Þjóðviljinn - 23.06.1970, Blaðsíða 6
0 SÍÐA — ÞJÓÐVILJXNN — Þridjudagur 23. júní 1970.
Síðasta vetrarvertíð
- og lærdómur hennar
í gegnum ú t0 utoi n gsmati ð á
saltfislcinum er hægt að fá
nokkuð glögga heildarmynd af
ástandinu í fiskverkunarmálum
okkar og meðferðinni á fiskin-
um á sjó og landi. ÆUi maður
að ná fram glöggri heildar-
mynd, t>á sleppir maðu,r að
sjálfsögðu hraðfrystihúsunum
og saltfiskverkun þeirra, því
að þar er ekki að jafnaði verk-
aður annar fiskur í salt en sá,
sem tæplega telst hæfur til
frystingar. Ég byggi því dóm
minn á ástandinu þar sem all-
ur fiskur hefur verið verkaður
i saltfisk og skreið, því að það
er eini áþreifanlegi mælikvarð-
inn sem bendir á stöðu ok'k-
ar sem fiskveiði- og fiskverkun-
arþjóðar.
Smálestafjöldinn
ræður ferðinni
Það hefur verið mesti böl-
valdur i útgerðairmálum okkar
nú um nokkurt skeið, að smá-
lestatala aflans, án tillits til
verðmætis, hefur ráðið ferð-
ínni, enda hafa ailir tiltækir
fjölmiðlar frétta og frásagna af
þessum málum gtutt og ýtt und-
ir þessa þróun. Útvarp, sjón-
varp og blöð hafa kepprt um að
nafngreina skip og skipstjóra,
sem komið haía með stærstu
faxmana að landi og taiið það
eitt eftirsókniairvert. Um hitt
hefuir verið minna talað í út-
varpi, sjónvarpi og blöðum, þó
að mikiil hluti stærstu fisik-
farmanna hafi verið svo gallað- ,
ur fiskur, að úr honum hafi
aðeins verið hægt að vinna lé-
lega vöru til útflutnings. Alltof
mikið magn af þriðj,a og fjórða
flokks fiski í okkiair framleiðsiu,
sem að sjáifsögðu er verðlítill
á öllum mörkuðum, hann vitnar
gegn okkur sem fiskveiði- og
fiskverkunarþjóð og greíur
undan lífskjörum okkar. Það
kemur því úr hörðustu átit, þeg-
ar ísienzkir fjölmiðlar vinna
markvisst að því ár eftir ár, að
þessi neikvæða þróun haldi á-
fram. Þegar sagt er frá þvi sem
mikium gleðiitíðindum og af-
reki, að sikip sem hefur í hæsta
máta sikilyrði til að komia með
úr róðri 20 tonn af óskemmdum
fiski, kemur • með 50 tonn að
landi, þá er verið að vinna
gegn þjóðarhag. Það þurfa
þessir fjöimiðiar að gera sér
ijóst. Þegar sagt er frá hin-
um og þessum aflakóngum að
endaðri vertíð, þá er ekki getið
um heildarverðmæti aflans
FISKIMÁL
heldur aðeins smálestatölu þá
af fiski sem viðkomandi skip
hefur fengið á vertíðinni. Okk-
ur varðar ekki um smálestatöl-
una, heldur verðmæti aflans
segjia norskir útgerðarmenn og
sjómenn, en það virðist nokik-
uð langit þar til ísiendingar
geta tileinkað sér þetta sjónair-
mið,. og er- þó .þörf ,á fáu. meira.
Netafjöldinn of mikill
og riðillinn of smár
Aukin línuveiði i ár, er eitt
af því fáa sem hægt er að
telj,a fnam sem jákvæða þróun
í fiskveiðum vélbátaflotans á
síðusitu vetrarvertíð. Vélbátar
sem veiddu með Mnu fengu
mikinn og velmeðfarinn afla.
Þessi fiskur var upp tii hópa
úrvalshráefni til frystingar.
Hinsvegar var sum,t af fiskin-
Hefst lýðháskólastarfssemi
í Skálholtí haustíð 1971?
Eins og kunnugt er, er í und-
irbúningi stofnun Iýðhásköla í
Skálholti, og í fyrra var stofn-
að félag nokkurra áhugamanna,
Skálholtsfélag, til að hrinda
skólastofnuninni í framkvæmd.
Átti bráðabirgðastjóm félags-
ins fund með fréttamönnum
fyrir skömmu til að skýra frá
gangi mála.
