Þjóðviljinn - 02.10.1971, Blaðsíða 7

'Ijaugardagur 2. október 1971 — I>JÓÐVILJINN — SÍÐA ^
Gluggað í gamla grein:
18FUNDIRUM

HAGKERFI OG ÞJOÐFELAG
Nokkur sýnishorn af hægri hugmynd afræði í ungmennafélagi Heimdalli
Heimdallur, félag ungra Sjálf-
staeðismanna, gaf út bækling í
tilefni 40 ára afmælis félagsins
árið 1967.
í bæklingnum er grein eftir
Bjarna Braga Jónsson hagfræðing,
„Hagkerfi og þjóðfélag". Ég hef
tekið þaðan 18 glefsur, úr sam-
hengi textans í heild, þó þannig
að það ætti ekki að koma að sök.
Greinin er of löng til birtingar í
heild.
Tilgangur er aðallega að sýna
dæmi um kímnigáfu í ungmenna-
félagi borgarastéttarinnar (því
stætsta), en jafnframt eru glefs-
urnar svolícil sýni af hægri hug-
myndafræði.
Ég hef leyft mér að gera ýmsar
athugasemdir, þar sem við á.
Svigamál, gæsalappir, undir-
strikanir allar og málsgreinar
merktar Aths. eru frá mér komn-
ar. Mér þótti nægja að velja glefs-
urnar með hliðsjón af íslenzku
bjóðfélagi, en vil taka fram, að ég
cúlka skrifin oft sem vörn fyrir
núverandi íslenzku hagkerfi eða
sem hvatningu um að færa það
enn frekar í „frjálslynda" átt, jafn-
vel þótt það sé ekki einhlít túlk-
un.
Margir hafa ef til vill áður les-
ið svipaðar setningar og skornar
eru úr greininni, t. d. í Morgun-
blaðirvu.
En góð þula er aldrei of oft
þulin.
★
1. „Oft eru skoðanir einstakl-
ingsins svo fast reyrðar í mótuð
hugsunarkerfi, að hann á ekki
kost umþóttunar, þegar sögulegar
og félagslegar aðstxður hreytast!'
Aths.
Hér er ef til vill átt við stóran
hluta landsmanna. Líklega þó ekki
flesta Morgunblaðslesendur cða
t. d. mennina, sem skipuleggja ?s-
lenzkt menntakerfi. Annars er
hvergi rætt um í greininni, hvers
vegna skoðanir einstaklingsins eru
mótaðar í fast form og þá auð-
vitað ekki heldur, hvernig félags-
Iegt umhvcrfi mótast og hver
móti „menntakerfi" einhvers
lands og í þágu hvers. Auk þess
má benda á, að það er ekki mót-
aða hugsunarkerfið, sem veldur að
einstaklingur á ekki kost (?) á að
breytast. Heldur eru það einhliða
upplýsingar og tilbúið glidismat,
sem einstaklingnum er gert að
renna í gegnum „hugsunarkerfið".
2. „Félagsleg samtök, sem
hyggja á lengra líf en (líf) ein-
staklmgsins, hljóta hins vegar og
verða að taka nýjar og síbreytileg-
ar aðstæður til meðferðar og sam-
hcefa þcer skoðanakerfi sínu."
Aths.
Líklega átt við Heimdall og
önnur álíka farsæl samtök, en
ekki vinstrisinnuð samtök (því
þeim er nefnilega stjórnað „utan-
að").
Hér eru svo félagslegar aðstæð-
ur samhæfðar skoðanakerfi, ekki
öfugt.
3. „. . ., enda örðugt á móti að
mœla, að hugmyndafrxði og hug-
sjónabarátta hafa fremur leitt til
bölvunar en blessttnar."
Aths.
Hér er svo sérstök túlkun á
mannkynssögunni.
Sjálfstæðisflokkurinn, svo við
snúum okkur að íslandssögu, virð-
ist berjast fyrir hugsjónum sbr.
síðustu kosningabarátm svo sem
„Eflum einstaklinginn" og „20 ál-
ver".
En hér er líklega átt fremur
við kommúnisma og svoleiðis.
