Þjóðviljinn - 02.10.1971, Blaðsíða 6

w
g SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 2. október 197L
WB»Í CO
MtvRmmn
natM i/v
StcBRl ttDHE\/
M UBEHJA
jlilíJftí) VÍ
XOASTfoUWAJ
■tftuunh
atfusue
uHimi
WOAIOÍUl MÍUIIi;
USIWA'
JiHZPXik
ZAU9W
IHSEilA / a'
IliTrftSt
ÍERICA
—' uunao
ncwaucwö ,
[JWJMÍIWM >4
Fulltrúar fimm
Afríkuríkja
í heimsókn
— ræða vandamál þjóða sinna
og leita stuðnings
1 dag koma fulltrú-
ar fimm Afrikuríkja hingað til
lands, og dvelja hér í tvo daga.
Þeir eru sendineflnd Einingar-
samtaka Afrikuríkja og hafa að
undiinfömu setið 'þiTtg Samein-
uðu þjóðannn í New York, en
í leiðinni koma þeir við í Was-
hington, Ottawa, Reykjavík,
Stokkhólmi, Helsinki, Osló og
Kaupmammahöfn. Einingarsam-
tök Afríkuríkja voru stofnuð í
maímánuði 1963 í Addis Abeba,
og þau hafa aðalstöðvar sínar
þar. Samtökin eru tilraun til
að uppfylla gamlan draum
margra Afríkana, sem sé að
sameinast um menningu sína,
bróun og stjómmálastefnu, og
þó svo að samtökin haffi ekki
komið ýkja miklu til leiðar, né
orðið pólitískur vaki í huga í-
búa Afríku, þá eru þau vísir að
auknu saimstaríi og samhygð
, milli þjóða Afríku.
Sendiniefndin er hingað kom-
in til að ræða vandamál álfu
sinnar, og leita stuðnings Evr-
óouþjóða. Nefndarmenn eru frá
Máritaníu, Mali, Kamerún,
Zambíu og Alsír, og þar eð á
stunduan er éhsegt um vik fyr-
ir almenning að gera sér grein
fyrir þróun mála í Afríku og
fvlgjast með hröðum gangi sög-
unnar þar, þá skal hér reynt að
gera stutta grein fyrir ástamd-
inu í þessum löndum, og því
sem þar hefur gerzt á síðustu
áratugum.
Máretanía
Máritanía er allstórt land á
vesturströnd Afríku. Eyðimerk-
ur og fjalilemdi teygja sig yfir
mestan hluta þess og það er
því afar ófrjósamt og harðbýlt,
nema á litlu svæði syðst, þar
sem Senegalfljót renmur um
gróðursælam dal simn. fbúamir
eru aðeins eim miljón tallsins,
því sem næst allir Múhameðs-
trúair. Yfirgnæfandi meirihlu'i
þeirra er af arabísku og berb-
ísku bergi brotinn, þeir lifa
flestir hverjir flökkulífi og reika
um með hjaröir sínar. Fimmt-
ungur landsmaruna eru negrar,
en þeir búa einfcum f Senegal-
dalnum.
Þótt landið sé efcfcii beinlínis
heppilegt til búskapar, þá em
þar geysileg náttúruauðæfi í
jörðu, en þau hafa lítt verið
nýtt til þessa. Auk þess eru
allgóð fiskimið undam suður-
ströndinni, sem vafalaust má
nvtja betur en nú er gert.
Arið 1904 náðu Frakkar Márí-
taníu á sitt vaild, og gerða
hana að nýlendu sinni, en hún
hríði áður verið hluti Maroecó-
ríkis um langan aldur. 1960
varð Máritamía sjálfstivtt ríki,
æðsta stjómin lenti í höndum
forsetans. Mokhtar Ould Dadd-
ah, en hanm situr enn að völd-
nm og er einn þeirra fulltrúa
frá Einingarsamtökum Afríku-
rfkja sem gista Island nú um
helgina. Forsetinn og stjóm
hans áttu við nokkurt and-
streymi að etja á árunum 1967-
68, en þá spruttu upp deilur
milli hinna þeldökku íbúa
landsins, og þeirra aru.Li.sku.
Þær snerust einkum um það,
hvort arabíska skyldi vera op-
inbert lamdsmál, ásamt frönsku,
em negrakynstofnumum þótti sér
mismunað með þvi. Vanda-
málin leystust þó á tiltölulega
friðsaman hátt, arabúska náði
smám saman viðurkenningu
seim önnur höfuðtunga lands-
m'anna, og siðan hefur allt ver-
ið með kyrruim kjörum.
Kamerún
Kamerún er frjósamt hiita-
beltislam,d, rétt norðan mið-
baugs. Á að gizka 85% ibúanna
stunda landbúnaða,rstörf oghafa
af þeim lífsviðurværi sitt, 'og
londsmenm flytja út bómuli,
kakaó, kaffi, banana og timbur,
en álvinnsla er einnig allmikil,
landið er níundi stærsti álfram-
leiðamdii heims. Álverin oru þó
að mestu í eigu erlendra auð-
hrfaga.