Fbrmaður stjómarinnar, Þór-
arinn Þórarinsson fyrrver-
andi síkólasitjóri, sagði að sikól-
inn yrði sniðinn að fyrirmynd
lýðháskólanna á Norðurlöndum,
hann yrði óháður skólakerfinu
og byggðist á frjálsu félaigs-
starfi.
Þá sagði Þórarinn, að skól-
anum væri ætlað fjórþætt hlut-
verk. 1 fyrsta lagi að hafa
persónuleg uppeldisáhrif á
nemendur í anda íslenzks þjóð-
ernis og kristinnar trúar. 1 öðru
lagi að mennta og þjálfa starfis-
lið fyrir æskulýðsstarf og söfn-
uði landsins. 1 þriðja lagi að
vera vettvangur fyrir fólk sem
að afloknu skyldunámi eða síð-
ar vill auka við nám sitt og
kynnast nýjum viðhorfum. 1
fjórða lagi að stofna til menn-
ingartengsla við þjóðir Norður-
landa og íslenzka þjóðarbrotið
í Vesturheimi með því að taka
við nemendum og gangast fyrir
námskeiðum með þátttalkend-
um þaðan.
Nú er verið að byggja nýtt
prostseturshús í Skálholti og er
ætlunin að skólinn flái gamia
prestseturshúsið til afnota ffyrir
starfsemi sína, m.a. fýrir íbúð
skólastjóra, fyrir starfsifólk
og mötuneyti. Þá er ætlunin
að reisa nýtt hús fyrir sjálfan
skólann og yrði það til að
byrja með skólastofur og
heimavist fyrir um 35 nem-
endur og einnig yrði bóka-
safnið þar til húsá Er hug-
myndin að byggja fyrsta á-
fanga skólahússins næsita sum-
ar og hefja skólastarfið vetur-
inn 1971 - 72. Mun skólinn
starfa mest allt árið, m.a.
verða þar haldin námskeið yf-
ir sumartfmann.
★
Vinir lýðháskólamálsins á
Norðurlöndum hafa gefið til
byggingar Skálholtsskólans 6-7
miljónir króna og er það eina
féð, sem enn er fyrir hendi.
Nú er hins vegar verið að
hleypa af stokkunum fjársöfn-
un hér á landi og mun send-
ur út bæklingur til um 3000
aðila þar sem mönnum er gef-
inn kostur á að gerast styrkt-
arfélagar Skálholtsfélaigsins
gegn ákveðnu áriegu gjaidi.
Framhaldsstafnfundur félags-
ins verður hins vegar haldinn
á Skálholtshátíðinni í sumar,
26. júlí n.k.
um það smár, að hann hentaði
ekki eins vel til saltfiskfram-
leiðslu. þar sem undiirmiáls-
fiskur er í miklu læ'gra verði á
öllum saltfiskmörkuðum. Hvort
bæta hefði mátt eitthvað úr
þessu með því að nota stæirri
öngia, um það er ekki hægt að
fullyrða neitt hér, þvii að rann-
sóknir af þessu tagi eru alveg
óþekktar á íslandi.
En þegar kemur að þorska-
netaveiðunum, þá er því mið-
ur ekki hæigt að tala um já-
kvæða þróun, eins og í sam-
bandi við veiðar með línu. Að
vísu á að vera í gildi reglugerð
um netafjöldia sem bátar mega
hafa liggjandi í sjó, en eftir
henni er ekki farið, end,a ekki
eftirlit með því að hún sé hald-
in. Skipstjórar brjóta þvi gild-
andi lagaákvæði í þessum efn-
um og virða regluigerðina einsk-
is. I*etta er ekki vegna þess, að
þessir menn séu ólöghlýðnari
borgarar á öðrum sviðum held-
ur en almennt gerist um ís-
lendiniga, heldur vegna hins að
þeir eru á valdi keppninnar
um s®m hæsta smálestatölu af
afla, án tiHits til gæða. Þennan
vítahring er þörf að rjúfa, því
að þetta fr'amferði bitnar hart
á gæðum aflans, þegar verið
er að draga úr sjó net með
tveggja og þriggja nátta fiski
að nokkrum hiuita, dag eftir
dag, í góðum gæítum. Lögbrot-
in á netaveiðunum er ógerlegt
að fela. Fjórða flokks fisikur
í miiismunandi mæli kiafnaður í
netum, hann staðfestir lö'g-
brotin.
