Þjóðviljinn - 12.04.1970, Blaðsíða 6

Þjóðviljinn - 12.04.1970, Blaðsíða 6
g SlÐA — I>JÓÐVTLJINN — SuJWMdiaigur 12. aptlfl 1970. Findus í Hammerfest, eitt fullkomnasta fiskiðjuver í heimi Eg er staddur í íiskiveiða- og fiskiðnaðarbænuim Hammerfest á Finrwnörku í Norður-Noregi, einum nyrzta bæ í heimi. Ýmis fiskiþorp í Noregi liggja að vísu styrjöld stóð bér fiskiiþorp, en ekkert þeirra er það stórt að það geiti öðlazt bæjarréttindi í nán- ustu framtíð. Ibúar eru mér sagðir hér á milli 6 og 7 þúsund og fer þeim fjölgandi með hverju ári. Fyrir síðustu heims- styrjöld stóð hér fiski-þarp ,en það var brennt og sprengt niður, hús tfjrrir hús, ásamt fislkibryggj- um hafnarinnar, í lak styrjald- arinnar, á undanihaldi Þjóð- verja, til þess að torvelda rúss- neska hemum eftirförina. Það má því kallast nýr bær sem hér stendur í örlitlu dalverpi við friðsælan vog. Nú er sólskin og bjart í lofti, því að snjór hylur alla jörð hér á þessum tíma árs í marzmán- uði. Götur bæjarins eru þó gredðfærar gangandi fólki og farartækjum, þvi þær eru rudd- ar og snjórinn fjarlægður þar sem með þarf, með stórvirkum tækjum. Gangstéttir við aðal- verzlunargötuna rétt fyrir ofan aðalhafnarsvæðið eru líka greið- færar. Mér er sagt að snjór sé nú á þessum slóðum eitthvað á artnan metra á dýpt, og sé ekki hægt að kalla það mikil snjó- þyngsli á þessum tíma árs. Þótt Hammerfest sé eitt nyrzta Þæj- arfélag í heimi, þá er bærinn í góðu vegasambandi árið um kring, þanniig að stórir flutn- um í norskum frystihúsum. ingabilar ganga jaiiht vetur sem sumar á milli Hammerfest og Stokkhólms og Hammerfest og Oslóar, svo ákveðnir staðir séu nefndir. Á hverjiim einasta degi árið um kring kemur eitt strandferðaskip við i Hammer- fest á norðurleið og annað á suðurleið. Þetta eru 2.600 smá- lesta skip, sem ganga 15 rnílur á vöiku. í Tromsö er svo góður flugvöllur, þar sem þotur SA.S. og Braaithens lenda daglega, en þangað er 10 klst. ferð með strandferðaskipi. Á þessari lýs- ingu geta menn séð, að bærinin er ekki einangraður, þrátt fyrir landfræðilega legu sína. Ökunnugur ferðamaður sem hingað kemur og leggur ledð sina um aðalverzlunarhverfi bæjarins og sér viða stórar verzlanir í gteesilegum h-úsa- kynnium, þar sem vöruúrval gefur ekki eftir því bezta sem hægt er að sjá í stórum verzl- unarborgum, og cér jafnlhiliða mikla fólksbílamergð af nýj- ustu árgöngum, þrátt fyrir snævi þakta jörð, hann hlýtur að álykta, að hér sé mikil gróska í atvinmulífi, enda er það staðreynd. Bærinn Hammerfest Stærsti atvinnurekandinn i Hammerfest og taá, sem setur svip sinn á bæinn, er Findus A.S. Þetta fyrirtæki rekur stórt fiskiðjuver, þar sem megin starfsemin er frosnar fiskafúrð- ir og fullvinnsla þeirra, en svo saltfiskur og skreið hliðargrein- ar í verkuninni, sem gripið er til, þegar svo ber undir og heppilegt þykir. Þá rekur fyr- irtækið eigin fiskimjölsverk- smiðju, litla dráttarbraut fyrir togara af ýmsum stærðum, véila- verkstæði til eigin afnota og verkistæði til viðgerðar og við- halds á fiskikössum