Þjóðviljinn - 21.07.1970, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 21. júlli 1970 — ÞJÓÐVILJINN — SlDA t|

HH
sem sótt höfðu menntun sína
til Sovétríkjanna mæltu edn-
dregið með Leníngrad til frek-
ara náms í slavneskum fræðum.
— Og nú ertu að viinna að
samningu doktorsritgerðar?
— Jé, ég vinn að doktorsrit-
gerð í rússneskri málsögu og
auk þess hef ég sótt fyrirlestra
í mörgum öðrum greinum, svo
sem slavneskum samanburðar-
málvísindum, rússneskri bók-
menntasögu og í orðabókagerð
hjá Valeri Berkoff, sem stanf-
ar við norrænudeildina og
samdi íslenjík-rússnesku arða-
bókina ásamt Áma Böðvars-
syni. Ég var svo lánsamur, að
leiðbeinandi minn við ritgerð-
arsmiíðina og námið yfirteitt er
hinn kunni fræðaþulur, yfir-
maður rússnesku deildarinnar
við háskólann, prdfessor A.N.
Messerski.
— Hvað geturðu saiglt mér
meira um veruna í Bemngrad:?
— Leníngrad er stolt borg,
bæði hið ytra og innra, ásýnd
hennar leynir þvi ektei, að Ihér
stendur fyrrverandi höfuðborg
mikils veldis. Vísindi hafa hér
frá öndverðu staðið með mitel-
um blóma og háskólinn í
Leníngrad heifiur fóstnað marga
heimskunna vísindamenn. Qg
ektei má gleyma þvf sem Lenín-
gradbúar eru með réttu stolt-
astir atf, hvemig þedr vörðu
bogina sína í 1000 daga umsétr-
inu í heimsstyrjöldinni síðari.
— Hvað geturðu sagt mér
um stúdenitalffið í Lenín.grad?
— Ég bý á garði, þar sem
einungis búa nemendur í fraim-
haldsnémi og auk þess miikið
af erlendum stúdentum frá
Vesturlöndum, sem koma hing-
að til skemmri eða lengri dvah-
ar. Ég hetf teynnzt allmörgum
stúdentum, og verð að seigja, að
þotta er glaðbeitt fólte, og ötulit,
1 h/vort heldur við sitörf eða þeg-
^ ar það skemrntir sér. Meðai
sambýlismanna minna á garð-
> inum hef ég eignazt einlhverja
þá beztu t>g indseflustu kunn-
I inigja, sem ég hetf kynnzt fcam
að þessu. Eigiinlega sú bezta
einteunn, aem Rússar géta getfið
■ fólki, er sú að það sé blátt
1 áfrnm, en það er að vtfeu ófull-
nægjandi þýðing á lýsingaroró-
inu, sem þeir nota í þessu sam-
bandi, en það merfldr einfalki-
lega það, að tfóflk komi til dyr-
anna eins og það er kflætt, én
nakteurrar uppgerðar eða sýnd-
armennsku, enda er sméborg-
arasteapur fyTirbæri sem menn
þekkja nú á dögum einna helzt
úr smásögum Tsjékoffs. Að vísu
hafa þeir fengið slkritBfinnsteiuna
í staðinn, en hún er alþjóðflegt
Fxamhald á T- síðu.
Guðrún
Kristjánsdóttir
skrifar
frá Moslcvu
Rætt við Helga Haraldsson
frá Breiðuvík á Snæfellsnesi
Framhaldsnám
í rússnesku
við hcskólann
í Leníngrad
störf hans í þágu ísflenztera
fræða, að Svíar veittu honum
heiðursnafnbót við háskólann í
Lundi á síðastliðnu ári. í>ær
skipta tugum greinarnar, sem
hann hefur ritað um íslenzk efni
í ýmis vísindarit, samið bækur
um Island, um íslenzkar fom-
bókmenntir, menningu Islands,
kennslubók í íslenzíku, og srvo
mætti lengi telja. Þær em ó-
fáar þýðingamar sem hann hef-
ur gert eða halfit umsjón með
á gullaldarbókmenntum olkkar.
