Þjóðviljinn - 26.02.1972, Blaðsíða 9

Laugardagur 26. feibrúar 1972 — ÞJÓÐVIiLJININ — SÍÐA 0
Islenzk kvikmyndagerð
— Ég heÆ x rauninni haft á- hefur það æxlast þannig til,
huga á kvikímyndum frá því ég að þú fiárst að viinna hjá sjón-
man eftir mér. 15 ára gamall vanpinu og ert þar enn?
— Það, senx réði hvað xnestu
um það, var að ég vildd starfia
Minning:
Bjarni Halldór Jónsson
frá Þúfu
byijum miannlífsins. Hans þörf
byrjaði ég að fiönidira vjð þetta,
en það var vitaslkiuld lítið ann-
að en diútl. Jafinframt mínu
náttúruifiræðinámí við Kaup-
mamnahafharibáskióila hélt ég
svo áfiram þessaii iðju, auk
þess siem ég sá miilkiö af kivik-
myndum og las mér til um
þetta efni. Þegar ég var langt
kominn með náttúrufræðinám-
ið bauðst mér startf hjá fiyrir-
tæki, sem seldi ástralska sjón-
varpinu kvikxnyndir. Sý sæla
stóð hinsvegar stutt, því fyr-
irtækið fór fljótlega á haiusinn.
Þegar ég só firam á það, að
nám mitt í náttúruíræðinni
mundi koma mér að litlu gaigni
hér heima, aiuk þess sem áhug-
inn á kvikmyndum fiékk smám
saman yfiidhönjdina. fór ég að
leita hiófanna um nám í kvik-
myndaskóla. Að vísu gat ég
þá fengið vinnu hjó Nordisk
Film, en. hafinaði því boði, bœði
vegma þess að siú viinna var
illa laiunuð og að hér varimest-
megnis um h'tilifjörloga ígripa-
vinnu að ræða. lægar ég hafði
skrifiað til nokfcurTa fcvikimynda-
skóla fékk ég jákviætt svar frá
Austur-Þjóðverjum, en þegar á
átti að heröa, varð ekkert úr
því, að ég flengi skólavist hjá
þeim, mest fyrir þá sök, að í
millitíðinmii hafði verið skipt
um skl6llast.ióim Þar með var só
draumux' búinn.
Ég hafði trú á því, að ef ls-
land átti að vera annað og
meira en grobbmenn ingarland,
hlyti kvifcmyndagerð að vera
þáttur í menningunni. og ekki
seinna vænma en Islendimgar
tækju upp kvnfcmyndagerð. Ég
ræddi við þá aðila hér hedma,
sem ég áleit að kærnu hélzt til
greina um að hafa áhrif áþessi
mól og fiékk tiltölulega góða
áheym hjá þeim.
Þegar ég svo var staðráðinn
í að fara utan til nárns íkvik-
myndagerð, töldu margir að
það væri hreimasta geggjum. En
miámið sjálft var hinsvegar eng-
in áhætta fyrir mig, fjóirihags-
lega séð, því pólska rikið
greiddi það að fiuliu. Og þar
sem bfo; . Kár urn viðurkenndan
kvikmyndaskóla að ræöa, var
engin hætta á því, ar rnaður
fiengi ekki atvinnuttlboð erlend-
is — nóg var af þeim.
Hdtt er svo annað mél, að ég
hafði alls ekki hugsað mér að
starfa viö sjónvarp, heldur von-
aðist ég til að hér risi upp
einh'Verskonar kvikmyndastofn-
xm, sem gerði fræðslumyrudir
o.ffl. fyrir kvifcmyndahús og
sjónvarp-
— Nú, eiinihveirra hluta vegna
Smurt brauð
Snittur
Brauðbær
VIÐ OÐINSTORG
Símj 20-4-90
hér heima. Reyndar átti ég
von á því, að sjónvarpið yrði
nokkurskonar bakhjari ís-
lenzkrar kvilkmyndagierðar edns
og gert var róð fyrir í drögum
aö rekstri þeirrar stofnunar.