fyrirtækis- ins. Findus iðjuverið hefur kringum 750 manns í þjónustu sinni árið um kring. Fimmtán togarar afla hráefnis handa iðjuverinu og eru margir þeirra af 300 tonna stærð eftir hinum nýju mælingareglum Norð- manma á skipum. En samkvæmt þeim, þá færist skipastærðin mikið niður frá þvi sem áður var talið. Findus-fyrirtækið á aðeins f jóra af þessum togurum og er sá nýjasti rúmiega mán- aðar gamall, en tveir samskonar í sma'ðum. Þetta eru skuttogarar, mæidir 299,9 br. tonn. Himir ell- dfu togarar sem auk þess afla hráefnis fyrir Findus, eru ýmist leiguiskip eða Findus hefur lán- að eiglendum fé til skipakaup- anna, en í staðinn. tryggt sér for- kaupsrétt á fiskinum um nokk- ur ár, fyrir hæsta gangverð á hverjum tíma. Meindngin er að Findus láti smiða minnst 10 tog- ara á næstu árum og enx þeir þrír sem að framan eru nefndir fynstu skipin í þeirri áætlun. Ég var svo heppimn að nýjasti togarinn „Rairo“, var í höfn, og fékk ég að skoða hann. Þetta er glæsilegt skip, frambyggður skuttogari og miklu stærri í mínum auigum heldur en fram- angreind tonnatala gefiur til kynna. En til þess að menn fái einíhverja hugmynd um minnk- un skipa samkvæmt nýju regl- unum, þá vil ég upplýsa, að gamli B.Ú.R. togarinn Pétur Halldórsson sem nú er í norskri eigu undir nafninu Tryggve Larsen, hann er talinn vera rúm 500 tonn samkvæmt nýju mælingunni. Á nýja togaranum Rairo er vinnuaðistaða mjög góð og sjélf- virkni mikil. Togarinn hefur sj‘álfsmyrjandi vél sem algjör- lega er stjómað firá stýrishúsi. Á þessum togara er minnsta skipShöfn sem finnst á norsku togskipi af þessari stærð, aðeins 12 menn, þar af 8 hásetar. Á öll- um öðrum togurum af þessari stærð eru 15 manna skipishafnir, og þar af 10 hásetar. Kaupkjörin eru þau að hásetar fá 27% af brúttó-afla sem deilist á jafn- marga menn og hásetar eru á skipi. En hásetar greiða sjálfir fæði sitt, eða réttara sagt efni þess, þvi að útgerðin sér um alla matreiðslu og leggur til að- stöðu og áhöld. Lágmarkstrygg- ing er, en svo lág, að til gredðslu á henni kemur ekJd nema um algjört aflaleysi væri að ræða. Á togurunum í Finduisflotanum var hásetahlutur á s.l. ári norskar krónur 40—50 þús. og fæði á mann n. kr. 10—13 á dag. Norskir togarairsjómenn hausa og slægja fiskinn og ísa hann þanndg undantekningariaust í kassa. Fiskikassar sem notaðir eru á norskum skipum eiu jöfn- um Ihöndum úr hefluðum hvít- laklkbomum viði, úr áli eða plasti og vinnur plastið mikið á. Findius notar enniþá að mestu kassa úr viði, en ætlar bráðum að skipta yfir í plast. 1 fiski- kassana er hægt að setja kring- um 60 kg. af fiski, en Findus- iðjuverið bannar að setja í þá meira en 45 kg. af fiski og ísar þeim mun meira. 