Þjóðviljinn - 22.12.1970, Page 6

g SÍÐA — ÞJÖEWELJXNN — ÞtöðjMdagur 22. desemlber 1970.
Rannsóknir
Fyrri heimstyrjöld le'.ddi í
ljós, að styrjaldir voru efclii
lengur fólgnar í ]>vi einu, að
vopnaðar hersveitir ættust við
heldur voru þær orðnar „allger-
ar“, þ.e.a.s. þær vörðuðu alla
íbúa hiutaðedgandi landa. Se'.nni
heimsstyrjöld bœtti við nýrri
vídd með því að virkja kjam-
orfcuvopnin, og hið algara stríð
er pú koonið á lokastigið — orð-
ið að gereyðingarstríði.
Þetta er hinn brýni vandi
samtímans: Stríðið er orðið full-
komlega öbæri’.egt og óhugs-
andi, en sambandið landa á
miilli, hið alþjóðlega kerfi, hef-
ur haldizt óbreytt. Við búum
enn við fullvalda ríki, sem fleita
örygg's með því að effla hem-
aðarmátt sinn og hyggjast
tryggja friðinn með ,,ógnunum“
og „jafnvægióttans“, þ.e.a.s. hér
er í rauninni um að ræöa ný-
tízka tjáningu hins gamla við-
kvæð's: „Viliirðu frið, þá búðu
þig urilir stríð.“
Það er óittinn við hið algera
stríð sem hefur örvað friðar-
rannsóknirnar. Þessar rannsókn-
ir eru ræddar í nóvember-hefti
UNESCO Courier, tímaríts
Menninigar- og vísindastofnunar
Sameinuðu þjóðanna, í grein
eftir Bert V. A. Böling ptrófess-
or og framkvæmdastjóra ,,Int-
emational Peace Besearoh As-
sociation“. Ósk'n um varðveizlu
friðarins á sér ekki flengur sið-
gæðisllegar eða tilfinn'ngalegar
forsendur, heldur sprettur hún
af engu öðru en heilbrigðri
skynsemi og dömgreind, segír
gireinarhöfundur.
-------------------—........c
Viðbótarupplag
gjafa-almanaks
RKÍ í prentun
Cjafa-almanaki Bauða kross-
ins hefur nú verið dreift á flest
heimili landsins. Kom í Ijós
að upplagið var ékiki nægilega
stórt og urðu því nokkur svæði
útundan. Er hér um að ræða
nok-kra staði á Vestfjörðum og
Suðurlandi, auk einstakra
hverfa í Beykjavík.
Er viðbótarupplag í prentun
og verður tílbúið til dreitfingar
vilcu' af janúar.
Þess vegna hafa friðarrann-
sóknir eftir seánni heimsstryj-
öld valkið ört vaxandi áhuga, og
friðarrannsóknarstofnanir hafa
skctið upp kollinum víða um
heim. Jafnframt hafia margar
aðrar stofnanir fiært út kvíarn-
ar í því slkyni að geta einnig
gefið sig að friðarrannsólknum.
Böling prófessor skiptir vett-
vangi friðarrannsókna í fjögur
afimörkuð svið: 1) stríð, 2) frið-
ur, 3) maöurinn, þjóðfélagið og
hið alþjóð'ega kerfi, 4) aðferð'.r
til að skapa breytingar.
Stríðið
Aflllt síðan von CHausewitz
samdi verk s'tt, „Von Kriege“,
hefur að verulegu leyti verið
litið á stríð „sem framhald
pólitískrar umræðu með heim-
aðarflegium úrræðum". Von
Clausewitz kom fram með
kenniniguna um sitríð sem her-
stjómarlist. Þveröfu<gur skiiln- ^
inguir á sitríði kemur fram í
skáldverki Leós Tolstoís, „Stríð
og friður“, sem sé að stríð sé
óæskilegt og óforlhugsað fyrir-
bæri, afleiðing af verkan blindra
þjóðfiélagsafla. Eða með öðrum
orðum saigt: í alþjóðfegium sam-
göngum má segja að Clause-
witz líti á stríð seim vísvitandi
ökullag, en Tolstoí lít'. á það
sem umferðarsilys.
