Þjóðviljinn - 23.03.1971, Page 7

T
Þriðijuritagiuir 23. marz 1971 — XOöÐVIiLJENN — SlDA y
Arnmundur S. Backmann:
Borten féll á EBE -
hvað gerir Bratteli?
Eins og kunnuigt er at£ firétt-
um, er ríkdsstjlóim bomgara-
flokkanna í Noregi fiallin. Per
Borten forsaetisráðherrg baðst
lausnar fyrir sdg og ráðuneyti
sitt fyrir skömimu, eftir stutta
og .vonliaiusa baráttu. Þó að mik-
ið væri reynt til að skapa
grundjvöU íyrir áfratmflialdandii
stjómarsamstairf borgaraÆlolkk-
anna fjögurra, mistókst sú tál-
raun með öllu. Grundvöiliiur var
ekki fyirir henidi og samstarf
Núverandi forsætisráðherra
Noregs, Xrygve Bratteli, í
ræðustól á norska þjóðþing-
inu.
öhugsiainidi. Þess var bwí eSolri
langt að bíða að fexnmanni
Verkamannaiflokksins, Trygve
Bratteíli, væri fiailin stjómar-
myndiun. Með þessu var skráð-
ur lokakafli stjómarsamivinnu
borganafllokikanna, sem sitaðið
hefur síðan 1965, að undian-
genginni Lamigri stjómairtíð
VerkamannaflokikBÍns. Er það
miál manna aö nú sé enn að
vænta langrar stjómartíðar
Verkamannaflolklksins á ný.
Verfcamannafflokkurinn hef-
ur 74 fuMtrúa á Stórþinginu en
borgarafflokkamir 76 fuiEtrúa
samtals. Stjóm Verkamanna-
flokksins er því i minnilhluta.
Mál þetta hefiur að vomum
vakið mikla athygli utarn sem
innan Noregs. Ekki þó fiyrst og
frernst fyrir það að stjómin
sikyildi falila nú, því aö hver sá,
sem fýlgzt hefiur mieö norsk-
um stjómmálum síöustu árin,
mátti sjá aö fljótt tók aö gæta
þeirrar upplausnar og óerning-
ar sem náði hámairki sínu nú.
Heldur mest vegna þess. að
endalokin bar að með slikum
hastti og óvæntum, sem ftrægt
er orðið. Á leið sdnni í filiuigivéil
til KaupmannaihaÆnar á fund
Norðurlandaráðs, opnaði fór-
sœtisráðherra, Per Barten, fiyrir
formanni „Fjöldahreyfingarinn-
ar gegn EBE“, Ame Hauge-
stad, leyniskýrslu firá Brussel,
þar sem segir flrá ummælum
Jean-Francois Denieu, mieðllims
, Evrópunefndarinnar, þess efnis
að aðdld Noregs að EIBE væri
óhugsandi efi haliddð væri við
hinar siömu krölfiur um sérsamn-
inigia, sem gerðair væru nú. Og
blaðran sprakk. Afleiðingamar
létu eklki á sér standla og ó-
þarffl að endurtaka þœr. Þó að
þessu atviki væri slegið upp
sem hinu mesta póilitíska glappa-
skoti afsjálffium feDirsætisróðlherT-
anum og allllri skuldinni skellt
á Pet- Borten vegna falls stjóm-
arinnar, verður ekki litið firam-
hjá því að aiflsifcaðan til EBE
var það stórmáll, sem fyrr eða
síðar hefðd leitt tdl stjómarsilita,
svo augljós var ágreiningurinn
orðinn og ósiættanilegur. Skuild-
inni verður því eklki skéllt á
Borten einan. Þegar ESBE opn-
aði fiyrir aðild nýrra landa, á
sánum tima, varð vandamáilið
ljóst. Ríkdsstjómin og stjómar-
filolkkamir hófu þá að gefia út
andstæðar yfiirilýsrn'gar varð-
andi miálið. Einkanlega beindist
athyglin að flolkiki fiorsastisráð-
herra, Miðffloklkinum, foœði
vegna innrt átaka sem þaráttu
sér stað otg vegna affisfcöðu
flokksins tii saimstarfisiflokkianna.