— Meimarðu, að s.iónvarpið
haffii brugðizt þessu hlutverki
sínu?
— Já, ég verð þvi miður að
segja það. Það stafar í flyrsta
lagi af því. að ekfci hafa tek-
izt samningar milli sjónvarps-
iins og kvikmyndagerðarmanna
um sanngjama greiðslu á mynd-
um eftir íslenzka hölfiunda og
í öðru Jagi heflur sjónvarpið
ekki sýnt neinm lit í því að
bjóöa kvikmyndaigerðaxmönn-
um, sem starfa utan sjónvarps-
ins, verkeflni.
— Svo við snúum okfcur að
öðru, þá hefur mörgum blöskr-
að hve mikið fjármagn þarf til
að gera eina stutta kvikmynd.
Hvað kostar eiginlega að fiull-
gera 10 mím. heimdildarmynd?
— Það er engan veginn mögu-
legt að giera eimttiverja alls-
herjaráætiun um það, vegna
þess að það er ákaflega mis-
jaflnt hvað hver kvikmynd
kostar. Ef við töfcum 10 mín.
litmynd sem dæmi, þá mun
það láta nærri að efni til henn-
ar og aðkeypt vinina uitanlands
og innan, auk leigu á tæfcjum,
sem tii þa«E, fcostí a.m.k. 200
þús. kr. Allavega yröi erfitt að
gera mynd. sem á að vera 10
mín., undir þvi verði.
— Ég hef haft spurnir
af því að þú sért búinn að
stotfina fyrirtæki ásamt fleirum.
Viltu segja okfcur eitthvað um
það?
— Þetta fyrirtæki, hvers hlut-
verk er gerð Irvikmynda, nefln-
ist Isjakinn. SjáHfsaigt er það
hugsjónim sem hér ræður hvað
mestu um — nema þetta sé
einlber geggjum, Ætlum okkarer
að búa til myndir fyrir kvifc-
myndahús með þeim tæfcjum,
ar þykja hvaö bezt og höfum
við begar fiest kaup á 35 mm
kvikmyndatöfcuvél. Við höfflum
í hyggju að gera firæðslumynd-
ir, emgu, síður en leiknar mynd-
ir, en þar á ég efcká við eim-
hverjar „súper-pródúksjónir"
úr Eglu eða Njálu. heildur
stíittar bvikmyndir. Þar sem
þetta fcemur tll með að verða
noktouð dýrt fyrirtæki, nægir
ektoi að selja framledðsluna ein-
görngu imnamllamds og í því
samhandi höfum við sterifaðer-
lendum dreifingarfyrÍTtækjum
og fengið jákvseö svör, t.d. frá
Fnakklamdi og Vestur-Þýzka-
landi. Hinsvegar höfum við
fengið heldur dræmar umdir-
tektir hér heima.
— Gárumigaxmir hafa sagt, að
Isjakinn muni annaðhvort
brotna eða bráðna. Er nokfcuð
hæfflt í þvtí?
— Eimsoig allir vita er is-
jaki ekfci allur þar sem hamn
er séður. 9/10 hlutar hans eru
á toaffli og eámsog aðrir ísijakar
held ég að hamn efllst bara við
það, að það sé dálítið kalt í
krimgum hann.
— Og að lctoum, Þrándur:
Hvaða raumihæfar aðgerðir duga
bezt, svo að íslamd haldi ekld
áfram að vera grobbmemnin g-
arland?