Austui'hluti núvcnandi Kame-
rún laut franskri stjóm fram
til ársins 1960, en þá var þar
stofnað sjálfstætt ríki, Lýðveld-
ið Kamerún. Ári síðar Jjékk
vesturhluttan lausm undan ný-
lcnduveldi Rreta, og íbúar hans
samþykktu með þjóðaraitkvæði
að saimeinast lýðveldinu. Kam-
erún er eina lamd Afríkiu, sem
er samsett úr fyrrverandi ný-
lendum Breta og Frakika. Á ár-
uouim fýrir sjálfstæðisyfiriýs-
ingutna, hafði flokkur vinstri
manna og sósíalista haldið uppi
skeleggri baráttu gegn nýlendu-
stjóminni, og um tíma náðu
þeir stórum lamdshlutuim úr
höndum stjómarinnar. Flokfcur-
inn var vitasfculd banmaður, og
leiðtogar hans urðu að fara
huldu höfði og margir þeirra
hröklcluðust úr landdnu, og
héldu sikipuilagninigu baráttunn-
ar áfraim á erlendri grundu.
Þeirra á meðal var einn hæf-
asti leiðtcgi sósíalista, dr. Felix
Moumié, en honum var byrlað
eitur í Gemf. Er stofnun lýð-
voldisins hafði verið lýst yfjr,
hélt nýja stjómin áfram bar-
áttunni gegn vinstri mönnum.
og fékk að mestu bugað þá,
með dyggri aðstoð fransks her-
liðs. Á þeim áratug, sem síðan
er liðinn, heflur gengið á ýmsu
í stjómmálum Kamerún, deilur
og klofningshreyfingar hafa
blómstrað, en stjómarflokkur-
inn, UNC hefur haldið velli, þó
með hairmikvælum sé, og er nú
eini stjómmáiaflokkur landsins.
Forseti Kamerún heitir Ahma-
dou Ahidjo, og hann heifur set-
ið að völdúm alit frá stofnun
lýðveldisins, en á nýlenduárun-
um var harnn forsætisráðherra
undir vemdarvaang Frakka.
Mali
Malí er stórt land og strjál-
býlt, hrjóstruigt og harðbýlt að
mestu, en þó eru þar ákaflega
frjósöm svæði, þótt lítil séu.
Landið á sér asvafoma og
merfca sögu, þar var lengst af
voldugt ríkii og víðáttumeira en
nú er, og auðæfin í Timbouk-
tú voru rómuð í sögum og æv-
intýrum fjanlægustu landa. Á
síðari hluta nítjándu aldar fór
að halla mjög undan fæti hjá
Mailíríki, og það lenti undir ný-
lendustjóm Frakka. 1946 fór
aiftur að losna um tök nýlendiu-
stjónmarinnar á landsmönnum,
og þá mátti svo heita, að Maií
væri orðið sjálfstætt að mestu,
en 1958 vairð það fonmlega sjálf-
stætt ríki, innan franska sam-
veldisins. Á árunum upp úr
1960 hjuggu Malimenn svo á
lokaitengslin við Frakka, vísuðu
nær öllum franska hemum úr
landi og tóku u,pp sinn eigin
gjaldmiðil. Stjómmál landsins
vom framan af með róttækum
blæ, en ólga var undir niðri,
sem endaði með því, að hægri-
sfanaðir liðsforingjar steyptu
Keita forseta úr stóli og hand-
tóiku vinstrisinnaða ermbættis-
menn og stjömmálaleiðtoga.
Liðsforingjamir buðu erlcnda
auðhringi volkomna oglofsungu
gildi einkaframtaksfas við upp-
byggingu lan^sins. Róttækir
menn hafa ekfci viljað una
þessu, þeir hafa haldið uppi
skærahemaði og orðið allvel á-
gengt þótt ekfci fari það hátt,
stjómin hefur kappkostað að
,,fela“ stríðið, svo og þá stað-
reynd að nokkur þúsund fransk-
ir hermenn eru á hennar veg-
u.m í Mailí, til að aðstoða hoina
við að berja niður uppreisnar-
menn.
Zambía
Það land, sem nú heitir Zam-
bía, var áður nýlenda Breta, og
nefndist þá Norður Rhodesia.
Það, að landiiö brauzt uindan
breztoum yfirráðum, má einkum
þalsfca Þjióðlega sjálfstæðis-
flokknum, UNIP og forystu-
rnanini hans, dr. Kenneteh
Kaunda, núvera.ndi forse'ta.
Flokkurinn náði múveraedi
vaíidaaðstöðu sinrni, með því að
tefla afrískamskri þjóðemis-
kennd gegn hættunni á harð-
stjóm ihvíts minnihluta og á-
framihaldandi ríkjasamsteypu
við Rhodesíu. Hvítir lamdmemar
uröu þó aldrei jafn fjölmemn-
ir í Zambíu og Rhodesíu, né
heldur náðu þeir neinum telj-
andi ítökum, þeir eru aðeins
um 75 þúsurnd talsins, en þel-
dökkir íbúar landsins eru tæp-
ar fjórar miljómir.
