Þjóðviljinn - 10.01.1970, Blaðsíða 5

Þjóðviljinn - 10.01.1970, Blaðsíða 5
E&iuigardaiguir 10. jiamúar 1970 — ÞJÓÐVTLJINN — SlÐA g Eru fimmtán krónur sœnskar á timann ekki nóg? Uppreisnin í Norður-Svíþjóð Prir notokrum vikum lögðu 1Ó00 hafnarverkamenn nið- ur vinnu í Gautaborg. Astæð- an var sú að tveir félagar þeirra höfðu verið reknir fyr- ir að neita að vinna yíirvinnu — þeir höfðu meira að segja sagt verkstjóranum að fara til anöskotans með sína peninga, þeir vildu heim. Þetta máttu þeir semsagt ekki, því verk- lýðssambandið hafði eiginlega skuldbundið sig til að sjá skipamiðlurum fyrir þeirri yf- irvinnu sem þeir þurfa á að halda. Að vísu ekki beint, en þó þannig orðað, að í reynd geta verkamenn ekki neitað að vinna yfirvinnu við sænskar hafnir. Brottreksturinn leiddi til samúðaraðgerða, innan skamms voru 1000 manns í verkfalli. Atvinnurekendur kölluðu á verklýðsfélagið, það var komið með málamiðlunartillögu um tímabundinn brottrekstur, en hafnarverkamenn sættu sig ekki við bana og fóru ekki til vinnu fyrr en þeir brottreknu gátu komið með. Þessi atburður hefur vakið mikla athygli innan verklýðs- hreyfingar sem utan. Menn hiafa spurt sjálfa sig, hvort hér hafi aðeins verið um samúð með tveim brottreknum að ræða, en telja að svo hafi ekki verið. Brottreksturinn hafi ein- faldlega verið sá dropi sem fyllti mælinn. 1 langan tíma höfðu verkamenn verið óánægð- ir með vinnuskilyrði sán, sem þeim fannst að um hefði ver- ið samið án þeirra vilja og vit- undar. Það frelsi, sem hafnar- verkamaður var vanur, bafði verið frá honum tekið. Vinnu- dagúrmn var aðeins spuming um afköst, hléum hafði fækk- að, ákvæðisvinnuákvæðin voru orðin strangari, verkamenn ekki 9purðir ráða um það bvernig nýjar „hafnarbúðir" þeirra ættu að vera. M. ö. o. □ Námumannaverkföll í Noirðair-Svíþjóð hafa vakið mikla athygli um Norðurlönd, efcki sízt vegna þess, að þar er um menin að ræða sem virðást allvel launaðir, sumir hafa meira að segja spurt í þessu sambandi: er þetta upphafið að endalofcum velferðarríkisins? í eftir- farandi grein, sem hér er birt í styttri þýðingu, skrifar danskur bílstjóri, Magnus Johansson, um þetta mál og önnur skyld — hann Mtur á verkföllin m.a. se’m upp- reisn gegn verklýðsforystunni og miðstjómarvaldi henn- ar, sem hefur gert samnimga án þess að leita ráða hjó verkamömnum. Uppreisn sem stefnir að því að vera með þegar ákvarðanir eru teknar, gegn því að standa undir æ meira sfcriffinnskubákni. Og í Danmörku eru á ferð- inni svipaðar tilhneigingar og í Svíþjóð ... Hrafn eg vax rotið hræ af hrafni eg lá uppvið strönd enginn sá mig enginn víssi að þar lá rotinn lítill fugl svo einn dag þegar sólin belgdi 'loftið ferskri angan sá mig maður nei sjáðu og henti mér í sjóinn Sigurður Eyþórsson Dropi þú varst dropi úr lofti — stakur fastur í sprungu f fögru fjalli og þú lifðir af sumar vor og haust svo inn vetur — í sprungu í fögru fjalli varstu frosinn og f jallið hrundi Sigurður Eyþórsson verið gerðir „yfir höfuð“ verka- manna. Þeir hafa ekki fengið tækifæri til að ákveða einstak- ar