Þjóðviljinn - 20.03.1970, Blaðsíða 3

Kambodja og Síhanúk
Einlfalldar stoýringar í fonmi
þeirra hugtaka og hug-
myndatengslna sem eru olckur
Evrópumönnum eðlileg hrök'kva
oft skamimit þegar reett er um
pólitík oig ganig máila meðal
þjóða sem mlótaðar eru af allt.
öðrum aðstæðum, trúarbrögð-
um og huigmyndafræðd en við
höfum ailizt upp við. Iiklega
á þetta hvergi frekar við en í
ýtmsum löndum Asíu. Þegar
ymprað var á því við konung-
inn í Laos (sem heitir svo
mörgum nöfnum að þau verða
ekki talin upp hér) að eiffin-
lega þyrfti landið að hafa
stjórnarskrá, tók hann vefl í
það að því tiisfciildu að þjóðin
fenigi ekkert um hana að vita.
f>egar Sí'hanúk prins, þjóðhöfð-
ingi og stjómarleiðtogi Kam-
bodju, ritaði í janúar ffrein i
tímaritið „Sanigikum" ' um. - á-
standið í Suðausitur-Asíu. hélt
hann því fram að brottför
bandaríska heriiðsins fró Víet-
nam og reyndar öðrum löndum
Asíu, myndi óhjálkvasmdiega
leiða ti'l þess a:ð „kínversk-viet-
naimskur kommúnismi" myndi
ná völdum alls .staðar í Suð-
austur-Asíu, einnig Kamibodju.
Hann för eikki dult með að
hann teldi það miður farið, en
ítrekaði jafnframit ósk sína um
að Bandarífcjamenn — sem
hann kalfflaði. í sameiginlegri
yfirlýsingu með sovézkum ledð-
togum eftir viðræðumar í
þeirn. Starfsfólkið komst und-
an, sumt við illan leik. Múgur-
inn bar spjöld þar sem á voru
letraðar kröfur (eins og t.d.
. þessi. á , „enskri“ tungu: Viet-
cong Go Home!) um að þær
hersveiti’r Þjóðfrelsisfyllkingar-
innar og bandamanna hennar í
Norður-Vietnam sem búið hafa
um sig eða leitað hælis innan
landamœra Kambod.ju yrðu
þegar þaðan á brott. Múgur-
inn hélt frá sendiróðunum til
þess umihverfis borgarinnar þar
sem býr fólk af vietnömskum
ættum f jórðungur 600.000 borg-
arbúa, sem langfllest er talið
styðja Þjóðfrélsiisfylkinguna, —
kaupmenn og handverksmenn
sem gegna svipuðu hiutverki í
Phnom Penh og Kínverjar t.d.
í Saigon-Cholon. Það er í frá-
sögur fært að mikill spjöll hafi
verið unnin á kaþóiskum
kirkijum Vietnama og helgi-
dómuim. Það þótti augljóst að
þessar múgæsingar hefðu ver-
ið skipulagðar og þeim stjórn-
að ofanfrá, af stjórnairvöildun-
umisjólfum. „Enda er þaðaug-
ljóst”, eins og Tristan Sarong
komst að orði í „Le Monde“
(14. mairz), „að Kamlbodja er
ekki land þar sem almenning-
ur getur af sjálfsdáðum látið
skoðanir sína,r í ljós, méðhvaða
hætti svo sem það væri“. Næst
kom að þingiinu, þar sem all-
ir þingmenn eru úr sama
flokki óftir „kosningar" í sept-
Höll Sihanúks í Phnom Penh
Moskvu fyrr í viikunni mesla
bölvaldinn í þessuim hluta
heiims — yrðu sem allra fyrst
á brott þaðan með allt sitt
hafurtask. Ósamræmá? Það fer
. sjálfsagt eftir því hvemifi á
hlutina er litið.