Þá er annað scm óg vil vekja
athygli á. Menn bafa haldið á-
fram að minnka möskvastærð
netanna fírá ]>ví sem áður var
og er nú algengt að notuð séu
þorskanet, þar sem möskvinn
hefur 3 V2 tommu legg í stað
4 tommu áður. Þessi mösikva-
stærð gerir það að verkum, að
netin veiða miklu meira af
smáum fiski en áður, en eiga
bágt með að veiða stóran fisik,
þar sem ekki er möguleiki á,
að hann gefl fest sig í þessum
smáriðnu netum nema aðedns
á kjiaftbeinum.
Á sama tíma og þetta er að
gerast hér, þá haía Norðmenn-
stækkað aftur riðil netanna við
Lófót, sem er þeirna aðal-
þorskanetasvæði, upp í 4 tanrvm-
ur.
Hér vantar reglugerð um
möskvastærð þorskaneta og að
henni væri síðan framfylgt,
því það ætti að vera mjög auð-
velt. Það er hreint út í höitit, að
tala um nauðsyn á taikmarkaðri
þorskveiði Og segja að stofninn
sé nú þegar fullnýttur, en láta
það á sama tíma viðgangast, að
menn séu sjálfráðir bvaða
möskvastærð þeir nota. Eins er
það hæpið að aðrar fistkveiði-
þjóðir geti tekið okkur alvar-
lega, á meðan það er láítið við-
gangasit að menn séu sjáifráðir,
hvort þeir veiða að staðaldri
að nokkrum hluta fjórða fiokks
fisk, þegar sjóveður gefur ekk-
©rt tilefnd til þess. Þetta er
stjóirnleysd sem ekki þekkist
lengur nema hcr. Ýmsdr út-
vegsmenn sem óg hef rætt þetta
við, eru mér algjörlega sam-
mála í því, að þetta sé óhæifa
sem þurfi að slöðva, en þeir
segjast ekki ráða vdð það og
stöðvunin verði því að koma
frá sitjórnvöldum.
Það er alveg gefið miál að of
mikið af göiluðum fiski í afl-
anum heldur niðri nýfisfcverð-
inu og er beinn röksituðningur
gegn hærra verði; fram hjá
þessu verður ekki komizt. Það
þurfa skipstjórar og aðrir sjó-
menn að gera sór Ijóst. Það er
t.d. algjör óhæfa sem nú við-
gengst á þorskanetafoátunum
víða, að fyrst sé farið að blóðga
fiskinn þegar búið er að draga
hverja netatrossu. Fiskinn verð-
Aflanum landað.
ur að blóðga jafnóðum og hann
er greiddur úr 'netinu. Það eitt
getur bjargað miklum verðmæt-
um. Nætuirgamiall fisfcur, sem
ekki er blóðgaður fyrr en að
enduðum drætti trossunn.ar,
hann fellur oft, þegar hann er
metinn sem saltfiskuir úr 1. fl.
í 2. flokk vegna þess að blóð-
æðar fisiksins gátu ekki tæmzt
vegna biðarinnar. Hér get-
ur verið um hreint verðmæta-
tap að ræða sem nemur stór-
um upphæðum, þeiita verða sjó-
menn og forustumenn þeirra að
gera sér ljóst. Verðrýrnun sú
sem orsakast af skakkri með-
ferð á flsfcafflanum, hana eru
sjómenn sjálfir látnir greiða, en
síðan verkiar verðrýmunin sem
bein lífskjararýmun almennt,
hjá þjóð, sem heíur aðal-upp-
eldi siitt af sjávarafla. Það er
ekki bara aflamagnið sem okk-
uir skiptir máii heldur líka með-
ferðin á aflanium á sjó og
landi, því hún ræður í flesit-
um tilfellum verðgildi vörunn-
ar. Hér eigum við ísiendingar
mikið ólært og er það til
skammiar hvertiig á þessum
málum hefur varið haldið og
væri mikil þörf á að bæta
þar um,
Fiskgæði án tillits til
meðferðar
Sjálff fiskigæðin án tilliits tii
veiðiaðferðar eða meðferðar-
innar á afflan.um á sjó og landi,
haffia sjiaidan varið svo misjöfn
sem á nýaffstaðinni vetrarver-
tíð. Þessi misjöfnu fiskgæði frá
náttúrunnar hendi eru tiikom-
in að mínum dómi vegna þess
að fiskaflinn var óvenju mikið
blandaður öðrum fiskistofni,
líklegia grænlenzkum. Þetita var
sérstaklega þunnur og mia-gur
fiiskur sem að öllum líkindum
hefur lengi verið búinn ag vera
í svelti í pólarsjó. Fisfcur af ís-
lenzkum stofni af sömu stærð,
hann var allur mikið þykfcari
og lífca að mun þyngri upp úr
saiti heldur en sá aðkomni.
