 ára. Þessi tima-
takmörkun, getur þó eðii máls-
ins saimlkvaamt aidrei orðið ná-
kvæm og fer m.a. eftir því
hversu fljótar eða sednar þjóð-
irnar eiru almennt til þess að
færa sér hugsjónastefnur í nyt.
í sambandi við allar félags-
fræðilegar rannsóknir finna
menn yfirfeitt ýmislegt, siem
þeir em ekfci beinlínis að leita
að. Þannig fór einnig fýrir
McClelIand, er hann rannsafcaði
lesbækur nofckurra bjóða eins
og þær vora árið 1925. í les-
bókum ákveðinna londa kom
sterkur valdavafci í Ijós, en
mijög veifcur samfélagslegur
vaki. Tíu árum síðar höfðu
ailar þær þjóðir. sem höfðu
sterkan valdavafca, að einni
undanskiiinni, einræðisherra
við völd. Hins vegar var valda-
vafcinn ekki áberandi í leslbóík-
um þjöða, sem efitir 10 ár höfðu
lýðræðisiegar rikisstjlóimir. Þessd
rannsófcn McClellands virðist
renna allsiterkum stoðum undir
þá hugmynd, sem lengi hefur
verið rikjandi, að Hitler hafi
lagt kapp á að hafa áhrif á
asskuna með aðstoð námsbóka.
.McClolland hefur meðprófum
sínuim rannsalkað þjóðir, sem
vom efnaihagslega vanþróaðar
og fengu fjárhagslega aðstoð.
Rannsóknir hans leiddu í Ijós,
að þeir sem höfðu sterkan at-
hafnavaka, náðu góðuim árangri
með þeirri aðstoð, sem þeir
fenigu.
McClelIand teiur á þessum
forsendium, að ekki sé nóg að &
athuga greind og mienntun í
siamlbandi við dreifingu fjár-
haigsiegar aðstæður til wanlþró-
aðra þjjööa. heidur verði stynk-
leiki athafnavafcans einnig að
koma til greina. McClelland tel-
ur, að þj'óðfélögin þurfi að
styrkja uppeidd, sem stefnir að
því að gera menn sem rnest
sjáilíibjanga bæðd í hugsun og
gerðum, ef þau vilja auka efna-
hagslega þróun.
Þetta hljómar alUt mjög fai-
lega, en samt mun enginn sél-
fræðiegur eða geðdæfcnir, sem
athuigar þessi mlál nénar, korn-
ast hjá Iþví að gera sér grein
fyrir að fara verður tmieð gát
í þessum efiium. Vérði athafna-
vafcinn stæltur rim of, getur það
hæglega leitt til hugsýfci, og þá
verður baráttan fyrir baettum
efnalhag á þessari leið hæpin
bœði fyrir ednstaklinga og þjóð-
felög. Þetta þýðir þó efcki, að
kenning McClellands eigi eng-
an rétt á sér; fjarri fer, að sivo
sé. Ég vil aðeins beoda á, að
naumast mun sú stefna til í
uppeHdismálum, sem óhætt sé
að fyligja gagnrýnislaust, og svo
er einnig að míniu áliti kenn-
ingin um þroskun athafnavak-
ans.
EJkfci sfcal ég dæma um það,
hvaða áhrif hugsjónir, eins og
þær hafa birzt í bókmenntum,
hafa haft á efnahagsiff íslend-
inga. Það væri giæsdlegt rann-
sólknareifni handa félagsmála-
deild HáskóíLa íslands, ef tilý>
væri. aö aithuga það mál fræði-
lega. Efcki þarf að efa, að til-
töiulega auðvelt væri að at-
huga þessi mál á IsOiandi, þar
sem bófkmenntir hafa lengi haft
mikfl áhrif og eru vel kunnar
bæði fræðimönnum og almenn-
ingi. Þesis er þó að gæta í þessu
samlbandi, að óftrelsi þjóðarinn-
ar um langa hríð, hlýtur að
gera sögulegar rannsóknir á
þessu sviði hæpnar, ef til vili
lítt framkvæmantegar. Hins
vegar er lflclegt, að aiuiðivelt
væri að rannsaka efnahagslegar
framfarir, sem hefjast nokkum
veginn samtímds auknu frelsi.