Zambía er ákaflega auðug af
kopamámum. Bretum þóttu
þær hairía girnilogar til eignar,
og því varð s j álfstædisbarátta
Zambíumanna langvinn og
gekk á ýmsu í dieilum UNIP
við nýlondukúgana sína og inn-
lenda bandaimenn þeirraL En
árið 1963 gáfu Bretar sig, og
Zambía brauzt út úr ríikjasam-
steypu Rhodesíu og lýsti yfir
stofnun lýðveLdis í árslofc 1964.
Þó að stjórn Kaundas hafi
alla tíð fyLgt sjálfstæðri u.tan-
ríkissteflnu, þá or hún mjög á-
llram um saimstöðu Afríku-
ríkja. Hclztu vinaþjóðir Zam-
bíumanna em Tanzsnía og
Kenya. Stjómin hefur fjarlægzt
Breta æ meir, og meðal amnars
tetoið upp samband við Kío-
verja, en þeir stóðu straum af
kostnaði við jámbrautairlagn-
ingu frá koparhéruðunuim til
Dar es Salaam í Tanzamíu. Sú
jámbraut er Zambíumönmum
mikilvæg, þor sem land þeirra
Mi
............ ••■•/•//./////'/"./—///• .........................///•f/////////'/////-/----n
../ ■**'*++*.*. ■*:* ■ *■** **+ ■+*■**:■ ■%>'*
I NígerOjóti í Malí er gnótt fiskjar. Mcð bættum vciðiaðfcrðum
mætti draga mun meiri afla á land en nú cr gert. Um skeið var
róttæk stjóm í Malí, en hægrisinnaðir iiðsforingjar veltu henni
úr scssi, og efhahagur landsmanna er næsta bágborinn.
Zambíubúar eru fallcgt fólk, þar f landi helzt þjóðleg stefna i
hcndur við framfarasinnaða vcrkmcnningu, og sjálfstæða afstöðu
í utanríkismálum.
Borgir sem þcssar eru fáar í Kamcrún, þar cð flestir landsmenn
lifa á landbúnaði. Raforka er mikil á þessum slóðum, og þvi hafa
erlendir álhringir reist verksmiðjur þar og kómið ár sinnj vel
fyrir borð, til lítilla hagsbóta fyrir almcnna borgara.
liggur ekki að sjó, og þeir þurfa
á greiðum útflutnfaigsleiðum að
halda fýrir höíuðframleiðslu-
vöru sína, kopar, en Zambía er
annaö auðugasta land heimsins,
hvað þarrn máfai snertir.
Landbúnaður er í ólestri, þó
svo að flestir lamdsmenn fáist
við þá atvinnuigrein, og þjóðin
er efcki sjálfri sér nóg £ því
efni og flytur því inn nokkuð
af kommeti og öðrum mat-
vælum. Stjóm Kaundas er til-
tölulega föst í sessi, eins og
nú er málum háttað en þó
hefur noktour ókyrrð verið þar
að undanförinu, og ýmsum
háttsettum ráðamönnum var
viklð úr emibætti fyrir
skemmstu.
Alsír
Hvað Alsír viðvíkur, þá mun
fflestum Islendingum vera all-
vel kunnugt um þróan mála
þar. Landið var nýlenda
Frakka um rösklega einnar
aldar skieið, og meðal annars
vegna þess, að fjölmargir
Franzmenn höfðu sezt þar að,
var frönsku stjóminni og
franska minnihlutanum í Alsír
það þvert um geð, að landið
fengi sjálfstæði. Þjóðin barðÍ6t
lengi harðri og þrauitseigri bar-
áttu fyrir frelsi sínu og ný-
lendúherrarnir sýndu fádæma
grimmd við að bæla frelsis-
hreyfinguina niður, meðal ann-
ars með það að afsökun, að
Alsir væri hérað í Frakk-
landi. Rúmlega fjórðungur
miljónar Alsírmanna ' voru
drepnir í átökum sjálfstæðis-
baráttunnar, og það var naum-
ast sú fjölskylda til, sem ekki
átti um sárt að binda vegna
hryðjuverka Frakka, sem ým-
ist drápu, hnepptu í fangelsi
eða pyntuðu alla þá sem grun-
aðir voru um tengsl við þjóð-
frelsisfylkinguna FNL.
I júlímánuði árið 1962 fengu
Alsírbúar loks langþráð frelsi
sitt. Þegar eftir sjálfstæðisyfir-
lýsinguna, spruttu upp deilur
milli helztu forfagja frelsis-
hreyfingarinnar, Ben Khedda
annars vegar og Boumédienne
höfuðsmanns hins vegar, en
Ahmed Ben Bella sem hafði
setið i fangelsi um langt skeið,
var félagi þess siðamefnda.
Ben Khedda beið ósigur, og
Ahmed Ben Bella var skipað-
ur forseti landsins þann 25.
september. í júní 1965 var
Ben Bella hrundið frá völdum,
og Boumédienne tók við stjóm'
landsíns.