Þjóðviljinn - 28.04.1970, Síða 3

Tsíen Hsúesen, yfirsmiður kín-
versku eldflauganna — mynd-
in er tekin 1950, liegar hann
var handtekinn í Bandaríkjun-
um fyrir „kommúnisma“.
Kínverjar hafa með gervi-
tungli sínu, sem sent var
á braut á laugardaginn enn
einu sinni komið umiheiminum
á óvart Það er ekki svo að
skilja að mönnum hafi verið ó-
kunnugt um að beir ættu eld-
flaugar sem þeir myndu með
tímanum fullkomna svo að þeir
gætu komið gervitungii á loft.
Þegar í október 1966 var frá
því sikýrt í Pekinig að fjórða
kínverska kjamasprengjan hefði
verið sprengd og hefði henni
verið skotið með eldflaug. f
ágúst árið eftir sagði Kjam-
orkumálanefnd Bandarkj'alþings
í slkýrslu um kjamasprengjur
og eldflaugar Kínverja að „fram-
farir þeirra á þessu sviði hafa
orðið örari og svP mdklu meiri
en við var búizt að furðu vek-
ur“ og var þess getið til að á
fyrstu árunuim eftdr 1970 myndu
Kínverjar hafa komið sér upp
svo öflugum ellctflaugum að
þeir gætu sent kjamasprengjur
með þeim til skotmarka í
Bandaríikjunum. Ýmsar aðrar
heimfldir hafa verið fyrir þvi
®að Kínverjar hefðu Jcomið sér
„Austríð er rautt"
T/" ínverska gervitunglið sem kallað hefur verið „Austríð er rautt“ eftir menningarbylt-
1''ingarsöngnum sem það sendir frá sér með .jöfnu millibili vegur 173 kíló og fer umhverfis
jörðu á 114 mínútum. Jarðnánd þess er 430 km og jarðfirð 2.384 km og er braut þess
því mjög svipuð braut fyrsta bandaríska gervitunglsins „Explorer 1“ (352 og 2.542). Því
mun hafa verið skotið á loft annaðhvort frá tilraunastöðinni í nánd við Lop Nor í Sinki-
ang eða þá Innri Mongólíu, um 600 km fyrir norðvestan Eansjá, þar sem er ein helzta
kjarnorkurannsóknastöð Kínverja. Tunglið sendir frá sér radíóboð á milli þess sem bylt-
ingarlagið er leikið, en ekki er vitað frá hverju þau skýra. í Bandaríkjunum — og vafa-
laust einnig í Sovétríkjunum — er fylgzt nákvæmlega með ferðum tunglsins, en það fer
yfir Bandarikin fimm sinnum á sólarhring. Talið er víst að það sé undanfari njósnatungla.
Eldflaugasmiðja í Lop Nor í Sinkiang (í smíðum).
upp eldflaugum og ynnu kapp-
samlega að því að full'komna
þær. Þrátt fyrir þessa vitneskju
kom geimskot Kínverja mönn-
um að óvörum, og það af tveim
ástæðum. Fyrri ástæðan er sú
að til þess að koma gervitungli
á braut er ekki nægilegt að ráða
yfir öflugri burða re) dlfl aug,
heldur þarf til þess flóikið og
nákvæmt stjórnkerfi og mun
fullkomnara en þarf t.d. tíl að
stýra flugskeytum til skotmarks
á jörðu niðri. Til þess að geim-
skot heppnist þarf bæði háþró-
aða ratfeinda- og tölvutækni og
mjög fullkomnar stjómstöðvar
á jörðu niðri. Það hefur elkki
verið gert réð fyrir því að Kín-
verjar væru komnir jafn langt
og í ljós er komið á þessu sviði
sem er vaxtarbroddur allrar
tækni nútímanis. fÞýzka viku-
ritið „Der Spiegel" sagði þann-
ig um mitt sumar 1967: „Sér-
fræðingar á vesturiöndum telja
að bið verði á þvi að kínversk-
ir eldflaugasmiðir- geti smíðað
nothæft rafeindastjómkerfi“). I
öðru lagi hefur þyned kínverska
gervitunglsins vakið athygli.
Þegar Bandarkjamenn sikutu á
loft fyrsta gervitunigli sínu sem
lcomst á braut, Explorer I. (eft-
ir mislheppnaðar tilraunir með
Vanguard-tunglin), vó nota-
hleðsla þess aðeins 5 káló, en
kínverska tunglið vegur 173
kíló. Það er meira en tvöfalt
þyngra en fyrsti spútnikinn, 8-9
sinnum þyngra en frönsku
gervitunglin og það fyrsta jap-
anska sem komist á braut í
febrúar eftir npkkrar mis-
heppnaðar tilraunir og bilaði
þegar eftir sex umferðir.