Kannski má sagja, að hið al-
gera herfræðilegia stríð sé ekki
lengur á dagsfcrá í aiþjóðlegum
samsikiptum. Það á hins vegar
etoki við um algert stríð af
slysni vegna hemaðarlegrar
stigmögnunar í átökum ríkja.
Takmörfcuð stríð — hvort sem
þau em til komvn fyrir her-
fræðilega útreikninga eða af
slysni — eru efcki haldur úti-
lókuð, eins og alþjóð er.kunn-
ugt. Það er af þeim söfcum sem
friða,rrannsakendur hafa lagt
svo þunga áherzlu á að reyna
að móta og orða allmenna fcenn-
ingu um átök og árekstra.
Slík almenn kenn'.ng mundi
gera mönnum kleift að sjá fýr-
ir afleiðingar í sama mæli og
merin sjá þær fyrir með hjálp
annarra vísindakenninga. Þega,r
allar staöreyndir í sambandi við
tfltekinn árekstur hafa verið
kannaðar og metnar, og þróun-
in virðist stefna í átt til styrj-
á stríði og
aldar, er firæðáiegur mö'guíleiki
að grípa til mótaðgerða og ráð-
stafama, sem stöðva þróunina
áður en í algerí óieffini er kom-
ið.
Friðurinn
Böling prófessoir heldur því
fram, að firiður sé ekki eðlilegt
ástand. Það liggi í eðli manna
og diýtna að vemda hagsmuni
sína, að bindast hllutum sem
skipta miiklu rnáli og verja þá
með kjafiti og klóm.
um „dýrsleg“ striíð. Það gerir
einnig dýruinum rangt til.
Baymond Aron skrifar í „Stríð
og firiður mill': þjóða“: „Vand-
inn við að varðveita friðinn er
tengdairi því mennska en því
dýrsllega í tmanninum . . . Mað-
urinn er vera, sem hefiurhæfii-
Jeika til að vellja uppreisn í
stað niðuriæginigar og til að
meta sannfæringu sína meira
en lífið“. Þegar þannig er á
málin litið, verður arfitt að
varðveita friðinn.
friði
legra samskipta í sveitarfélög-
um, þjóðfélögum og alþjóða-
stofnunum. Á breytingatiímum
eins og þeim sem nú ganga
yfiir liggur í aiugum uppi, að
friður verður því aðeins varð-
veittur, að átt geti sér stað að-
lögun að breytingum án ofbeld-
is.
Meðal þeirtra þátta friðar-
rannsókna, sem aithygði er bein,t
að, má nefna valdajafnvægi,
langvarandii friðsamileg sam-
skipti þjóða, friðargæzlu Sam-
ÞjóSfrelsis-
fylkingin
10 óra
20. desiemiber sl. voru
fliðin rétt 10 ár síðan Þjóð-
freJsisfýlfcinig Suður-Víieitnam
var stofnuð.
Á þessium áraituig hefiur
fylkingin breytzt úr £á-
mennum samitökum fiorysitu-
manna ýmissa þjóðlegrafié-
lagasambanda Suður-Víet-
nama í voldugt þjóðfiéilBigs-
afl, siem árum saman hef-
ur bairizt hetjuJega gegn of-
urvaMi og hemaðarinnirás
bandarískra heimsvaida-
sinna og lleppa þeirra, og
tekizt að frelsa mdkinn Ih&iita
landsins og fcoma á fót eig-
in landsstj óm.
Myndin var tekdn fiyrir
> 10 ámm, á fýrsita þingi
ÞjóðffelsisíýllJkingar Suður-
Víetoam.
