Þjóðviljinn - 19.11.1971, Blaðsíða 3

!W*n
. JuTTJ
—i siða 3
AF ERLENDUM VETTVANGI
Cabora Bassa
og Frelimo
StffltiiSerðimii við Caboca
Bassa í Mósaimlbik; miðair
áfrarn samikvseimjt áœtJjiia.
Rafstöðinni bar er ætlað að
firamleiða rafiirtaffn til handa
stóri ð.j uverum enieindra auð-
hrin@a í landinu, og festa
þannig portúgöflsikiu nýlendu-
kúgarana enn betur í sessi,
enda setja þeir allt sitt traust |
á að tafloast meigi að ljúk,a
byiggiai'gu stöðvarinnar sikialldiia-
fallalaust. Vinnan við stíflu-
garðiinn er í fullum gangi, og
búið er að grafa tvenn göng
gegtn um fjalflshlíðina, til að
vatn geti streymt þar í gegn
og rnaiað aLþjóðlegum kapítal-
itt er að gizika á hver áihrif
hann hefur á hina umiburðar-
Lyndu samvinnuistefnu Bainda
lorseta gagnvart S-Afrtku-
stjóirn og nýlendustjómiinni í
Móisamibiik. Malawirífci á sam-
kvæmt samminigum að fá raf-
magn frá Caboi-a Bassa, og
florsetinn heimsótti nýlega
stíflusvæðið og var hinm kát-
asti yfir því sém fjmir aúgu
bar.
Þó að skæruthemaður Pre-
limo á Cabora Baissa sveeðinu
hafi ekikii megnað að tefja
framkvæmdimar, þá hafa þær
hajft sín álhrif á öðrum vett-
vainigi. Portúgalir hafa neyðst
Caetano nýlendumálaráðherra: „Við munum aldrei bregð-
ast Afríku“.
istum gull. Kynþáttafiasisimi
PotrtúgaíLa er samur við sig,
við þessar framkv.æmdir sem
aðnar, hvítu menmirmir, sem
eru um 1500 talsins (PortúgaL-
ar, S-Afrfkumenn, Frakkor,
V-f>jlóiðverjar, ítalir og Banda-
ríkjamenn) búa í lúxusviLium
með öfllum hugsanlegum þœg-
ind. um, en þefldökífcu verka-
mönnunum, sem eru hátt á
fjórða þúsund, er hoilaö nið-
ur í þraggiaihverfum.
Þjóðifreisisfyikingin, Frel-
imo, telur sitífLugerðiina vera
hina alvarlegustu óignun við
freisisibaináttu Mósamibikbúa,
og því hafa meðlimir hennnr
hvað eftir annað fnarnið
skemmdarverk' á mannvirki-
um. í hóraðinu í grennd /ið
stífluma. PortúgaLir hafa
brugðizt við þessum aðgerð-
um, með því að láta 15 þús-
und manna herlið slá þreflalda
skjaldborg um svæðið og
verja það með kjafti og kllóirn.
Þá haifla þeir og tekið upp
áþeltika stefnu og Bandaríkja-
meinn í Vietnam, það er nð
segja að þeir loka hima afr-
íslku íbúa héraðsins inni í
fangabúðum oig „vennduðum
þorpum". Búðanna er vand-
lega gætt að næturlagi, og
á daiginin vinna fbúamir erfið-
isvimnu við stífluigerðina, uind-
ir strö-ngu eftirliti vopnaðra
hermanna.
Tifl þessa hafa 24 þúsund
bændur verið neyddir til að
flytja til búðanina', ennýlendu-
stjórninni finnst þó ekki nóg
að gert, Og Loloatakmark hemn-
ar er að loka 83 þúsund íibria
héraðsins innd í flangabúðun-
um, allt með gióðu samþykíd
þeirra vestrænu ríkja er
þama eiga haigsmuna að gæta.
Þessi miður .geiðsllega sitefnal
Portúgafla hefur þó engan
veginn tilætluð áhrif, £ l>á
átt að geca innfædda meinn
fylgisspaika og dygga borgara
portúgalska heimsvelddsins,
enda heflur herinn giengið hairt
fram að vanda, geirt stórskota-
hríð á sijóllflstæð þorp og varp-
að á þaiu sprengjum. Þúsumdir
mósamþískra bænda hafa bví
séð sitt óvænna oig flúið yfir
landamærin til grannríkisins
Maflawi, að því er áreiðanleg-
ar heimiildír herm-a. Tadsmenn
stjómarinnar í Mallawi hafa
þó þagað þunnu Mjóði um
ffllóttamannastmuminin, og erf-
til aö þjaippa liði sinu saman
til vamar stíflliunni, og þó
hefur lierstyrfbur þeárna í
öörum hlutum landsins veikst
að sama skapi. Þetta notar .