Ég gat hieldur ekki betur séð,
en að vöðvabygging íslenzka
stofnsins væri nokkuð önnur
heldur en þess að'komna sem
ég tel að haffi verið af græn-
lenzkum uppruna. Á saman-
burði á tveimur flstoum aff
sömu stærð var þessi mis-
munuirinn, þegiar bornir voru
saman fiskar sem höfðu verið
blóðgiaðir strax liffandi og voru
með aigjörlega tæmdair bióð-
æðar. íslenzki fiskurinn var
með greinilegri vöðvaskil og
sj'áifft fiskholdið var hvítara
á aðkamuíiskinum heldiur en
noktoumtímia getuir orðið á
fisks af íslenzka stofninum. Ef
vel æíitd að gena, þá er það
álit mitt, að þessum tveimur
fiskstofnum ætti ekki að blandia
saman í útflutningsmati eins
og gert er, heldur ætti að
flokka hvern fiskistofn fyrir
sig, en um það eru engar regl-
ur til, sem gera ráð fyrir að
greina í sundur fiskistofna við
gæðamat. Við höffum heldur
aldirei lært að meta ofckiar eig-
in þorskstofn að verðlei'kum og
til þeirrar staðreyndar má
másiki rekja að einhiverju leyti
moðferð oktoar á afflanum.
Norðmenn setja hinsvegar Lo-
fotþorskstoffninn svokallaða í
sérstakam gæðaflokk hj á sér og
íá í það minnsta á saltffisk-
mörkuðunum og skreiðarmiark-
aði ítaiiu hærria verð fyrir
þennan þorsk heldur en annan
þorsk sem veiðist við strönd
Noregs. Þedr kunna lítoa að
meta gæði ísienzka þorskstofns-
ins betur heldur en við gerum
og notíæra sér það, hafi þeir
hann á boðstólum á markaði.
yeiðiaðferðir og
veiðisvæði
Veiðisvæðið sem sett var
vestur af Reykjanesi fyrir línu-
veiðar og var í gildi fyrrihluta
vebrarvertíðarinnar, það sann-
aði svo ekki verður um deilt,
að þörf er mikið meiri skipu-
lagninigar viðvikjiandi veiðiað-
ferðum á okkar miðum hér við
Suður- og Suðvesturlandið á
vetrarvertíð. Vonandi laera
menn aff þeirri reynsiu sem
þegar heffur fengizt og út-
vikfca slik veiðisvæði á næstu
vetrairvertíð. Vetrarvertíð er
nú lokið, sem heffur verið gjöf-
ul á aíla og faerir okkur mikl-
a-r gjialdeyriistekjur. Þrétt fyrir
að meðferð okkiar á nýja fisk-
inum, er ennþá mikið áfátt og
verkun aflians líka, þar sem
lítið bólar ennþá á fullvinnslu
fiskaíurða. E.n að því verður að
steffna, því það er leiðin til
betri lífsfcjara.
Kveðjur til for-
seta frá 23 þjóð-
höfðingjum
í tilefni þjóðhátíðardags Is-
lendinga bárust utanríkisráð-
herra árnaðarósfcir frá eftir-
töldum aðilum:
Roland Michener, landsstjóra
Kanada; William P. Rogers, ut-
anríkisráðh. Bandaríkja Norð-
ur-Amerífcu; Mirko Tepavac,
aðstoðarutanríkisréðh. Júgó-
slavíu; Ivan Bashev, utanrflc-
isráðherra Búlgaríu; Ardeshir
Zahedi, uitanrikisráðherra íran;
Juan de las Barcenas, amibassa-
dor Spánar; Martim de Faria
e Maya, amba&sador Portúgal;
Andrew J. Clasen, ambassa-
dor Luxemborgar; Fritz Nas-
chitz, aðalræðismanni í Israel;
Sawas Johannidis, ræðismanni
á Kypur; Kurt P. E. Juuranto,
aðalræðismanni í Finnlandi;
Kai Juuranto, ræðismanni í
Finnlandi.
i
i
i
i