— Til að kvikmyndír geti
orðið þáttur af menmingiunni
þyrftu sem flestir ísJendingar
að hafa edmhverja nasasjón af
kvikmyndum og þýðingu þejrra
fyrir þjóðfélagið. Þetta yrði
bezt gert með því að sjá
myndir og kyrtna þær ailmenn-
ingi. Þar þyrftu í fyrsta lagi
bíóin að korna til hjálpar, en
mymdaval þedrra hefur að vísu
batnað til muona á síðustu ár-
um; í öðiru laigi kvikmynda-
klúbbar á borð við Mennta-
skólaklúbbinn, sem tækju til
sýningar þxær mjmdir, sem bíó-
in treystu sér ekki til að sýina,
í þriðja lagi þáttur dagbflaða
og vikurrta, sem með gagn-
rýni og upplýsimgum umfcvik-
myndir og kvikmyndaigerð leggðu
sátt af mörtoum f þessum efn-
um, og í fjórða lagi sjóinvarpið
með lcynningum á kvikmynd-
um einsog reyndar hefur verið
gert i vetur, ásamt almenmi
toynningu á gerð kvikmynda og
þætti þedrna í meriningunni.
Þar fiyrir utan má geta þess,
að sumsstaðar erlemdis ertovik-
myndasaiga orðin námsgrein í
sikólum. Jafnfnamt hafia þessir
skólar komið á flót eigin kvik-
myndaklúbbum í því sfcyni að
fræða nemendur um gerð kvik-
mynda.
Til að kvikmyndamenning
geti þróazt í lamdinu þynfitilika
að vera til kvikmyndagerð,
m.ö.o. að við séum ekki bara
áhorfiendur, heldur litoa þátt-
takendur. Þá komurn við að
því atriði hvemig þjóðin geti
bezt stutt ísl. kvikmyndagerð.
Flest Evrópulönd hafa settein-
hvers komar lög í þessu sam-
bandd. Víðast hvar er tekxnn
stoattur af miðaverði kvik-
myndahúsa, u.þ.b. 10%, sem
remmur í kyitornyndasjóð, em
hann fiær lika styrk frá rítoinu.
Þessum sjóði er svo ýmlst var-
ið til að verðlauna bíÓ, sem
halfla lagt siig firam um að sýna
úrvalsimyndir, eða verðlauna
vefl. geröar myndir og síðast en
eWki sízt til a5 lóna, styrkja
eða baiktryggja tovitomyndagerð
á byrjunarstigi, Sumir sjóðir
hafa litoa laigt sitt af mörtoum
til að komia upp kviikmynda-
safni og bóteasafni um kvik-
myndir og gerð þeirra.
Ég álít, að það sé ektoi seinna
vænna en Alþingi með aðstoð
sérfræðinga flari að huigsa til
þessara móla.
Eitt af því, sem þyrfti að
breytast hér, til þess að hægt
sé að sityðja við bak-
ið á (kvikmyndagerð er að
rflkisfyrirtæki og útflutnings-
fyrirtæki sæju sóma sinn í að
veita íslenzkum kvikmynda-
gerðarmömmum verkefini t. d.
með gerð heimiildamynda og
upplýsingiamynda. Á þessu hefur
viljað vera miflrill mishrestur
og eru nóg dæmii um það. Út-
lendingar fá að vaflsa inm og út
úr lamdi með stfm tæki — toflil-
frjálst — em við verðum aftur
á móti að greiða 50 og allt upp
f 100% toll af oWkar tækjum,
svo maður talá nú ekki um
sölusfcatt.
„Þér eruð ljós heimsins; borg,
sem stendur uppi á fjatíi, fær
eldci dulizt. Ekki kveikja menn
heidur ljós og setja það undir
mæflikier. hiefldur á ljósastik-
unia; og þá lýsir þafí öllum,
sem eru í húsinu“. (Matíh.)
Hvers leitum við með tilveru
oktoar í heimi sorgar og gleði,
vissu og efasemdar, þeim heiimi,
er jarðneskrjr látoami hefiur bú-
ió okfeur?
Mennimir eru sem kvistur í.
boröi. Boröið er heimurinn og
er þungd hvensdassins hvxflir á
Framhald af 7. síðu.
félagsdns. Fóllc sefiur á spýtu-
fjölum sem eru lagðar yfir aur-
inn og saurinn. Eimffaldasta
hreinflætisaðbúnað vamitar. Þús-
und manns er hrúgað saman
eins og í tumnu. Mæður þvo
bleiur í póllumum fyrir utam
skálana. Dryklkjarvaitnið í barg-
inni er memgað taugaveikxsýkl-
um úr nautgripum ofam úr
ndi.