Nýlega lauik hann við bók sem
mun fcoma á markaðinn innan
skamms og fjallar um hug-
myndaheim íslendinga til foma.
Sá frumleiki' • og • •sú ■ skarp- .
skyggni, sem kemur fram í
þessari bók á eftir að verða
mörgum Islendingum kærteomið
umhugsunarefni. Og fyrir
skömmu kom Snorra-Edda út i
þýöingu hans.
llVdU
uiu

nemendur Steblins-Kamenskis,
sem þú minntist á?
— Þar rná fyrstan frægan
telja Islandsvininn þetekta,
Vladimir Jateúb, dósent í
Moskvu. Hann hefur manna
ötuillegast unnið að því að
kynna Island í Sovétríkjunum,
heldur iðulega fyrirlestra um
Island og þeir eru ófáir sjón-
varpsþættimir sem hann hefur
sett saman um Island og hefur
á prjónunum. Vladimir Jateúb
talar íslenzku reiprennandi og
er nú að vinna að doktorsrit-
gerð um íslenzka mállfræði.
Syo er það Smimitstkaja í
Moskvu. Hún er að semja
doktorsritgerð um fomfslenzteu
og jafnframt vinnur hún núna
að þýðingu á Hrafnkelssögu
— Þú hefur einnig stundað
íslenzkukennslu við háskólann
i Leníngrad? ' Jakúb
— Já, ég hef nú kennt ís-
lenzteu í 3 ár og haft marga
góða nemendur. Þeir voru
margir sem byrjuðu að sækja
tíma hjá mér, en kennslu minni
var þannig háttað, að etftir urðu
aðeins þeir, sem eitthvert erindi
áttu í íslenzkunóm, en ■ þeir
stóðu lífca fyrir sínu. Meðal
nemenda minna má nefna A.S.
Liberman, sem lokið hefur við
geysimikið verk um íslenzka
hljóðfræði, og Eistlendinginn
Arvo Allas, sem sktrifaði loka-
prófsritgerð um orðasambandið
— að vera búinn að —. Arvo
talar íslenzku reiprennandi, er
farinn að vinna sem túlkur, og
hann hefur mesta yndi af að
slá um sig með kjamyrtum'ís-
lenzkum orðatiltækjum og
önnur ástæða til þess að ég
kaus að nema í Leníngrad, var
sú, að lærifeður mínir í Prag, Steblín-Kamenskí
Helgi Iiaraldsson
Moskvu, 5^7 1970.
Undanfarin 3 ár hefur Helgi
Haraldsson frá Breiðuvík á
Snæfellsnesi lagt stund á fram-
haldsnám í rússnesku við há-
skólann í Leníngrad. Helgi lauk
námi í rússnesku við elzta há-
skóla í Evrópu norðan Alpa-
fjalla, Karlsháskólann í Prag,
sem stafnaður var á öndverðri
14. öld. Helgi var langdvölum
í Tékkóslóvakíu, enda tók hann
ástfóstri við þarlenda, menn-
ingu þeirra og sögu.
— Hvemig stóð á því, að þú
fórst til Tékkóslóvakíu til
náms?
— Það var að nokkm tilvilj-
un, sem réði því. Að loknu
stúdentsprófi við Menntaskól-
ann á Akureyri og eins árs
kennSlu vfð gagnfræðaskóla fór
sem aðalifag og tékbnesteu sem
auteafag.
— Hvað geturðu sagt ofcfcur
um menningarsamband okkar
við Tékka og Slóvaka?
— Tékkar en einhver grón-
asta menningarþjóð í Mið-
Evrópu og það er alkunna, hve
tónlist þeirra er í miklum met-
um heima á Islandi. Þá hafa
verk klassiskra rithöfunda
þeirra verið þýdd á íslenzku,
svo sem Karels Capek. Og hver
þekikir ekki söguna af góða dát-
anum Svejk eftir Jaroslav
Hasek? Hins vegar er eikki
vansalaust, að nútímabókmennt-
ir þeirra skuli vera Islending-
um með öllu ókunnar, þær em
þess eðlis að þær hlytu að
vekja athygli á þessum um-
bmtatímum í okkar eigin bók-
Frá Leníngrad.
nafnorða í rússnesku. Ég hef
setið við fótskör heimsþekktra
fræðimanna í þeirri grein, svo
sem A. Dostals og V. Skolicka,
og ekki má gleyma leiðbein-
anda mínum, V. Bamett, eða
þegar við tölum um mennta-
menn í Tékkóslóvakíu, henni
Helenu akkar Kadeskovu.