Svo eru „bölvun" og „blessun" af-
stæð hugtök.
4. „Menn vilja geta byggt lifs-
skoðun sína á bjargi. Almennt
viðurkenndar grundvallarskoðanir
(?), reistar á þekkingu og víðsjni,
reifaðar og reyndar í opinskáum
umræðum, veita fólki þýðingar-
mikið samfólagslegt öryggi".
Aths.
Hér er skírskotað til öryggis-
kenndar einstaklnigsins. Erich
Fromm, þýzkur heimspekingur,
hefur til dæmis bent á, hvernig
hægt sé að veita og jafnvel lofa
fólki tilbúnu „öryggi", sannfæra
það um nauðsyn þessa, vekja hjá
fólki öryggisleysi gegn „illum öfl-
um" (geta verið hvað sem er, til-
búin eða ekki) og með því ná
fram pólitískum áhrifum.
Og svo: Stefna Sjálfstæðis-
flokksins er stefna meirihlutans,
þegar allt kemur til alls og stjórn-
ast af almennt viðurkenndum
sannindum, þekkingu, víðsýni,
varkárni o. s. frv. Hún er reifuð
í opinskátim, almennum viðræð-
um. „Vor guð er borg á bjargi
traust".
3. „Vel alinn maður . . .*
Aths.
Hér er lfklega átt við félags-
Iegt uppeldi, jafnvel frjálslyndan
eða „róttækan" hægrimann.
„Á íslandi ríkis jafnrétti" (sbr.
Morgunblaðið). Hér eru flestir
vel aldir. Þeir sem eru illa aldir
geta sjálfum sér um kennt og
mega laxera í friði .og spekt.
6. ,)Sé hugmyndafrœðilegu
hungri manna ekki svalað (sjá
lið 3 um hugmyndafrceði), sam-
félagslegri öryggisþörf ekki full-
nccgt og lífinu gefið nokkurt hug-
' sjónalegt (hugsjóna-) inntak (sjá
lið 3) er jafnan hastta á, að fólk
sé varnarlaust og berskjaldað (ör-
yggisþörfin á ný) fyrir áróðri of-
stcekismanna, sem „gefa þvt steina
fyrir brauð." (sítat: Grétar Fells,
Fjallið eina, Ijóð).
Aths.
Mótsögn við 3. lið. Þótt illa
hafi til tekist, er hugmyndafræði
nauðsyn. Með öðrum orðum:
Hugmyndafræðisnautt fólk —
, samfélagslega óöruggt fólk —
nokkuð hugsjónasnautt fólk —
þ. e. a. s. fólk flest, við erum auð-
veldusm fórnarlömb ofstækisins
(Iíklega átt við sósíalisma).
Og meðtalið, kæm fórnarlömb,
gegn „hinu illa" er auðvitað brauð
í stað steina, þ. e. a. s. Sjálfstæðis-
stefnan.
7. „Helztu vatnaskil í viðhorf-
um ..."
Aths.
Heraklít sagði: „Állt flýmr"
eða eins og kerlingin sagði: ,JMú
blotnar í, maður". ^
8. „Að sjálfsögðu skirskota
grundvallarviðhorf stjórnmála-
skoðana í lýðrœðisþjóðfélagi að
jafnaði (með undantekningum
þó) til heildarhags þjóðfélagsins".
Aths.
Gott dæmi um ofanskráða stað-
hæfingu, er sósíalískt þjóðskipu-
lag. Líklega er þó ekki átt við það
hér.
Enda: Eflum einstaklinginn".
Hér er því sennilega átt við
„vestræna lýðræðislega stjórnar-
hætti". Kapítalismi hefur alltaf
verið varinn sem „hagsmunir
helidarinnar".
9. „Menn vilja sem emstakling-
ar njóta fullra mannréttinda, þar
á meðal njóta hins fyllsta frjáls-
rœðis í stöðuvali, neyzluvali cg
arrnari ráðstöfun fjármála sinna.