1 togaranum Rairo er ísvél sem framleiðir 7 tonn af ís á dag. Þetta er vatns- ís, mulningsiís, ekki skelís. Þeg- ar isað er í kassana, þá kemur ísinn úr ísgeymslu gegnum slöngu við það að þrýsit er á hnapp. Maður heldur svo um slöngustútinn og stöðvar eða opnar fyrir rennsfldð eftir þvi sem við á. Algjört hámark veiðiferðar nopskra skipa siem leggja á land ÖIl plötufrystitæki eru án undantekninga í einangruðum skáp- Ein af hráefnisgeymslunum hjá Findus-iðjuverinu. ísvarinn fisk tii vinruslu er 8 dagar, samkvæmt gdldandi regl- um. Hjá Findus er hámarks- lengd veiðiferðar 7 dagar og korna togarar þeirra með fisk- inn að landi eftir 5—7 daga. Daglegt samband er á milli Findusiðjuversins og togaranna og er veiði hvens sikips yfir sól- aihriniginn skráð niður á töflu í fyrirtækinu. Þannig fylgist framleiðslustjórinn hjá fyrir- tækinu í landi með því sem gerist á sjónum á hverjum tíma. Auk þess skiptastóis, sem að framan er nefndur, selja litlir vélbátar sem nokkuð er af í Hammerfest Findusdðjuverinu fisk, sem afhentur er hausaður og siægður í kössum. Þessi 300 tonna stærð skuttogara sem Norðmenn láta nú mikið smíða og hafa stórar vélar miðað við stærð, þeir hafa renyzt vel, en stærðinni ræður í og með sú staðreynd, að togsikip af þessari stærö, þeir hafa reynzt vel, en fikrtvörpu og hotnvörpu innan norskrar landhelgi upp að fjór- um mílum. Togarinn Rairohef- ur 1500 hestafla aðalvél; þetta er nauðsynlegt ef veiða á með filotvörpu, til að ná góðum ár- anigri. Findus fiskiðjuverið Hús Findusdðjuversins liggja að verzlunargötunnd fyrir ofan höfnina og enginn sem sér þess- ar glæsilegu byggingar gebur í- myndað sér að innan þessara veggja fari fram margvisleg fiskíramleiðslustarf.senii. Við Is- lendingar erum ekki uppaldir við slíka snyrtimennsku í útliti fiskframleiðsluhúsa okkar. Að- albyggiing iðjuversins og sá hluti af byggimgunni þar sem mest af fiskframleiðslunni fer fram, er í fjögurra hæða húsi á geysilega stórum grunnlfieti. Stærðin mun sem næst því, ef byggt væri yfir Austurvöll hér í Reykjavík eitt hús. Á béða vegu meðfram götunni koma svo lægri byggingar samtengd- ar aðalbygginigunni; þetta er allt Findusiðjuverið. Meðfram þeirri hlið húsanna sem snýr að höfninni er svo bryggjukantur sem togararnir liggja við þegar þeir em í höfn. Eftir að hafa átt símtal við aðalforstjóra fyrirtækisins, Terje Dahl og hann góðfúslega veitt mér leyfi til að skoða Findusfyrirtækið og beðið fram- leiðslustjóra fyrirtækisins að veita mér allar upplýsingar sem ég óskaði að fá, þá lagði ég leið mína til stöðva fyrirtækisins kl. tæplega 9 að morgni. Þegar inn úr aðaldyrunum var komið blasti við snyrtilegur forsalur og í honum á vinstri hönd skrifstofuherbergi með glervegg f^nrir ofan miðju, þar sem ég gaf mig fram við vörð hússins, því að óviðkomandi er bannaður aðgangur. Innar í forsalnum stóð bronspteypa af fiamgrísku listavenki í fiullri líkamsstærð. Líkneskið er af konu sem tók að sér móðurhlutverk fjölda munaðarlausra bama eftir miklar náttúruhamfarir í Grikk- landi hinu foma og var síðar tekin í guða tölu. Þá má sjá á vegg í fbrsalnum í glerskáp öll þau dýru verðlaun sem Findus hefur hlotið fyrir framleiðslu sína á vörusýningum víðsvegar um heim. Ég hafði rétt litazt um þama þegar hvdtklæddur maður kom innan úr húsinu og kynnti sig um leið og hann bauð mig vel- kominn. Þetta var Odd Remme, framleiðsilustjóri