Freldmo sér í síauknum mæli,
og sœfcir á. þar sem nýlemdiu-
herinn er veiikasitiur fyrir. Þeg-
ar hafa tvö stór héruð í norð-
urMuita liandsins. Delgado og
Niassa, verið freflsuð undan
oki nýlemdu'herranna, og Fre-
limo hefflur ummið þar geysii-
mikið starf viö uppibyggimgu
atvinnuvega og nýsköpun
þjóðfélaigshátta.
Að svo komnu miáfli er ó-
gerningur að spá neinu
um það, hvot að skiænuliðum
Frelimo telkst áð komia í veg
fyrir bygigingu. ratarkuversins.
Bn ef bað tekst ekki, þá er
hægðarleikur að hindra nýt-
ingu þess, meðal anmars með
því að rjúfa háspenmulínumar,
sem eiga að liggja tifl Suður-
Afríku, Rhodesiu og Malawi,
því óhuigsandi er að Portúgialir
geti varið þær. Þeir standa
þeigar í strönigu með vegaikerf-
ið í stífluhéraðinu; á hverri
nóttu era > egir spnengdir í
lotft upp, og hermenn eyða
daglega 2—3 klulkfcustundu'm
í að gera þá öfcufæra á niý.
Það eru NATO og iðmaðar-
riki Vestur-Evrópu, sem
starnda straum af hemaðar-
bröltd Portúgala í Afríku. Án
þeirra aðstoðar fengju Portú-
galir aldrei haldið nýlendiuan
sínum, og þær raddir gerast æ
háværari, sem fcreifjast þess
að efnahaigs- og hemaðar-
stuðmdngi verði hætt við ný-
Lenduveldið. Svíar vora frá
upphafi laöilar aðframkvæmid-
umum við Cabora Bassa, en
sænska stjómin atfréð eð
hætta þeirri þátttöku, saikir
þrýstings frá vinstri öflunum
heima fyrir. Þó að róttæk
vinstri hreyfiing sé eif til vifll
hvergi' eims sterk í iönaðar-
rikijum V-Ewrópu sem í Sví-
þjóð, þá er engan veginn ó-
semnilegt að róttækum öflum
tatoist að opraa augu þorra al-
memmings í iðnþróuðu löndun-
um fyrir því sem er að gerast
í afríslku nýlendunum, og
koma því smám saman til
leið'ar, að stjómum vestur-
landa sé ekki lengur sfeett á
því að styðja glæpaverk
Portúgala. Tafcist það, þá er
heimsvefldi fastetaríkisin's
hranið að g,runmd.
Hrognkeisarannsóknir:
,Meðulsundhraðinn
6.3 sjómílur á dng'
Sigfús A. Sdhopka, fiski-
fræðingur. ritar fróðlega
grein um merkingar á hrogn-
kelsum í síðasta töfliulblaði
ÆGIS. Það sem hér fer á
eftir er byggt á þeirri grein.
Merkingar hófust í janúar
sl. en rannsóknirnar beinast
annairsvegar að lifnaðarhátt-
um hrognkelsa og hinisvegar
að stofnstærð og vedðiJþold, en
um þau atriði er eikkert vit-
að. flír fyrstu merkingu fyrir
Vesturlandi hefur elkkert •
brognkelsi veiðzt, en í marz-
merkingunni fyrir Vestur-
landi tókst að merfcja 346
hrognfcelsi og hafa átta
hrognkelsi endumheimzt. Um
þetta segir Sigfús:
... „Sérstaldega athyglis-
verðar eru merkingamar á
Breiðafirði (24. marz) og á
norðanverðu Látragrunni
(28. marz). (Jr báðum þessum
merkingum hafa hrognkelsi
gengið inn á Patreksf jörð, en
cngu að síður norður fyrir
land. Þannig veiðist grá-
sleppa við Skagaströnd 51
degi eftir að ihún er merkt
fyrir vestan og önnur veiðist
við Flatey á Skjálfanda að-
eins 35 dögum eftir að hún
var merkt á Látragrunni. —
Vegalengdin þarna á milli er
a.m.k. 220 sjómílur svo að
meðalhraðinn hefur verið 6,3
sjómílur á dag. Þetta dæmi
sýnir, að hrognkelsin kom-
Það er lítið vitað um þennan fisk, en nú stendur það til bóta
— búið er að merkja alls 1205 stykki.
ast talsvert áfram, ef með
þarf, þótt klunnalegur vöxt-
ur þeirra bendi ekki til neinn-
ar sundfimi...“.
Þá átti að merfcja hrogn-
kelsi við A-Grænland í apríl
si. en engin hrognkelsi veidd-
ust þar. Næsta vor verða (
merkingar við Reykjavík,
Húsawik og víðar stóraiuíflcnar.