hliðar samninganna, í mesta lagi var þeim leyft að sam- þykkja reglubálk, þar siem þeir þurfitu að kingja óviðunandi hlutum til að fá fram eitthvað af því, sem una mátti við. Og nú berjast þeir við eitt- hvað það, sem þeir ekki skilja. Ekki af því að þeir séu heimsk- ari öðrum mönnum, heldur af þvá hvernig ákvarðanir verða til. Hið sterka miðstjórnarvald innan verklýðshreyfingarinnar hefur skapað verklýðsforingja sem telja sig félagslega séð í sama báti og stjómmálamenn og aðrir bálaunaðir valdamenn. Markmið þessara foringja verð- ur því að bræða saman launa- kröfur og samkeppnissjónar- mið um leið og þeir gangast inn á kröfur um aukna fram- leiðni, sem ekki aðeins leggur það á verkamenn að sjá fyrir nýrri fjármagnsmyndun held- ur líka að sjá fyrir vaxandi skara stjómenda innan hins pólitisfca og fa-glega stjóm- ■ kerf is. IDanmörku eru einnig á ferð svipaðar tilhneigingar og í Svíþjöð. En þar hefur ekki komið frarn rithöfundur á borð við Söm Lidman, sem gæti lýst óánægjunni með þeim hætti að almenningur skilji í raun og veru hvað er á seyði. Við eigum hér í Banmörku verkamannablað (átt er við Aktuelt, blað sósíaldemókrata): aðalritstjóri þess hefur slegið því föstu í bókarformi að vel- ferðarríkið sé gabb eintómt, en hefur aldrei látið bera að ráði á þessari hugsun í því blaði. sem hann ritstýrir. Allt sem ekki kemur heim og saman við sjónanmið yfirstjórnar verk- lýðssamtakanna er bannvara. Það hefur því sjálfsagt ver- ið hressandi fyrir marga verka- menn þegar verklýðsforinginn Anker Jörgensen lét það í ljósi á blaðamannafundi að verk- lýðshreyfingin verði að bíta frá sér, ef að ríkisstjórnin tel- ur, að hún geti með skatta- álaigningu gert að engu það sem verklýðsfélögin hafa náð með samningum. Nokkur sam- bönd eru þegar farin að ókyrr- ast. Sjómannasambandið telur t.d. ekki að meðlimir þess geti verið bundnir af samningum, sem leiða ekki til annars en hærri krónutölu á skattseðlin- um. Ölgerðarmenn og fleiri eru einnig á sömu leið. En margir verkamenn, sem virkir mega teljast, spyrja sig um leið að því, hvort tennurn- ar bafi ekiki þegar verið dxegn- ar úr verklýðshreyfingunni — að minnsta kosti þurfi meira en gómana eina til að narta í hina ósanngjömu dönsku vinnulöggjöf. það þurfi meira til. Og þá fyrst og fremsf berfi sem gefi verkamönnum raunverulega möguleika til að vera með í ákvörðunum um þeirra eigin kjör. Það á ekki að vera hlutverk mannanna í frambvæmdastjórn Alþýðu- sambandsins að ákveða hive- nær fylgja eigi eftir kröfum verkamanna. Það verðum við sjálfir að gera. Að því er þetta varðar bafa danskir verkamenn mjög litla möguleika í dag. Nefnum dæmi: Fyrir skömmu lagði Danska verkamannasambandið út í herferð til styrktar erlendum verkamönnum í landinu. Trún- aðarmenn sambandsins voru t. d. einkar hneykslaðir á því, að sumir vinnuveitendur feorg- uðu úttendingum 2 krónur á klukkuistund fyrir yfirvinnu. En enginn veitti því athygli, að ein a£ deildum sambandsins. Bílstjórafélagið, hafði lækfcað yfirvinnuálag meðlima sdnna, að þeim fomspurðum, úr 5,95 kr. í 