Þjóðviljinn - 09.10.1969, Blaðsíða 5

Fiimmbudaeiir 9. otetxSber 1969 — ÞJÖÐVILJINN — SlÐA g
FRÁ FUNDI FLOKKSRÁÐS ALÞÝÐUBANDALAGSINS
Alþýðubandalagið og
sveitarstjórnarkosningarnar
Góðir flokksráðsmenn.
Þess helur verið ósikað af
framkvæni<iastjórn flokksins að
ég segði hér nokkur orð um Al-
þýðubandal agi ð og sveitar-
stjórnarkosningarnar, sem fram
eiga að fara í lok maímánað-
ar n.k.
m
Prófraun
Þetta verða íyrstu almennu
kosningarnar sem fram fara
eftir að skipulagsmál Alþýðu-
bandalagsins voru leyst og það
gert að sjálfstæðum og lýðræð-
islega uppbyggðum stjómmála-
flokki.
Sveitarstj ómarkosningarnar
verða því á vissan hátt próf-
raun fyrir Alþýðubandalagið.
Þóer verða opinber pólitísk liðs-
könnun um land ;illt. Stjórn-
málaflokkarnir munu allir
leggj a mikla álierzlu á að sú
liðskönnun verði sér hagsitæð
með tilliti til þess, að ekki
verður þá nema rúmt ár til Al-
þingiskosninganna 1971. Ríkis-
stjórnin, sem lafir við völd við
litLar vinsældiæ og takmarkað
trálíst inun vissulega diraga sín-
ar ályktanir af þeim úrsiitum,
sem sveitarstjórnarkosningarn-
aKasýna.
Það er brýn n.auðsyn að Al-
þýðubandalagsmenn hefji sem
allra fyrst um. allt land undir-
búning kosniniganna. Þetta gild-
ir bæði um allt skipulagsstarf,
er að kosningabaráttunni lýtur,
mótun stefnuiskrár og kynn-
ingu hennar og undirbúning
framboða. Allt eru þetta mik-
ilvæg og vandasöm verkefni og
á miklu veltur að þau fari
hvarvetna vel úr hendi. Ég ef-
ast ekki um að Alþýðubanda-
lagsfélögin séu víða farin að
huga að þessurn verkefnum,
enda aðeins rúmlega hálft ár
til kosninganna. En þar sem
svo kynni ekki að vera má
ekki verða á því öllu lengri
dráttuir. Þau eru mörg verk-
efnin sem vinna þarf og marg-
ir þurfa að leggja hönd á
plóginn til þess að ná æskileg-
um áranigri.
Stórpólitískar
Þessar kosningar, sem fram-
undan eru í vor koma að sjálf-
sögðu til með að snúast um
sveitarstjórnarmál á hinum
ýmsu stöðum. Það er eðlilegt
koma einnig til með að verða
stórpólitískar að innihaldi. Þær
verða að vissu leyti prófraun á
styrkleika S'tjórnmálaflokkanna
Og stöðu núverandi ríkisstjórn-
ar og stjórnarflokka. Atvinnu-
leysið og öngþveitið, sem al-
röng og háiskaieg stjórnarstefna
hfifur leitt yfir fólkið í land-
inu, verður að fá eins þungan
dóm og nokkur kostur er
strax í sveitiairstjórnarkosning-
unum. I>etta er mikið hagsmuna-
mál fyrir íslenzka alþýðu og
raunar yfiirgnæfandi meiri'hluta
þjóðarinnar. Og þessi dómur
verður ekki felldur með ár-
angri með stuðnimgi við Fram-
sóknarflokkinn né þá sértrúar-
söfnuði, sem nú tala hæst um
flokksstofnanir og ný fram-
boð. Hiann verður aðeins felldur
með árangri, sem sköpum
getar skipt, með því að launa-
stéttir landsins og allt fram-
fanasinniað fóik láti hvorki
villa sér sýn né tvístra liði
sínu, heldur fylki sér um þau
meginsamitök félagslegra við-
horfa, framfara, þjóðfxelsis og
lýðræðislegs sósíalisma sem
sköpuð hafa verið með Alþýðu-
bandalaginu.
Það verður eiitt meginverk-
efni okkar Alþýðubandalags-
mianna í komandi kosningum
að færa fyrir þessu fullgild
rök og svo sannfænandi að
þau færi Alþýðubandalaginu
aukið fylgi um allt land og svo
siigursæla útkomu að tímamót-
um valdi í stjórnmálunum og
allri starfsaðstöðu flokks okkar.