Böltng heldur þvtí þó ekki
fram, að sbríð eigi rsetur að
refcja til dýrslegra hvata hjá
manninum. Meðal dýra á sér
sjaldan stað barátta upp á líf
og dauða milllli afisprengja sömu
tegundíar, og bardlagar miflli
hópa af sömu tegiund eigi sér
aðeins stað meðal manna og
hjá vissum rottutegundum. Það
er því varla vísindalegt að taila
Staðnaður og lífrænn friður
I fri ðarrannsöknum er gerð-
ur greinarmunur á stöðnuðum
og lífrænum friði: á friði sem
hefiur það eitt að marikmiiði að
varðveita óbreytt ástand og
friði sem Jeitar uppi leiðir og
aðferðir tifl að aðlhæfa ogbreyta
með friðsamlegum hætti félags-
legri gerð stoffinana og mann-
einuðu þjóðanna, málamiðlun
og gerðardóma, vamir án of-
beldiis.
Annað og íslkyggilegra friðar-
vandamál er ójöfin sklpting á
auðæfum jarðarinnar og sí-
bredkkandii bil miini rítara þjóða
og fiátækra. Tveir þriðju hlutar
mannkyns búa við slkort, ogþað
Mýtur að leiða tál bllóðugra á-
taika.
Gunnar Guðbjartsson:
Lífeyrissjóður bænda
Mifcill áhiuigi hefur verið vak-
inn hjá ýmsum stéttum þjóðfié-
lagsáns um stofinun lífeyrissjóða.
Mericuir áfangi á þeirri Je’.ð
var markaður í launasamning-
um í maíménuði 1969, er laun-
þegar innan A.S.l. sömdu við
vinnuveitendur um stofnun Mf-
eyrissjóða fyrir aila þá starfs-
hópa, sem þar eiga féJagsrétt.
Jafnframt var samið um það
milli A.S.I. og rfkisvaldsiins, að
aldraðir menn innan Alþýðu-
sambandsins fengju sérstafcan
lífeyri frá ársbyrjun 1970, ef
þeir uippfiyJltu tiltekin sJtíJyrði.
Lífeyrir þessi yrði greiddur aí
Atvinnuleysistryggingasjóði og
ríkissjóði sameiginlega.
Nofcfcur áhugi heffiur verið
meðaJ bænda undanfarin 10 ár
um stafnun lífeyrissjóðs fyrir þá
og Búnaðarþing 1969 kaus sér-
staka mi' 1 i þ'.n ganefnd til að
vinna að undirbúningi máls-
ins.
1 umræðum meðal bænda um
mál þetta hefur allmikið kiom-
ið fram, að bændur teJdu sdg
tæpast hafa fjárhagslegt bol-
magn tíl slíkrar sjóðstofinunar,
nema jafnframt yrði afilétt öðr-
um gjöldum, svo sem gjafldi til
Bændahallarinnar og Stofinlána-
deUdar landbúnaðarins. Þessi
tvö atriði hafia því tengzt all-
máfcið saman í umræðum bænda
um stofnun flífieyrtssjóðs fiyrir
bændiur siumarið 1969.
Þar var gerð ályktun um að
fela stjóm sambandsins að
hrinda h'feyrissjóðsmáJinu fnam,
enda verði áðumeffind gjöld
gjaldstofnar til sjóðsins.
Nefind Búnaðaiþings, sú sem
éður er um getið, starfaði á síð-
ar:. Muta árs 1969 og skáJaði
frumvarpi til Jaga um Iffeyris-
sjóð bænda til stjómar Búnað-
arfélags íslands svo og landibún-
aðarráðherra í desembermónuði
þess árs.
Friimvairp þetta var fcynnt á
aukafundi Stéttarsambands
bænda, som haldinn var í
BændaJiöUinnd þá.
Síðan var frumvarpið laigt
fyrir Búnaðarþtng 1970, sem
mælti með flögfestingu þess með
lítilsháttar breytingium.
I janúarmánuði s.1. sldpaði
landbúnaðarráðherra nefind til
að yfirfiara firumvarpið.
Sú nefnd sfcUaði áliti sártu í
marz-mánuði og var meginstofn
frumvarps miillJiþdnganefnidar
Búnaðarþinigs að efini tíl ó-
breyttur, en formbreyting var
gierð á frumvarpinu og þær efn-
isbreytflngar, sem Búnaðarþing
lagði til tefcnar í frumvarpflð.
