Þjóðviljinn - 11.10.1969, Blaðsíða 7

Þjóðviljinn - 11.10.1969, Blaðsíða 7
Leja@ainda.Suir 11. otetóber 1969 — ÞJÓÐVTUTNN — SÍÐA 'J FRÁ FUNDI FLOKKSRÁDS ALÞYÐUBANDALAGSINS Soffia GuSmundsdóttir: FÉLAGS- OG FJÖLSKYLDUMÁLEFNI Undir þessum dags'krárláð, félags- og fjölsikylduimiálefni, tr ætlunin að ræða stuttlcga verkaskiptingu í þjöðfélagi okk- ar, með hliðsjón af því fleikna misræmi, sem hefur náð að myndast milli réksitrarfyrir- komulaigs heiimiilanna annars- vegar og þj óól'élagsþróunarinnar hins vegar, sem eins og kunn- ugt er einkennist af hraðvax- andi, örum umbreytinguim. Þess- ar stofnanir, heimili og þjóðfé- lag, sem báðar verða að teijast mikilvægar, og stjióma verður hyggilega, gefa til kynna næsta skýrt aflmarkaða verkaskipr- ingu milli kynja. Innan þeirrair grunneiningar þ.e. heimilisins, sem oft er nefnd homsteinn þjóðfélaigsins, er menn vilja vera hátíðiegir, ríkir konan, þar er hennarsvið. Oti í þjóðfélaginu, við almenn storf ínnan hinna miargiví&leigu greina, ríkir karlmaðurinn, þar er hans sivið. Við skuium aithuga þessa hefðbundnu verkaskiptingu nán- ar og þá fyrst þar sem hlut- imir raunverulega gerast, þar sem mikilvægar ákvarðanir eru teknar, sumsé í vaidamiðstöðv- um þjóðfélagsdns. Hlutur kvenna Á alþdngi situr ein kona i hópi siextíu þingmanna srvo sem margoft hefur verið bent á, en skyldu menn almiennt gera sér ljóst, að í bæjar- og aveitar- stjómum er svipaó uimhorfs? Af 130 fulitrúum í bæjar- og sveitarstjómum eru fimm kon- ur; í hreppsnefndum sitja þrett- án konur meðal 1029 hrepps- nefndanmanna. Kngin íslenzk kona hefur orðið ráðherra, sendiherra, bankastjóri, dómari, sýslumaður, ráðuneytisstjóri, svo að nofckuð sé nefnt Kona hefur aldrei átt sæti í útvarps- ráði, bankaróði, menntamála- ráði, þjóöleikhúsráði, konur leggja sárasjaldan. orð í belg við opinberar umræður svo sem í blöðuim, útvarpi eða sjónvarpi. Eikki man ég eftir neiniu með- alstóm eða meiriháttar atvinnu- fyrirtæki, þar áam l«ma erflor- stjóri. Á þessu ári var fýrsita íslenzka konan skipuð prófess- or við Háskóla Isiands; einung- is fáar konur stunda mennta- skjóiakennsiju. í hópi kennora skyldustígsins hafa konur um alllangt skeið verið nokkuðfjöd- mennar og fer íjölgandi, en ekki hafa þær látið neitt veru- lega að sér kveða, auk heldur, að konu hafi verið falin skióla- stjóm við einhvem hinnastærri skóia í kaupstöðum. Fleiri dæmi mætti nefna. Um það bi! þriðjungur útskrifaðra stúd- enta eru stúlkur, en örfáar ljúka háskólaprófum, (9,9% sitúlkur á móti 48,9 prósent piltum á ár- unum 1950 — 1958). Aftur á móti eru þær fjölmargar, sem hætta frekara námi og vinna árum saman fyrir námi eigin- mannsins, sivo að hans náms- áætlanir nái að standast. Þœr vinna þá oft lítt sórhæfðar við láglaimuð störf. Störf utan heimilis fólk er í ytfirgnæfiamidi meiri- hluta við afigreiðslustörf í verzx- unum og opinberum stofnunum. Á skrifstofiium er aðaiiega kven- fóik við lægst launuðu störf- in; sivo að dsemi sé tefkið at bönkunum mun þar ekki vera mikið um, að konur forfram- ist svo í startfi, að umtalsvert sé. Það er óþarfii að hafaþessa upptalningu öllu lengri, þessar staðreyndir eru viðstöddum vel kunnar. Samt er ekki úr vegi að líta til stjómmálaifilokkainna, en þar er m.a. að* finna nokkra vísbendingu eða skýringu