Surmum kann að finnast lítið
til um þetta aifirek kin-
verskra vísinda, enda rúm tólf
ár liðin síðan geimöldin hófst,
og á undan tungli þeirra hafði
farið samtals 4281 hlutur (gervi-
tungl og eldflauigapartar) á
braut um jörðu. En það á við
hér sem jafnan annans að skoða
verður málin í samhengi Þeg-
ar fyrsiti spútnikinn fór á braut
í olktóber 1957 vom aðeins lið-
in átta ár frá stofnun kínverska
alþýðuveldisins eftir eitt lengsita
og mannskæðasta stríð sögunn-
ar í einu fátækasta og vanþró-
aðasta landi veraldar. (Kínverj-
ar sem framleiða nú tíu miljón-
ir lesta af tilbúnum áburði á'
ári gátu árið 1949 ekki einu
sinni framleitt aspirín, svo að
Htið dæmi sé neifnt). Næsitu ár-
in eftir 1957 voru Kinverjum
mjög erfið vegna uppskeru-
brests alt völdum þurrika og
flóða og þeir voru varla bún-
ir að né sér eftir það hallæri
þegar menningarþyltingin hófst
með öllum þeim glundroða sem
hlaut að leiða af henni. I langri
grein í sovézka tímaritinu
„Kommúnist“ í marz ’69 um „á-
standið í Kína“ var þvi haldið
fram að menningarbyltingin og
stefna Mao Tsetungs hefði leitt
til algerðrar stöðnuniar í þróun
visinda og tækni á öllum svið-
um — „iðnvæðingin hefur í
rauninni stöðvazt“. var sagt, og
þvi bætt við að svo mjög hefði
dregið úr hagvextinum í Kína
að „bilið mMi þess og háþró-
aðra landa breikikar stöðugt“.
Og sami tónn var í skrifum
bandarískra „Kínafræðinga‘‘ á
20 ára afmæli allþýðuveldis-
inis sl. haust.
Orar framfarir Kínverja í
kjamorkuvísindum sem
sönnuðust m.a. af því, að það
tók þá aðeins hálft þriðja ár
og sex tiiraunir firá fyrstu
kjamasprengingunn'i í október
1964 að smiða vetnissprengju
— Bandaríkjamenn tók það sex
ár og Frakka átta ár og miklu
íleiri tálraunir, eins og bent
var á i skýrslu bandiarísku
þingnefndiarinnar sem áður var
nefnd — þessar öru framfarir
eimmiiit á þeim árum þegar
menningarbylfingin stóð sem
hæsit hefðu annairs átt að kenna
„Kínáfræðiftgum“ stórveldianfta
tveggja að forðast að tafca of
mikið upp í sig. Geimsfcotið á
laugardaginp er staðfesting á
því að Kínverjar hafa náð sér
eftir ham-fairir menningarbylt-
ingarinnar, því að enda þótt
það eigi við um eldflaugagerð
eins og smíði kjarnasprengna
að hún krefst fyrst og fremsf
þekkingar og tæknigetu, þá er
háþróaður og fjölhæfur iðnað-
ur einnig alger forsenda fyrir
henni. Það er ekki úr vegi að
minna á hvemig hinum háþró-
uðu iðnaðarþjóðum Vestur-Evr-
ópu hefur gengið að komia
gervitunglum á braut. Árið
1964 sagði þáverandi visind'a-
ráðherra Frakka. Gaston Pal-
ewski: „Sameinuð þekking. iðn-
aðargeta og fjáiiráð þjóða
(Vestur-) Evrópu gera þeim
kleift að setja markið hátt í
geimrannsóknum og ná þvi“.
Nú sex ámm síðax hiafa Bretar,
Frakkar, V-Þióðverjar, ítalir,
Hollendingar. Belgar og Ástral-
íumenn varið um 175 miljörð-
um króna til að koma sameig-
inlegu gervitungli á braut, en
allar fjórar tilraunirnar með
..Evrópu 1“ bafa mistekizt.
Frakkar hafa að vísu komið
fjórum smátunglum á loft með
eiigin eldflaugum, en Bretar
hafa aðeins einu sinni reynt
burðareldflaug sina „Blue Arr-
ow‘ og su tflraun mistókst.
Hver hefði trúað því fyrir svo
sem einum áratug eða tveim,
að Kínverjar ættu eftir að
skjóta sameinuðum iðnaðar-
veldum Vestur-Evrópu ref fyr-
ir rass einmitt á því sviði þar
sem Vestur-Evrópumen haía
lagt fram einna mestan skerf
til heimsmenningarinnar? Það
er vitaskuld rétt að ekkert er
alþjóðlegra en raunvísdndin og
Kínverjar byggja á grundvelli
sem lagður var í evrópskum
menntasetrum. Því er þá líka
stundum haldið á loft að
Framhald á 9. síðu.
8 tung/með
einni fiaug
MOSKVU 27/4 — Á laug-
ardaginn var átta gervi-
tumglum skotið á btraujt frá
Sovétríkjunum — með
einni og sömu eLdflaug.
Þetta eru Kosmos-tungl 336
til 343. Braut þeirra má
heita alveg hiringliaigia, jarð-
firð 1500, jarðnánd 1400
km, og eru þaiu ætluð til
visindarannsókna að sögn.

Sementsverksmiðjan býður bæjar- og sveitarfélögum
sement til gatnagerðar
d drinu 1970
með mjög hagstæðum kjörum
AKRANESI