Að loikum hvefcur Sigfús
aflla sem vedða merkta fislca
til að senda merlki ásamtsem.
gleggstum upplýsingum til
Haf rannsóknarstof nunari nnar
íslenzk tónlist /
erlendum háskólum
Síðastliðið sumarmisseri var
dr. Hallgrímur Heigason ráðinn
gistiprófessor við Freie Uni-
versitát í Vestur-Berlín. Hélt
hann, þar í boði dr. Kurts
Rcinhards fwrstjóra músikvís-
indastofnunar háskólans, viku-
lega fyrirlestra um þróun ís-
lenzkrar tónlistar frá upphafi
Islands byggðar fram til nú-
tímans.
Að lokinni vera sinni í
Vísitæla hækkaði
um tvö stig
Kauplagsnefind hefiur reikorað
út vísitölu framfærsilufcostniaðar
í nóvbyrjun 1971 og reyndist.
hún vera 156 stig eða tveimur
stigium hasrri en í áigústbyrjun
1971.
Hæfldkun vísitölunnar firá á-
gústbyrjum til nóvemifljerbyrjun-
air viar náinar tiltekið úr 153,6
stigum í 155,6 stig. Hér var
meðafl annars um að ræða veirð-
hæfckanir á innfluttum vöram
og á sumum búvörum í kjölfar
haustverðl agningar þeirra.
KaupLagBinieflnid hefur reiknað
Lcaupgreiðsluvisitöllu fyrir tíma-
biLið 1. desember 1971 til 29.
febrúar 1972, samkvæmt kjara-
samningi 19. júní 1970 ogsamn-
ingi fjármálaráðlherra og Kjara-
ráðs Bandallags starfmainna rfic-
is og bæja 19. desemiber 1970.
Eir þesisi kauipgreiðsluvisitala
108,37 stig„ og skal þvi á
nefndu tímabili greiða 8,37'Vn
verðflagsuippbót á grannilauu.
Kemur þessi verðlaigsuppbót í
stað 7,19% uppbótar, sem gild-
ir fré 1. septemiber til nóivem-
berloka 1971.
Vestur-Berlín var dr. Hall-
grími ennfremur boðið að flytja
fyiirlestra við fliáskólana í
Köln, Göttingen, Bonn og
Múndhen eftir ósk forstjóranna
við músikvísindastofnanir skól-
annia. þeirra dr. Húsehian, da*.
Husmann dr. Massenkeil og
d,r. Georgiades, en þeir buðu
dr. Hallgrím vellkominn og
kynntu hann á hverjum stað
fyrir stórum hópd álheyrenda.
Er þetta í fyrsta sinn, að
ísflenzfcur vísindamaður fcynnir
íslenzka tónlist samtímans við
svo marga hásköla í Ewrópu.
Áðuir hafði dr. HaLlgrímiur þeg-
ar flutt erindi við háskólana
í Hamtoorg, Kiel, Túbingen,
Hallgrimur Helgason.
Zúridh. BaseL, Freiburg, Leip
zig, Halle, Núrntoerg, Greifis-
wald og í Saskatehewan í
Kanaria, þar sem liann enn
er starfandi prófessor við
roúsilcdeild hóskólans. 1 Kanada
hefur dr. HaMgrímur ennfrem-
ur haldið fjóra konserta með
eigin verkum. Þar á meðal
voru átta ný flónverk frum-
filutt.
Félagsvísindafélag
r
Islands nýstofnað
Fyrir nokkru var stofnað
Félagsvísindaí'élag íslands og
vár fyrsti féiagsfundur þess
haldinn fimmtudaginn 28. okt.
síðastliðinn.
Höfiuðmarkmið félagsins er
að efla hag íslenzkra félags-
vísinda og auka skilning á þeim.
Félagið mun efna til fyrir-
lestra og ráðstefnuhalds um
félagsvísindi og flcoma á vís-
indalegum samskiptum við inn-
lenda og erlenda aðifla.
Félagsmenn geta orðið allir
þeir sem hafa lokið burtfarar-
Útvegsmenn á Vestfjörðum:
Lengra út en 50 mílur
Útvegsmannaféilag Vesitfjarða
hefur sent fjölmiðlum langa
greimargerð um væntanlega út-
færslu landheligiinmar. Það er
skoðun félaigsins að færa eigi
út lengra en 50 malur fyrir
Vestfjörðum, „þar sem stað-
hættir valda því, að veralegar
Mu.ti a£ yztu brún lamdgranna-
ins út alf Vestfjörðum verður
uta,n 50 sjómáflina markanna11, og
enn segir:
„Það má að öllum líkindium
gera ráð fyrir því, að þrengt
verði að mö'guleikum. útílend-
inga til þess að stunda fiskveið-
ar á Islamdsmiðum, þá muni
þeir þó enn um sinn leita á þau
mið og að sjálfsögðu athafna
sig þar, sem síðasti griðastaður
er fyrir hendi og helzt er afla-
von og yrði það í þessu tilfelii
Vestfjarðamiðin, sem mega þá
taka á móti stórlega aukinni á-
sókn erlendra skipa.