Atburðarósin hefur verið ó-
venju hröð í Kamibodju
síðustu viku og til gllöggvunar
skulu þeir helztu þairra rifj-
aðir upp. Á mdðvikudaginn í
síðustu viku gerðu tugþúsund-
ir manna aðsúg að sendiráðum
Norður-Vieitnams og Þjóðlflreils-
isfylkinigar Suður-Vietnaimis í
höfuðþorginni Phnom Penh.
Eldur var borinn að húsunum
og miklar skemimdir urðu á
ember 1966, hinu ..Sósíadistísika
ailiþýðusamfélagi" sem Síhanúk
stofnaði og sitýrir (stýrði?) að
krefjast þes® að hdð framandi
herilið hyrfi tafarlaust úrlandi.
Þedrri kröfu var svarað af háifu
Norður-Vietnaims og Þjóðfrels-
isfylkinigarinnar mieð tiiboði um
viðræður við stjórn Kamlbodju
,og munu þær hafa hatfizt á
mánudaiginn en engar fréttir
hafa aif þeiim bot'izt. Meðan
þessu hólt fram viar Síhanúk
á stöðuguim viðræðufuxidum
með sovézkum leiðtogum , í
Mosikvu, þangað kominn frá
FrakMandi þar semi hann hafði
dvalizt sér till heiilsubótar síð-
an í janúar. Viðbrögð hans við
fyrstu tíðindunum frá Phnoim
Penh má lesa af skeyti siem
hann sendi frá Frakklandi til
móður sinnar, Kossomak drottn-
ingar, daginn sem óspektimar
hófust.
Þar segir svo: „Ég er hanmi*
sleginn af fréttinni um að
vissir landar okkar hafí níðzt
á sendiim.önnum Norður-Viet-
nams og byltingarstjómar Suð-
ur-Vietnams. Ég skil fufflkoim-
lega hvað það er sem vaikið
hefur reiði landa okikar, en það
sem ég þskki till þeirra gerir
mér óskiljanlegt að þeir skyldu
fana svo með öllu fram úrhófi,
garnga í berihögg við megin-
hagsmuni þjóðarinnar og koimia
óorði á hana . . . Ég er sann-
færður um að bak við þessa
atburði standa menn semstefna
að því að spilla fyrir fullt og -
allt því vinfengi sem er með
Kamiþodju og hinuim sósfalist-
fsku löndum og binda þjóð
okkar undir ok heimsvalda-
sinnaðs auðvaildsríkis, Þessir
menn meta meira einkahags-
muni sína en framtið lands
síns og þjóðartheill. Þeir hatfa
notfært sér fjairvem mfna til
að brugga launráð sín. Ég mun
því snúa heim aftur til að
leggja miál mitt undir þjóðina
og herinn og fara þess á ledt
að þau kveði upp úrskurð.
Verði sá kostur valinn að
fylgja þessum mönnum áþeirri
leið sem gera mun Kamibodju
að nýju La;o®, þá mun éff þiðj-
ast lausnar af þeim“. Viðbrott-
förina fró París 'til Moslkvu
komist Sfhanúk m.a. þannigað
orði: „Ég þarf ekki að óttast
valldarán því að ég er eikiki fík-
inn í völdin. Breyti Kamtoodja
stefnu, vofir yfir, henni sú
hætta að verða að öðru Laos
eða öðru Suður-Vietnam. Hilut-
leysi Kamtoodiju er algerttflrum-
skilyrði fyrir fiuMveldi hjóðar-
innar og sjálfstæði“. í viðtali
við franska sjónvairpið sem
tekið var upp áður en Síhanúk
hélt til Moskvu viðurkenndi
hann að skiptar skoðanir væru
í stjórn landsins — og erum
við þá kannslkd fairin að náflg-
ast þau hugitök sem okkur er
tamt að nota: „Hægriöflin hafa
fært sér í nyt veiikindafjarveru
miína til að reyna að skiptaum
stefnu í Kaimibadju, pólitískaog
hugmyndafræðilega, — Hætgri-
menn vildu hellzt af öMu verða
skjólstæðingar Baindaríkjanna",
en. hann kvaðst ekki vera í
vafa um að Bandaríkjamenn
stæðu að baki hægriölflunum.