Dom Eiuigenio Sales, sá sem
efldri vildi lxlnsta á ráð jarð-
fræðimganna, sendir símskeyti
og staðfestir að hann ætli að
biðja fyrir fóIMiniu, Þœr bænir
virðast ekki hljóta náð efra.
Páll páfi takmarkar sig í sínu
skeyti við fyrirbænir fyrir þeim
látnu.
Þrátt fyrir allar fyrihbændr
og málamyndarhjálparetarfisemi
afhálflufína flólksins og ríkisims-
gerist flátt í málium húsnæðis-
leysxngjanna. Þeir eru í eins
konar fiangabúðum og uxxdir
lö'greglueftirliti. Fýlkisstjórimm
getur ekiki vísað á nextt hús-
næði fyrir þá sem misst höfðu
sitt í rignimgumum fyrr en 19.
ágúst og þá 410 íbúðir aðeins.'
Þær liggja fjarri strætisvagna-
leiðum og það er enga vinnu að
flá í grendinnl. Ekki xim neixxn
skóla að ræða. Gluggalausir
kassar. Þegar búið er að loka
útidyruxium eru vistarverumar
36 fierm. að stserð almyrtovaðar.
Ðngixi þægindi, ekfci einu sinxii
stóll eða skópur. Bömtn leggj-
ast til hvíldar á pappa. Hivergi
neina hedlhrigðisþjónustu að flá.
Hvers konar vélar eða kerfi
geta verið að verfki, að fólk
skuli ekki gera uppreisai gegn
aðstæðum eirus og þeim sem
lýst hafiur verið? Heimska staf-
ar iðulega af skortí á fjöreiflni,
þolinmæði er sjaldnar ávöxtux
gáffna en roduháttar.
Em það er enginn svo aum-
ur að hann reyni ekki að kom-
ast inn á knattspymuvöfll.
Þjóðaríþióttin er orðin að þjóð-
aræði. Heimsmeistaxatignina
notaði Medici-stjómin sér í hag
og gerði úr hemnd áróðumsher-
ferð fyrir stjómarfarið. Það er
engin stórborg í landtou sem
ekki á sér leitovang byggðam
fyrir miljarða cmzeiios. Það
eru mdljarðar sem etoki er mik-
ið talað um.
I Salvador er aðetos eitt flæð-
ingarheimili fyrir lægri 6itéttir.
Þar eru 140 rúm. Mæðumar
ligigja tvær á hversrd dýmu og
verða að fara heim til sín eftir
sódanhxingimn. Og hjó æöi
mörgum er ektoert heim aö
fana. En í Salvador er knatt-
spymuvöltur fyrir 100 þúsund
áhorfendur, og það verður gerð-
ur amnar ínnan fárra ára.
Það sem úrslituxn vefldiur um
skoðaxiamyxiduxx eru þó fjöl-
miðflamir, og þeirra gætir rík-
ið veU. Ætluinin er aö koma
upp einni ritskoöunarstofinun
fyrir bækur, kvifcmyndir, leik-
hús og sjónvarp- Hver etaasta
sjónvarpsisending er flná þvi í
september 1971 tekin upp fyr-
irfram og hún þarfnast sér-
stakrar leyfisveitingar herfor-
toigjastjórnarinnar. Hinxi 13.
ágúst 1971 kvaddi dómsmálaráð-
borðiiiu muxxu kvistimir axla
byrðaxxxar í sameiningu. Einn
kvistixr fúnar og fiellur úr
grópi sínu, en eftir er tóm.
Tómið er fyllt upp með ó-
þekktíx efni, fnamtíðiimi, en
aðeins minningm lifir um hinn
fálilna kvist.