Á síðasta ári hóf Miðflokkur-
in,n að gera ýmsar samlþykktir
sem oliu miMum óróa og í
júní s.l. tók þmgflokfaur Mið-
ffloklksins þó afistöðu að hin
pólitísfea stafna og takmarfe
EBE væri í andstöðu viðsteifnu
stjómarinnar. Allt hendir þvi
til þess, að í stjómarandstöðu
taki Miðflokkurinn upp beina
barátfcu gegn aðiid að EBE
Kristillagi flokkurinn er heldur
óákveðnari, að því er virðist,
og mó heyra radidir innan hans
bœði mieð og á móti. Sörnu
sögu er nánast að segja um
Vinsitri fHdkkinn. Hæigri iflokk-
urinn er að vonium einhuga
með aðildinni. Sýniing hirrnar
mairgumræddu leynisíkýrsllu var
því á engan hátt svo alvarlegt
mól að það eitt hefði nægttil
svo skyndilegra aílédðinga, held-
ur setö það aðeins af stað þá
atburðanás, sem eklfei hefðionð-
ið möguieg við eðlilegt sfcjám-
arsamstairf stjómmóllafflokka.
Ný ríkisstjórn
Þar sem það var afistaðan til
BBE, sem fielldi hina horgara-
legu stjóm, veröur spennandi
að fýlgjast mieð atburðum á
næstunni, þvi nú hefiur flaMið í
hiut Verkamannafflokksins að
leiða það mál í höfin.
Verlkamannafllokkurinn narski
aðhyMist aðíld að EIBE. Hvem-
ig sem sú aflsitaða fiaar sam-
rýrnzt hugsjónum hins fiorðum
róttæka verkalýðsifilolklks, sikal
ekkl rætt, enda naumast skilj-
anlegt nema í Itjósi þeirrar
vedziuigleöi sem herjað hefur
viðasthvar á sósíaldemákraita, í
vaxandi mæli, sdðustu áratuigi
og enda fuMljóst þegar Verka-
mannaflokfcurinn stóð aö inn-
göngu, Noregs í NATO á sdnum
tíma, að hugsjónin var komin
á kistuibotn.
Aðild aö HBE, lögfiesting
kapítalismans og Rx5marsátt-
málinn. Frjáls 'fflutningur fjár-
magns, frjáls innflutningur
vinnuafils og frjáls athafina-
heimild fyrir fjóirmagnseiigiend-
ur innan EBE, með tnillheyrandi
fflutning viss ákvörðunarvalds
úr höndum þjóðþi'ngsins, aMt
er þetta vilji Verkamanna-
flokksins. Mun hdn opinbera
stefina hans 1 þessum efinuim
vera svo eindiregin, að Hægri
ffloklkurinn einn gefcur tailizt
hreinn skoðanabróðdr.
Aðeins tvedr stjómimálaffldkk-
ar, Kocmimúnistaflokkurinn og
SF (Sosialistisk folkeparti) hafa
aMtaf staðdð og barizt öllum
kröftum gegn aðild að EIBE. Á
þessu kjörtímabild á hvorugiur
þessiara fldkka flulltrúa í Stór-
þinginu. Til þeiss að aðEd EBE
verði samiþykkt þarf % hluta
þingmanna til. */« hluti, þ.e 37
þingmenn, þairf á móti tdi að
aðEd verði fleMd. Með hinni
vaxandi andstöðu ailmiemmings.
vafa og kíofningi í stjómmála-
flokkunum og hjá þingifúEtrú-
um þeirra, er of snemmt að
spá um hver úrsilit mól þetta
fær. Að sönnu veltur hér mik-
ið á Verkamannaffldkknum með
sína 74 þdngfiuMtrúa.