Prumvarpdð var sdðan lagt
fyrir Alþingi og er nú þar til
umræðu og verður vaanteniOega
lögfest fyrir jólaleyfi þflng-
manna.
AðaJfiundur Stéttarsambands
bænda s.J. sumar mælti með
samþykkt þess. En á s.l. éri
hafði málið verið kynnt bænd-
um effitir því sem ástæður
leyfðu.
Lífeyrissjóðir hafa tvö meg'.n-
verkieffini að rækja.
1. Að veita sjóðfélögunum h'f-
eyri, þ.e. örorkuHiífeyri, etf sjóð-
fiéJagi mássdr að veruJegu leyti
starfflsocttou, eJELíffieyri, þegar til-
teJcnu áJdursmarki er náð og
svo matoálífeyri og/eða bama-
Mfieyri, effi um firáfaJl sjóðffiélaga
er að ræða.
2. Að veita sjóðfélögum lán,
einfcum til íbúðabygginga og
annarra þarfilegra Muta.
Þessj sáðari þáittur í starfi al-
mennra lífeyrissjóða hefur í
mörgum tiJÆeJJ.um leyst mdkinn
vanda fólks í iibúðarmál'Um und-
anfiama áratu.gi.
Frumvarp að lögum um líf-
eyrissjóð bænda gerir ráð fyrir
að hann starfi á sama grund-
veílJi að þessu leyti og aðrvr líf-
eyrissjóöir. Gera má ráð fýrir
að í sjéðinn safnist aJJmikið fé
fyrsitu 15 ár hans, því ellilífeyr-
isgreiðslur til aJdraðra bænda
verða á því tímaþili greiddar að
62,5 hundraðshlutum af rfkinu
en 37Æ hundraðshlutum af
StoffinBlánadeiJd lanidbúnaðarins.
En með þedm hætti endur-
greiðir StofinJánadeildin til
bœnda það fié, sem hún heffiur
fengáð frá þeim undanfarin níu
ár. Þess í stað fær Juún for-
gangsrétt á 10% þess fjár, er í
sjóðinn kemur á nefndu áraibili
að láni.
I þessum þastti firurovairpsins
er því mikiJl tvíþættur vinning-
ur fyrir bændur. Þeir öJdruðu
fiá Jífieyri í samrasmi við það,
sem launþegar í verkamanna-
stétt fá. og viðuifcennt er, að
bœndur eigi fé hjá Stofnlána-
deilldiinni, som henni sé skylt
að endurgreiða í þessu fiorrni.
Frumvarpdð gerir ráð fyrir að
bœndur greiði a£ framJeiðslu-
vörum sdnum iðgjald til sjóðsdns
sem fýrir kvæntan bónda syari
til 4% af dagvinnulaunum
bóndans og húsfireyjunnar í
yemðJagsgruadveili Iwerju sinni
með 10% álaigi, en það er gert
í stað þess að taka eftirvdnnu
og helgidaigavdnnu mieð og er 1
samræani við uppbyggingu líf-
eyrissjóðs verkamanna. Upp-
hæðin sem iðgjald er reiknað af
skv. þessari. reglu, miðað við
núvenandi verðlagsgrundvöM, er
um 330 þúsund fcrónur fyrir
grundvalJarbúið og iðgjald á 1.
ári yrði því um tar. 3.300,00 en
hækkar um sömu krónutölu
næsitu þrjú ár og verður á
fjórða áiri um kr. 13.200,00.
Til samanburðar má nefna
það að stcfinlán adcildargj ald af
vísitölubúflnu er nú rúmlega kr.
8.200,00 á ári.
Bóndi með visitöluibú mundi
á næstu 30 árum greiða sfcv.
þessu til sjóðsins kr. 376,200,00.
Væru reiknaðir vextir og Vaxta-
vextdr á þessa upphæð yrði hún
að 30 árum liðnum tim tor.
1.300,000,00.