Enda þótt það orki ekki tví-
mælis, að Alþýðubandalagið er
málsvain og fulltrúi félags-
hyggju og skipulagðra vinnu-
bragða, jafnt á sviði . sveitar-
stjórnarmála sem landsmála al-
mennt, verður nauðsynlegt að
móta skýrt stefnu og fyrirætl-
anir flokks okkar í vandam'ál-
um sveitarfélaganna og hags-
munamáium almennings fyrir
kosningarnar í vor. Verkefni og
möguleikar sveitarfélagianma til
uppbyggingar og framkvæmda
eru að sjálfsögðu með nokkuð
ólíkum hætti. Aðstæður eru
mismunandi. Þetta snertir bæði
framkvæmdaþörf og fram-
kvæmdamöguleika. Tekju-
stofnar sumra svei'tairfélaigianna
nægja ekiki til alls, er þau
þurfa og viijia gjarnan firam-
kvæma. l>ess eru jafnvel dæmi
að a/ukaálag þurfi ofian á út-
svarsstiga til þess að ná sam-
án endum tekna og útgjald.a.
Önnu.r sveitarfélög gefia ailt að
70% afsiátt frá útsvarsstiga,
veigna þess að fjáiiiþörf til fram-
kvæmda er liítil eða engin tal-
in.
Mörg verkefni
Það gefur auga leið að verk-
efni og þar með fjárþörf
sveitairfél'aganna eru mesit í
kaupstöðum og öðru þéttbýli.
Á þetta ekki aðeins við um
þann vanda sem skapast af
skipulagningu og uppbyggingu
bygigðar, þörf á atvinnu- og
framleiðslutækjum og nauðsyn-
inni á að fullnægj'a húsnæðis-
þörfinni. Þéttbýlinu fylgja
einnig margvísleg félagsleg
vandamál, sem ekki verða leyst
nema af sveitarstjómunum eða
undir forustu þeiirra. Þessi
vandamál snerta' bæði unga og
gamla og einnig fólk á bezta
starfsaldri. Til þeirra heyrir
þörfin á skólahúsnæði, visit-
heimilum, diagheimilum og leik-
skólum fyrir böm, leikvöllum,
íþróttasvæðum og íþróttamann-
virkjum, tómstundaheimilum
fyrir unglinga, sjúkrahúsum,
heilsuverndarstöðvum, hjúkr-
unarheimiium og dvalarhedmil-
um eða hentugum íbúðum fyr-
ir aldraða. Auik þess mætti
neína almenningsibókiasöfn og
lesstofur, leitohús og kvik-
myndiahús og sýningarsali fyr-
ir myndlist. AUt er þetta og
ótal margt fleira meðal verk-
efna sem þéttbýlissveitairfélög
hafia orðið að sdnna að eim-
hverju eða öllu leyti og verða
að sinna í framtíðinni í vax-
andi mæli, eigi vei að vera fyr-
ir því mannlífi séð sem þar er
Ræða Guðmundar Vigfússonar borgarráðsmanns
á flokksfundi Alþýðubandalagsins um helgina
og óhjákvæmilegt. En þær
Ný sinfónía eftir
Haidmayer í kvöld
- aðrir f-ónleikar Sinfóníunnar í kvöld
Aðrir tónleikar Sinfióníuhljóm-
sveitar Islands á þessu starfs-
ári verða haldnir í Hásteóla-
bíói í kvöld, ifimmitiudaig-
inn 9. oikt. og hefjast kil. 21.
Stjórnandi verður Alfred Wait-
er, en einleikari bandarísiri pí-
anóleikarinn Ann Sohein. Á
efnisskrá er píanókonsert nr. 3
eiftir Rakl^maniinofif, tóndljóð-
ið Tasso efitir Liszt og sinfiónia
nr. 5 eftir Haidm'ayer, sem ekki
hefur verið flutt fyrr i Evrópu.
Sinfónian var saimdn á sjö dö>g-
um árið 1968 og firumfilutt í
Durban í Suður-Afríku i sept-
emiber undir stjlóim Alfreds
Walter. Verkdð hlaut framúr-
skaramdi góðar viðtökur ogvarð
að endurtatea loikaþáttdnn, sem
telja má mjög óvenjulegt. Tón-
skóldið tileinkaði Aifred Walter
verteið og vegna fjolda ásteor-
ana var það JDlutt á ný á tón-
leikuim í Durban í janúar á
þessu ári. Á tónledkunum á
fimirmtudaginn verður verkið
flutt í fýrsta sinn í Evróþu og
af því tilefnd mun tónsikáldið
koima hingað og hlýða í fyrsta
sinn á sitt eiigið verk- Haid-
mayer er fæddur í Graz i Aust-
urriki órið 1927 og er pró-
fessor við tónlistarháskólamín þar
í borg. Hann er talliinn meðal
fremstu tónskólda Ausiturríkis
og hefur samið 6 sinfióníur,
fjölda verka fyrir einleikshljóð-
færi og hijómisiveit og kammer-
tónlist.