Þessi varð raumin á er fisk-
veiðilandhelgin var fiærð út í 12
sjómíluir. Sú útfærsla skerti at-
hafnafrelsi útlemdimgla mjög !lt-
ið til fliskveiða út af Vestfijörð-
um, frá því sem var fyrdr út-
færsluna.
Þegar svo til öll fiskimið fyr-
ir öðrum landshlutum voni
friðuð fyrir ágangi útlendinga
með 12 mílna útfærslunni, þá
fór ásókn þeirra á Vestfjarða-
mið stórlega vaxamdi. Slíkt má
undir ongum krin gumstæðum
endurtaka sig nú.“
Lárus sigraSi í
Haustmóti Taflfélags Kópa-
vogs lauk sunnudaginn 14.
nóv. Sigurvegari í meistara-
flokki með 814 vinning af 10
mögulegum- varð Lárus John-
sen. í 2. sæti varð Bjarni Ól-
afsson með 7 v. og 3. Þór
Valtýsson með 614 vinning.
f fyrsta flokki sigraði Þor-
sfleinn Guðlaiugssom með 7
vinminga af 8 og færist upp
í mei staraflokk. f 2. flokki
urðu tveir jafnir og efistir með
514 vinning a£ 6, þeir Ha'Hdór
Jónsson og Jónas P Erlimgs-
son, og færast báðir upp í 1.
flokk. Umglinga'flokk sigraði
Þórarinn Bjömsson með 12%
vinninig af 14. Þess má geta, að
í 2.-3. sæti urðu systkini, Guð-
flaiug og Sigurður, böm Þor-
steins. sem sigraði í 1. flökki.
Táfifélag Kópavogs er 5 ára s
um þessar mundir. Það má
teljast frásagnarvert. aö einn
félagi í T.K., Gunnlauigur
Gunnarsson, sem teflir í 1.
flokki hefur tekið þáitt í öll-
um mótiue féflagsins.
Hausitmótinu lýkur með
hraðskákmóti í Félagsheimíli
Kópavogs, sunnudaginn 21.
nóv. Öllum er flueimifl þátttaka.
prófi frá fliásikólla í hinum eim-
stöflcu greinum féflagsvísinda, en
einnig aðrir þeir, sem hafa
unnið að rannsóflcnum á sviði
félagsvísinda. Formaður Félags.
vísindafélags ísflands er dr.
Jóhanmes Nordal, bankastjóri,
gjafldkeri er dr. Ólafiur Ragmar
Grímsson, lektor en ritari Þor-
bjöm Broddason, lektor.
Þeir, sem hafa áhuga á að
ganga í félagið eru fljeðnir að
hafa samband við ritara þess
fyrir aðalfund, sem verður
haldSnn í lok þessa mánaðar.
Náttúruverndar-
kaffi á Óiafsvík
Sjöunda nóvember sl. var
drukkið svonefnt náttúruvernd-
arkaffi í Ólafsvík, en það er
orðinn árviss liður í starf-
semi Landgræðslu- og náttúru-
verndarfélagi Ólafsvikur og
nágrennis.
Margt var til skemmtunar og
fróðleiks á samkomu þessari
og fjölmenni mikið, og virðisit
áhugi mikill og aflmennur á
Snæfelflsnesi fyrir náttúru- og
umhverfisvemd. Félagsmenn
og velunnarar vinna nú t.d.
að uppgræðslu u.þ.b. 20 ba.
lands og njóta til þess stiúðn-
ings Landvemdar.
Ólafsvíkurflireppur hefur
sýnt félaginu ómetanlegan
stuðndng og mættu ffleiri
hreppsfélög taka sér það til
fyrirmyndar, segir í fréttatil-
kynningu frá flundi þessrnm.
William Rogers
Eins og áður fltefur lcömið
fram í fréttum hefur Einar
Ágústsson utanríkisráðherra
fljcðið WiMiom Rogers utan-
ríkisráðherra Bandarlflcjanna, að
heimsækja Isiand. Ákveðið er
nú, að hamn lcomi vdð í Rvák
4. desember n.k„ á leið sinni
á ráðherraflund Norður- Atlanz-
hafsráðsins í Brússei, og dvelj-
ist hér til 5. desember, segir í
fréttatilkynningu frá utanrífciB-'
ráðuneytimi.
t