SLÍkur bóndi ætti að þedm
tíma liðnum árieigan. iííeyr's-
sjóðsrétt, væri hann orðdnn 67
ára gamaJl, að krónutöllu 170-
180 þús. á ári. Á 10 árum gæti
hann féngið greiðsiur úr sjóðn-
um er næmu 1,7-1,8 mijj. króna.
Það sem gerir fært að greiða
þetta háan lífleyri byggist á því,
að á móti firamJagi sjóðféJaga
gerir firumvarpið ráð fyrir mót-
firamlaigi. sem verði Jagt ofian á
útsöluverð vörunnar. Það gjald
verði sambærílegt við framlag
atvinnuirekenda til lífeyrissjóða
eða 6% á grundwailarfcaupið
sJsv. firamansögðu. Það hækikiar
búvöruverðdð á sama hátt og ið-
gjald atvinnurekenda JiJýtur að
hækfca vexði vöru ogi þjónustu.
Eins og fram fcemur hér að
firaman, verður firamílag bænda
til Lífeyrissjóðsins sbv. tölum
núverandi verðJiagsigrundvallar
rúmJcga 1,5% afi búvöruverðinu.
MófframJagið verður að lítoind-
um svipaður hundiraðslhJuti af
útsöJiuivöruiverði vörunnar, en
má vera að það veröd ettthvað
breytfflegt, eftir þvi hvaða sölu-
kostnaður fellur á hverja vöru-
tegund.
Til að auðvelda bændum að
taka þetta gjald á sdg, hefiur nú
verið fellt niður 0,25%, búvöru-
gjaJd til BændahaJJarinnar.
Ennfiremur er gert róð fyrir að
fella niður í fjórum áföngum
á tímabilinu 1975-1989 gjafld
bænda til Stofnlánadeildar land-
búnaðarins. Þetta nýja gjald
verður því tiltöliufliega lítiíl vdð-
bót fyrir bændastéttina til að
öðlast miJrilvasig réttindi til ör-
uggari lífsafflkomu.
Bændur geta þuirft að gretiða
iðgjiaffid af aJM: að háJlflum öðr-
um gruinidvallariaunum, en fá
þá Mka ndkfcuð autoinn lífeyris-
rétt. Framleiði þeir medra en
það, fiá þeir endurgreiðsiu á því
sem umffiram er.
Því heffiur verið haBtíSð fram
m.a. a£ einum alþingisimainni, að
bœndur yrðu í reynd að greiða
veruflegan hfluta af firamlagi
neytenda. Þetta er að mestu
Jeyti rangt. Bétt er þó að hótt
verðlaig búvöru getur dregið úr
sölu hennar á innlendum mark-
aði og því geitur þurft að flytja
meira á eriendan markað, en
þetta gjald myndi verða tekið
með í verð þess sem út úr
landinu er selt á samai hátt og
Stafnlánajdeildargjaldið nú, þeg-
ar útíflutningsibætur eru greidd-
ar. Þegar útflutningsbœtur efcki
hrötalcva tál, kynnu þessi rök að
verða að eimhverju leyti rétt.
Á hitt er svo að líta að nú
virðist sú skoðun vera virt af
öllum, að búvöaur eigi að greiða
niður á innlendum mairkaði, svo
verð þeirra sé viðráðanlegt neyt-
endum. Og það verður að líta
svo á, að þetta sé ekki tækifær-
ispóKtíTk, vegna þeinra fcosn-
ingia, sem framundan eru, held-
ur það sem menn telja sdg haf'a
komízt að af reynslu að sé rétit
verðlagsstefna.
Því er hafldið firam af and-
stæðingum þessa máls, að einsk-
isvert sé að safna £é í sjóði,
þagar verðbólga sé viðvarandi
og éti upp sjóðina. Að ndklfcru
er þetta rétt, en þó eJdci nana
að talkmörkuðu Jeytt.
Það fé, sem sjóðimir fóna
sjóðfélögum til húsbyggfnga eða
tffl Jcaupa á fiasteignum, það
heldur gildi sínu offitast að fullu.
Framhald á 9. síðu.