Ævi Bjama var ævi bóndans,
búmannsins. Búmiaðjrtan á
aldrei frí. Hann má og vill
ekki láita sér líQa verk úr
bendd hefldur berst gegn ofiur-
efli tíxnaxxs, gegn umhverfinu,
giegn veðrabrigðum og svipti-
herrann ritstjóra heilztu blaða
á sinn flund og ræddi við þá
lengi. Áöur hafði hann verið
á ráðstefinu með yfirmanmi lög-
regLunnar og þar höfðu inálta
verið tekin ýtarlega fyrir. Síð-
an er aldrei miranzt á orðið
pyndingar í brasfllískum blöð-
um. E)n morð hinna ýmsu af-
tötousveita hafia bara tetoið enda
í blöðuxium.
Stjómta. gurnar af því aö
hafa gert átak til útrýmtagar
óflaasinu. En þar hefiur aðafllega
verið um umtaflið og undirbún-
inginn að ræöa. Á námskeiði
í Salvador sem í orðl Irveðnu
tók fimm mánuði nýttíst aðeins
einn í raunverulegt xxóm. Hitt
voru aðallega öryggisnáðstafan-
ir. Á árinu 1971 jókst taia ó-
læsxa og óskrifaxidi um 1-2
miljónir ungldnga, sem urðu
fimmtáxi ára án skólaflæidóms.
Og auk þess: Er eitthvert sam-
hengi í því að ætla sér að
kenna foiki að lesa en gera
um leið saxxnleikamn útlægan
úr öjlu leseflni?
Lögreglurikið er herfilegt í
laradinu. öryggissveitirxxar eru
mannaðar strálcum sem áttu
um það að velja heldux exi
hungurdauðann aðverða glæpa-
menn eða ganga í þjónustu
ríkisins. 1 janúar 1971 skarat
lögreglan á fjónum dögum 3
böm. í aprxl fiór hexiögreglan
inn í sjúkrahús og barði eirara
sjúkflingimn tifl dauðs. Fangeflsin
eru yfiríull og næm fyrir fan
sóttum. Það em skænuliðar í
landinu sem berjast gegn
stjámtani. Fortagi þeirra Lam-
arca, áður höfiuðsxnaður f
hernum vax gripinn í fyrra og
hann dó í höndum lögreglunn-
ar. Það var búin ttl saga um
það að hann hefði verið skot-
inxi á víðavangi. Fréttaxnenn
fengu ekki að skoða líkið en
Iýsdngar á uxnmerfcjum hafla
saxnt síazt út. Ummerid um
misþyrmingar, limlestingar og
suxxdurhlutíni.
Hvemig bregðasit vestræn lýð-
ræðisríM við? Baradaxíkm edga
heilming alls erlends etakafljór-
magins í laradirau. 1967 beypti
Fard Willys-Overlaxid bílaverík-
smiðjuna í Brasxlxu tál þess að
geta keppt við VoOteswagenverk-
smiðjumar á sitaðnium. 1971
færði Ford eran út sterfisemi
sína og gerði Brasilíu að höfluð-
miðsiöð fyrir væntaxilega mark-
aðsöflun í Suöur-Ameriku aflxi.
Brasilíustjóm veður í baxxda-
rísku fé, ekíki sízt frá eintoa-
aðilum. Efittr að hajgrimenn
höfðu tekið við stjómartaum-
unum í Bófltvíu gat Brasilíu-
stjóm veitt henxxi 10 mdljón
dolflara lóxx, en sjólí flékk hún
2 mánuðum síðar 47 rrviljónir
dollara frá Sam-ameríska þró-
unarbaxiíkanum.
Stóra-Bretfland er að koma
fyrir háþróuðustu tölvu heims
handa lögreglunni f Rxó. Ensflri
bankasitjórinn Deopold Roths-
child hefúr heimsótt Sao Paulo
og loffað fjárfestingu í skdpum
og sitáliðnaði. Frakkland hefiur
selt Brasilíu 16 Mirage-lþotur
og England 6 beitiskip en á
þeim eru frönsk flugsfceyti.