★
Einleikari á þessium tónledk-
uim, bandarísiki píanióieikarinn,
Ann Sohein, er tónlistarvinurn
hér að gtóðu kunn. Hún hefur
leikið rnieð Mjótmsveitinni og á
Ann Schein
tónleikum Tónlistarfólagsins. —
Hún er fiædd í New York árið
1939 og var aðeins 5 ára þegar
hún hófi nám í tónlist. 1 fyrstu
tónleikaför sína fór hún árið
1956, þá aðeins 17 ára glömul
og árið efitir ferðaðist hún Ul
fjölmargra Evrópulanda oghélt
tónleikia við miikdð lof gaign-
rýnenda- Síðán hefur hennd
verið boðið að halda tónleika
á hverju ári í Evrópu og í
Bandamíkjunum. Árið 1961 fierð-
aðist hún um Sovétríkin og hélt
sjálfstæða tónleika oig lék með
hljómsveitum.
Hagur
sveitarfélaga
Augljóst er að möguleikar
sveitarfélaganma til fram-
kvæmda ta'km'arkast af tekju-
öfilun þeirra og þeirri lánsfjár-
stefnu sem fylgt er á hverjum
tíma. Á síðustu tveimur árum
eru dæmi um það að tekjur
sumra sveitarfélaga haíi hrap-
að niður um helming vegna
samdráttar í atvinnu og minnk-
andi tekna almennings. Hlýtur
slíkt að sjálfsögðu að bafa sín
neikvæðu áhrif á framkvæmdir
viðkomandi sveitarfélags, jafn-
vel þótt allt sé reynt til þess
að halda í horfinu. Sýnir þetta
Ijóslega hve hagur sveitarfé-
laganna og máttur þeima til
þjónustu og íramkvæmda er
nátengdur velgengni atvinnu-
lífsins og afikomu fólksins. Þeg-
ar atvinna og tekjur bregðast
hjá almenningi bresta um leið
buirðarstoðir sveitairfélaganna.
Skattheimta
Ljóst er, að á mitolu veltur
fyrir hvert sveitairfélag að
stjórn þess vinni verk sín á
grundvelli skipulagðra vinnu-
bragða og áætdana, og að fyllstu
hagkvæmni sé gætt um alla
meðferð sameigdnlegra fjáx-
muna. Hyggileg áæ'tlanagerð,
góður undirbúningur og traust
fjármálastjórn og verkstjórn á
ölium sviðum skilar meiri og
betri árangri fyrir sama fjár-
magn heldur en skipulagslaust
fálm, lélegur undirbúningur
framikvæmda, og lítil eða engin
stjórn á fjármálum, rekstri og
verklegum framkvæmdum.
Þetta eru mikilsverð atriði.
Skattla'gning sveitarfélaiganna
er ekki alltaf vinsæl, fremur
en önnur skattlagning, og þess
vegna er mikilsvert að vel sé
með þá fjármuni farið og um
það séð að þeir skili sem mest-
um árangri. Það eru vissulega
miklir gallar á allri íslenzkri
skattheimtu, og einn sá versti
að opinber gjöld koma ranglega
niður vegna aðstöðu giróðaafla
og vissra atvinnustétta til þess
að svíkja undan tekjur og ráða
sínum útsvörum og sköttum
sjálfar. Núverandi valdihiafiar
virðasf bafa lítinn áhuga á að
lækna þá hættulegu meinsemd,
enda þá nærri ýmsum skjól-
stæðingunum höggvið.
Þrátt fyrir þetta ber að h>af>a
í hiugla að almennt séð gengur
tekjuöflun sveitarfélaganma til
gagnlegrar stairfsemi. Sveitiar-
féiög standa yfirleitt að já-
kvæðri félagslegri þjónustu og
framkvæmdum, að vísu í mis-
jafnlega ríkum mæli, eftir að-
stæðum og viðhorfum ráðandi
meirihluta á hverjum stað og
tíma. En þegar á heildina er
litið hygg ég að ekki verði ann-
að með sanni saigt en að þær
tekjur, sem sveitarfélögin afla,
gangi til þess að bæta hag, að-
stöðu og menningarlíf fólksins
í hverju byggðarlagi.
í samræmi
Mér finnst ástæðia 'öl að
minna á þetta einmitt nú, þeg-
ar t.d. unglr Sjálfstæðismenn
og jafnvel eldri líka, reka fyrir
þvi markvissan og vaxandi á-
róður að öll opinber fjárheimta
sé af hinu vonda og að fjár-
munir allir séu bezt komnir í
höndum þeirra sem afla þeirra.