— Hvenær laukstu háskóla-
námi í Prag?
— Ég varði prófritgerð mína
Og tók lokapróf í Prag haustið
1966, og var síðan kvaddur til
kennslustarfa við Menntaskól-
ann á Akureyri En þar sem
ég taldi, að ég ætti mikið eftir
ólært, þá réðst ég til Rússlands-
farar ári seinna.
ég að hyggja til háskólanáms.
Kennarar mínir í M.A. höfðu
vakið áhuga minn á tungu-
málanámi, svo að ég hafði lengi
verið ráðinn í að halda út fyrir
landsteinana til náms á fram-
andi tungum. En þar sem þetta
var mikið fyrirtæki fyrir fjár-
lítinn nýstúdent, kom eins og
sending af himnum ofan aug-
lýsing frá menntamálaráðu-
neytinu um fullan styrk til há-
skólanáms í Téikkóslóvakíu. Við
tókum okkur saman tveir
bekkjarfélagar úr M.A., sótbum
um þennan styrk, og forsjónin
og ráðuneytið létu hann falla
okkur í skaut. Eftir eins árs
undirbúningsnámskeið í tékkn-
esku og þau kynni sem ég fékk
á þeim tfma af tékknesku máli
og menningu, var það auðval-
inn kostur að hefja nám í slav-
neskum fræðum við þann
gamla, gróna háskóla á bökkum
Móldár, sem kenndur er við
Karl fjórða. Ég valdi rússnesiku
menntalífi. Ég get bætt því við,
að kynni mín af tékkneskum
og slóvöskum stúdentum verða
mér ógleymanleg, og mér hefur
Prag orðið sú borg sem París
hefur að sögn orðið svo mörg-
um öðrum: maður verður að
koma til hennar aftur og aftur.
— Hvað geturðu sagt um
rússneskunámið í Prag?
— Málvísindi standa á göml-
um merg við háskólann í Prag,
og má minna á það, að til
skamms tíma voru það þrír
„skólar“, sem réðu ferðinni
yfirleitt, í Prag, Kaupmanna-
höfn og í Bandaríkjunum. Og
þar sem Tékkar eru slavnesk
þjóð, gefur auiga leið, að slav-
nesk fræöi hafa ekki orðið út-
undan hjá þeim, sízt af öllu
höfuðtunga Slava, rússneskan.
Ég legg fyrst og fremst stund
á málsögu og bæði í Prag og
síðar eftir að ég kom til Lenín-
grad hef ég aðallega fengizt
við að rannsaka beygingakerfi
— Hvemig stóð á því, að þú
valdir að nema í Leníngrad, en
ekki í sjálfri höfuðborginni?
— Það var fyrst og fremst
vegna þess, að. í Lem'ngrad er
höfuðból íslenzkra og norrænna
fræða yfirleitt í Sovétríkjunum.
Þar er t.d. starfandi eina
norrænudeildin í sovézkum há-
steólum og henni veitir for-
stöðu hinn góðkunni Islands-
vinur, alfaðir íslenzkra fræða í
Sovétríkjunum, M.I. Steblin-
Kamenski (Mikjáll Jónsson).
Þeir eru ótaldir nemendur
hans, sem eni nú á víð og
dreif um öll Sovétríkin og fást
við íslenzk fræði, þýðingar
bókmennta vorra fbrnra og
nýrra og rannsóknir á islenzkri
tungu og íslenzkri sögu. Mitejáli
Jónssyni er fátt óviðkomandi í
germönskum og almennum
málvísindum yfirleitt. Hann
hefur dvalizt á Islandi og ís-
lenzkan á hug hans allan.
Kannski það hafi verið fyrir
Aðalbygging háskólans í Leníngrad.
A