Ég gerði í stutfcu raálli hér að
fraiman grein fyrir liimni opdn-
beru afistööu Verkamanna-
fldkksins. En einmitt veigna
atburða, sem nú eru að eiga
sér stað, er ekfci aö vita nerna
einhver átök og steffirouitareyting
eða kldflninigur sé í væmdium 1
þessum sitóm ffldkki
Fjöldahreyfingin
gegn EBE
Áður en vifcdð verður að þvi,
verður að segja fró öðrumsam-
tökum, með öðru sniði. Hér á
ég við „Fjöldahreyfiinguna gegn
'EBE“. — Samitök þessi voru
stofinuð til andstöðu gegn EBE
og hafa nóð svo mditoiiEi út-
breiðslu á stuttum tíma meðail
almennings af öMum stéfctum
um landið allt, að ekki er ó-
líkíegt að þar sé á farðinnd sá
máttur og sú meðvitund ail-
menndngs, sem mdklu fiær ráð-
ið þagar allt kerniur tE aMs.
Með stöðugu upplýsdngastairfi
um eðli og tffligang EBE. Með
föstum skriflsitoifumi, starfismönn-
um og erúndrdkum. Með hjátp
stjómmálaffldklfea, ffldkkslbrdta,
pólitíslkra samitaka œslkufólks og
Per Bortcn var brattur til síöustu stundar.
ópólitísltera sambaltoa. Með út-
gáfiu bólka og bœklinga, stuðn-
ingi daiglbllaða og vikuibiaða og
með skrilflum og hvaifcningum
mikiillsmetinna áhrifamanna,
hafia samitökdn orðið merkislberd
og samifcakatáikn þess hluta ad-
þýðu Noregs, sem óskar ekki
eftir, að í gegnum EBE bdnd-
ist Noregur samitökum þjóða,
sem grundvalla samstarf sdtt ó
eirEitum pólitískum sáttmóila,
sem m.a. stefinir að uppfiyM-
ingu dráums gaimaMa nýlendu-
velda, staðsiettra á nánast rík-
asta bletti jarðarinnar, með
viðhaldd niðurlægingar hinna
vaniþróuðu landa sem eðEegrar
afiMðingar og æskilegrar fyrir
samtökdn. Að viðbættum þeim
alvarlegu affleiðinígum, sem að-
Edin getur hafit á alEt atvinnu-
líf og þjóðhætti hins strjélbýla
og fióíllksifiáa Noregs.
Valið milli sósíal-
isma og EBE
Frá sdðustu aJdamótium hafúr
verkaJýðshreyfingin norskai með
hið öffluga AJþýðusamlband sitt
Xeningunum er kastað — stjórn Bortens er faiUin.
(LO) í fareirlbrodtía og Verka-
mannafflokkurinn, verið í rnjög
nánum sJdpulagslegum tengsl-
um AMir meðilimiir hinna ein-
stöteu stéttarfélaiga imnan LO
urðu sjáJfiknafa meðJimir Vertea-
mannafildktesdns, nema annars
væri sérstakJega óskað. Auk
þess sem fuMtrúar verkaJiýðs-
hreyfingarinnar áttu saeti í
æðstu stjórn flloikksdns og öf-
ugt Til verkalýðshreyfingarinn-
ar heffiur því fldkkurinn fyrst
og firemst sótt kraít sinn og
mannaffla. í ffldktenium hefiur
hiins vegar verkaJýðshineyfingin
átt sánn póMtíska flramvörð.
SamedginJega Xeiddi þetta
samstarf til stórkostlegs póiLi-
tísks sdgurs, eins og kunnugt
er. Verkamannaflldkkurinn hefi-
ur óraifcugum sarnain verið Lang
öfflugasdjur stjómmáliafildkka í
Noregi og stjómað Landinu í
krafti hreins medrilhluita áþdngi
nálægt two áratugi. SkipuJags-
mál verkalýðshreyifingarinnar
og fHdktesins hafa haldizt ó-
foreytt firam á þennan daig.