þess, hve fáar konur eiga sæti inn- an hinna raunveruiegu valda- miðstöðva í þjóðfédaginu, svo sem getið var í upphafi méls. T. d. hefur kona aildrei orðið formaður í stjómmáiaflokki- — Aliþýðubandaiagið hefur orðið fyrst flokka til þess að kjósa konu sem varaiflanmann, i mið- stjórnum allra flokika er sömu sögu að segja, þar er fiátt kvenna. Innan stjórnmála- flokkanna Innan stjórnmálaifllokkanna hefur rækiloga verið fylgt eftir tifhneigingu til þess að marka konunum visst sivið og setja þær skör lægra. Þær hafa fjall- að um átoveðin verksvið, en haldiö sér utan við önnur. Þær hatfa unndð húsiverkin, ef svo Soffía Guðmundsdóttir konur fáist við ákveðin svið cmáia, en sé haildið utan við önnur. Þannig verða viss svið mála sikoðuð sem sérmál kvenna, sem aiuðivitað er fjar- stæða, og er þama aftur komin saimtoærileg skerðing á starfs- sviði kvenna og ég gat um í samtoandi við kventfélögin. — Margt mœtti enn tina til. Þrjú meginatriði Hin beinharða staðreynd er sú, að eftir meira en hálfrar aidar timatoil lagailegs jafnrétt- við hin ýmsu vandamnál mainn- legs samfólags? Hvar er hindr- unin á leið kvermanna út í þjóðfélagið, hvar er andstaðan, og í hvemig myndum birtist hún? Þetta eru spumtngar, sem ekki er auðveit að geffa álþredf- ánleg svör við. Engu að síður er staðreyndin só, að núfcíima- konur íslenzkar eiga ekki öllu auðveldari leik en fionmœdur þeirra áttu, er þær voru að ryðja braut þeiim réttlætismál- um, sem allir telja nú sjáif- sögð. Þær vissu hvað þærátfu í höggi við, þær vdssu upp á hár fyrir hverju þær voru að berjast. Inntak baráttunnar var skýrara og vamdaimiál fram- kvæmdanna voru ekki kornin til. Þetta er alit óljóoam é okk- ar dögum. Um hivað stendur styrinn, hvað og hiver hindror konumar í þvf að sitiga fram á svið þjóðlífsdns og neyta þar kraíta sinna til jaifns viðkarl- menn, við hlið þeima? Eigi að rekja einhverjar orsakir, vildi ég m.a. benda á eftirfarandi at- riði, sem skipta hér verulegu máli. Að sjáilfsögðu kemur margt fleira til, sem ekki er unnt að rekja nánar að þessu sinni. Við Isiendinigar erum vafa- laust sérlega vaniþróuð þjóð fé- lagsiega séð, og þarf ekki að leita langt í samanburði við aðrar þjóðir til að verða þess vís- Ég vil taka fram, að hér hef ég einkuim Norðurlanda- legum breytingum að gerð og rekstri? Það er heidur engimi smáræðis misvöxtur, sem þama er kominn til sögunnar. Er ekki stúlkum stöðugt stillt upp frammifyrir valinu eigin- kona-móðir, eða virkur þátt- takandi á sviði aitvinnulífsins? Er yfirleitt gert réð fyrir þvi>- i nokkurri alvöru að þetta tvennt geti farið saman? Það vandaimál hvers og eins að finna starfsframiagi sínu ákveð- inn stað í samlfélaiginu, ákveða sitt starfssvið, hefur veriðskoð- að sem vandi karlmannsins fyrst og fremst, en efcki konunnar. Hennar sibaður, á heámilinu, hefur verið ákvarðaður og með uippeldinu í vtfðtækri merkingu hefiur offtast verið lagður traust- ur grunnur þess, að hún líti sivo á sjálf og hugsi ekki lengra, ekki út fyrir raimmaa heimilis- ins. Hún hefur í flestum tilfell- um verið fyrst og fremst alin upp sem verðandi húsmóðir og móðir og sú uppeldislega sikyssa hefur langvinnari afleiðingar og skaðvænlegri en marga grun- ar í fljótu bragði. Þetta eru alit spumingar og vandaimál, sem við þurfum að takast á vdð