Vafalaust munu mörgum koma
bófcmienntir frá dögum Fjöln-
ismanna og Jlóms Sigurðssonar
í hug í sambandi við efnahags-
þróun, sem reis hátt um það
bil 50 árum síðar. Á samia hátt
er líklegt, að hugsjónir Ung-
m'cnnafélagshreyfingarinrtar
beri sinn efnahaigstega ávöxt á
síðari heiimisstyrjaildiarárunum
og árunum fyrst eftir strfðið.
Eðlilegt væri í þessu sam-
bandi að athuga hvaða hug-
sjónastefnur eiw ábarandd í rit-
uðu máli sem almenningur
hefur lesið á árunum 1930-65,
og hvort þar sé um ednhverjiar
. hugsjónir að ræða, sem sennd-
lega muni bera efnahagstegan
ávöxt.
Á seinnd hluita þessa tímábils
hefur vikuMöðum fjölgað mjög
á Isdandi, en fræðileg könniun
á áhrifum þeirra heifiur ékki
verið gerð.
Frá árinu 1940 hefur þjóðin
búið í sambýlli við erlendan her,
og hefur návist hans verið xnds-
jafntega túlkuð í rituðu máli.
Sumir hafa taiið ertendri her-
stöð og þeim áhrifium, sem
henni fyigja, allt til gildis, en
aðrir hafa talið saimibýlið við
herinn og erlendu áhrdfin til,
engra bóta, jafnvel hið gagn-
stæða. Fræðileg könniun áraun-
verutegri þýðdngu hinna er-
lendu áhrifa hefur eklki verið
gerð, en gæti verið mikdlvæg
ábending vegna framtíðarsitefnu
í þessum málum.
Allerfitt xnun vera að henda
reiður á því, hvað eiru eáigin-
legar hugsjónir á þessu tíma-
bili, vegna þess að þjóðífélagið
hefur á sama tíma tekið svo
mikiium breytingium, að hug-
sjónamatið hlýtur að breytast.
Af þessu leiðir, að mikillar vís-
indaleigrar nákvæmni yrði »ð
gaata í könnun af þessu tagi.
Ekki hefiur verið kannað
fræðilega, hvort kyrrstaðan í
uppeildismálum þjóðarinnar er
til bóta eða bölvunar. Flest ís-
lenzk dagblöð telja kyrrstöðuna
neikvæða, en fáar jákvæðar til-
lögur hafa komið fram í þá átt,
hvemig eigd að breyta þessari
kyrrstöðu í jákvæð átök, en
það er raunar fórsenda þess, að
til breytiniga komd.
Seint á síðustu öld og ári því,
sem nú er að líða, hafa allmarg-
ir Islendingar fllutt frá íslandi
og tekdð sér bólfestu í öðruim
löndum. Þar eð þama er um
allmikla röslcun á þjóðlífinu að
ræða. væri eðldlegt að kannað
yrði, hvort hún hefur verið og
er jákvæð eða neifcvæð. í þvi
samlbandi er mikilvægt að
kanna hvort það flóik sem fllyt-
ur til annarra landa hefur
veikan eða sterkan athafna-
viaka. Leiði slík athuigun í ljós,
áð athafnavaki útflytjenda er
yfirleitt stenkur, er brottflutn-
imgurinn efcki líktegur til þess
að verða efnáhagslífi Islendinga
að gagni, en ef til vill efna-
hagsh'fi annamra þjóða.
Alþýðubandalagið
I Kópavogi
Berjaferð verður farin á veg-
um Alþýðuibarídalagsims í Kópa-
vogi 7. septemlber n.k. Lagt verð-
ur af stað kl. 9,30 og halddð upp
að Dragbálsi. Fargjald er 200 kr.
fyrir fullorðna og 75 kr. fyrir
böm.
Þátttaka tilkynnist í síma 41523,
40853 og 40281.
(oníincntal
Önnumsf allar v-ðgerðir á
dráttarvélahjólbörðum
Sendum um ailt land
Gúmmívinnusfofan h.f.
Skípholti 35 — Reykiavík
Sfmi 31055
Garðahreppur
Sýsliumaður Gullbringusýslu hefur úrsfcurðað lög-
tök að 8 dögum liðnum fýrir ógreiddmn útsvörum
og öðrum gjaldföilnum gjöldum til Sveitarsjóðs
Garðahrepps álögðum 1969 auk dráttarvaxta og
kostoaðar.
Sveitarstjóri Garðahrepps.