Og í fiyrradag barst svo fréttin
um að hinir nýju vaidhafar í
Phnom Penh hefðu seitt Sílhan-
úk prins af. Hann kom til Pe-
king í gær og var fagnað með
kostum og kynjum. Enigu skal
uim það spáð hvert iéið hans
liggur þaðan, og því heidur
ekiki getið neins til um hverra
tíðinda kunni að vera> aðvænta
frá Kamtoodju fyrsita kastið, bví
Norodom Sihanúk
að það er talsvert til í þeim
orðum Mike ManSfields, for-
manns Demófcraita í öldunga-
deild Bandairífcjaþings, sem hann
viðhafði í fyrradag: „Að mínu
áliti verða Kambodja og Síh-
anúk ekki sundur skilin“.
Þessi nýliðna saga á sér auð-
vitað aðra miklu lengri
að bakd og fráleitt væri að rekja
hana hér. Þess er þó vert að
minnast, svo að efcki sé seilzt
langt aftur í tímann, að þvi fer
fjarri að þetta sé í fyrsta sinn
sem bandarískir aðilar hlutast
til um málefni Kambbdju. Þetta
dálítið loðna orðalag („banda-
sín taka fyrir nokkrum árum
við thailenzku landamærin og
háðu, studdir Thailandsher,
harða bai'daga við landvarnar-
lið '’Kamtoodju. „Le Monde“ (6.
maí 1967) sagði svo frá: „Ég
ræddi við nokkra „Frjálsa
K'hmera",.. Þeir höfðu átt
heima í Suður-Vietnam Dg ver-
ió ráðnir í herþjónustu til bar-
áttu við Vietcong, en síðan var
þeim sagt að ... „kommúnistar
væru að búa sig undir að ráð-
ast inn í Kambodjy“. Þeir voru
fluttir til Thailands í banda-
rískum flugvélum og komið fyr-
ir í þjálfunarbúðum þar. Banda-
ríslkir hernaðarráðunautar og
SOUTH
VIETNAM
® Natlanol Capltals
• Towns
•»***+ InUrnotfondf Böúndaríös
W/ÍA Lond ov«r 200 m«tr<is
,Á
Skástrikuð eru laudsvæði meira en 200 m yfir sjávarmál.
Flak baudariskrar árásarflugvélar sem skotin var niður yfir Kambodju
rískir aðilar") er notað hér, af
því að hæpið væri að óreyndu
að kenna Bandaríkjastjórn, for-
setaembættinu eða utanríkis-
þjónustunni, um þau launráð
sem leiddu til afhrópunar Sí-
hanúks. Þar virðist líklegra að
aðrir hafi verið að verki. Það
væri t.d. ekki í fyrsta sinni sem
ríkið í ríkinu, leyniþjónustan
CIA, færi sínu fram án vitund-
ar hinna kjörnu stjórnarvalda
í Washington. CIA hefur áður
komið við söigu í Kambodju.
Öaldarflokkar hægrimanna þar
sem kölluðu sig „Khmer Serei“,
hinir „Frjálsu Khmerar“, '
(Khmer er nafn þeirrar forn-
frægu þjóðar sem landið byggir
og tungu hennai') létu mjög til
thailenzk-ir liðsiforingjar önnuð-
ust þjálfun þeirra í sameiningu.