og leita úrræða. Staðreyndin er, að á okkar dögum, síðari hiuta 20. aldar, á sér stað að meira eða minna leyti misrétti milli kynja, einkum varðandi starfsaðstöðu og réttindi til staxfsvals. Hér or öldungisefcki Nú er staðrejmdin, sú, að störf kvenna utan. hedimilisdns fiara þrátt fyrir allt sívaxandd, en i hvaða starfsgmnuap. skyldi kventfóib aðailega fyrirfinnast? I verkaiýðssaimtölkunium eru kon- ur uim þriðjungur meöliimia, en þær eiru í stórum meirihluta i laagstu launatflokkunum. Kven- má segja, en hina pólitískiu herstjórnarlist haffa aðrir mót- að og framkvæmt. Þama á milli er sem kunnúgt er þó nokkur veggur, sem kvenfóik- inu virðist ætla að gangasednt og iila að kamiast yfir. Nú er auðvitað hægur viandi að segja, að þetta sé að langimestu leyti sök kvennanna sjálfra; þær hatfi unað þessari verkaskiptíngu og ekki gert stærri kröffur sér til handa, T. d. hafa stjórn- málaflokfcar landsins um langt árabil 'haft sérstök kveinfélög innan sinna vébanda þangað til að nú hefur Alþýðutoandalagið orðiið til þess góðu hedili að vtfkja þeim af vegi. Eg hygg, að það hafli þegar náð að vekja nokkra eftirtekt, að þar er gert ráð fyrir starfsfraimilagi kvenn- anna á vettvangi ftókiksstairfsins í heild- Það er augljóst mál, að sérstakar fiélagseiningar fyrir kventfóik innan stjómmélaflokka em úrelt fyrirbærf, ná engri átt á síðari hXuta 20. aldar. — Það er tilgangsiaust að þæfa um það fram og aftur, hvort slifkit hafi aila tíð verfð skakkt eða miáráðið að viðhafa kven- félög. Slíkar bollaleggingiar hafa næsta taikmankaða þýðdngu. — Mergurinn málsins er sá, að , mistökin hafa ednkuim komið fraon á þann veg, að þama hef- ur myndazt einangraður vett- vangur, sem hefur sivo aröið tii þess að haida kanumuim utan við svið hinna raunverulegu at- hafna, í stað þess aö þjáifá og etfla aflia Ixaefni í hópi þeirra tii beinnar, virkrar aðiidiar að vettvangi stjómmálannn. Því er sízt að neá.ta, að konuimar hafa faaft tdlhneigingu tál að marlka flélagsstörflum sínum allt- af þnömgt svið- Sömuieiðis bera störf bwenna, sem gegnt hafa opinberum trúnaðarstonfum, iðuiega nokkum keim þeárrar moiniotou, að það tiiliheyri, að is milli kynja, er þátttaka ís- lenzkra kvenna á opinberum vettvangi einstaklega dræm, og hlutfallstala þeirra í ýmsum starfsgreinum í atvinnulílinu er að sama skapi lág, ótrúlegalág- Sannast þar énn, að vandamál framikvæmdanna, raunveruleik- ans, eru stórum örðugri við- fangs en sjáli fræði’kenningin. Stœrstu örðugleikamir virðiast einmitt tafcia við að lagalegu réttindunum fiengnum. I þessu samtoandi vakna ýrnsar spurn- ingar, og vildi ég einkum mega benda á þrennt, sem að mdnni hyggju er nauðsynlegt, að við hugleiðum. I fiytfsta lagi, hverj- ar orsakir geti lagið til þess, að yfirgnæíandi meirihluti ís- lenzkra kvenna skuli svo ein- dregið beina starfsorku sinni inn á við, að einu sviði, heim- ilinu. I öðru lagi, hvaða leiðir og úrræði geti verið vænleg til þess að þoka í betra og hag- kvæmara horf þvi óiviðunandi ástandi, aö stór hluiti af kunn- áttu og getuiforða þjóðarinnar skuli ekki nýtasit heldur fiara forgörðum. í þriðja lagi ber okkur, sem hér erum stödd, að hugleiöa hvernág Alþýðutoanda- lagið, sem er nýr flokkiur ímót- un, geti bezt um þessii málefni fjallað; hvemig tafcast megi að brjóta hér