Þeir telja sig eiga rétt á að njöta
þeirra tœkifœra, sem hcefileikar
þeirra búa þeim, þannig að mann-
legt skipulag stcmdi ekki í vegi
fyrir þeim mögideikum, sem nátt-
úran sjálf býr yfir (!)".
Aths.
Mikil eru náttúrulögmálin. Lík-
lega er þá áníðsla náttúrulögmál.
Líklega eru hæfileikar verðondi
láglaunafólks endanlega ákveðnir
við fæöingu. Þrjátíu og sex teg-
undir tannkrems, líka það er nátt-
úrulögmál. Er launamisrétti sjálf-
sögð mannréttindi?
Benda flokkspólitískar stöðu-
veitingar og fjölskylduklíkur til
frjálsræðis í stöðuvali?
Bendir fáránleiki auglýsinga og
framboð / eftirspurn / gróði-
stefnan til frjálsræðis í neyzlu-
vali?
Miðast mannréttindi við pen-
inga?
Bendir yfirborðskennt (ég lærði
fimm tungumál), þvingandi
(kennarar em alvaldar, námsefni
skipað, ásmndun skilyrði) og
óþroskandi (hvað lærðr þiú t. d.
í sálfræði og sögu?) skólakerfi til
þess að börn (það er líka fólk)
fái að njóta hæfileika sinna?
Hvert er þetta mannlega skipu-
lag, sem ekki má standa í vegi?
Líklega yrðu svörin þessi:
Á íslandi er ekki launamisrétti,
heldur réttlætanlegur launamis-
munur, miðaður vð i„menntun"
og „hæfileika".
Á íslandi fá menn stöður eftir
„hæfileikum" í þágu „heildar-
innar".
Auglýsingar eru nauðsynleg
kynning vörunnar. Fólk velur svo
eftir innsm sannfæringu.
Enginn gerir neitt í þágu heild-
arinnar, nema að græða samtímis.
Skólakerfið er fullnægjandi,
varðveitir menningu voru og
ávallt er reynt að endurskipu-
Ieggja það í þágu „heildarinnar"
(sbr. lið 8).
Mannlega skipulagið er sósíal-
ismi og og stétthyggja.
10. „Fólk er ófúst að þola
ójöfnuð og eymd hið næsta sér."
Aths.
Við virmmst þola óheyrilega
lág ellilaun, og 15—20 þús. kr.
mánaðarkaup fjölskyldufólks án
þess að blikna. Við virðumst þola
Höfðaborgirnar og skólakerfi, sem
gerir böm að ósjálfstæðum leik-
brúðum og þar sem kennarinn er
skilyrðislaust einvaldur í kennslu-
stund. Við virðumst þola að sjá
lögreglu misþyrma fólki (sbr. setu
í menntamálaráðuneytinu vorið
1970).
Við emm í hernaðarbandalagi
við fólk, sem myrðir annað fólk
í Indókína og Mósambík.
11. „Þær stjómmálastefnur,
sem leggja hvað mesta áherzlu á
frelsi og syigrúm einstaklinganna
(þeirra „hcefu"), miða einnig
mjög ákveðið að því að efla heild-
arhagsmuni (þeir eru einhcefir),
halda almannatryggingum mjög
á lofti (almannatryggingar eru
lcegstar á íslandi miðað við Norð-
urlönd) og viðurkenna heildar-
stjórn á meginþáttum (hverjum?)
efnahagsmálanna".
Aths.
Líklega átt við „vestræna frjálsa
Iýðræðisstefnu", eins og er á ís-
landi.
Hins vegar er öll setningin
marklítil, enda hefur reynzt erfitt
að útskýra hvernig eigi að efla
einstaklinginn í þágu heildarinnar
og stjórna heildinni í þágu ein-
staklingsins og um leið halda við
arðráns- og áníðslukerfinu, sem
□ Líklegra eru hæfileikar láglaunafólks endan-
lega ákveðnir við fæðingu. Þrjátíu og sex teg-
undir tannkrems, líka það er náttúrulögmál.
★
□ Hugtökin framboð, hagnaður og eftirspum ná
greinilega ekki aðeins yfir framleiðsluvörur,
heldur einnig yfir einstaklinginn.