1,50. Þetta félag hafði fyrir tveim árum samþykkt að ekki mætti breyta samningum án þess að kalla til almennra funda í félögunum. Þessu hef- ur stjórn félagsins ekki sinnt, og því fékk enginn tækifæri til að liáta í ljós skoðun sina á þessari ráðstöfun. Mér er ljós hliðstæðan við námuverkamennina sænsku. Verkfallsmenn í Kiruna: mesta verkfall í Svíþjóð síðan 1945 — ekki vegna kaupkröfu fyrst og fremst, heldur vegna þess að þeir vilja að farið sé með þá eins og menn, ekki vinnu- vélar. Bílstjóramir gátu ekki einu- sinni haldið því fram, að sam- komulagið væri ólöglegt, því undirskrift formanns félagsins og fulltrúia Verkamannasam- bandsins er bindandi, hvað sem óbreyttir meðlimir segja. Um margra ára skeið hafa forystumenn verktýðsfélaga bæði hér og í Svíþjóð haldið því fram, að hinir tómu fund- arsalir sýndu vissa deyfð með- al verkamanna. Sem stafaði af því, að þeir byggju við of góð kjör. Atburðirnir í Svíþjóð hafa bent okkur á það, að auðir fundarsalir geta alveg eins verið merki um hið andstæða — yfirvofandi framtak verka- manna. Aðgerðir, sem koma fram fyrir utan venjulegar fé- lagsleiðir vegna þess að for- ystumennirnir hafa ekki í nægilegum mæli skilið hvað er á seyði meðal meðlimanna. Anker Jörgensen gaf þær upplýsingar á ofangreindum blaðamannafundi, að fimmtíu þúsund meðlimir Verkamanna- sambandsins hefðu minna en 450 krónur á vifcu, og í þess- ari staðreynd einni felst fé- lagsleg ögrun við þetta fólk, sem gæti réttlætt ýmsar að- gerðir. Því er það, að ef verk- lýðshreyfingin snýr sér ekki að þessum vandamálum af al- vöru, þá verður það brýnt mál fyrir þessa verkamenn að biðja Söru Lidman um að skipta um ríkisfang um stund. <s> Námuverkamaður í Kiruna í Sviþjóð — myndin er úr bók sænska rithöfundarins Söru Lidman, „Náma“, sem hefur betur lýst óánægju verkamanna og forsendum hennar en margvís- leg blaðaskrif. — framleiðslan (les: ágóðinn) hafði komið verkamanninum á kné. Hafnarverkamenn gerðu upp- reisn í nokkra daga, uppreisn gegn miðstýrðri verklýðshreyf- ingu, gegn gróðafíkn vinnu- veitenda, gegn samkeppnisanda sem vill gera Gautaborgarhöfn að stærstu og ríkustu höfn Norðurlanda. En stjórnendur vi nnumarkaðarins fengu þá að lokum til starfa. Samt voru þeir smeykir: jafnvíðtækar ó- löiglegar verkfallsaðgerðir höfðu þeir ekki séð áður. Og svo kom næsta spreng- ing. 35 námuverkamenn í Kirunahéraði lögðu niður vinnu af því þeir töldu að laun þeirra og vinnuskilyrði væru óviðunandi. Á nofckrum tímum hafði verkfallið breiðzt út og náð til um 4000 manna. Dönsk blöð hafa skrifað mikið um að mennimir 35 hafi haft há laun — 160 dansk- ar krónur á dag. En þá er ekki tekið tillit til margra hluta. Margt er dýrara í Svíþjóð en Danmörku. Og sænskur námu- verkamaður fær um 15 kr. (danskar) á tímann. Fyrir þau laun er hann mestalla ævi langt neðanjarðar, í raka og slæmu lofti og í djöfullegum hávaða sem erfitt er að lýsa. Geta menn ásakað þessa menn þótt þeir beri saman eigin laun og þær tæpar 40 kr. á klukku- stund, sem menn fá fyrir að kenna eða vera starfsmaður verklýðsfélags