Þeir sögðu mér að í hverri viku
hefðv. CIA-menn komið til eft-
irlits í búðunum.‘‘ „Le Monde“
rakti síðan hvemig þessir mála-
liðar CIA hefðu á árunum 1965
til 1966 haldið uppi stöðugum
hernaði gegn Kambodju, aðeins
á árinu 1966 var vitað um 300
árekstra í landamærahéruðun-
um. Af þessum og öðrum svip-
uðum sökum hafði stjóm Kam-
bodju þegar í maí 1965 slitið
stjórnmálasambandi við Banda-
ríkin og héldust þau sambands-
sltt þangað til í apríl í fyxra
eftir að gætnari og varfæmari
ráðamönnum í WasDiíngton hafði
tekizt að setja eimhiverjar skorð-
ur, a.m.k. um stundarsakir, við
framtaki CIA.
Hér er vert að rifja upp um-
mæli Síhanúks í viðtali við
hinn. brezka „Guardian“ 17.
desember 1966 því að þau
bregða a.mk. svolítilli skímu á
ð sögulega baksvið þeirra at-
burða sem hér er um rætt. Hann
sagði: „Það er erfitt að bægja
ófriði frá þjóð minni sem er
þannig í sveit sett að eiga sér
að nágrönnum þjóðir sem öld-
um saman hafa reynt að leggja
undir sig hvem landsihluta oklc-
ar af öðrum og sækjast eftir því
að skipta landi okkar á milli
sín svo að lönd þeirra liggi sam-
an við Mekongfljót. Þetta em
Síamar (nú Thailendingar) o>g
Annamítar (nú Vietnamar). Rík-
isstjómir þessara erkióvina
okkar em nú einihverjir áköf-
ustu stuðningsmenn hins svo-
nefnda frjálsa heims... Það
era t.d gjafir og hergögn frá
Bandaríkjunum sem gera þeim
kleift að kasta sprengjum á
landamæraþorp okkar ... Eina
hættan sem vofir yfir Kam-
bodju nú stafar því frá leppum
Bandaríkjanna". Þama er að
því vikið að hnigmrn hinnar
khmersku hámenningar sem
átti sér sína gullöld á-elleftu
til þrettándu öld stáfaði af stöð-
uigri ásókn framandi þjóða, fyrst
hinna thai-mælandi Síama frá
14ndu öld, síðan Vietnama frá
þeirri 17ndu, og ’ úr þessari
úlfakreppu lösnuðu Khmerar
ekki fyrr en 1 á síðustu öld þeg-
ar, heimsauðvaldið batt allar
þessar þrjár nágranpaþjóðir á'
arðránsklafa sinn — og skipti
þá emigu hvér þeirra hafði áð-
ur verið meiriháttar eða
minni. Sjálfstæði sitt fengu
Khmerar aftur á Genfarráð-
stefnumni 1954 efftir sigur hinn-
ar vietnömsku þjóðfrelsis-
hreyfingar yfir Frökkum og
málaliðum þeirra við Dienbi-
enphu. Og fyrsta verk Þjóð-
frelsisffylkingar Suður-Viet-
nams var að viðurkenna und-
anbragðalaust fullveldi Kamb-
odju og þjóðernisréttindi þeirra
Khmiera sem búsettir eru þar.
sem nú heitir. Vietnam. Af.
þeim söfcum viðurkenndi Sih-
anúk bráðabirgðastjórn Þjóð-
frelsisfylkingarinnar um leið
og hún hafði verið mynduð og
í- fyrra þakkaði. Síhanúk, við
börur Ho Chi Mimhs hinni vi-
etnömsku hj óðfrel si sh reyf in gu
fyrir að hafa líka fært Khmer-
um frelsi og fullveldi.
Hvað sem annars mætti segja
um Norodom Síhanúk, hef-
ur það verið þjóð' hans mikil
gæfa að hlíta leiðsögn hans
liðna áratugi. Allt sem eftir
honurn er hafft ber vitni manni
sem heffur dregið lærdóma af
sögu þjóðar sinnar og fcann að
beita þeim á líðandi stund. En
atburðir síðustu' daga í Kam-
bodju eru ednn»g vísbending
um að það er víðar en á ís-
landi að til valda geta komizt
íhaldslþursar sem hvonugt er
gefið. , mm ^