Samsibarfiið hefiur ávaJQt veaáð
áreikstnaJitiö a.m.k. á yfiriborð-
inu Póditísk stefina LO og
filoklksiins er í aðalatriðum sú
saima. Opinber sitefina IO, hvað
viðtoemur EBE, er hin samaog
stefina fldkksins, stefht skaJ að
aðEd.
En Verkamannafilokkurinn
norstoi heffiur á þessum langa
tíma tekdð mEdum breytingum,
sem kunnugt er. Frá þvi að
hafia nálægt þvi hredna marx-
íska stefinuskrá á mesibu upp-
gangsórum sínum er baráttan
var sem hörðiust, hefiur liann
orðdð að hægfara borgaralcgum
floikiki, meö rítoiswaddið sem
keppitoeffli og samkomiuiag og
ftíð við einkafijármagnið sem
stefinumáL Þó að á lögumfienli
hafii unnizt margt og merkiJegt
í réttdndabaráttu norslkirar aJ-
þýðu fýrir tEverknað Verka-
mannafilokksiins, virðist hannnú
hafia samiagazt þvf þjóðfiéllags-
kerfi EuJJkomJega, sem áður
var hans Iiöffiuöandstseáinaur.
Þó að LO hafii niánast fiylgt
ffldkiknum að í þessari þróun,
heifúr hJuti vertoalýðshjreyfiing-
arinnar aMtaf varið milklu rót-
tædcari og haJdið uppi stöðugri
gagnrýni bæði á umræddsfcipu-
JaigstengsJ og steffinu hánna
tveggja stóru. Elklkd hetfur þetta
þó Mtt tE neinna teljandi á-
hrifia á steflnu og fýlgi Verka-
mannaffldkiksins, enda ágredn-
ingurinn naumast svo víðtæfcur
til þessa. En nú virðist ástæða
tE að lfta rnólið > ailvarlegum
augum, því að stónauJdmnar
andstöðu er tekið að gæta inn-
an verkaJýðslhreyfingardnnar
gegn aðEd að EBE. Æffli Verka-
mannaflokkurinn sér að koma
Noreigi irrní EBE, eins og hann
heflur látið í veðri valka, verð-
ur það gert í blóra við víð-
tæka andstöðu innan þeirrar
hreyfflngar, sem gefflið hefiur
honum afil sitt og traust firam
til þessa.
Það verður því aJJt annaðen
létt verk fiyrir Trygve Bratbefii
að Mða þetta stórmál í hölfn.
Opinberdega hafia Verfcamanna-
fldktaurinn og LO lýst yffiir því,
að þessi viðbrögð innan verifea-
lýðshneyfingarinnar sé að kenna
ónógum uppjýsingum um þýð-
ingu og eðli aðEdarinnar. SMkt
rnegi bæta með upplýsiniga-
herferð, enda verði það eiifctaf
fyrstu verfcium hinnar nýju
ríkisstjómar. Hver sem árang-
ur slíkrar henfierðar teann að
verða er samt óMMegt að hann
verði mdlkxE; því að bæði er,
að röksifcuðninigur andstöðumnar
er byggður á góðri kunnáttu og
skflningi á eðii EBE og að
andstaðan hefur þegar fiengið
töluverðan hJjómgrunn inman
fldktesdns sjjáJffis og þingfiuJltrúa
hams. Þessa sbundinai er t.d. í
gangi undirsikritftasöfinun inn-
an ffldkksins. Ber hún yifflr-
slkrifitina „Verfcamanna/lok.kuir-
inn verður að veOja mdMi sós-
falismia og EHE“. Það er því
eíkki að ástasðulausu, að von
andstæðinga EIBE í Norqgi
gJæðist með degi hiverjium.
OsJó 17/3,
Arnmundur S. Backmano.
I
i