hjá Finduis- fyrirtækinu, maður líklega á fertugsaldri, prúður í framkomu og aðlaðandi. Bftir þvi sem mér var sagt síðar, þá er þetta há- skólalærðuir matvælasérfræð- ingur. Nú hófst ganga okkar um fyrirtækið eftir að ég hafði af- Odd Remme, framleiðslustjóri í Findus-iðjuverinu í Hamm- erfest. ius. klæðst yfirhöfn minni, en í- klæðst hvítum frakka og feng- ið hvíta pappírshúfu á höfuð-' ið. Iðjuverið skoðað og upplýsingar gefnar Fynst lá leið ókkar inn í sfcól- ann, þvi að fyrirtækið starfræk- ir verkiegan skóla þar sem allt óvant fólk er þjálfað og því kennd rétt handtök við alla vinnu í fyrirtækinu. Þessi kennsla stendur yfir í þrjár vik- ur undir leiðsögn sérfræðin-ga, áður en talið er íorsvaranlcgt að láta fólkið hefja sjálfstæða vinnu í sjálfri tfiramleiðslunni. Kennslan fór fram í rúmgóðum sal ög voru nú þar við nám að- eins fjórir nemendur, allt pilt- ar innain við eða um tvítugs- aldur. Verið var að kenna snyrtingu á fiskflökum unddr leiðsögn kennara sem gskk á milli borð- anna sem piltamir sátu við. Borðin voru vel upplýst, svo að ved sást í gegnum fllökin, og þannig voru einnig öll vinnu- borð í sjáOfiuim firamledðslusal fyrirtækisins. Sjálf kennslan fiór fram af segulbandi og hlustuðu nemendumir á hana gegnum heymartækd sem þedr sátu með á höfðum. Meðan á skólavist- inni stendur fá nemendumir sérstakt lágmarkskaup. Næst voru mér sýndar rann- sóknarstofur fyrirtækisins, en þær eru fjórar og vinna fcveir efnafræðingar á hveirri. Þrjár stofanna sinna ákveðnum verk- efnum í þágu fyrártækisins, því að ekfcert fer inn í fyrirtækið af afnum, eða vara útúr þvi, sem eikki er rannsökuð. Fjórða rannsóknarstofan sinnir hins- vegar algjörlega undirstöðu- rannsóknum. Þá lá leiðin í eldhús fyrir- tækisins, en þar vinna tveir miaitrtedðslumiann, en þeir sdnna einungis þvi hlutverki að mat- reiða prufufiskrétti úr öllu því hráefni sem verið er að fram- leiða úr hvem dag. Þama stóð geysilega stór ratf- maignseldavél á miðju gólfi, þakin pönnum - íieð fiski, sem verið var að steikja. Fram- ledðsiustjórinn, ásamt öllum verkstjórum, verða að bragða á fiskréttunum hvem dag. Þegar ég spurði um tölu verkstjóranna þá fðkk ég að vita að þeir eru 21 að tölu. Næst fiórum við niður á neðstu hæð hússins og skoðuðum hrá- efnisgeymslumar. Verið var að skipa á land fiiskikössum úr togaranum Rairo. Kassamir komu í land á flekum og var krani ruotaður við uppskipunina. Á bryggjunni tók svo rafmagns- gaffallyftari flekana og ók með þá inn í húsið. 1 nokkurskonar forsal firaman við kæligeymsl- urnar, þangað sem kössunum var ekið inn, voru tveir rnenn sem rannsaka innihald 10. hvers kassa og skrá niður hjá sér ef eitfhvað finnst athuigavert við fiskinn, t.d. Móðgun, slægingu, eða ísun. Að lokinnd uppskipun er skýrsla um fisikinn send um borð í skipið. 1 vinnslu er fisk- ur alltaf tekinn eftir aldri úr kæligeymslunni. En áður en hann fer í vinnsluna er hann þveginn í skiúfifuvél, IMkri þeim sem hér eru sumstaðar notað- i i i fc

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.