★★
□ Maðurinn fæðist inn í stórfenglegt athafna-
kerfi til þess að framleiða, verzla og hagnast.
Hann erfir heilbrigða eignarhvöt, heilbrigða
verzlunarhvöt, heilbrigða sjálfselsku og heil-
brigðan metnað.
margir kalla demókratí hvursdags-
ins.
12. „Menn hallast því ce meir
og ce víðar að þvl, að varðveita
það hvatningarkerfi, er byggist
(enn ein byggingin) á heilbrigð-
um (?) metnaði og framtaki ein-
staklingsins (þeir „hcefustu" ná
lengst). En jafnframt ráða hin
samfélagslegu viðhorf (einkum og
sérílagi, þegar viðhorfin eru til-
búnir frasar) því, að til þess að
laða (?) fram atorku og fram-
tak, sé ekki kostað til meiru, í
formi hagnaðar og hálauna, en
nauðsynlegt er", (að dómi auð-
valdsins).
Aths.
Hér er líklega átt enn einu
sinni við ,/iinn frjálsa heim".
Mér sýnast þessi „vestrænu lýð-
ræðisríki og brjóstvamir frelsis-
ins" mörg riða að falli vegna innri
þjóðfélagsmótsagna og áníðslu
valdastétta á láglaunastéttum og
minnihlutahópum, jafnvel þótt
þau stofni til pólitískra styrktar-
bandalaga, t. d. EBE, eða grípi til
innanríkisfasisma, t. d. eins og
Bandaríkin og Frakkland.
Svo er það þessi margumræddi
„heilbrigði memaður".
Það virðist sem menn ædi
aldrei að hætta að reyna að rétt-
læta falska meðvtiund og þatil-
mótaðar „dyggðir", sem þjóðfél-
agið neyðir upp á þegnana strax
í æsku, með því að lýsa yfir að
ástand einstaklingsins sé heilbrigt.
Auk þess: Hugtökin frambóð,
hagnaður og eftírspurn ná greini-
lega ekki aðeins yfir framleiðslu-
vöru, heldur einnig yfir einstakl-
inginn. Rolluna sem hægt er að
hagnast á ef einhverju er kostað
í fóður og aðhlynningu. „En fólk
er ófúst að þola ójöfnuð og eymd
hið næsta sér".
13. ,„ . ., heldur látið (þ. e.
menn hafa . . .) stjórnast af arf-
teknum venjum, sem samfélagið
hefur gefið meira eða minna laga-
gildi".
Aths.
Ágæt greining á íslenzku þjóo-
félagi.
14. . bins algera ácetlunac-
búskapar, hinnar ofstcekisfullu
samfélagshyggju, er hirðir ekki
(bara alls ekki) um óskir og þarf-
ir einstaklinganna út frá því við-
horfi, að þeir séu eða þeim beri
að vera steyptir allir í sama mót".
Aths.
Og svo er það kommúnistagrýl-
an. Hver gæti bezt talað um of-
stæki? Auk þess em alhæfingar
mjög auðveldar í notkun.
„Steyptir í sama mót" á raun-
verulega við um íauna og aðstöðu-
jöfnun. Það er nefnilega til annað
en fé og efnahagur, sem gerir
fólk að starfandi félagsverum,
með félagslegan þroska og sjálf-
stæða skapgerð, líka þegar allir
hafa jafnt til að bíta og brenna
fyrir störf sín. Til dæmis ham-
ingja.
15. „Aðferð markaðarins á að
bera það með sér að enginn (þetta
hefði átt að liggja innan gcesa-
lappa) finna til persónulegrar
þvingunar, en samt sé öllum
nauðsynlegum (?) störfum sinnt
og í aðalatriðum (undantekningar
leyfðar) gangi allar virkar (?)
óskir og þarfir upp á móti efnis-
legum möguleikum til að upp-
fylla þcer. Þetta er því grund-
vallaratriðum eina hagkerfið, sem
hentar þroskuðu (?) fólki".
Aths.
Umhverfið (uppeldi, skóli, fjöl-
Framíhald. á 9. sídu.