nýjar brautir áleið- is að þvi markx oð skar>a í akk- ar þjóðfólagi raunverulegt, virkt jafnrétti, sem sé edtthvað meira en nafinið támt- Hvers vegna? Evaða orsafcir geta nú legið hér að baki, hvers vegna eru íslenzku konumar svo óvirkar út á við, sem raum ber vitni? Hvers vegna stinga þær flestar höfðinu í sandinn í sbaðinn fyr- ir að fireista þess að takasit á þjóðirnar i huga. Það liggur við það hvarflli að manni á sitund- uim að Islendingar liafi ógæfu- samlega tilhneigingu til þessað stjórna málum sínum og ráöa . eítir öllum mögulegum lögimál- um öðrurn en lögmólum hedl- brigðrar, ótruflaðrar skynsemi. Svo dæmi sé neffnt er lilkast þvtf, að fólk teflji sjálfsagit og eðlilegt, að menn ráði úr vand- ræðum sínum hiver fyrir sig, hver í sínu horni, en toeiti efloki fyrir sig félagsiegum úrræðum, geri ekki samstillt átök. Næg- ir að minna á húsnæðismál og byggingafyrirtoomulag og allt það prívajtbrölt einstaklinga, sem tíðkazt hefur í þeim etfn- um og heffur náð að geramedri skaða í okkar þjóðflélagi en lunnt sé að meta þaö í sikyndi. Þetta óféLagslegia viðhorí gdld- ir einnig í ríkum meeli varð- andi það vandamél að finna nútíimaheimiluim það relksiburs- form, sem svari til nútímiams og hinnar hröðu þjóðféLagsþró- unar, sem einkennir oldkartíma. Það vakna i því samlbandi ýmsar spurningar. Hvað hefur verið gert aí tagi félagsflegra ráðstafana til að masta þeim þjóðtfélagslegiu um- breytingum og aöstæðum, sem liljóta að skapast við aukinn rétt kvenna til mennta og at- vdnnu? Erum við ékíki enn að burðast með rígskorðaða vertoa- skiptingu, sem er mdöuð við löngu liðna tíð og aðstæður sem standa í engu samræmi við nútímann? Er efcki ævin- lega gert ráð fyrLr því, aðhelm- ilin skuli haldast í sömiusíkorö- um á hverju sem gengur útá í þjóðfélaginu? Hetlur mönnum ekiki láðst að gera ráð fyrirþvi, að jafnhliða sifloknaæi og marg- breytilegri gerð þjóðfélagsins með breyttum aitvinnuhátbum, bá hljóti heknilin að sínu leyti að taka einhiwerjum samhæri- um neitt einangrað sérmál kvennanna að ræða, héldur samfélagslegan vanda. Þaðligg- ur í augum uppi, að fyrirþjóð- fólag, sem villl tryggja þróun í átt til alhliða effnahagslegra og menningarlegra fraimfara, er eikkert vit í öðru. en að leit- ast vdð að nýta aflla hætni, einnig í hópi stúlkna, mieö því að veita þeim jafln greiðan gang til mennta og piltum. — Sömuleiðis með því að tryggja þaö, að sérhœft, starísmenntað vinnuaifl kvenna nýtist þannig að það fé, sem kostað heifur, verið til menntunar þeirra nái raunverulega að skila arðd. Hvað er unnt að gera? t>egar benda sflsal á leiðir og úrræði varðandi þessi vanda- mál, hef óg kosið í þessuspjalli að ganga út firá tvennu sem höfuðatriðuim. Þar kemiur fyrst til svið almennra íéLagslegra umbóta, og í annan stað liin þjóðfaagsiega hldð málsáns. Ber- ast þá böndin ekki hvaö sízt að þeim neyzLuvemjum, semhaía náð að rótfestast í æ rikari mæli í oklkar þjóðlífi á síðari árum.. Ég hef kosið að leggja áherzlu á þetta tvennt, þótt vissulega komi filei'ra til, vegna þess að ég fæ ókfltii betur séð en að hagsmunaimái kivennanna varðandi anöguledka þedrra til viflkrar þátttöfcu út á við, séu aflgerlega Eamofln þörfinni á félagslegum umbótum í okkar þjóðfélagi svo og nauðsyninni á skipulagðri og hagkvasmari rekstri á