(Byggt & Spiegel).
er að ijúka hrverju verki sem
fyrst og byrja á öðru, því hann
veit að einn dagur er sem skútn
í bafróti og eitt verk sam lofit-
bóila í sikúmirau. Erfiði da'gsins
í dag íþyngir ekfci önnum
morgundagsins. Umbverfið
skapar búmaðurinn og mótar og
fiellir að þörf heimsins. í sveita
sáras andlitis yrikir hann jörð-
iraa og flagraar hverjum sprota,
sem af fræi vex Haran marg-
fiafldar búsitofn sinn og lifir og
hrærist xraeðal tryggra vdraa
sinna, dýranna. Sameiraar hrjig
sinn hu'gum hins iðandi Mfs,
styrideika verkfæranxia í hönd-
um sér og afiflþÖTff véJjanraa við
hlið sér. Svipttvmdar miann-
líflsdras meS tilkomu dauða og
sorgar. fæðiragum og fjöflgiuxx
mannkynsins, uraraum affretoum
hraustra meðbræðra og sjúk-
leitea og örbirgð saxraberjianraa,
lytkjast um haran eins og aðra
þegraa þjóðféliaigsins.
Það þarf styrtoan tovist til
að standast allt slíkt áliag um-
beimsins. Slífcur kvistur var
Bjairai heimili sinu og með-
bræðrum.
HandteiðsiLa hians var mér tifl
þrostoa eins og öðrum uraguxn
og öldnum, sem dvöldust um
lengri eða stoemmri tíxna á
Þúfiu, jörðinni, sem hann yrfcti
og virti. BoS hans og bönn
voru þörf áminning um tilveru
samvinnuþjóðfiétaigs og hvöttu
til vinnu fyrir oldcur, fyrir sam-
félagsheildina. Af verklagni og
starfshiáttum Bjarna öðluðumst
vig þekkingu og þrosflca til
skdlnirags á ómetaxxlegum aiuð-
æfum móður raáttúru Bjea-ni
reisti mér sem öðrum sityrtka
stoð undir mótun verica og
hugsiaraa um aflflia framtíð. Ég
veit að þú mætir oktour styrik-
ur oig traustur sem flyrr, þeigar
fúraa viðjar í tilvÍKt okflcar bér.
Slík er minning mín um þig
fóstri minn. Sfcarð þitt í borði
heimsins er stórt. Mikil minn-
ing er um maetan rraaxm. Megi
hönd Guðs ieggja blessun sína
yfir þig og minningu mána og
oktoar allrta.
„Þannig lýsi ljós yðar möran-
unuxn, tifl þess að þeir sjái góð-
verk yðar og vegsami föður
yðar, sem er í himxxum“.
(Matth).
Þorsteinn Vcturliðoson
Blaðdreifíng
Blaðberar óskast í eft-
irtalin hverfi:
Álfheima
Bólstaðahlíð
Stórholt
Álftamýri
Laugamesveg'
Þ;ó3vil;rnn
sími 1-75-00
hárgreiðslan
HiXrgreiðslu. og snyrtistofa
Steinu og Dódó
Laugav. 18 m hæð (lyfta)
Siml 24-6-16.
Perma
Hárgreiðslu- og snyrtistofa
Garðsenda 21. Siml 3S-9-68
semmiASföwNHF
Sólun
SÓLUM HJÓLBARÐA Á FÓLKSBÍLA,
JEPPA- OG VÖRUBÍLA MEÐ
DJÚPUM SLITMIKLUM MUNSTRUM.
Ábyrgð tekin á sólningunni.
Kaupum notaða sólningarhœfa nylon-hjólbarða.
önnumst allar .viðgerðir hjólbarða með
fullkomnum fækjum.
GÓÐ ÞJÓNUSTA. — VANIR MENN.
BARÐINN HF.
Ármúla 7. — Sími 30501. — Reykjavík.
-----------------------------—--------cS>
Gammarnir fljúga ekki lengur upp