Þessi stefna á að veina grund-
völluir hinna svonefndu almenn-
ingshluitafélaga. Hinu er svo
engin grein gerð fyrir, með
hvaða fjármunum á að balda
uppi opinbeirri þjónustu og
framkvæmdium þegar búið er
að stórlækka eða felLa niður
t.d. tekjur sveiitairfélaganna.
Trúlegt er þó að í framkvæmd-
inni sé ætlazt til skattfrelsis
hinna svonefndu athafnamanna
og fyrirtsekjia þeirra, en að
skattþunginn eigi að sama
skapi að aukast á almenningi.
Er það vissuileEia í samraemi við
baráttu SjáifstæðÍBÍlokksins
fyrr og síðar.
Tveir málaflokkar
Ég ætla mér ékfci í þessum
fáu orðum að gefa neina tæm-
andi fiorskrift um þaiu stefnu-
mál, sem Alþýðubanda'lagið eigi
að leggja mesta áherzlu á í
þeim kosningum, sem firam
fara í vor. Að veruilegu leyti
hiýtur það að fiara eftir stað-
háttum, þörfium alþýðunnar í
hverju svedtarfélagi og mögu-
leikum hvers sveitarféla'gs til
þess að hiránda firamkvæmda-
Guðmundur Vigfússon.
málunum áleiðis. Verða Al-
þýðubandalagsmenn að sjálf-
sögðu að meta þetta sjálfir
eftir aðstæðum heima fyrir.
Ég ætla þó að tveir mála-
flokkar hljóti mjög víða að
skipa öndvegi í stefnuskrá Al-
þýðubandalagsins í ^ sveitar-
stjórnarkosningunum. Ég á hér
við atvinnumálin og húsnæðis-
málin. Með þessu vil ég sízt
draga. úr mikilvægi annarra
m'álaflokfca, sem a.m.k. óhjá-
kvæmilegt er að stærri sveit-
arfélögin sinni af fullri á-
byrgðartilfinningu og alvöru.
Koma þá í hugann uppeldis- og
skólafmál, æskulýðsmál, sjúkra-
húsa- og heilbrigðismál, íþrótta-
mál, vandamál einstæðra
mæðra og aldraðra og hvers-
konar bætt menningaraðstaða.
Og þannig mætti lengi telja.
Þetta eru þau mál sem við
venjulega kölium félags- og
menningarmál, og sem með
engu móti má vanrækja af
h'álfu þeirra sveitarfélaganna.
Ég tél engan vafia á að Al-
þýðubandalagsmenn í hverju
sveitarfélagi muni gefa þessum
margþættu félags- og menning-
armálum fiullan gaum og leggja
á þau þunga áherzlu, þegar þeir
semjia stefnuskrá sína og hefja
málefinabaráttuna í sveitárJJ
stjómarkosningunum í vor.
Annað væri heldur ekki sæm-
andi fyrir flokk okk-ar, sértú’
vill vera og er fulltrúi féliags-
legra viðhorfa og menningar-
legrar sóknar bæði í sveitar-
stjómianimiálum og landsmálum.
Stjórnarstefnan
En hvers vegna hljóta ein-
mitt atvinnumálin og húsnæð-
ismálin að verða efist á bauigi
í kosningabaráttunni í vor?
Allir vdta að sú skammsýna
og ranga stefna í efnahagsmál-
um, sem fylgt hefur verið af
núverandi ríkisstjóm hefur á
ný leitt til atvinnu'leysds í
landinu. Það befur verið van-
rækt að byggja upp og efla ís-
lenzka íramlei ðslua'tvli nnuvegi
en einblínt á útlendar hag-
frse'ðifcenningar og erlent einka-
fjármiagn. Víða hefur bátaflot-
inn dregizt alvarlega saiman og
togariaflotinn er að þrotum
kominn og nær horfinn úr
sögunni.
Iðnaðurinn hefur verið af-
ræktur og tilveru hans ógnað
með hömlulausum innflutningi
erlendra iðnaðarvara í því
skyni að skapa innflutnings-
verzluninni, heildsölunum, sem
mest svigrúm og gróða.
Erlent fjármagn
Nú er af stjórnarvöldum trú-
að á forsj á erlendra fjármagns-
eigenda og það skal vera til-
viljun og gróðamöguleikum
einum háð hvað gerist í ís-
lenzkum aitvinnuvegum. Engar
áætlanir eru gerðar um skipu-
lega uppbyggingu atvinnulífs-
ins, miðað vi ð þarfir þjóðar-
innar í nútíð eða firamtíð. Að
engum áfcveðnum miarkmiðum
er sitefnt né kröfitum beint að
þeim stórwarkefnum sem albr
sjá að vinna þarf og ríldsvaid
og svei'tajrfélög verða að bafia
forustu um að hrinda í firam-
kvæmd. Giöggt dæmi um þetta
er t.d. endurnýjun togaraflot-
Fraimhald á 7- síðu
l