þjóðarbúskapnum í heild. Fraimfarir í þessum efn- um munu verða til þess að rjúfa þann vitalhrfng, sem svo fjölimargar konur liaifia lokozt inni í. Það stoðar litt, þótt hedm- ili nútimaikvienna séu vélvædd út í yztu æsar. Þœr geta verfð jafn bundnar og illa sefctar gagnvart möguleikum á að sbupda önnur störf utan heinv- iflisins. VéLamar leysa eklki vanda þeirra nema að tak- mörkuðu leýti. Þær l«xmaékki í staðinn fyrir samfélagsLegar ráðsitafandr, sem vanifcar svo til- íinnaniega. Sú yfirvéLvæðing heimilanna, sem á sér stað í allt o£ ríkum mæili, bednir neyzluvenjum fólks í mjög 6- hagkvæmam farveg. Hér ereán- faldlega um alltof múkinn til- kostnað að ræða miðað viðnýt- ingu og þetta er einungis eitt daarni af mörguim um þá sóun verðmæta, sem stöðugt á sér stað í okkar þjóðfélagi- SU'V- innkaup rtfgbinda fijárhag Cóiliks og leggja undir siig öll fjárráð þess langt fram í tímann. Fóflk missir sjónar á þeim fiélagslegu aðgerðum, sem myndu betur leysa vanda þess og ekki hafa annan eins tilkostoað í fiör med sér. Þar sem t. d. ný íbúðar- hverfi eru að ríisa, væri ólíkt hagkvæmiara og eimfafldara að gera ráð fyrir starfrækslu þjón- ustumiðstöðva af ýmsu tagi, heldur en fylgja þeirri stetfnu neyzluþjóðfélagsins, að hvert heimili f’ ir sig festi stórfié í kaupum a íokdýrum vélalkiosti, Það er afleit hagfiræðd þjóð- hagsilega séð og ékflá liítil sóun. Vel rékin mötuneyfá og þvotta- hús með góðri þjónusto á hóf- legu verði myndu spara fóflki meiri tímia og vinnu en hin fuflUkoímnustu eánlkaáhöld, sem' þar að auki eru fjárhags- leg byrði fiyrir filesta. Fleiri dæmi samlbærileg mætti neffna. Þá mætti einnig dragia úr ýms- um óþörfium íburði í húsfbygg- ingum, en stefna heldur að þiví að korna upp daghedmilum og gæzluleikvöilum. — Vandamál barnagæziunnar verður váð nú- verandi aðstæður hver og ein húsmóðir að leysa fyrir sig með sanum einkaúrræðum. Það ber allt að sama brunni, þaðstend- ur afibarfega í Isiendingum að beita fýrfr sig félagslegum úr- ræðum. Uppeldið Svo viikið sé að úrræðum, siem maðuðust í senn við fiélagsleg- ar umtoætur, slkynsamleigri og betri nýtiragu á öllu vinnuafli svo og hagkværraari rékstor á þjóðffélaginu, myndi ég viilja draga fram efitirfarandi atriði. Að sjálfsögðu er hér einungis unfit að rekja llítið brot afi því sem til greána kemiur. Stórauka þarf hinn sajmfé- lagslega þátt uppeldisins. Þar sé gengið út frá því semgrurad- vallandi viðhorfi, að uppeldi uragu kynsQóðarfnnar ber ékki að skoða sem algert einkamál foreldra, héldur verðd þarfleiri aðilar að fjalla um, Þetta félur margt í sér, t.d. fleiri og full- komnari daghedmili, vöggustof- ur, leiíksikiófla, fleiri og betri gæzluleilcvélli, tómstundaheim- ili. — Kifkið standi á bak við rekstur diaigiheiimila og leiksikóla á sama hátt og það rekur skóflana, engiinn árgang- ur bama má verða afskiptur________ Fledri, rýmrf og betri skóla é- samt hætflarf kennslukröftum; tví- og þrfsetaing hverfi úr sögunni; kennarar taki meiri þáitt í Mippfræðsflu barna og unglinga t.d. fari sjálft námið að verulegu leytd fram í skól- uraum undir handleiðslu leið- beinenda. Þetta krefst vitan- lega stóraukins húsrýmis, en myndi elnnig géra menntunar- aðstöðu unglinga jafnari með Framhald á 9. saðu I I

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.