í Svíþjóð? En í námuverkfallinu (sem hefur haldið áfram alllengi í ýmsum myndum) er einnig ým- islegt, sem bendir í aðra átt en launakröfur. Verkamenn eru einfaldlega að slíta sér út. Menn hafa ekki aðeins skerpt ákvæðin um afköst, heldur og gert meiri kröfur til þeirra að því er varðar yfirvinnu. Náma- gröftur er sú atvinnugrein í Svíþjóð þar sem mest er um yfirvinnu Þegar svo hér við bætist, að verklýðsfélögin hafa samþykkt kerfisbundna lækk- un á yfirvinnuprósentu frá 1961 og læfckað vaktaálag, þá er ekki beinlínis að búast við þögn og þolinmæði. Sú yfir- vinna sem áður gaf 50% upp- bót er nú 1 35% og sú sem gaf 100% er hú í 71,2%. Hér er því um ýmsar for- 9endur óánægju að ræða — og ekki síxt með það, að samn- ingar við vinnuveitendur hafa Hjaltlendingar vilja heima- eins og Færeyingar Færeyska blaðið 14. septemb- er skýrir frá því þriðja janúar, að á Hjaltlandi hafi verið stofn- aður félagsskapur sem vinni að því að Hjaltlendingar fái heima- stjóm líkt og Færcyingar og fyrsta baráttumálið er að fá eigin fána fyrir eyjaraar. Martomið félagsdns eru á nú- verandi stigi einkum þessi: 1. — Unnið verði að þvi, að viðurkenning fádst fyrir fána Hjaltlendinga eins og félagið hefur teiknað hann. 2. — Unnið verði að þvi að Hjaltland fái sömu réttarstöðu -<S> Örhljóðbylgjur í í stað skurðhnífa Skurðlæknar við augnsjúk- dómastofnunina í Mosfcvu hafa um skeið beitt örhljóðbylgju- tækjum með framúrskarandi góðum árangri við aðgerðir 9Ínar. innan brezka rikisins tjg Fær- eyjar hafa í danska ríkinu. 3. — Tengd verði traustari menmingarsaimbönd milli Fær- eyja og Hjaltlands. Fáninn sem félagið hefur lát-<j. ið gera er hvítur kross á blá- um feldi. Félagið segir, að blái liturinn eigi að sýna 500 ára samband eyjarakeggja við Skot- land, en krossihn að benda til endumýjunar á hinum rofnu tengslum við Norðurlönd. lands á sér fána, sem notaður er við opinberar athafnir. Er það skozki fáninn með litlurn dönskum fána í einu hominu og sldldi ráðsins. En félaigið telur að þessum fána hafi ekki tek- izt að fá viðurkennimgu í hug- um fólksins og því stouli reynt að gera nýjan. Fólagið segist vera ópólitískt, en vill senda fulltrúa á fundi Skozka^ þjóðflokksdns, sem hef- ur fallizt á það sjónarmið að Hjaltland fái svipaða réttar- stöðu og Færeyjar. Þá hefur félag þetta, segir 14. september að lotoum, snúið sér til færeyskra blaða með áskor- un um að stofnað verði Vináttu- félag Hjaltlendinga og Færey- inga. 15 miljónir á hallarsýningum í Kreml á 8 árum Það leikhúsið í Moskvu, sem oftast er opið, er reyndar ekk- ert leikhús. Á síðasta leikári voru sýningar og hljómleikar í Kongresshöllinni í Kreml 357, auk fjölda opinberra móta og samkoma. Það verk sem oftast var sýnt þarna é sviðinu var bádettinn Svanavatnið við tón- list TjækofSkís, alls sýnt 27 sinnum. Á þeim átta árum sem liðin eru síðan höllin var tek- in í notfcun hafa þar farið fram um 2500 sýningar og hljómleik- ar og heildartala áheyrenda og áhorfenda er um 15 miljónir. i i i

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.